KONWERSATORIA

1. OPISYWANIE ZACHOWANIA A JEGO WYJAŚNIENIA - RÓŻNICE MIĘDZY TYMI DWOMA PODSTAWOWYMI CELAMI, JAKIE STOJĄ PRZED PSYCHOLOGIĄ JAKO NAUKĄ

OPISYWANIE	WNIOSKOWANIE
opis zachowania w sposób obiektywny, bezstronny	wykraczanie poza to, co można zaobserwować bezstronnie
podawanie faktów bez próby interpretacji	wyciąganie wniosków, interpretacja, odpowiedź na pytania „co” i „jak” się stało

2. „EWA ZDENERWOWAŁA SIĘ” - CZY TO ZDANIE MA CHARAKTER OPISUJĄCY? UZASADNIJ. JAKIE SĄ CECHY OPISU W PSYCHOLOGII?

Zdanie nie ma charakteru opisującego.

Cechy opisu:

• obiektywny - zdanie wyraża nasz sąd

• dotyczy cech zewnętrznych, które każdy obserwator może spostrzec tak samo - w zdaniu nie ma mowy o cechach zewnętrznych

• obejmuje opisy zachowania (gesty, wyraz twarzy, wykonywane działania), nie zaś wnioskowanie o stanach wewnętrznych - zdanie jest wnioskowaniem o stanach wewnętrznych

• unikanie wniosków o cechach i atrybutach, których nie można obserwować bezpośrednio

3. TYPY WYJAŚNIEŃ STOSOWANYCH W PSYCHOLOGII. OMÓW TYP FUNKCJONALNY

• wnioskowanie o przyczynach natury mentalistycznej (psychicznej)

• wyjaśnienia formułowane w kategoriach fizjologicznych

• analogie

• wyjaśnienia za pomocą modeli

• wyjaśnienia za pomocą modeli

• wyjaśnienia teoretyczne

• wyjaśnienia funkcjonalne

• mówi, że dane zjawiska są ze sobą powiązane, ale nie wyjaśnia w jaki sposób

• zachowanie wyjaśnia się określając warunki bodźcowe, których jest ono funkcją

• za wyjaśnienie reakcji uważa się wyjaśnienie warunków bodźcowych, dających się zaobserwować i zmierzyć, związanych w stały sposób z dającą się zaobserwować i zmierzyć reakcją

5. POZIOMY ANALIZ PSYCHOLOGICZNYCH. PODAJ PRZYKŁADY PROBLEMÓW, KTÓRE MOGŁYBY BYĆ REALIZOWANE NA WSKAZANYM PRZEZ CIEBIE POZIOMIE

• poziom mikroskopowy - skupia się na możliwie najdrobniejszych częściach, zdarzeniach i subjednostkach organizmu; cechy badań przeprowadzanych na tym poziomie - precyzja, szczegółowość, rygorystyczne metody zbierania danych, analiza ilościowa

• przemiany biochemiczne (np. w komórkach oka podczas przekazywania impulsu nerwowego, w poszczególnych płatach mózgu podczas widzenia/dotykania jakiegoś przedmiotu, słyszenia dźwięku)

• poziom molekularny - badanie procesów mniej szczegółowych, składających się z subjednostek; formułowanie praw przyczynowych ukazujących związek między procesami wewnętrznymi (np. widzenie barw) a zewnętrznymi zmiennymi podlegającymi manipulacji

• uczenie się, spostrzeganie, uwaga, psycholingwistyka, przekazywanie informacji

• poziom molarny - przedmiotem badania cały funkcjonujący organizm lub system zachowań, w który zaangażowana jest znaczna część całego organizmu; dane mają charakter ilościowy a nie jakościowy, mniej rygorystyczne i słabiej kontrolowane metody badawcze, wnioski ogólne

• wnioskowanie o nieobserwowalnych zjawiskach i procesach, wyjaśnianie zachowania przyczynami natury historycznej, psychicznej, społecznej, środowiskowej (wartości, superego, deprywacja kulturowa)

6. DZIAŁY PSYCHOLOGII I ROLE ZAWODOWE PSYCHOLOGÓW

• psychologia biologiczna - badanie biologicznych podstaw zachowania, uczuć i procesów umysłowych; wykrywanie w jaki sposób układ nerwowy i wydzielania wewnętrznego wpływa na uczenie się, pamięć, spostrzeganie, popędy...; nauka o układzie nerwowym - badanie mechanizmów, za pomocą mózg wpływa na reakcje lub nimi kieruje; psychofarmakologia - badanie wpływu środków farmakologicznych na zachowanie; genetyka behawioralna - badanie w jaki sposób dziedziczność przyczynia się do ukształtowania różnych wzorców zachowań i funkcjonowania psychicznego

• psychologia eksperymentalna - badania eksperymentalne na zwierzętach i ludziach; wpływ zmienności bodźców na reakcje organizmu; próby sformułowania ogólnych międzygatunkowych praw psychologii

• psychologia poznawcza - nauka o poznawaniu; zainteresowanie czynnikami organizmicznymi (działającymi wewnątrz organizmu) a nie bodźcowymi; badania świadomości i procesów umysłowych (pamięć, spostrzeganie, uwaga);

• psychologia rozwojowa - jak funkcjonowanie człowieka zmienia się w czasie (rozwoju osobniczego); wyodrębnianie czynników, które kształtują zachowanie od urodzenia do starości

• psychologia osobowości - indywidualność (co o niej decyduje); jakie przyczyny decydują o różnicach indywidualnych w sposobie reagowania na tę samą sytuację; teorie dotyczące genezy osobowości oraz określanie czynników wpływających na jej rozwój; testy psychologiczne; koncentracja na zmiennych organizmicznych

• psychologia społeczna - konformizm, agresja, persfazja, emapatia, stereotypy i uprzedzenia...; badanie, w jaki sposób inni ludzie wpływają na jednostkę oraz jak kontekst społeczny, w którym jednostka doświadcza działania bodźców, wpływa na jej zachowanie i myślenie

• psychologia przemysłowa i psychologia organizacji - zainteresowanie relacjami między ludźmi a ich pracą; rozwiązywanie problemów dotyczących morale pracowników, ich selekcji, wydajności, stresu w pracy

• psychologia kliniczna - choroby psychiczne, przestępczość, narkomania, opóźnienia umysłowe

• psychologia stosowana

• wychowawcza i szkolna - ulepszenie aspektów uczenia się; pomoc w opracowywaniu programów nauczania, programów szkolenia nauczycieli, programów opieki nad dziećmi

• środowiskowa - współpraca z architektami i urbanistami

• zdrowia - współpraca z lekarzami w badaniach nad stresem oraz w badaniach mających na celu zrozumienie jak prowadzenie różnych stylów życia wpływa na zdrowie fizyczne

• sądowa - problemu ludzkie w postrzeganiu prawa; ustalanie sprawności umysłowej oskarżonych; pomoc więźniom; pomoc przy wyborze ławników oraz przy określaniu wiarygodności świadków

• sportu - analiza osiągnięć i praca ze sportowcami

7. METODY BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH - DOKONAJ KLASYFIKACJI METOD I WSKAŻ ZASADNICZE RÓŻNICE MIĘDZY NIMI

8. SCHARAKTERYZUJ METODY OPISOWE

1. MIARY SAMOOPISOWE - odpowiedzi słowne, w formie pisemnej lub ustnej, na pytania postawione przez badacza; często porównuje się analogiczne samopisy różnych osób, odpowiadających na te same pytania, wykonujących te same zadania

• samopisy są podstawową metodą uzyskiwania informacji o przekonaniach, postawach, uczuciach, motywacjach, osobowości

• ich użyteczność ma swoje ograniczenia, występują problemy z ich walidacją (ustaleniem trafności)

• nie mogą być stosowane w przypadku dzieci nie umiejących mówić, niepiśmiennych dorosłych, osób z zaburzeniami psychicznymi, zwierząt

• mogą być niedokładne

• badani mogą źle zinterpretować pytanie, udzielić fałszywej odpowiedzi (świadomie - aby zrobić lepsze wrażenie  potrzeba akceptacji społecznej; mogą nie pamiętać dokładnie)

• margines błędu (ok. 3%)

• w wywiadach  respondenci mogą kłamać, naginać lub zmieniać fakty, aby wypaść korzystniej;  osobiste tendencje i uprzedzenia mogą wpływać na sposób zadawania pytań

• rodzaje samoopisów

• kwestionariusz - zestaw pytań w formie pisemnej (pytania o fakty, postawy, zachowania, uczucia; pytania otwarte lub zbiór odpowiedzi do wyboru)

• badania ankietowe - zbiór pytań przedstawiony dużej grupie osób (listownie, telefonicznie, osobiście); udział bierze wyselekcjonowana grupa ludzi, zakłada się, że ma ona cechy reprezentatywne swojej populacji (np. badanie opinii społecznej); zakładany margines błędu 3%

• wywiad - dialog twarzą w twarz między badaczem a osobą badaną; cel to uzyskanie szczegółowych informacji; ma charakter interaktywny  można zmieniać pytania, odchodzić od tematu przy odpowiednich umiejętnościach (wyćwiczenie w nawiązywaniu kontaktów i pozytywnych relacji społecznych), zadający pytania może wzbudzić zaufanie respondenta, skłonić go do dzielenia się osobistymi informacjami

(2) MIARY BEHAWIORALNE - sposoby badania zewnętrznych działań oraz obserwowalnych i dających się zarejestrować reakcji

• obserwacje bezpośrednie - przeprowadzane „gołym okiem”, badane zachowanie jest dobrze widoczne, jawne i można je łatwo zarejestrować

• obserwacje naturalne - badacz przygląda się jakiemuś zachowaniu występującemu w naturalny sposób i nie ingeruje w nie (np. obserwacja zza lustra weneckiego)

• w warunkach laboratoryjnych nie można zaobserwować długotrwałych oddziaływań środowiska naturalnego na kształtowanie złożonych zachowań jednostki  eksperyment Jane Goodall (badanie wzorców zachowania u szympansów)

• pomaga określić zasięg danego zjawiska

• pomaga w formułowaniu hipotez, które sprawdza się za pomocą innych metod badawczych

• badanie niektórych rodzajów zachowań nie mogą być wykonane w inny sposób - byłoby to nieetyczne lub niepraktyczne

• koncentracja nad procesem zachowania (ilość powtarzania sekwencji słów) lub nad wytworami zachowania (ilość zapamiętanych słów powtórzonych w czasie sprawdzianu)

