Zrównoważony rozwój- rozwój zaspokajający podstawowe potrzeby wszystkich ludzi a jednocześnie dbający o ochronę, zachowanie i odnowę zdrowia systemów integralności ekologicznych Ziemi bez ryzyka, że potrzeby przyszłych pokoleń nie będą mogły być zaspokojone, a granice wytrzymałości ziemi nie będą przekraczane

I Szczyt w Rio de Janeiro Ustalenia Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska Naturalnego i Rozwoju w Rio de Janeiro z 1992 roku, zwanej także Szczytem Ziemi. Tam właśnie powiązano ochronę środowiska z wymiarem społeczno-gospodarczym w pojęciu zrównoważonego rozwoju. Zostało ono zdefiniowane Światową Komisję Środowiska i Rozwoju jako "rozwój, odpowiadający potrzebom dnia dzisiejszego, który nie ogranicza zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania własnych potrzeb". Koncepcja ta ma stworzyć zarówno warunki dla gospodarczego rozwoju jak i dla ochrony środowiska. Szczyt Ziemi zwrócił uwagę świata na związek między ochroną środowiska a warunkami gospodarczymi i sprawiedliwością społeczną. Wskazał, że środowisko cierpi, gdy ludzie są biedni a gospodarka słaba. Najważniejszym osiągnięciem konferencji w Rio było przyjęcie Agendy 21 - programu wskazującego nowe sposoby inwestowania w przyszłość dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju w XXI w.

II Szczyt w Johannesburgu zgromadził dziesiątki tysięcy uczestników i skupił uwagę świata na działaniach mających na celu osiągnięcie zrównoważonego rozwoju. Oznacza to konieczność stawienia czoła wielu wyzwaniom świata, w którym stale rośnie zapotrzebowanie na żywność, wodę, schronienie, urządzenia sanitarne, usługi zdrowotne i bezpieczeństwo ekonomiczne. Podstawy zrównoważonego rozwoju i działań koniecznych do jego osiągnięcia zostały określone na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro 1992. Dokumentem, który określa kierunek prac jest Agenda 21 - spójny program osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.Różnorodność biologiczna, bioróżnorodność - oznacza zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji. Zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej (podpisaną w 1992 r. w czasie konferencji Narodów Zjednoczonych pn. Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro) różnorodność biologiczna to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych, morskich i słodkowodnych oraz w zespołach ekologicznych, których są częścią. Dotyczy ona różnorodności w obrębie gatunku (różnorodność genetyczna), pomiędzy gatunkami oraz różnorodności ekosystemów. Bioróżnorodność jest często stosowanym określeniem dla sumy gatunków lub ekosystemów analizowanych lub porównywanych obszarów. Istnieje wiele definicji różnorodności biologicznej oraz sposobów jej określania i pomiaru.

PROBLEM SPOŁECZNY to sytuacje społeczne -zdefiniowane przez wpływową grupę społ. lub instytucje(np. opinia pub.nauka,media) jako zagrożenie uznanym wartościom społ.; -oddziałujące na duże grupy ludzi; -podatne na zmiany w wyniku działań podejmowanych w celu zapobieżenia jej odtwarzaniu się.

Na problem społeczny składają się: `fakty fizyczne(przyrodnicza podstawa pr.społecz.; `wartości społ.( pkt.odniesienia przy formułowaniu pr.społ.); `zachowania społ.(społ.przyczyna pr.ekologicznego)

Etapy rozwoju zrównoważonego rozwoju w UE Etap I 1987-93 -w `87 wchodzi w życie jednolity akt europejski, rozszerzenie traktatów rzymskich o rozdział dot.ochrony środowiska dział „środowisko przyrodnicze”. Podstawa prawna dla polityki zrównoważonego rozwoju. Etap II 1993-99-Tr.z Maastricht wchodził w życie 1.01.93r, nakładał obowiązek ochrony środowiska jako integralną część polityki Unii. Traktat gwarantuje dopisanie do wszystkich aktów ochroną środowiska. Cztery filary UE-polityka ekologiczna, społeczna, zrównoważony rozwój, współpraca w dziedzinie nauk.

Etap III 1999-2003- Tr.Amsterdamski podpisany 2.10.1997, wszedł w życie 1.05.1999. Kontynuacja Maastricht, próba wyjścia naprzeciw wyzwaniom w pojałtańskim składzie;D znalazły potwierdzenie cele ekologiczne 2000-strategia Lizbońska,UE chce dogonić USA; 2001-strategia zrównoważonego rozwoju UE; 2003-Nicea, Traktat zawiera zadania wspólnoty, przyczynia się do trwałego,harmonijnego rozwoju.