• ulepszanie obserwacji dzięki zdobyczom techniki (aparaty fotograficzne, kamery, urządzenie rejestrujące tempo reakcji na bodziec)

(3) MIARY FIZJOLOGICZNE - pomiary procesów psychicznych

• EEG pozwala rejestrować czynności bioelektryczne mózgu; stymulowanie przy pomocy umieszczania mikroskopijnych elektrod w pojedyncze komórki nerwowe, rejestrowanie ich aktywności

• inwazyjność metody oddziaływanie na świadomość, modyfikowanie zwykłych reakcji

• Donchin - fala mózgowa P300 - szacowanie reakcji wywołanej przez zaskoczenie

1. BADANIE LUDZI Z USZKODENIAMI MÓZGU - przypadki Gage'a i „Tana” konkretne struktury mózgu odpowiadają za określone umiejętności, czynności, cechy osobowości

2. LEZJE - celowe uszkadzanie komórek nerwowych w określonych obszarach mózgu; chirurgiczne usuwanie specyficznych obszarów mózgu, przecinanie połączeń neuronalnych prowadzących do tych obszarów, niszczenie tych obszarów prądem elektrycznym lub przez bardzo niską temperaturę; !!brak kontroli nad lokalizacją i i rozmiarami uszkodzenia oraz nad współwystępującymi komplikacjami (infekcje, utrata krwi, trauma)

3. ELEKTRYCZNE STYMULOWANIE I REJESTROWANIE AKTYWNOŚCI MÓZGU - stymulowanie: Penfield - mapa kory mózgowej, badanie elektrodą kory mózgowej chorego na padaczkę przed zoperowaniem; Hess - badanie głębiej położonych struktur mózgu, elektrody w mózgu kota; !!rejestrowanie: wprowadzanie czułych mikroelektrod do mózgu, rejestracja aktywności elektrycznej pojedynczych komórek, EEG - umieszczenie elektrod na powierzchni głowy, rejestrowanie większych, zintegrowanych wzorców aktywności elektrycznej

4. SKANOWANIE MÓZGU skaner CT (tomograf komputerowy) - przesyła promienie rentgenowskie pod różnymi kątami; skaner PET (emisji pozytonowej) - podawane substancje radioaktywne, przenikają do mózgu, urządzenia zewnętrzne rejestrują promieniowanie emitowane przez aktywne w danej chwili komórki nerwowe; obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI) - wykorzystuje się pole magnetyczne i fale radiowego generowania impulsów energii wewnątrz mózgu

9. SPECYFIKA METOD KORELACYJNYCH

METODY KORELACYJNE- stosowane w celu ustalenia w jakim stopniu związane są ze sobą dwie zmienne (cechy, atrybuty)

1. WSPÓŁCZYNNIK KORELACJI

• jego wartość zmienia się między +1,0 a -1,0 (korelacja dodatnia i ujemna)

• +1,0 - doskonała korelacja dodatnia; gdy wyniki w jednym zbiorze wzrastają, to wzrastają też wyniki w drugim zbiorze

• 0,0 - całkowity brak korelacji; istnieje słaby związek lub jego brak między wynikami uzyskanymi za pomocą dwóch miar

• -1,0 - doskonała korelacja ujemna; gdy wyniki w drugim zbiorze zmieniają się w kierunku przeciwnym niż wyniki w pierwszym zbiorze

• gdy współczynnik rośnie zbliżając się do maksimum +1,0 lub -1,0 przewidywania dotyczące jednego zbioru wyników, formułowane na podstawie informacji o drugim zbiorze wyników (odnoszących się do innej cechy), stają się coraz dokładniejsze

• korelacja nie implikuje związku przyczynowego

• nie gwarantuje, że jeden zbiór jest przyczyną drugiego

• może odzwierciedlać każdy z kilku możliwych rodzajów związku przyczyna-skutek albo żaden z nich

• korelacja może istnieć między dwoma zdarzeniami lub miarami związanymi wskutek zbiegu okoliczności

• ze względu na zbieranie danych korelacje mogą być: pozorne, tendencyjne, fałszywe

• korelacje to związki miedzy pomiarami dotyczącymi wielu ludzi; przewidywania oparte na korelacjach są przewidywaniami grupowymi, rzadko umożliwiają przewidywania dotyczące jednostek

• TESTY PSYCHOLOGICZNE (opierają się na metodach korelacyjnych)

• narzędzie pomiarowe

• stosowane do określania pozycji danej jednostki względem innych (cechy takie jak: inteligencja, osobowość, zainteresowania zawodowe, zdolności, wiadomości, umiejętności szkolne)

• składają się ze zbioru pytań, zadań, czynności

• odpowiedzi są wskaźnikami danej funkcji psychologicznej

• wynik uzyskany w teście służy do przewidywania prawdopodobnych zachowań danej osoby w określonej sytuacji

• BADANIA MIĘDZYKULTUROWE (opierają się na metodach korelacyjnych)

• cel - ustalenie, czy zachowania obserwowane w jednej kulturze występuje także w innych

• jednostką analizy jest cała kultura lub społeczność

• społeczeństwa indywidualistyczne (30%) - najważniejsza jest jednostka; ceni się współzawodnictwo, indywidualne osiągnięcia i osobiste spełnienie

• społeczeństwa kolektywistyczne (70%) - największe znaczenie przypisuje się grupie społecznej, rodzinie, społeczności miejscowej, plemieniu; kierowanie się wartościami takimi jak współwłasność, współpraca, altruizm, dobro społeczne

10. CELE BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH

• opisywanie tego, co się naprawdę dzieje

• wyjaśnianie tego, co się dzieje

• przewidywanie tego, co się wydarzy

• sterowanie tym, co się dzieje

• polepszanie jakości życia, przez zmienianie tego, co się dzieje

10. SPECYFIKA METOD EKSPERYMENTALNYCH

METODY EKSPERYMENTALNE - stosowane do wykrywania związków przyczynowych w obecnie sprawdzanej hipotezie

(1) EKSPERYMENT KONTROLOWANY - obserwacje przeprowadzane w systematycznie zmienianych warunkach

• eksperymentator manipuluje bodźcem, mierzy jego wpływ na zachowanie lub większą liczbę zachowań

• zmienna niezależna - bodziec (warunek bodźcowy), którym eksperymentator manipuluje (zmienia w systematyczny sposób)

• zmienna zależna - aspekt zachowań/doznań osoby badanej obserwowany lub mierzony jako przewidywana zmiana (zmiana wynik manipulacji zmienną niezależną)

• wszystkie warunki oprócz zmiennej niezależnej utrzymuje się na stałym poziomie

(2)EKSPERYMENT IDEALNY

• wyeliminowane zmienne zakłócające, czynniki uboczne i tendencje osobiste można wykluczyć alternatywne wyjaśnienia

• wystandaryzowane sposoby postępowania, losowe przydzielanie do grup kontrolnych i eksperymentalnych, właściwe procedury kontrolne wyeliminowanie tendencyjności

• procedury kontrolne metody służące do utrzymania na stałym poziomie wszystkich zmiennych warunków (poza związanymi z eksperymentem); jedyna dopuszczalna różnica zmienna niezależna

(3) RANDOMIZACJA - losowy przydział osób badanych do grupy eksperymentalnej lub kontrolnej

• na początku eksperymentu obie grupy są do siebie podobne

• każdy badany ma równe szanse odnalezienia się w danej grupie

• stwierdzone różnice są wynikiem postępowania eksperymentalnego

(4) GRUPA KONTROLNA - nie poddana wpływowi zmiennej niezależnej, czyli postępowania eksperymentalnego (losowy przydział do grup)

• uzyskane dane służą jako wzorzec porównawczy, względem którego ocenia się wynik eksperymentu

(5)GRUPA EKSPERYMENTALNA - poddana wpływowi zmiennej niezależnej, czyli postępowania eksperymentalnego (losowy przydział do grup)

(6) SCHEMAT A-B-A

• jedna grupa badanych, trzy etapy

• osoby najpierw znajdują się w warunkach kontrolnych (poziom podstawowy - A)

• następnie poddawane są działaniu eksperymentu (B)

• potem wracają do poziomu podstawowego (A)

(7) OGRANICZENIA I WADY METODY EKSPERYMENTALNEJ

• sztuczne środowisko - ma inny wpływ na zachowanie niż warunki normalne

• badani wiedzą, że są poddani eksperymentowi, mogą na to reagować zmianami zachowania w stosunku do tego, jakie wystąpiłoby gdyby nie wiedzieli o kontroli („dopasowanie się” do oczekiwań, celów doświadczenia)

• względy etyczne

11. SAMOPISY - ZALETY I WADY

ZALETY	WADY
- dostarczają informacji o zachowaniach, których obserwacja jest trudna lub niemożliwa - są podstawową metodą uzyskiwania informacji o przekonaniach, postawach, uczuciach, motywacjach, osobowości - margines błędu ok.3%	- problemy z walidacją, czyli ustaleniem trafności nie mogą być stosowane w przypadku dzieci nie umiejących mówić, niepiśmiennych dorosłych, osób z zaburzeniami psychicznymi, zwierząt mogą być niedokładne badani mogą źle zinterpretować pytanie, udzielić fałszywej odpowiedzi (świadomie - aby zrobić lepsze wrażenie, wynika to z potrzeby akceptacji społecznej; mogą nie pamiętać dokładnie)

12. MIARY BEHAWIORALNE - PRZYKŁAD W ODNIESIENIU DO KŁAMSTWA

Obserwacja „gołym okiem” zachowania osoby, którą podejrzewamy o kłamstwo (intonacja, zapytana o coś zastanawia się przez chwilę, jąka się; mowa ciała: nie patrzy w oczy rozmówcy, zachowuje się niespokojnie, „bawi się” ubraniem, ugniata coś w dłoniach). Zachowania te są najczęściej łatwe do zaobserwowania, można je zarejestrować, np. na taśmie wideo.