POLITYKA EKOLOGICZNA-jest uwarunkowana przez pojawienie się nowego problemu społecznego; jest to przedmiot troski państwa, czyli na politykę ekologiczną należy patrzeć jak na politykę społeczną, jak na konsekwencje działań narkomanii, przestępczości;

ZASADY TRWAŁEGO ROZWOJU - ujęcie klasyczne
1.Emisja zanieczyszczeń - w granicach zdolności asymilacyjnej środowiska.
2.Wielkość zbioru zasobów odnawialnych - w granicach zdolności systemu do ich reprodukcji.
3.Zużycie zasobów nieodnawialnych - równe tempu kreowania odnawialnych substytutów.
4.Zahamowanie wzrostu wielkości populacji.
5.Przekształcenie postępu technologicznego w kierunku maksymalizacji efektywności wykorzystania zasobów naturalnych.
6.Ograniczenie ambicji i aspiracji bez pokrycia w zasobach naturalnych, hamowanie sztucznych potrzeb.

Zrównoważony rozwój, a konsumpcjonizm: -konsumpcjonizm to podstawa polegająca na nieusprawiedliwionej(rzeczywistymi potrzebami, oraz kosztami ekologicznymi, społecznymi czy indywidualnymi)konsumpcji dóbr materialnych i usług lub pogląd polegający na uznaniu tej konsumpcji za wyznacznik jakości życia(lub za najważniejszą, względnie jedyną wartość)

V PROGRAM DZIAŁAŃ Unii Europejskiej-obejmował lata 1993-2000;akcentował związek ochrny środowiska z koncepcją zrównoważonego rozwoju i wskazywał na ścisłe, instytucjonalne powiązania mechanizmów ochrony przyrody z wieloma sferami życia człowieka, m.in. z rozwojem gospodarczym, eksploatacją bogactw naturalnych, rozwojem społecznym i edukacją. Jego myślą przewodnią było opracowanie polityki i strategii na rzecz− zrównoważonego rozwoju oraz określenie roli WE na szerszej arenie międzynarodowej. Program identyfikował pięć pól, które wymagały szczególnej uwagi− Wspólnoty i państw członkowskich oraz ekologizację: przemysł, energia, transport, rolnictwo, turystyka. Za kierunki priorytetowe uznano: a)zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi; b)zintegrowane zmniejszenie zanieczyszczeń i zapobieganie powstawianiu odpadów; c)ograniczanie zużycia energii nieodnawialnej; e) kompleksowe działania na rzecz poprawy środowiska na terenach miejskich; f)podniesienie poziomu zdrowotności i bezpiecz.publicznego;

VI PROGRAM DZIAŁANIA Unii Europejskiej-obejmuje lata 2001-2010. Określa cztery podstawowe obszary polityki ekologicznej którym nadaje się priorytet. Są to:− zmiany klimatu;− przyroda i bioróżnorodność;− środowisko zdrowie;− zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami. Cele programu VI: ochrona przyrody i bioróżnorodności;-zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami;-przeciwdziałanie zmianom klimatu; -zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa i aktywnego uczestnictwa ludności w inicjatywach proekologicznych.

Zasada subsydiarności to zasada występująca w prawie wspólnotowym UE, która mówi, że poszczególne organy administracji wspólnotowej są zobowiązane współpracować w celu osiągnięcia danych celów. Kształtowanie polityki ochrony środowiska winno odbywać się na poziomie państw członkowskich, chyba, że bardziej efektywnie, te zadania mogą być wykonane na poziomie unijnym.

Zasada ta zaczynała stanowić pewną więź pomiędzy ponadnarodową administracją Wspólnoty, a administracją państw członkowskich oraz organizacjami pozarządowych. Z czasem będzie można wyraźniej obserwować realizowanie się idei pomocniczości w społeczeństwie obywatelskim zjednoczonej Europy w aspekcie jego działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego.

Zrównoważony rozwój w prawie polskim:

Art.5 Konstytucji RP mówi, iż „Rzeczpospolita Polska… zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”

Dokumenty strategiczne: -prawo geologiczne i górnicze i ust.o zagospodarowaniu przestrzennym (1994);

-prawo energetyczne(1997);

-strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju Polski do 2025r.(1999)

-II polityka ekologiczna Państwa(2001)

-Prawo ochrony środowiska(2001)

-Ustawa o odpadach(2001)

-Prawo wodne(2001)

-Ustawa o ochronie przyrody(2004)

BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE- to taki stan stosunków społecznych, który ograniczna i eliminuje zagrożenia ekologiczne oraz promuje pozytywne działania służące realizacji wartości istotnych do rozwoju narodów i państw.

WZROST WYKŁADNICZY- to siła,za sprawą której działalność gospodarcza zaczyna zagrażać naszej planecie, jej fizycznej wydalności;zaczął się w XVIIIw.

cele: -szybkie dochodzenie do granic systemu; -niszczenie systemu, w ramach którego się rozwija; -nie pozostawia wiele czasu na reakcję.

Wzrost wykładniczy nie może trwać długo, bo spotka bariery. Obecne tempo rozwoju gospodar. napędza tempo wykładniczego wzrostu wykorzystania zasobów i zanieczyszczenia środ. W.w. jest problemem naszej gospodar. Ponieważ następuje coraz szybciej, niszcząc jednocześnie śr. i zasoby nat. W.W. jest podstawą współczesnych procesów globalizacji.

PROBLEM EKOLOGICZNY JAKO PROBLEM SPOŁECZNY- to problem pojawiający się wówczas, gdy znaczące grupy społeczne lub instytucje uznają konsekwencje pewnych poczynań za negatywne dla środowiskowych warunków życia społecznego; jeżeli uznamy, że któreś z naszych działań wpływa negatywnie na przyrodę pojawia się wówczas problem ekologiczny jako problem społeczny.

Miejsce zrównoważonego rozwoju w polityce międzynarodowej:

1969 - raport sekretarza Generalnego ONZ Sithu U Thanta, wyrażony w rezolucji nr 2390 Zgromadzenia Ogólnego ONZ, „Człowiek i jego środowisko”;

1972 - I konferencja ONZ „Człowiek i środowisko” - Sztokholm; Powołanie UNEP-UN Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych;

1972 - Donella i Dennis Meadows „Granice wzrostu” (I raport klubu rzymskiego) ostrzegali przed konsekwencjami wykładniczego wzrostu populacji i konsumpcji ekonomicznej;

1974 - „Ludzkość w punkcie zwrotnym” M. Mesarovic, E. Pestel (II raport);

1976 - „Kształtowanie ładu międzynarodowego” J. Tinberg (III raport);

1983 - powołanie Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju (WCED) - Narodów Zjednoczonych, tzw. komisja Brundtland;

1987 - WCED publikuje raport - „Nasza wspólna przyszłość” - zawierający definicję ekorozwoju;

1992 - konferencja w Rio de Janeiro ONZ „Środowisko i rozwój” WCED - Agenda 21, Deklaracja z Rio i Deklaracja o ochronie lasów, Konwencja o różnorodności biologicznej, Konwencja o ochronie klimatu;

1997 - Konferencja w Nowym Jorku - Rio+5;

2002 - Światowy Szczyt Zrównoważonego rozwoju w Johannesburgu (RPA).

Współczesne cele polityki ochrony środowiska i polityki zrównoważonego rozwoju: -dbałość o wysoki poziom życia; -bezpieczeństwo ekologiczne; -stan stosunków społecznych, który organizuje i eliminuje zagrożenie ekologiczne oraz promuje pozytywne działania do realizacji wartości istotnych dla rozwoju narodów i państw;

-motywy religijne(franciszkanie-działaja na rzecz ochrony przyrody,JPII-konieczność ochrony przyrosy)-motywy konserwatorskie-stacje badawcze;

Współczesna polityka ekologiczna jest uwarunkowana pojawieniem się problemu społecznego.

ROZWÓJ SPOŁ-GOSPODAR. - to oceniania pozytywnie z pkt.widzenia zachodniego syst,wartości zmiana w zakresie gospodarki i życia społ.:

-zmiana w zakresie gospodarczym ma charakter ilościowy, polega na wzroście ekonomicznym, wzroście produkcji, zatrudnienia,inwestycji,dochodów,spożycia;

-zmiana w zakresie społecznym ma charakter jakościowy- dalsza demokratyzacja, polityka równiejszej dystrybucji dóbr.

Historyczne motywy i cele ochrony przyrody:

a)motywy o charakterze magiczno-religijnym:-ochrona niektórych gat. Roślin i zwierz At na terenach, gdzie rozwijały się wierzenia totemiczne(ludzie pochodzą od zwierzęcia czy rośliny,uczczenie przodków), z okazji świąt, w ramach obrzędu zjadano owe gat.; święta te odróżniały grupy obrzędujących od innych, jednoczyły grupę- istotna rola społeczno-konsolidacyjna grupy.

b) motywy stricte religijne: `Egipt-kult kotów, ibisów,krokodyli, skarabeuszy; `buddyzm-zakaz zabijania wszelkich istot bez koniecznośći wyższej; `religia słowiańska-czczenie obiektów przyrody-skał,gajów,drzew (dzisiejsze wierzenia Aborygenów); oddawanie czci bogu,który wg wierzeń wciela się w np. zwierze, oraz szcunek dla przestrzeni sakralnej.