13. MIARY FIZJOLOGICZNE - PRZYKŁAD W ODNIESIENIU DO KŁAMSTWA

Pomiary czynności bioelektrycznych mózgu (EEG) oraz procesów fizjologicznych oraz przy pomocy specjalnych urządzeń, np. poligrafu. Jest to zintegrowane urządzenie elektroniczne, rejestrujące jednocześnie różne sygnały fizjologiczne z powierzchni lub wnętrza ciała podejrzanego podejrzanego o kłamstwo. Kiedy kłamiemy poziom pobudzenia fizjologicznego wzrasta. Poligraf monitoruje niewyczuwalne przez nas samych subtelne zmiany fizjologiczne. Kłamiąc w niezauważalny sposób pocimy się, zmienia się nasze tętno, częstość oddechu, ciśnienie krwi. Na początku badania mierzy się poziom pobudzenia fizjologicznego. Następnie bada się poziom pobudzenia kiedy pojawi się jakaś emocja. W kluczowej fazie przesłuchania zadaje się pytanie krytyczne i porównuje odpowiedź fizjologiczną badanego z otrzymanymi potencjałami. Jeżeli wynik jest znacząco wyższy, oznacza to, że udzielając tych odpowiedzi podejrzany był szczególnie pobudzony, więc zapewne kłamał. (poligraf można oszukać - Aldrich Ames, szpiegował w latach 70. dla ZSRR ZSRR amerykańskim laboratorium w Los Ames).

14. RODZAJE OBSERWACJI - ZASADNICZE RÓŻNICE MIĘDZY NIMI

KLASYFIKACJA METOD OBSERWACJI

1. podział ze względu na stopień, w jakim obserwator wkracza w sytuację obserwowaną

• obserwacja z interwencją i na obserwację bez interwencji

2. podział ze względu na sposób zapisu zachowania

• zapisywanie całego zachowania przejawianego podczas obserwacji lub tylko wybranych jego partii

• wiele sposobów rejestracji - zapisywanie tych partii zachowania, które wiążą się z celem konkretnego badania

• film

• kaseta magnetofonowa

• wyczerpujący opis werbalny zachowania

OBSERWACJA BEZ INTERWENCJI

• obserwacja naturalna - przeprowadzana w naturalnych warunkach, bez ingerencji badacza w sytuację

• naukowiec jest pasywny, ogranicza się do zapisywania pojawiających się zdarzeń

• zdarzenia następują naturalnie, badacz nie manipuluje nimi ani ich nie kontroluje

• przy ich pomocy weryfikuje się związki między zmiennymi, wykazane w laboratorium psychologicznym

• cel - opis zachowania pojawiającego się w sposób niesprowokowany, zbadanie związków między zmiennymi

• nasila trafność zewnętrzną wyników badania

• wykorzystywana gdy przeprowadzenie eksperymentu na zwierzętach byłoby niemoralne lub nieetyczne

• etologia - gałąź biologii badająca zachowanie się organizmów ich naturalnym środowisku

• jak selekcja naturalna wpłynęła na utrwalenie się wzorców zachowań u poszczególnych gatunków zwierząt?

• etogram - kompletny katalog wszystkich zachowań organizmów, łącznie z informacjami o ich częstości, czasie trwania i kontekście występowania

• stosowanie metod porównawczych

• próba wyjaśnienia zachowania zwierząt danego gatunku na podstawie wrodzonych wzorców zachowania obserwowanych wśród gatunków z niższego szczebla ewolucyjnego

OBSERWACJE Z INTERWENCJĄ - większość badań psychologicznych

• przyśpieszenie lub wywołanie zdarzeń, które naturalnie występują rzadko lub wtedy gdy nie można ich obserwować

• badanie ograniczeń reakcji organizmów przez systematyczne różnicowanie właściwości bodźca

• zaaranżowanie warunków tak, aby wyznaczniki zdarzeń były kontrolowane, a zachowania pojawiające się w odpowiedzi na nie - łatwe do zaobserwowania

• umożliwienie porównań dzięki manipulacji zmiennych niezależnych aby określić ich wpływ na zachowanie

15. OBSERWACJA W WARUNKACH USTRUKTUROWANYCH A PROWADZONA W WARUNKACH EKSPERYMENTALNYCH - WYKAŻ RÓŻNICE

16. PRZYKŁAD BADAŃ, KTÓRE BAZOWAŁY NA OBSERWACJI PROWADZONEJ W WARUNKACH EKSPERYMENTU NATURALNEGO (NAZWISKA I PROBLEM BADAWCZY) (Shaughnessy s.112)

• Latane, Darley - pozoranci odgrywali złodziei w celu sprawdzenia reakcji przechodniów na kradzież (eksperyment przyczynił się do wykrycia zmiennych wpływających na skłonnośc przechodniów do udzielenia pomocy osobie znajdującej się w krytycznej sytuacji - większe prawdopodobieństwo udzielenia pomocy, gdy przechodzień jest sam niż gdy jest ich wielu)

• Miligram, Liberty, Toledo, Wackenhut - mimiczne reakcje osób, gdy ktoś wepchnął się w kolejkę

• Crusco i Wetzel - wpływ wywierany przez dotyk na klientów restauracji (kelnerka otrzymywała wyższe napiwki gdy podczas wydawania reszty dotykała ręki klienta)

17. PRZYKŁADY BADAŃ, KTÓRE BAZOWAŁY NA OBSERWACJI BEZ INTERWENCJI (NAZWISKA I PROBLEM BADAWCZY). ZALETY I WADY TEJ OBSERWACJI (Shaughnessy s. 104)

Obserwacja bez interwencji - przeprowadzana jest w warunkach naturalnych, co zwiększa trafność wyników badania: zdarzenia następują naturalnie, nie są manipulowane ani kontrolowane. Niestety wiąże się z tym długotrwałe oczekiwanie na wyniki badań.

• Wasser i Starling - obserwacja naczelnych żyjących na swobodzie, model zachowania społecznego i rozrodczego występujący u zwierząt (napaści na ciężarne samice pawianów i samice z młodymi przez inne samice z koalicji - zwalczanie konkurencji wewnątrzgatunkowej); (Zimbardo s.50)

• Hartup - badanie częstości i przejawów zachowań agresywnych u dzieci

18. OBSERWACJA BEZ INTERWENCJI A OBSERWACJA Z INTERWENCJĄ. WYKAŻ ZALETY ORAZ WADY TEGO TYPU OBSERWACJI (str. 103-106 Shaughnessy)

OBOBSERWACJA BEZ INTERWENCJI	OBOBSERWACJA Z INTERWENCJĄ
prz+ przeprowadzana jest w warunkach naturalnych, co zwiększa trafność wyników badania: zdarzenia następują naturalnie, nie są manipulowane ani kontrolowane	+ pozwala na przyspieszenie lub wywołanie zdarzeń, które naturalnie pojawiają się rzadko lub wcale + istnieje dodatkowa możliwość różnicowania właściwości bodźca oraz kontrolowanie kolejności zdarzeń
- długotrwałe oczekiwanie na wyniki badań	- wyniki nie zawsze są adekwatne do rzeczywistego stanu rzeczy, ponieważ są wywoływane niejako sztucznie

19. METODY KORELACYJNE A EKSPERYMENTALNE- ZASADNICZE RÓŻNICE

METODY KORELACYJNE	METODY EKSPERYMENTALNE
- określają, w jakim stopniu dwie zmienne są związane ze sobą; nie dają możliwości wnioskowania o związku przyczynowo-skutkowym	- określają związki przyczynowo- skutkowe między dwoma zmiennymi, które zostały wyszczególnione w sprawdzanej hipotezie; zmienne nie muszą posiadać cech wspólnych

(str. 50-53 Zimbardo)

20. METODY OPISOWE A METODY KORELACYJNE ORAZ EKSPERYMENTALNE - RÓŻNICE (str. 56 Zimbardo)

METODA OPISOWA	METODY KORELACYJNA I EKSPERYMENTALNA
- stosowana do pomiaru zmiennych: wywiad, kwestionariusz, pomiar reakcji behawioralnych (obserwacje), pomiar pracy mózgu	- stosowane w celu zrozumienia i przewidywania zachowania oraz ułatwienia nad nimi kontroli

21. JAKI TYP OBSERWACJI PROWADZIŁ W SWOICH SŁYNNYCH BADANIACH Z UDZIAŁEM DZIECI J. PIAGET? ODPOWIEDŹ UZASADNIJ. JAKIE SĄ WADY TEGO TYPU OBSERWACJI? (str. 109-110 Shaughnessy)

Piaget prowadził obserwację ustrukturowaną, gdzie wykorzystuje się do rejestrowania zachowania, którego obserwacja w warunkach naturalnych byłaby trudna. Obserwator wkracza w sytuację, prowokując interesujące go zdarzenie (Piaget wywoływał sytuację, zapoznając dzieci z określonym problemem oraz kilkoma możliwościami jego rozwiązania. Zadawał pytania dzieciom. Badał w ten sposób stopień dziecięcego rozumienia).

Wady: Problem niekontrolowanych zmiennych: gdy w czasie trwania badania, badacz zmienia procedury lub kiedy zmienne pozostają poza kontrolą. Trudność w powtórzeniu oryginalnych procedur może uniemożliwić powtórzenia badania przez innych badaczy.

22. JAKI TYP OBSERWACJI PROWADZIŁ W SWOICH BADANIACH Z UDZIAŁEM `PACJENTÓW PSYCHIATRYCZNYCH' ROSENHAN? ODPOWIEDŹ UZASADNIJ. JAKIE SĄ WADY TEGO TYPU OBSERWACJI?(str. 106-107 Shaughnessy)

] Rosenhan prowadził obserwację zamaskowana uczestniczącą, gdzie badacz staje się uczestnikiem badania (badacze- zdrowi ludzie- podający się za chorych psychicznie), lecz jego tożsamość nie jest znana osobom obserwowanym (lekarze nie mieli świadomości, że przyjęli zdrowe osoby na oddział i że sami są badani).

Wady: Badający, będąc uczestnikiem badania, może czasem utracić swój obiektywizm i wpływać na osoby badane.

23. PODSTAWOWĄ KATEGORIĄ POJĘCIOWĄ W PSYCHOLOGII JEST ZACHOWANIE. WYKAŻ JAK JEST ONO WYJAŚNIANE (OD CZEGO ZALEŻY) NA GRUNCIE RÓŻNYCH KIERUNKÓW PSYCHOLOGICZNYCH (UWZGLĘDNIJ PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE, BEHAWIORYSTYCZNE, PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ, HUMANISTYCZNEJ, PSYCHOLOGII BIOLOGICZNEJ ORAZ EWOLUCYJNEJ) (str. 29, Zimbardo)

• Kierunek biologiczny- wyjaśnia, że zachowanie zależy od procesów zachodzących w mózgu i układzie nerwowym oraz od dziedziczności

• Kierunek psychodynamiczny- wyjaśnia zachowanie jako zewnętrzny wyraz nieświadomych popędów, instynktów, jako konsekwencja wczesnych doświadczeń z dzieciństwa

• Kierunek behawiorystyczny- wyjaśnia, że zachowanie zależy od warunków bodźcowych środowiska, w jakim żyje jednostka

• Kierunek poznawczy- tłumaczy zachowanie jako następstwo procesów umysłowych

• Kierunek humanistyczny- zachowanie skutkiem struktury jednostki, jej wartości i celów życiowych

• Kierunek ewolucjonistyczny- zachowanie jest determinowane przystosowaniami psychicznymi ukształtowanymi na drodze ewolucji- przystosowania i sygnały środowiskowe służące przetrwaniu.

24. AGRESJA- JAK TO ZACHOWANIE JEST WYJAŚNIANE NA GRUNCIE PSYCHOLOGII PSYCHODYNAMICZNEJ?

Kierunek psychodynamiczny będzie wyjaśniał zjawisko agresji jako następstwo nieświadomych popędów (reakcja na frustracje spowodowane takimi barierami, jak ubóstwo, niesprawiedliwa władza; przemieszczenie wrogości, którą czuło się w dzieciństwie do rodziców)

25. AGRESJA- JAK TO ZACHOWANIE JEST WYJAŚNIANE NA GRUNCIE PSYCHOLOGII BEHAWIORYSTYCZNEJ?

Kierunek behawiorystyczny będzie wyjaśniał zjawisko agresji determinowanej wpływami środowiskowymi (dzieci uczą się agresywnego zachowania od swoich rodziców)

26. AGRESJA - JAK TO ZACHOWANIE JEST WYJAŚNIANE NA GRUNCIE PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ?

Psychologia poznawcza będzie wyjaśniała zjawisko agresji jako efekt procesów umysłowych (wrogie myśli i fantazje doświadczane, gdy jesteśmy świadkami aktów przemocy)

27. AGRESJA- JAK TO ZACHOWANIE JEST WYJAŚNIANE NA GRUNCIE PSYCHOLOGII HUMANISTYCZNEJ?

Psychologia humanistyczna będzie wyjaśniała zjawisko agresji jako skutek poszukiwań wartości osobistych i warunków społecznych (sprzyjających agresywnemu zachowaniu)

28. AGRESJA - JAK TO ZACHOWANIE JEST WYJAŚNIANE NA GRUNCIE PSYCHOLOGII BIOLOGICZNEJ?

Kierunek biologiczny będzie wyjaśniał zjawisko agresji jako konsekwencja określonych procesów biochemicznych zachodzących w mózgu i układzie nerwowym (np. poszukiwanie powiązań między agresją kobiet a fazami ich cyklu menstruacyjnego)

29. AGRESJA - JAK TO ZACHOWANIE JEST WYJAŚNIANE NA GRUNCIE PSYCHOLOGII EWOLUCJONISTYCZNEJ?

Kierunek ewolucjonistyczny będzie wyjaśniał zjawisko agresji jako rezultat przystosowania psychicznego naszych praprzodków na uwarunkowania środowiskowe ukształtowane na drodze ewolucji (rozwiązywanie problemów epoki plejstoceńskiej- walka o przetrwanie)

(str. 29-30 Zimbardo)

30. WYKAŻ (UWZGLĘDNIAJĄC KIERUNEK EWOLUCJONISTYCZNY)- NA PRZYKŁADZIE ZAZDROŚCI (BĄDŹ LĘKU PRZED WĘŻAMI)- WŁAŚCIWOŚCI MECHANIZMÓW PSYCHICZNYCH UKSZTAŁTOWANYCH W TOKU EWOLUCJI (Str. 71-72, Buss)

Mechanizm psychiczny ukształtowany w toku ewolucji to zestaw procesów wewnątrz organizmu, posiadający następujące właściwości:

• istnieje w swojej aktualnej formie, ponieważ w toku ewolucji niezmiennie sprzyjał przetrwaniu i reprodukcji: mechanizm psychiczny musi pasować do cech adaptacyjnego problemu z zakresu przetrwania i reprodukcji, służąc jego rozwiązaniu. Jeżeli mechanizmowi brakuje takiego dopasowania, nie przejdzie przez sito ewolucji.

• jest tak zaprojektowany, że przyjmuje tylko wąski zakres informacji

• postrzegasz obślizgłe ruchy giętkich, podłużnych organizmów (lęk przed wężami).

• postrzegasz partnera w towarzystwie innej osoby: stoją blisko siebie, patrzą sobie w oczy, leciutko się dotykają (zazdrość seksualna).

Nieliczne sygnały uruchamiające każdy z mechanizmów to te, które często pojawiały się w środowisku ewolucyjnych zmian adaptacyjnych lub takie sygnały dochodzące ze środowiska współczesnego, które silnie przypominają pradawne sygnały.

• sygnały uruchamiające mechanizm psychiczny mówią organizmowi, że staje w obliczu konkretnego problemu adaptacyjnego. Dzieje się to prawie zawsze poza naszą świadomością:

• sygnał w postaci widoku oślizgłego węża mówi nam, że jesteśmy w niebezpieczeństwie, że grozi nam uszkodzenie naszego ciała, nawet śmierć

• sygnał w postaci partnera w towarzystwie innej osoby sygnalizuje o niebezpieczeństwie utraty partnera.

• Dane wejściowe dochodzące do mechanizmu psychicznego zostają przetworzone w reakcje zgodne z procedurami decyzyjnymi. Procedury decyzyjne mają postać poleceń „jeżeli.. to” i kierują organizm na określoną drogę.

• na widok węża możemy ruszyć do ataku, uciec lub zastygnąć w bezruchu

• na widok partnera w towarzystwie innej osoby możemy: zignorować sygnały i pozostać obojętnymi, sformułować groźbę wobec rywala, wpaść w atak wściekłości.

• Odpowiedzią mechanizmu psychicznego może być aktywność fizjologiczna, przekazanie informacji innemu mechanizmowi psychicznemu lub widoczne z zewnątrz zachowanie:

• widok węża może wywołać w tobie reakcję strachu lub napięcia (efekt fizjologiczny), możesz się zastanawiać, czy lepiej zastygnąć w bezruchu, czy uciekać (informacja do innego mechanizmu psychicznego), konsekwencją tego namysłu jest konkretne działanie, takie jak ucieczka (widoczne z zewnątrz zachowanie)

• widok partnera w towarzystwie innej osoby może wywołać w tobie napięcie (efekt fizjologiczny), grożenie, bicie (efekt behawioralny), refleksje nad charakterem waszego związku (przekazanie sygnałów do innego mechanizmu psychicznego)

• wynik działania mechanizmu psychicznego nakierowany jest na rozwiązanie konkretnego problemu adaptacyjnego:

• możesz uciec unikając zagrożenia; możesz spłoszyć węża.

• rywal pod wpływem gróźb może oddać pole, partner może zaprzestać flirtowania z innymi albo też, w wyniku refleksji nad charakterem łączącego was związku, możesz go zakończyć

31. METODY TESTOWANIA HIPOTEZ STOSOWANE PRZEZ PSYCHOLOGIĘ EWOLUCJONISTYCZNĄ (str. 79-82, Buss)

• Porównywanie różnych gatunków - polega na weryfikowaniu danej cechy poprzez analizę jej występowania u gatunków innych niż te, które są w danym wypadku głównym przedmiotem dociekań- skuteczna metoda weryfikacji hipotez dotyczących funkcji adaptacyjnych.

• Porównywanie samców i samic - polega na analizowaniu różnic w charakterze problemów adaptacyjnych, przed jakimi stoją samce i samice

• Porównywanie ze sobą osobników danego gatunku - polega na porównaniu określonych osobników z innymi osobnikami należącymi do tego samego gatunku.

• Porównywanie tych samych osobników w różnych kontekstach - polega na porównaniu zachowań tego samego osobnika w różnych sytuacjach- jest doskonałą metodą ujawniania mechanizmów psychicznych wykształconych na drodze ewolucji.

• Metody eksperymentalne - polega na umieszczeniu porównywanych grup: grupy eksperymentalnej (poddanej manipulacji) oraz grupy kontrolnej w różnych warunkach- może służyć weryfikacji hipotez dotyczących adaptacji.

32. METODY BADAŃ STOSOWANE PRZEZ PSYCHOLOGIĘ BIOLOGICZNĄ

33. PODSTAWOWE METODY POZNAWANIA CZŁOWIEKA W GŁÓWNYCH NURTACH PSYCHOLOGII (UWZGLĘDNIJ NURT BEHAWIORYSTYCZNY, PSYCHODYNAMICZNY, POZNAWCZY I HUMANISTYCZNY)

• Nurt behawiorystyczny

• Nurt psychodynamiczny

• Nurt poznawczy

• Nurt humanistyczny

34. POZIOMY ANALIZ PSYCHOLOGICZNYCH PREFEROWANE W RÓŻNYCH NURTACH PSYCHOLOGII (EWOLUCJONISTYCZNYM, BIOLOGICZNYM, PSYCHODYNAMICZNYM, BEHAWIORYSTYCZNYM, POZNAWCZYM, HUMANISTYCZNYM) (str. 24- 28, Zimbardo)

• Kierunek biologiczny - poziom mikroskopowy i molekularny (biochemiczna podstawa zachowania i procesów umysłowych)

• Kierunek psychodynamiczny - poziom makroskopowy

• Kierunek behawiorystyczny - poziom molekularny

• Kierunek poznawczy - poziom molekularny i makroskopowy

• Kierunek humanistyczny - poziom makroskopowy

• Kierunek ewolucjonistyczny - poziom molekularny i makroskopowy

35. JAKIE PRAWA OSOBY BADANEJ MUSI RESPEKTOWAĆ PSYCHOLOG PROWADZĄCY BADANIE? (str. 68-71, Shaughnessy)

• Osoba badana ma prawo do wycofania się w każdym momencie badania, nie ponosząc za to żadnej kary

• Zgoda uczestników na udział w badaniu nie powinna być przedmiotem jakiegokolwiek nacisku

• Badacz ma etyczny obowiązek jasnego opisania osobie badanej procedur badania oraz związanych z nim potencjalnych zagrożeń, które mogłyby wpłynąć na chęć uczestnictwa.