c)motywy partykularno-gospodarcze -ochrona prawna zwierząt ze względów estetycznych-Indie IIIw.pne-Asioka- pierwsze akty prawne o ochronie zwierząt(m.in.,żółwie,antylopy,dzikie owce);-Polska(bóbr był obiektem szczególnej troski królów i książąt polskich. Na początku XI wieku Bolesław Chrobry zabronił polowania na bobry w podległych mu terenach łowieckich. Królowie utrzymywali na dworach straż bobrowniczą i dbali o bobry, gdyż były one własnością królewską, ich eksploatacja monopolem, a skóry miały wartość obiegową w handlu wymiennym. Podatki oraz kary płacono nawiązką skór bobrowych; W. Jagiełło-statuty wareckie1423-zakazy polowania oraz zakłócania spokoju zwierząt; ochrona kur, niedźwiedzi, łosi, jeleni); -Anglia-ochrona lasów; -Francja,Hiszpania- zakazy powszechnego łowienia ryb;

d)motywy estetyczne- polowania; -słuchanie świewu ptaków; -z czasem odkryto, że ptaki to „naturalne środki ochrony roślin”;

e) motywy narodowe i nacjonalistyczne:-powiązanie państwa z jego przyrodą;-Chopin-ukazał piękno polskiej przyrody;Wagner-krajobraz niemiecki;-A,Mickiewicz „Pan Tadeusz”- wiązanie uczuć z przyrodą;

motywy nacjonalistyczne w Niemczech- Hitler chciał by przyroda przetrwała jak najdłużej dla niemieckiego narodu w jak najlepszym stanie(3ustawy Rzeszy Niemieckiej o ochronie przyrody-1933,`34,`35)

f)motywy uniwersalno-gospodarcze:-Zurych 1535-ochrona ptaków, które zjadają szkodniki; zakaz zabijania zwierząt dających rozrywkę; zapewnienie zysków i walorów smakowych dla króla u uprzywilejowanych-charakter utylitarny;

g)motywy konserwatorskie- II pol. XIXw.(rozwój industrializacji):-przemysł opart na zasobach przyrody;-chciano zachować gat. I obszary zagrożone wyginięciem; 1872-pierwszy na świecie park narodowy-Yellowstone(USA);-zachowanie dla przyszłości naturalnych laboratoriów- lasów, gat, zwierząt i roślin

Cechy zrównoważonego rozwoju:

~Strukturalność - zachowanie właściwych proporcji między koniecznością rozwoju a utrzymaniem naturalnych zasobów, zrównoważenie;

~Czasowość - żaden element zrównoważonego rozwoju ( zasoby naturalne, rozwój społeczny, wzrost gospodarczy) z czasem się nie zmniejsza;

~Samopodtrzymywalność - takie zużycie zasobów naturalnych, aby nie doprowadzić do ich wyczerpania;

Łady zrównoważonego rozwoju:

a)Środowiskowy - cele: ochrona środowiska, kształtowanie przestrzeni i racjonalna gospodarka zasobami - zmniejszenie zanieczyszczenia, obrona bioróżnorodności, promocja odnawialnych źródeł energii;

b)Gospodarczy - cel: wzrost gospodarczy - koszty z punktu widzenia zasobów nie były duże (oszczędność zasobów, efektywność);

c)Społeczny - cel: sprawiedliwy podział korzyści wynikających ze wzrostu gospodarczego, zmiana wzorów produkcji (tanie i szybko psujące się produkty) i konsumpcji np. szał na punkcie komórek, walka z ubóstwem, wyrównanie szans, przeciwdziałanie dyskryminacji, powszechny dostęp do szkolnictwa i opieki zdrowotnej;

Początki koncepcji zrównoważonego rozwoju…

1969 raport sekretarza Generalnego ONZ Sithu U Thanta, wyrażony w rezolucji nr 2390 Zgromadzenia Ogólnego ONZ, „Człowiek i jego środowisko”. Najważniejsze zagadnienia: brak powiązania wysoko rozwiniętej techniki i technologii z wymogami środowiska; wyniszczenie ziem uprawnych; bezplanowy rozwój stref miejskich; zmniejszanie się powierzchni wolnych, otwartych terenów; znikanie wielu form życia zwierzęcego i roślinnego; zatruwanie i zanieczyszczanie środowiska.

1972 konferencja sztokholmska ONZ w sprawie środowiska człowieka-przełomowa. 113 państw oprócz socjalistycznych ponieważ nie zaproszono NRD. Cele: ustanowienie ekologicznego reżimu korzystania z zasobów przyrody; międzynarodowa ochrona pomników przyrody i rezerwatów (tworzenie parków narodowych po obu stronach granic); potrzeba współpracy naukowo-technicznej w ochronie środowiska.