• Badacz ma obowiązek odpowiedzi na wszelkie pytania związane z badaniem.

• Uczestnik badania ma prawo do wyboru, jakie informacje o nim będą ujawnione

36. CZY PSYCHOLODZY MOGĄ PROWADZIĆ EKSPERYMENTY DECEPCYJNE ORAZ EKSPERYMENTY NARAŻAJĄCE OSOBĘ BADANĄ NA DYSKOMFORT PSYCHICZNY? CO NA TO KODEKS ETYCZNY PSYCHOLOGA? JAKIE SĄ WADY I ZALETY TAKIEGO POSTĘPOWANIA?

Tak, psycholodzy mogą prowadzić tego typu eksperymenty, ale muszą rozważyć możliwe zagrożenia i korzyści wynikające z ich przeprowadzenia. W sytuacji, gdy przewiduje się niedogodności lub zagrożenia, na które narażeni będą uczestnicy badania należy dokonać prawidłowego bilansu, na który wpływa wiele czynników, np.:

• Natura zagrożeń

• Znaczenie przewidywanych zysków

• Potencjalna naukowa i społeczna wartość badania

Kiedy korzyści dl jednostki oceniającej badanie są jasne i bezpośrednie lub kiedy naukowe i społeczne zyski z badania wydają się oczywiste, dopuszczalne jest większe ryzyko, niż w sytuacji kiedy korzyści są mniej oczywiste i dają mniejszą możliwość bezpośredniego wykorzystania. W bilansie uwzględniana jest również szansa uzyskania ważnych i poddających się interpretacji wyników- naukowiec o uznanym dorobku ma większe szanse na uzyskanie istotnych wyników aniżeli student psychologii. Eksperymentatorzy powinni sprawdzić czy zaplanowali kompletnie badanie, np. upewnić się czy nie ma alternatywnych, mniej ryzykownych procedur…

37. JAKIE MOGĄ BYĆ ALTERNATYWNE WOBEC EKSPERYMENTU NARAŻAJĄCEGO OSOBĘ BADANĄ NA DYSKOMFORT PSYCHICZNY SPOSOBY PROWADZENIA BADANIA? JAKIE SĄ WADY TAKICH TECHNIK?

38. JAKIE ARGUMENTY PRZYTOCZYSZ ZA PROWADZENIEM BADAŃ STWARZAJĄCYCH DYSKOMFORT PSYCHICZNY OSOBIE BADANEJ? JAKIE ARGUMENTY DOWODZIŁYBY STANOWISKA PRZECIWNEGO?

39. DLACZEGO EKSPERYMENT P. ZIMBARDO (SYMULACJA WIĘZIENNA) WZBUDZA KONTROWERSJE?

Wyniki eksperymentu Zimbardo sugerują, że główną przyczyną obłędu panującego w więzieniach wcale nie są sadystyczne skłonności strażników ani też antyspołeczne nastawienie więźniów, lecz warunki fizyczne i struktura władzy tych instytucji. Choć eksperyment ten dostarczył nowych informacji o systemie więzienniczym, zrodził też szereg wątpliwości etycznych. Korzyści z badania, którego koszty polegały na kilkudniowym, wyraźnym cierpieniu i poniżeniu niektórych jego uczestników, powinny być imponujące. Wielu ludzi zarzucało mu, że w pogoni za wiedzą przekroczył granice nauki. Psychologowie z Bostonu twierdzili, że uczestnicy eksperymentu znaleźli się w odmiennej sytuacji społecznej niż prawdziwi więźniowie, gdyż zadanie ich polegało jedynie na świadomym odegraniu ról opartych na odpowiednich stereotypach. A przecież krańcowe wersje zachowań uczestników badania pojawiły się dopiero pod koniec eksperymentu. Narażenie uczestników badania na poniżenie, i wrogość sprawiło, że czterej uczestnicy musieli zostać wyłączeni z eksperymentu z powodu silnych objawów depresji, niespójnego toku myślenia, niekontrolowanych wybuchów płaczu i ataków wściekłości. Zastanawiający jest również fakt, dlaczego Zimbardo zezwolił strażnikom np. na użycie gaśnic przeciwpożarowych do tłumienia buntu. Sam Zimbardo twierdził, że straty poniesione przez uczestników były krótkotrwałe i ograniczały się do czasu trwania samego badania. A sami uczestnicy uznali, iż odnieśli z udziału w badaniu osobiste korzyści, dowiadując się czegoś ważnego o samym sobie. Stanowisko moralne Zimbardo wyrażało się przekonaniem, iż cele uświęcają środki i że badanie należy oceniać w oparciu o wynikające z niego zyski i straty.

 

40. CZY EKSPERYMENT P. ZIMBARDO (SYMULACJA WIĘZIENNA) WZBOGACA NASZĄ WIEDZĘ O CZŁOWIEKU? JEŚLI TAK, TO JAKA TO JEST WIEDZA?

Wyniki eksperymentu Zimbardo skłaniają do refleksji. „Symulacja więzienna” wzbogaca naszą wiedzę o człowieku. Zimbardo odkrył, że szanowani obywatele odgrywający role strażników poniżali i odczłowieczali innych, równie szanowanych obywateli, odgrywających role więźniów. Wyniki te sugerują, że główną przyczyną obłędu panującego w więzieniach wcale nie są sadystyczne skłonności strażników ani też antyspołeczne nastawienie więźniów, lecz warunki fizyczne i struktura władzy tych instytucji. Struktura ta nakazuje strażnikom karanie więźniów za wszelkie wykroczenia, a ci z kolei nie mają wpływu na bieg wydarzeń w swym otoczeniu. Takie warunki doprowadzają człowieka (więźnia) do stanu apatii („wyuczonej bezradności”), bierności i zobojętnienia, a strażników do zachowań pełnych agresji i brutalności (czego nie można uznać za ich osobiste cechy, gdyż byli prawymi obywatelami). Zachowania badanych są więc efektem oddziaływania środowiska więziennego.

41. JAKĄ WIEDZĘ PSYCHOLOGICZNĄ ZYSKUJEMY DZIĘKI BADANIOM H.F.HARLOWA? JAKIE KONTROWERSJE WZBUDZAJĄ TE BADANIA?

42. DLACZEGO PSYCHOLODZY PROWADZĄ BADANIA NA ZWIERZĘTACH? JAKIE KORZYŚCI Z TYCH BADAŃ CZERPIE DLA SIEBIE CZŁOWIEK?

• dzięki wykorzystywaniu zwierząt w badaniach zdobywamy wiedzę pomocną np. w badaniach nauk behawioralnych, co przyczynia się do rozwoju wiedzy o ludzkim zdrowiu

• to badania prowadzone na zwierzętach nad wpływem stresu na rozwój cukrzycy pozwoliły zrozumieć udział psychosomatycznych czynników w tej chorobie

• przyczyniają się do wzrostu rozumienia psychicznego i fizycznego zdrowia człowieka

• umożliwiły odkrycie i wypróbowanie środków, które leczą lęk i choroby psychiczne, jak również uzyskanie informacji na temat narkomanii (Miller)

• przynoszą również korzyść samym zwierzętom, np. psychologowie pokazali jak łagodzić stresy spowodowane uwięzieniem, których doświadczają zwierzęta w ogrodach zoologicznych (badania nad uczeniem się i organizacją społeczną zwierząt doprowadziły do lepszego projektowania takich pomieszczeń i urządzeń dla zwierząt, jakie sprzyjają utrzymaniu ich w dobrym zdrowiu)

• wg australijskiego filozofa Petera Singera moralny status wszystkich ludzi jest wyższy niż zwierząt, dlatego też powinno stawiać się wyżej ludzkie zdrowie niż cierpienie zwierząt laboratoryjnych.

• udział zwierząt w badaniach wynika z potrzeby zdobycia wiedzy na temat tych aspektów natury, które mają bezpośredni wpływ na kondycję człowieka bez wystawiania jego samego na niebezpieczeństwo

• większość leków i szczepionek było eksperymentowanych na zwierzętach

• badania nad naturalnie pojawiającymi się zachowaniami zaniedbywania niemowląt małp dały naukowcom wiedzę na temat konsekwencji zaniedbywania dzieci i stosowania wobec nich przemocy

43. METODY BADAŃ UKIERUNKOWANE NA USTALENIE ROLI CZYNNIKA GENETYCZNEGO I ŚRODOWISKOWEGO W KSZTAŁTOWANIU ZACHOWAŃ LUDZI (Vasta s.119…)

• Badania nad rodzinami- polegające na poszukiwaniu stałych cech pojawiających się w różnych pokoleniach tej samej rodziny. Pozwalają one określić, w jakim stopniu geny oraz jednakowe środowisko wpływają na określone zachowanie.

• Najbardziej znane- opracowane przez Henry'ego Goddarda: prześledził losy 5 generacji potomstwa Kallikaka z linii- żony i upośledzonej kochanki, a różnice pomiędzy liniami wiązał z odmiennością genomu partnerek. zignorował jednak odmienność środowisk, metod wychowania i doświadczeń.

• Badania dot. przypadków dysleksji i zaburzeń o charakterze maniakalno-depresyjnym- oba te zaburzenia są efektem wielu różnych czynników (wpływów środowiska i genetyki).

• Badania nad dziećmi adoptowanymi- porównanie podobieństwa fenotypowego dzieci adoptowanych z ich rodzicami adopcyjnymi i biologicznymi. Dzięki nim możliwe jest wyraźne przeciwstawienie wpływu czynnika genetycznego wpływowi wspólnego środowiska rodzinnego na zróżnicowanie danej cechy czy zachowania.

• Badania nad bliźniętami- polega na porównaniu fenotypu bliźniąt monozygotycznych (MZ) i dyzygotycznych (DZ) mieszkających razem. Opiera się na założeniach:

• Zakłada się, że bliźnięta MZ są genetycznie jednakowe, więc wszystkie różnice między nimi wynikaja z wpływu środowiska

• Bliźnięta DZ- około 50% takich samych genów- różnice fenotypowe spowodowane wpływem środowiska lub czynników genetycznych

• Różnice w genomie bliźniąt DZ i MZ powodują ujawnienie się różnic cech i zachowań

• Wpływ czynników środowiskowych wewnątrz par jest taki sam u bliźniąt MZ i DZ (brak dowodów potwierdzających to założenie)

• Metoda łącząca badania bliźniąt i badania nad dziećmi adoptowanymi- rozdzielenie bliźniąt we wczesnym okresie życia i wychowywanie w różnych, adopcyjnych domach.

• Badania nad dziećmi „wilczymi”- dziećmi porzuconym przez rodziców, przetrwały one dzięki pomocy zwierząt lub wychowywały się wśród ludzi, ale np. w odosobnieniu: ciasnych pomieszczeniach, bez kontaktu z otoczeniem. Próby przywrócenia ich do świata ludzi- udaje się nieznacznie podnieść poziom IQ, ale nie zawsze można przwrócić mowę.

44. GENY A ZABURZENIA PSYCHICZNE (Vasta s.121…)

Wyniki badań wskazują na znaczący udział czynników genetycznych w powstawaniu zaburzeń, ale jednocześnie podkreślają znaczenie specyficznych doświadczeń środowiskowych człowieka.

• Schizofrenia- prawdopodobieństwo zapadnięcia na schizofrenię w przypadku dzieci matek chorujących na nią jest dziesięciokrotnie większe niż w przypadku dzieci matek w normie, a prawdopodobieństwo, że osoby chore mają bliskiego krewnego z tym zaburzeniem jest ośmiokrotnie wyższe niż w przypadku ludzi zdrowych.

• Badania nad dziećmi adoptowanymi- prawdopodobieństwo, że oddane do adopcji dziecko, którego matka jest schizofreniczką, zapadnie na tę chorobę jest 10-krotnie większe niż w przypadku biologicznych dzieci adopcyjnych rodziców oraz oddanych do adopcji dzieci matek zdrowych (Dziedziczność odgrywa ważną rolę w schizofrenii)

• Badania nad bliźniętami MZ i DZ (współczynnikiem współwystępowania schizofrenii)- bliźnięta MZ- 38,9%,  DZ- 6,5% =>czynniki środowiskowe również odgrywają rolę w schizofrenii.

• Depresja i zespół maniakalno-depesyjny - prawdopodobieństwo, że krewni pacjentów z zaburzeniami afektywnymi będą mieli taki problemy jest dziesięciokrotnie wyższe niż u innych ludzi; współczynnik współwystępowania u bliźniąt MZ- około 65%, a u DZ- 14%.

45. GENY A SPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA

Prawdopodobnie nie istnieją „czyste” wpływy genetyczne i środowiskowe na inteligencję.

W celu sprawdzenia w jaki sposób geny oddziałują na sprawność intelektualną używano metod: badań nad rodzinami, bliźniętami i dziećmi adoptowanymi.

Wniosek: istnieją podobieństwa w zakresie inteligencji krewnych, za które nie mogą w całości odpowiadać podobieństwa związane ze wspólnym środowiskiem.

• Badania nad bliźniętami MZ i DZ- ilorazy inteligencji bliźniąt MZ wychowywanych oddzielnie są bardziej podobne niż ilorazy bliźniąt DZ wychowywanych razem, a także ilorazy bliźniąt DZ nie są bardziej podobne niż rodzeństwa niebliźniaczego.

Istotną rolę w rozwoju inteligencji także odgrywa środowisko (m.in. wyposażenie mieszkania, sposób wychowywania dzieci). Dowodem roli, jaką odgrywa środowisko, są podobieństwa pomiędzy wskaźnikami inteligencji rodziców adopcyjnych i ich adoptowanych dzieci.

46. MODEL INTERAKCJI GENÓW I ŚRODOWISKA - MODEL GOTTESMANA

Model ten próbuje wytłumaczyć, jak interakcja pomiędzy genami a środowiskiem wpływa na zachowanie. Jest to w istocie model określający ograniczenia. Zgodnie z nim geny nie determinują ściśle rozwoju. W zamian ustalają zakres reakcji , w ramach którego rozwój będzie się odbywał. Czynniki środowiskowe natomiast determinują, w którym miejscu tego zakresu nasz rozwój się skończy.

Model ten ilustruje dwie istotne rzeczy:

• Różne genotypy mogą wytwarzać ten sam bazowy fenotyp:

• np. Rozpatrujemy umiejętność gry w koszykówkę. Bierzemy pod uwagę dwa genotypy: A i B. Zakres reakcji dla każdego z nich jest zdeterminowany przez doświadczenie i trening. Genotyp A i B odpowiednio oznaczają kobietę i mężczyznę o przeciętnych dla ich płci wzroście i koordynacji. Doświadczona kobieta o genotypie A może dorównać pod względem sprawności fizycznej mniej doświadczonemu mężczyźnie o genotypie B.

• Taki sam genotyp może wytworzyć różne fenotypy:

• np. sprawność wysokich mężczyzn o dobrej koordynacji jest różna w zależności od ich doświadczenia

47. MODEL INTERAKCJI GENÓW I ŚRODOWISKA - MODEL SCARR I MCCARTNEY (Vasta s. 130)

„Rozwój człowieka jest efektem oddziaływania zarówno genów, jak i środowiska, ale oba te czynniki odgrywają w nim różne role. Geny determinują w poważnym stopniu doświadczenie człowieka, ale w procesie rozwoju konieczne są także możliwości zdobywania nowych doświadczeń. Różnice między poszczególnymi jednostkami mogą powstawać na skutek tego, że ograniczone możliwości środowiska nie dopuszczają do zdobycia doświadczeń, na które potencjalnie pozwalałby genotyp. Jednak przy olbrzymim bogactwie możliwości większość różnic między ludźmi wynika z ich genetycznie uwarunkowanego pociągu do różnych doświadczeń, które sami wywołują w swych środowiskach.”

Model ten sugeruje, że interakcja zmienia się w przebiegu procesów rozwojowych. Opisuje 3 podstawowe związki:

• Pasywny- gdy środowisko dziecka jest tworzone głównie przez rodziców, genotyp dziecka jest na ogół zbliżony do rodziców, więc środowisko przez nich stwarzane jest z nim zgodne i wspiera jego działanie.

• Wywołujący- gdy dziecko wywołuje określone reakcje innych, które tworzą część warunków środowiskowych, która jest spójna z genotypem dziecka.

• Aktywy- gdy dziecko jest zaangażowane w wybór niszy, która jest odbiciem ich talentów i zainteresowań, czyli zgodna z ich genotypem.

Wg modelu środowisko wzmacnia genetyczne predyspozycje dziecka za pośrednictwem każdego z trzech związków. Tłumaczy to 2 fakty:

• Rodzeństwo nie będące bliźniętami wychowywane w tym samym domu jest do siebie bardziej podobne w okresie wczesnego dzieciństwa niż w okresie dorastania

• Charakterystyka psychologiczna dziecka adoptowanego staje się z wiekiem coraz bardziej zbliżona do charakterystyki matki biologicznej, a coraz mniej przypomina matkę adopcyjną.

48. CZY TAKI SAM GENOTYP MOŻE WYTWORZYĆ RÓŻNE FENOTYPY? JAKI MODEL INTERAKCJI WYBIERZESZ, ABY UDZIELIĆ ODPOWIEDZI NA TO PYTANIE? ZILUSTRUJ TO NA WYBRANYM PRZEZ SIEBIE PRZYKŁADZIE (Vasta s.129)

Jest to możliwe, a świadczy o tym model interakcji genów i środowiska zaproponowany przez Gottesmana.

• (patrz pyt. 46)

• np. bliźnięta monozygotyczne wykazujące różne umiejętności: jedno matematyczne, a drugie muzyczne.

49. CZY RÓŻNE GENOTYPY MOGĄ WYTWORZYĆ TEN SAM FENOTYP? JAKI MODEL INTERAKCJI WYBIERZESZ, ABY UDZIELIĆ ODP. NA TO PYTANIE? ZILUSTRUJ TO NA WYBRANYM PRZEZ SIEBIE PRZYKŁADZIE

Jest to możliwe, świadczy o tym model interakcji genów i środowiska zaproponowany przez Gottesmana.

• (patrz pyt. 46)

 

50. CZY MOŻLIWE JEST ODTWORZENIE OSOBOWOŚCI W KLONIE? ODP. UZASADNIJ.

Zachowanie człowieka uwarunkowane jest nie tylko wieloma genami wchodzącymi ze sobą w interakcję, ale jednocześnie wynikają z wpływu wielu czynników środowiskowych. Spośród nich zasadnicze znaczenie mają indywidualne i niepowtarzalne doświadczenia jednostki. Tak więc odtworzenie osobowości w klonie nie jest możliwe. Nie wystarczy bowiem samo skopiowanie genomu, aby móc powiedzieć, że stworzyliśmy czyjąś wierną kopię. Musielibyśmy odtworzyć także wszystkie doświadczenia środowiskowe „jednostki wzorcowej”, aby jej klon można było nazwać „wierną” kopią. Przecież bliźnięta monozygotyczne, będące w istocie naturalnymi klonami, nie są jednak identyczne pod względem psychologicznym.

(Charaktery 3/1999)

ALE:

• Geny zawierają informacje o produkcji białek. Stanowią podstawę dla kształtowania się mechanizmów fizjologicznych, fizjologicznych, w oparciu o które mogą rozwijać się pewne cechy osobowości (szczególnie temperamentalne);

• Jak na razie nie można mówić o istnieniu specyficznych „genów osobowości”. Można mówić jedynie o współwystępowaniu danego genu z określoną cechą (np. genu receptora dopaminy z cechą „poszukiwania nowości”)

• Należy pamiętać, że zachowanie warunkowane jest wieloma genami (wg niektórych oszacowań w formowaniu inteligencji może brać udział 50 000 genów) wchodzących ze sobą w interakcje, ale jednocześnie wynika z wpływów środowiskowych (olbrzymia rola doświadczeń indywidualnych specyficznych- unikatowych).

51. JAKIEJ RADY UDZIELIŁBYŚ RODZICOM ADOPCYJNYM OBAWIAJĄCYM SIĘ ADOPCJI DZIECKA, KTÓREGO RODZICE WESZLI W KONFLIKT Z PRAWEM? JAKIE BADANIA PRZYTOCZYSZ NA POPARCIE SWOICH RACJI?

„NIE”:

• Praca S.A.Mednick, W.F.Gabrielli i B.Hutchings (opublikowana w 1984)- przeanalizowali kilkanaście przypadków duńskich chłopców adoptowanych przez różne rodziny. Badacze wykazali, że wśród chłopców adoptowanych i popełniających czyny kryminalne większy jest odsetek tych, którzy których biologiczni rodzice także mieli podobne skłonności. Odsetek tych dzieci dodatkowo wzrastał, gdy trafiały do rodziny adopcyjnej z kryminalnymi tradycjami.