Efekt: Deklaracja Sztokholmska zawierająca podstawowe zasady ochrony środowiska, plan działania ze wskazaniami jak go realizować, ustalenie instytucjonalne i finansowe, utworzenie międzynarodowej organizacji UNEP - Program Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska. Początek nowego działu prawa: MIĘDZYNARODOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA, wprowadzenie pojęcia zrównoważonego rozwoju, które w tym czasie zastępowano pojęciem ekorozwoju.

Znaczenie zasad trwałości w zrównoważonym rozwoju:

1.„Słaba” zasada trwałości ( doskonałej substytucji kapitałów) - zachowanie wielkości całkowitego kapitału bez względu na jego strukturę, na którą składa się kapitał przyrodniczy wytworzony przez człowieka i społeczny. Zakłada się, że różne rodzaje kapitału są doskonałymi substytutami. Rozwój typowo konwencjonalny;

2.„Wrażliwa” (umiarkowana) zasada trwałości - Poza zachowaniem całkowitej wielkości kapitału, nienaruszalność pewnej zasady określającej relacje między składowymi kapitału. Substytutami może być kapitał wytworzony przez człowieka i kapitał przyrodniczy. Ponieważ nie znamy granic i ilości poszczególnych kapitałów należy ostrożnie eksploatować i nie używać zbyt szybko zasobów przyrody;

3.„Silna” (mocna) zasada trwałości lub komplementarność kapitałów - wymaga aby poszczególne rodzaje kapitału zostały zachowane każdy z osobna. Kapitał wytworzony przez człowieka i przyrodniczy są komplementarne. Ubytek zasobu powinien być rekompensowany przyrostem tego samego zasobu.

4.„restrykcyjna” (b.silna) zasada trwałości - zakaz uszczuplania któregokolwiek z zasobów. Zasoby nieodnawialne nie mogły być w ogóle eksploatowane, a zasoby odnawialne częściowo zużyte.

Konwencjonalne koncepcje rozwoju są związane ze słabą zasadą trwałości, a niekonwencjonalne z co najmniej wrażliwą. Konwencja zrównoważonego rozwoju UE przyjmuje wyraźnie niekonwencjonalną-mocna zasadę trwałości.

Interpretacje zrównoważonego rozwoju:

a)Wąska - pochodząca od ekorozwoju- przykładem są Milenijne Cele Rozwoju na konferencji w Nowym Jorku 2000r. gdzie zrównoważony rozwój występuje w kategorii ładu środowiskowego.

Dok. UE - strategia lizbońska 200r. - ujęto z zrównoważony rozwój klimat, zasoby naturalne, zdrowie publiczne, presja ze strony transportu.

W Polsce przykładem jest Krajowa Rada ds. Zrównoważonego Rozwoju, gdzie zrów. Rozw. Został zinterpretowany jako ekorozwój, działania Rady jako ochrony środowiska.

b)Szeroka - kojarzona z ładem zintegrowanym - I szczyt Ziemi w Rio de Janeiro 1992-Agenda 21: zrównoważony rozwój ma opierać się na kategoriach: środowiskowych, przestrzennych, ekonomicznych, społecznych, instytucjonalno-politycznych;

Szczyt w Johannesburgu 2002 - rozwiązanie problemów ludzkości: ekologicznych, ekonomicznych i społecznych

UE - dokument „Zrównoważona Europa dla Lepszego Świata” : strategia zrównoważonego rozwoju UE.

Przełom w historii koncepcji zrów. Rozw. Komisja Brundtland:

1983r. „Środowisko a rozwój” - prognozy demograficzne i perspektywy trwałego rozwoju, energia, przemysł, wyżywienie, osiedla ludzkie, międzynarodowe stosunki gospodarcze, zarządzanie środowiskiem, współpraca międzynarodowa. 400str. Raport-„Raport Komisji Brundtland”. Rozwój zrównoważony-taki rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia bez pozbawiania możliwości przyszłych pokoleń do zaspokojenia ich potrzeb.

Problemy demograficzne i żywnościowe Statystycy od wielu lat straszą eksplozją demograficzną: 150 lat temu żyło na świecie niewiele ponad miliard ludzi, 50 lat temu - już 2,5 mld, a obecnie - ponad 6 mld. Od szeregu lat obserwujemy wolniejszy wzrost produkcji żywności niż przyrost ludności w skali światowej. Ponure przewidywania T. Malthusa, że ludność będzie rosła w postępie geometrycznym, a środki żywności w postępie arytmetycznym. Problem przeludnienia dot. krajów słabo rozwiniętych, gdzie zamieszkuje przeszło trzy czwarte ludności świata. Przeludnienie stanowi przeszkodę w rozwoju gospodarczym. Rosnąca liczba ludności świata zwiększa popyt na żywność. Przodują w tym gęsto zaludnione regiony Trzeciego Świata. Rolnictwo w tych krajach jest zacofane,praca jest mało wydajna,a stosowane techniki upraw, narzędzia i środki są prymitywne. Do tego krajom tym często doskwiera susza. Dzięki nadwyżkom produkcyjnym żywności w Ameryce Północnej, Australii i Europie Zachodniej światowy rynek żywności jest zbliżony do stanu równowagi. Mimo nadprodukcji żywności w tych krajach wciąż panuje głód na obszarze 50 - 70 proc. naszego globu. Pomoc żywnościowa, jaką świadczą kraje wysoko rozwinięte na rzecz tych najbiedniejszych, jest znacząca, ale o wiele za mała. Z kolei ograniczone możliwości płatnicze tych krajów - importerów żywności, uniemożliwiają jej przywóz w wystarczającej ilości. Kaje Trzeciego Świata, w których znaczna część ludności głoduje, eksportują artykuły żywnościowe do krajów posiadających nadwyżki żywności. Środki pochodzące z eksportu żywności są przeznaczane nie tylko na potrzeby importu żywności i dóbr inwestycyjnych, ale także na zbrojenia. Z danych ONZ wynika, że najwyższe tempo wzrostu nakładów na zbrojenia odnotowują kraje Azji i Afryki, borykające się z ogromnymi problemami gospodarczymi.

Problemy surowcowo-energetyczne W krajach uprzemysłowionych, w odróżnieniu od krajów zacofanych, występuje niskie tempo przyrostu ludności, a w niektórych - ujemny przyrost naturalny. Jednakże wysoki poziom życia w krajach zamożnych stwarza ciągłe zapotrzebowanie na coraz większą ilość towarów, energii i innych zasobów naturalnych. Problemy surowcowe i energetyczne znalazły się w centrum uwagi na początku lat 70., Wzrost gospodarczy na świecie nie będzie możliwy kiedy zabraknie nieodnawialnych zasobów surowców . Ograniczoność zasobów jest progiem globalnego kataklizmu. Na szczęście postęp wiedzy i ekonomiczne mechanizmy rynkowe mogą w znacznym stopniu przeciwdziałać urzeczywistnieniu się tej ponurej wizji. Mechanizm cenowy odgrywa ważną rolę w ukierunkowywaniu działalności gospodarczej człowieka. W miarę jak zasoby stają się coraz rzadsze, rośnie ich cena. Państwo do pewnego stopnia może wpływać na sposoby i kierunki wykorzystania zasobów naturalnych, stosując bodźce administracyjne (np. zakaz lub limit eksploatacji surowca) lub ekonomiczne (ulgi podatkowe, subsydia itp.).Wobec wizji wyczerpywania się nieodnawialnych źródeł energii pochodzących z gazu, ropy naftowej i węgla, naukowcy uważają, że przyszłość należy do alternatywnych, odnawialnych źródeł energii, głównie energii wodnej, słonecznej i geotermicznej. W zależności od położenia kraju może to być również energia wiatru i przypływów. Mogą to być także elektrownie na biogaz, czy też morskie elektrownie cieplne, wykorzystujące różnice temperatur warstw wody. Niezbędne także staje się upowszechnienie recyklingu (recyklizacji),. Niemal wszystko, oprócz radioaktywnych odpadów, można wykorzystać do tworzenia innego produktu. Racjonalne i oszczędne gospodarowanie wszelkimi zasobami, uwzględniające potrzeby obecnego i przyszłych pokoleń, staje się nie tylko przywilejem wybranych jednostek czy narodów, ale obowiązkiem ludzi na całym świecie.

Protokół z Kioto - uzupełnienie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i jednocześnie międzynarodowe porozumienie dotyczące przeciwdziałania globalnemu ociepleniu. Został wynegocjowany na konferencji w Kioto w grudniu 1997. Traktat wszedł w życie 16 lutego 2005 roku, trzy miesiące po ratyfikowaniu go przez Rosję 4 listopada 2004. Na mocy postanowień protokołu kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, zobowiązały się do redukcji do 2012 roku własnych emisji o wynegocjowane wartości zestawione w załączniku do protokołu (co najmniej 5% poziomu emisji z 1990 - art. 3 ust. 1) dwutlenku węgla, metanu, tlenku azotu, HFC i PFC - gazów powodujących efekt cieplarniany. W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych gazów, sygnatariusze umowy zobowiązali się do zaangażowania się w „wymianę handlową”, polegającą na odsprzedaży lub odkupieniu limitów od innych krajów. Jeżeli protokół z Kioto zostanie w pełni wprowadzony w życie, to przewiduje się, na skutek jego postanowień, redukcję średniej temperatury globalnej pomiędzy 0,02°C a 0,28°C do roku 2050.