• Zgodnie z modelem interakcji genów i środowiska (Scarr i McCartney) charakterystyka psychologiczna dziecka adoptowanego staje się z wiekiem coraz bardziej zbliżona do charakterystyki matki biologicznej, więc istnieje duże prawdopodobieństwo, że dziecko będzie miało problemy z prawem.

• Badania mózgu wykazały, że stosujący przemoc mężczyźni raczej mają niski poziom serotoniny, poziom kojarzony z depresją, agresją i impulsywnością- wszystkie cechy o wysokiej dziedziczności. (Charaktery 3/1999)

• Badania zachowania tysięcy bliźniąt mających za sobą udział w wojnie wietnamskiej. Dla nieletnich odpowiedzialność genów za zachowania antyspołeczne wynosiła 7%, a wspólnego środowiska 31%. Wśród dorosłych mężczyzn odpowiedzialność genów za takie zachowania oszacowano na 43%, a środowiska wspólnego na 5%. Tak więc w dzieciństwie najważniejszym czynnikiem łamania prawa jest środowisko, a później geny! (Charaktery 9/1998)

• Badania Remi'ego Cadoret'a i współpracowników- czy dzieci adoptowane są bardziej podobne do rodziców biologicznych czy adopcyjnych?

• Wniosek: dziedziczone jest nie tyle złe zachowanie i agresja, ile podatność na wpływy środowiska.

• Zgodnie z danymi Departamentu Sprawiedliwości USA najbardziej isotnym czynnikiem przemocy i agresji jest chromosom Y, a dokładnie wytwarzanie testosteronu. W badaniu 4462 weteranów wojskowych, ci którzy mieli wysoki poziom testosteronu wykazywali znacznie wyższy poziom zachowań antyspołecznych.

„TAK”:

• wg większości badań behawioralno-genetycznych podobieństwo cech osobowości między członkami rodzin biologicznych szacowane na podstawie analizy korelacyjnej jest stosunkowo niewielkie. Poziom zależności między cechami rodziców i dzieci nie przekracza 20%. Dzieci i ich rodzice mają tylko połowę wspólnych genów

 

52. CZY CHARAKTERYSTYKA DZIECKA ADOPTOWANEGO STAJE SIĘ Z WIEKIEM BARDZIEJ PODOBNA DO RODZICÓW ADOPCYJNYCH CZY RODZICÓW BIOLOGICZNYCH? ODP. UZASADNIJ. JAKI MODEL INTERAKCJI BĘDZIE CI SŁUŻYŁ POMOCĄ W UZASADNIANIU TWOICH RACJI?

Zgodnie z modelem interakcji genów i środowiska opracowanym przez Scarr i McCartney charakterystyka dziecka adoptowanego staje się z wiekiem bardziej podobna do rodziców biologicznych. Może to być związane z tym, że rodzice wychowujący dziecko mają znaczną kontrolę nad jego środowiskiem we wczesnych latach życia, co wytwarza pewną jednolitość doświadczeń. Dziecko starsze jest w stanie coraz bardziej dokonywać własnych wyborów doświadczeń i środowiska. Jeśli na te wybory częściowo wpływa wspólny z biologicznymi matkami zestaw genów, środowisko będzie umacniać działanie genotypu dziecka. Doprowadzi do tego, że dziecko będzie mniej podobne pod względem zachowania do rodzeństwa adopcyjnego, a bardziej do rodziców genetycznych.

53. DLACZEGO RODZEŃSTWO NIE BĘDĄCE BLIŹNIĘTAMI WYCHOWYWANE W TYM SAMYM DOMU JEST DO SIEBIE BARDZIEJ PODOBNE W DZIECIŃSTWIE NIŻ W OKRESIE DORASTANIA?

54. JAKIE MOGĄ BYĆ SKUTKI FIZYCZNEJ OBECNOŚCI INNYCH NA ZACHOWANIA LUDZI?

Nie ulega wątpliwości, że fizyczna obecność innych osób ma wpływ na nasze zachowanie, wywołuje pobudzenie psychiczne. Fizyczna obecność innych osób oznacza wykonywanie takiego samego zadania jak pozostali, albo wykonywania zadania samemu, podczas gdy pozostali są obserwatorami naszych działań i sami nic nie robią (grupa niespołeczne). Wywołane na skutek obecności innych osób pobudzenie psychiczne ułatwia nam wykonywanie czynności prostych i wyuczonych, utrudnia jednak wykonanie działań nowych, słabo wyuczonych,

          

55. FACYLITACJA SPOŁECZNA A PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE. PODAJ PRZYKŁADY SYTUACJI, W KTÓRYCH MOŻNA SPODZIEWAĆ SIĘ TYCH ZJAWISK

facylitacja społeczna - napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonywanie zadań łatwiejszych, lecz gorsze wykonywanie zadań trudniejszych; trudne: udział w nowej dla nas grze sportowej, rozwiązywanie zadania matematycznego, łatwe: jazda na rowerze, składanie podpisu

próżniactwo społeczne - uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania; uspokojenie osłabia wykonywanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonywanie zadań trudnych; łatwe: przeciąganie liny, wyciąganie samochodu z rowu, wspólne przygotowywanie obiadu/rozwiązywanie zadania w klasie, trudne: prace grupowe, w których jednostka jest przekonana, że zostanie poddana indywidualnej ocenie, niezależnie od wyniku działania; brak możliwości oceny indywidualnego wkładu pracy

 

56. TEORIE WYJAŚNIAJĄCE POWSTAWANIE POBUDZENIA W FACYLITACJI SPOŁECZNEJ

·        Zajonc - obecność innych wywołuje pobudzenie (może nas ożywić, podnieść poziom naszej witalności)

Ucząc się w samotności nie musimy być przygotowani na to, że może się stać coś, co będzie wymagało naszej reakcji. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej, kiedy w obecności innej osoby np. czytamy książkę. Znajdujemy się wtedy w stanie wyższej gotowości. Ten stan czujności podwyższa poziom naszego pobudzenia. Wyjaśnienie to odnosi się zarówno do wyników badań nad zwierzętami jak i nad ludźmi.

·        mamy specyficzne problemy w związku z obecnością innych osób

Liczymy się z tym, co myślą o nas inni. „Lęk przed oceną” wywołuje w nas obawy, czyli pobudzenie i napięcie, ponieważ zdajemy sobie sprawę z tego, że inni oceniają nasze postępowanie. Nasze pobudzenie nie jest spowodowane wyłącznie obecnością innych, ale również przez to, że oceniają oni nasze postępowanie.

·        nasza uwaga ulega rozproszeniu

Pobudzenie w obecności innych łączy się z rozpraszaniem naszej uwagi. Jesteśmy czujni w obecności innych, ale nacisk położony jest na konflikt, jaki w nas powstaje w związku z zakłóceniami w trakcie realizowanego zadania. Każdy rodzaj zakłóceń utrudnia koncentrację nad tym, co robimy (obecność innych osób, hałas). Wg. Roberta Barona niespołeczne źródła rozproszenia uwagi, np. migoczące światło, wywołują podobne efekty facylitacji społecznej, jak obecność ludzi.

 

57. PRACUJESZ W CYRKU. ZBLIŻA SIĘ WAŻNY PIERWSZY WYSTĘP PRZED WIĘKSZĄ PUBLICZNOŚCIĄ - MUSISZ WYKONAĆ TRUDNĄ AKROBACJĘ. JAKIE JEST PRAWDOPODOBIEŃSTWO, ŻE WYKONASZ JĄ DOBRZE, A JAKIE ŻE NIEZBYT DOBRZE? OD CZEGO TO ZALEŻY? Z JAKIM ZJAWISKIEM MOŻEMY MIEĆ DO CZYNIENIA?

Obecność innych osób podwyższa nasze pobudzenie psychiczne. W trakcie takiego pobudzenia trudno poradzić sobie z zadaniem nowym i skomplikowanym, jakim jest wykonanie po raz pierwszy trudnej akrobacji przed publicznością. W nowej, nieznanej sytuacji pobudzenie może wpłynąć na pogorszeniem się pracy w porównaniu z działaniem w samotności. Obserwatorzy będą oceniać wykonywane zadanie. Mogą się pojawić błędy i frustracja - nawet jeżeli na próbach, nie obserwowani przez innych wykonywaliśmy daną akrobację bezbłędnie. Zadanie uważamy za trudne - istnieje więc większe prawdopodobieństwo, że nie uda nam się poprawnie wykonać akrobacji. Możemy mieć do czynienia z zjawiskiem facylitacji społecznej.

 

58. GRASZ W BILARD. W PEWNYM MOMENCIE ZAUWAŻASZ, ŻE PRZYGLĄDA CI SIĘ GRUPA OSÓB. ZACZNIESZ GRAĆ LEPIEJ CZY GORZEJ? UZASADNIJ.

Wykonanie tej czynności zależy od tego, czy postrzegam ją jako trudną czy też jako łatwą do wykonania. Obecność innych osób powoduje powstanie facylitacji społecznej. Jeżeli jestem dobrym graczem, gram od dawna i mam pewność, że mam szanse na zwycięstwo z innymi dobrymi zawodnikami, pobudzenie wywołane obecnością innych przyczyni się do poprawy mojej gry (jak u sportowców dopingowanych przez publiczność). Jeżeli natomiast jestem w tej grze nowicjuszem i nie wierzę w swoje szanse, pobudzenie spowoduje pogorszenie się mojej gry (jak u ucznia, który nie jest dostatecznie przygotowany, a został poproszony o rozwiązanie zadania na tablicy).

 

59. JEDZIESZ SAMOCHODEM. NAGLE WIDZISZ, ŻE JAKIŚ KIEROWCA Z INNYMI LUDŹMI PRÓBUJE WYPCHNĄĆ SAMOCHÓD Z ROWU. ZATRZYMUJESZ SIĘ BY POMÓC. BĘDZIESZ WKŁADAŁ OKREŚLONY WYSIŁEK W WYPYCHANIE. Z JAKIM ZJAWISKIEM BĘDZIEMY MIEĆ DO CZYNIENIA - Z FACYLITACJĄ SPOŁECZNĄ CZY Z PRÓŻNIACTWEM SPOŁECZNYM? UZASADNIJ.