Pustynnienie, desertyfikacja - jest wynikiem oddziaływania zmian klimatycznych oraz działalności człowieka. Pustynie pochłaniają prawie 6 mln hektarów rocznie, w 60 krajach zamieszkałych przez około miliard ludzi. Najbardziej dotknięte procesem pustynnienia są kraje trzeciego świata, ale zagrożone są takie kraje uprzemysłowione, gdzie intensywne stosowanie pestycydów, nawozów oraz intensywna melioracja prowadzą do wypłukania gleby. Inne przyczyny pustynnienia to: degradacja lasów, degradacja drzew na sawannie, zaorywanie stepów, nadmierny wypas bydła, zmiana kierunków biegu rzek, górnictwo, porzucanie tradycyjnych technik uprawy na rzecz rolnictwa towarowego.Sposoby eliminacji pustynnienia:`zakaz wycinania drzew;`zalesianie;`nawadnianie;`ograniczenie wypasu bydła;`sadzenie roślinności w dolinach rzek okresowych;`tworzenie pomiędzy polami pasów drzew i krzewów;`mniejsze zużycie wody.Skutkiem pustynnienia gruntów jest:`zwiększenie powierzchni pustynnych i półpustynnych, co prowadzi do zmniejszenia powierzchni gruntów możliwych do wykorzystania rolniczego, a to skutkuje ograniczeniem możliwości produkcji rolnej;`przyspieszona erozja gleb, co prowadzi do obniżenia żyzności gleb i zmniejszenia jej produktywności;`występowanie burz pyłowych;`wzrost zasolenia gleb (np. rejon Jeziora Aralskiego, suche stepy południowego Kazachstanu, Wyżyna Irańska);`niszczenie ekosystemów - naturalnej pokrywy roślinnej i siedlisk wielu zwierząt.

Dziura ozonowa, spadek zawartości ozonu (O3) na wysokości 15-20 km głównie w obszarze bieguna południowego, obserwowany od końca lat 80. Tempo spadku wynosi ok. 3% na rok.Największe znaczenie maja w tym procesie związki chlorofluoroweglowe (freony), z których uwolniony chlor (pod wpływem promieniowania ultrafioletowego) atakuje cząsteczki ozonu, prowadząc do wyzwolenia tlenu (O2) oraz tlenku chloru (ClO).Tempo globalnego spadku ozonu stratosferycznego pod wpływem działalności człowieka (z wyjątkiem Antarktydy), oszacowane na podstawie badań satelitarnych, wynosi 0,4-0,8% na rok w północnych, umiarkowanych szerokościach geograficznych i mniej niz. 0,2% w tropikach.Powłoka ozonowa jest naturalnym filtrem chroniącym organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym. W celu jej ochrony z inicjatywy UNEP (Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych) przedstawiciele 31 państw podpisali w 1987 Protokół Montrealski - umowę zakładająca 50-procentowy spadek produkcji freonów do roku 2000, w stosunku do 1986. Od 1990 obserwowane jest zmniejszenie tempa wzrostu freonów w atmosferze - z 5% rocznie do mniej niż 3%.

Efekt cieplarniany, wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracja dwutlenku węgla (lub innych gazów nieprzezroczystych dla podczerwonego promieniowania - tzw. gazów cieplarnianych), jeden z negatywnych skutków skażenia środowiska naturalnego.
Polega na zatrzymywaniu się w atmosferze coraz większych części promieniowania podczerwonego, co prowadzi do ogrzewania się Ziemi. Przypuszcza się, ze jest to wynik zmiany zawartości gazów w powietrzu, a szczególnie gwałtownego wzrostu stężenia dwutlenku węgla. Prognozy zakładają, ze jeśli tempo spalania paliw kopalnych utrzyma się, to w ciągu 40-45 lat może nastąpić nasycenie nim atmosfery, co spowodowałoby średni wzrost powierzchniowej temperatury Ziemi o ok. 1,5-4,5C.

Zanieczyszczenia wód dzieli się na:
- Naturalne, pochodzące z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych
- Sztuczne, związane z działalnością człowieka:
a)biologiczne, spowodowane obecnością drobnoustrojów patogennych np. bakterii, wirusów, glonów, grzybów, pierwotniaków i ich toksyn
b) chemiczne, odnoszą do zmian składu chemicznego i odczynu pH. Należą do nich oleje, benzyna, smary, ropa, detergenty, pestycydy, nawozy, węglowodory aromatyczne, sole metali ciężkich, silne kwasy, zasady, fenole i krezole.

Zasada subsydiarności to zasada występująca w prawie wspólnotowym UE, która mówi, że poszczególne organy administracji wspólnotowej są zobowiązane współpracować w celu osiągnięcia danych celów. Kształtowanie polityki ochrony środowiska winno odbywać się na poziomie państw członkowskich, chyba, że bardziej efektywnie, te zadania mogą być wykonane na poziomie unijnym.

Zasada ta zaczynała stanowić pewną więź pomiędzy ponadnarodową administracją Wspólnoty, a administracją państw członkowskich oraz organizacjami pozarządowych. Z czasem będzie można wyraźniej obserwować realizowanie się idei pomocniczości w społeczeństwie obywatelskim zjednoczonej Europy w aspekcie jego działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego.

Społeczne aspekty polityki zrów. Rozw. Na I i II Szczyce Ziemi:

I Szczyt: Agenda 21: wymiar społeczny i ekonomiczny-współpraca międzynarodowa dla zrów. Rozw., zadania dot. problemów ochrony zdrowia, zmian w modelu konsumpcji; umacnianie roli różnych grup społecznych: rozwiązywanie problemów ochrony dla różnych podmiotów od dzieci poprzez rodzinę, szkołę, organizacje, instytucje, władze; środki realizacji: uruchamianie różnych źródeł finansowania, badania naukowe, edukacja, kierunki doskonalenia prawa…

II Szczyt: Aspekty: zwalczanie ubóstwa, zapewnienie dostępu do wody pitnej i kanalizacji, właściwego wyżywienia, poprawa stanu zdrowia. Plan działania: do 2015r. - zmniejszenie l.osób żyjących poniżej granicy ubóstwa, zmniejszenie o połowę l.osób pozostających bez dostępu do wody pitnej, do 2020r.-poprawienie standardu życia mieszkańców slumsów, zaprzestanie wytwarzania i stosowania środków chemicznych szkodliwych dla ludzi i środowiska, do 2015r- zmniejszenie o 2/3 wskaźnika umieralności niemowląt i dzieci oraz o ¾ wskaźnik śmiertelności matek przy porodzie, Bez terminów: ułatwienie dostępu do tanich, odnawialnych źródeł energii, do opieki zdrowotnej, dostępność lekarstw dla potrzebujących, stworzenie systemu pomocy finansowej dla krajów biedniejszych i rozwijających się.

Społeczny wymiar zrównoważonego rozwoju

a)gwarancje zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczeństwa, w szczególności do bezpiecznego schronienia, zapewnienie odpowiedniego minimum biologicznego, w tym wody do picia i potrzeb sanitarnych we właściwej ilości i o właściwej jakości i zdrowej żywności w ilości zapewniającej pokrycie zapotrzebowania organizmu,

b)gwarancje ochrony przed oddziaływaniem szkodliwym dla zdrowia i życia, przede wszystkim przed toksycznym oddziaływaniem zanieczyszczeń spowodowanych działalnością gospodarczą, przed hałasem i wibracją, promieniowaniem jonizującym i niejonizującym, przed skutkami zastosowań organizmów genetycznie modyfikowanych ale też ochrony przed przestępczością,

c)gwarancje dostępności edukacji, przynajmniej w zakresie podstawowym, oraz pomocy w zakresie zdobywania wiedzy dla jednostek najzdolniejszych na wyższych poziomach kształcenia,

d)gwarancje czynnej ochrony zdrowia poprzez profilaktykę, właściwe warunki leczenia oraz przeciwdziałanie chorobom uznanym za społeczne,

e)gwarancje opieki społecznej dla osób starych, niedołężnych i niepełnosprawnych, zapewniającej określone minimum socjalne oraz możliwość życia w społeczeństwie,

f)gwarancje sprawiedliwej dystrybucji dochodów i zabezpieczeń socjalnych, sprzyjających niwelowaniu różnic społecznych, zapobiegających tworzeniu się znaczących obszarów ubóstwa oraz marginalizacji jednostek i grup społecznych,

g)gwarancje dostępu do zatrudnienia, przede wszystkim poprzez generowanie nowych stanowisk pracy, wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości, dostęp do szkoleń i kursów podnoszących kwalifikacje i zmiany kwalifikacji, dostęp do tanich kredytów,

h)sprawiedliwy dostęp do środowiska i jego zasobów, do rekreacji w zdrowym i nieskażonym środowisku,

i)nietykalność i ochronę własności prywatnej, własności państwowej i dóbr ogólnospołecznych.

---