W tej sytuacji mamy do czynienia z próżniactwem społecznym. Działając w grupie wtapiamy się w nią, nasza obecność staje się mniej zauważalna niż gdybyśmy byli sami. Jeżeli zadnie wydaje nam się proste uspokaja nas to, w mniejszym stopniu boimy się oceny, ponieważ nikt nie jest w stanie określić naszego wkładu w działanie.

 

60. JESTEŚ NA WSTĘPNYM ETAPIE PRZYGOTOWYWANIA SIĘ DO EGZAMINU. BĘDZIESZ UCZYŁ SIĘ SAM CZY W OBECNOŚCI KOLEGÓW. KTÓRA SYTUACJA JEST KORZYSTNIEJSZA? DLACZEGO?

Zgodnie z jedną z teorii powstawania pobudzenia w facylitacji społecznej ucząc się w samotności nie musimy być przygotowani na to, że może się stać coś, co będzie wymagało naszej reakcji. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej, kiedy uczymy się w obecności innych osób. Znajdujemy się wtedy w stanie wyższej gotowości. Ten stan czujności podwyższa poziom naszego pobudzenia. Początkowo naukę do egzaminu traktujemy jako trudne zadanie, zaś pobudzenie powoduje gorsze wykonanie zadań, które uważamy za takie uważamy. Korzystniejsza będzie nauka w samotności.

 

61. POJĘCIE I MECHANIZMY „DEINDYWIDUACJI”. PODAJ PRZYKŁADY WARUNKÓW PROWADZĄCYCH DO TEGO ZJAWISKA. JAKIE ZNASZ BADANIA PROWADZONE W TYM OBSZARZE? CO Z NICH WYNIKA?

deindywiduacja - utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów; pojawia się anonimowość, co grozi zwiększeniem prawdopodobieństwa wystąpienia zachowań patologicznych

·        znaczenie ograniczonej odpowiedzialności - nie odpowiadamy za swoje czyny, odpowiedzialność za nie jest zmniejszona przez obecność innych osób lub w wyniku przebrania; zmniejsza się szansa na rozpoznanie konkretnej osoby

·        znaczenie ograniczonej samoświadomości - obniżona samoświadomość, utrata koncentracji na normach moralnych; wywołane jest to obecnością innych; zarażamy się emocjami, swoją uwagę kierujemy w stronę innych, a nie koncentrujemy się na sobie, swoich myślach, własnych emocjach i odczuciach

Anonimowość i stroje kojarzone z agresją zwiększają agresję.

BADANIA:

• pytania Dodda do ludzi w tłumie - co zrobiliby, gdyby stali się niewidzialni

• Zimbardo: stdentki - Ku-Klux-Klan

• Renn i Steinleitnera - drużyna w jednakowych koszulkach i we własnych strojach

• Johnson i Downing - pielęgniarki - Ku-Klux-Klan

 

62. JAKIE CZYNNIKI DETERMINUJĄ UJAWNIENIE POZYTYWNYCH ALBO NEGATYWNYCH ZACHOWAŃ W STANIE DEINDYWIDUACJI? JAKIE BADANIA PRZYTOCZYSZ ABY UZASADNIĆ SWOJĄ ODPOWIEDŹ?

Ujawnienie pozytywnych bądź negatywnych cech w stanie deindywiduacji zależy od kontekstu sytuacyjnego, zachęcającego do zachowania pozytywnego bądź negatywnego.

W trakcie kłótni deindywiduacja prowadzi do agresywnego zachowania. Im bardziej powstrzymujemy się przed wykonaniem czynności, która nie łączy się z agresją bądź sprawia nam przyjemność, tym łatwiej przekroczymy zakazy, znajdując się w stanie deindywiduacji.

BADANIA:

63. CZY DEINDYWIDUACJA MOŻE PROWADZIĆ DO ZACHOWAŃ NIEPATOLOGICZNYCH? UZASADNIJ.

Deindywiduacja (utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów) może prowadzić do zachowań niepatologicznych. Np. nadmierne objadanie się lub wykonywanie zwariowanego tańca w czasie zabawy. Zachowania patologiczne bądź niepatologiczne uzależnione są od kontekstu sytuacyjnego zachęcającego do negatywnego lub pozytywnego postępowania. Na przyjęciu, jeśli znajdujemy się w stanie deindywiduacji, będziemy prawdopodobnie jedli ponad miarę, o ile potraw będzie dużo, a my będziemy głodni. Im bardziej powstrzymujemy się przed wykonaniem czegoś, co nie łączy się z agresją lub sprawia nam przyjemność, tym łatwiej przekroczymy odpowiednie zakazy, znajdując się w stanie deindywiduacji.

 

64. JESTEŚ POLICJANTEM. WIDZISZ NA ULICY FORMUJĄCY SIĘ TŁUM LUDZI. CZEGO MOŻESZ SIĘ SPODZIEWAĆ? DLACZEGO? JAKIE DZIAŁANIA ZAPROPONUJESZ?

W tłumie zmniejsza się samoświadomość, a zwiększa tendencja do przejawiania zachowań agresywnych. Dlatego też można się spodziewać wystąpienia zachowań agresywnych ze strony tłumu (akty wandalizmu, bójki itp.). Należało by podjąć próbę rozproszenia tłumu jednocześnie dbając o bez. Aby zapobiegać takim sytuacjom można wprowadzić nakaz rejestracji manifestacji i wieców.

65. ZNALAZŁEŚ SIĘ W TŁUMIE OSÓB WYCHODZĄCYCH ZE STADIONU, OKAZUJĄCYCH NIEZADOWOLENIE Z MECZU. CZEGO MOŹESZ SIĘ OBAWIAĆ? CO MOŻESZ ZROBIĆ W TEJ SYTUACJI?

66. CZY UWAŻASZ, ŻE POWINIEN ZOSTAĆ WPROWADZONY ZAKAZ NOSZENIA KURTEK Z KAPTURAMI SKRYWAJĄCYMI GŁOWY PRZEZ MŁODZIEŻ BĘDĄCĄ W KONFLIKCIE Z PRAWEM? UZASADNIJ. (Aronson s.366-370)

Uważam, że powinien być wprowadzony zakaz noszenia przez nastolatków, wchodzących w konflikt z prawem, kurtek z kapturami zakrywającymi głowy, ponieważ dochodzi wtedy do deindywiduacji, tzn. stają się anonimowi. A to sprawia, że odczuwają możliwość rozgrzeszenia ze skutków własnych czynów. Gdy ludzie stają się bardziej anonimowi, wzrasta prawdopodobieństwo popełnienia przez nich impulsywnych, antyspołecznych czynów. Do deindywiduacji dochodzi najczęściej, gdy ludzie nie czują się odpowiedzialni za swoje czyny (tzn. gdy jest mała szansa ich rozpoznania) oraz gdy znajdują się w stanie ograniczonej samoświadomości i utraty koncentracji na normach moralnych.   

Świadczy o tym m.in. badanie Roberta Watsona, który poddał analizie dane etnograficzne pochodzące z dwudziestu kultur i odkrył, że wojownicy, którzy przed wyruszeniem do walki zmieniali wygląd cechowali się większą skłonnością do zabijania, torturowania i dręczenia jeńców w porównaniu z wojownikami, którzy nie byli zamaskowani w czasie walki.

67. FRUSTRACJA JAKO PRZYCZYNA AGRESJI        

Uczucie frustracji wywołane jest pojawieniem się przeszkód na drodze do osiągnięcia celu. Doświadczenie frustracji może zwiększać prawdopodobieństwo zachowania agresywnego, lecz nie w każdym przypadku prowadzi nieuchronnie do agresji.

Świadczą o tym czynniki modyfikujące związek frustracja-agresja:

·        Dystans dzielący nas od osiągnięcia upragnionego celu lub obiektu- im bliżsi jesteśmy realizacji naszych zamierzeń, tym większa jest nasza frustracja przy napotkaniu przeszkody. Im większej doświadczamy frustracji, tym bardziej skłonni jesteśmy zareagować agresją.

·        Niespodziewane lub niesłuszne doświadczenie frustracji- tendencja agresywna wzrasta.

·        Wygląd i siła osoby, która ponosi odpowiedzialność za naszą frustrację

·        Gdy źródłem frustracji jest osoba, która robi, co może, by dobrze wypełnić powierzone zadanie, powstrzymywana jest agresja przez innych ludzi.

 

68. WCISKASZ SIĘ DO KOLEJKI, RAZ JAKO TRZECI, RAZ JAKO DWUNASTY. CZY REAKCJE OSÓB NA MIEJSCU TRZECIM I DWUNASTYM BĘDĄ SIĘ RÓŻNIĆ? UZASADNIJ.

Reakcje osób zajmujących w kolejce miejsce trzecie oraz dwunaste na moje zachowanie będą się różnić. (tak, jak w doświadczeniu Marry Harris) Na tę zuchwałość silniejszą agresją będą reagowały osoby, które zajmują trzecią pozycję w kolejce niż będące w pozycji 12, ponieważ im bliżsi jesteśmy realizacji naszych zamierzeń, tym większa jest nasza frustracja przy napotkaniu przeszkody. (jeden z czynników modyfikujących związek frustracja-agresja).

 

69. DEPRYWACJA JAKO PRZYCZYNA AGRESJI

Deprywacja relatywna- poczucie jednostki, że posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać, lub też mniej niż posiadają ludzie do niej podobni. Za wywołanie frustracji i agresji odpowiedzialne są niespełnione oczekiwania, czyli właśnie deprywacja relatywna.

 

70. CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE POJAWIENIU SIĘ AGRESJI ZWROTNEJ

71. „TO NIE PISTOLETY ZABIJAJĄ LECZ LUDZIE” - SLOGAN PRAWDZIWY CZY FAŁSZYWY? UZASADNIJ.

Slogan ten jest fałszywy. Obrazowo ukazał to eksperyment Berkowitza i LePage'a, w którym wykazano, że studenci, którzy mieli zajęcia w sali, w której pozostawiono rzekomo przez przypadek pistolet, byli skłonni aplikować osobie wstrząsy elektryczne o wyższym natężeniu. Niż studenci, którzy w sali zastali rakietę do badmintona. Ukazuje to z całą pewnością, że sama obecność bodźca wyzwalającego agresję, czyli przedmiotu kojarzonego potocznie z agresją [w naszym przypadku pistoletu], prowadzi do wzrostu prawdopodobieństwa wystąpienia zachowania agresywnego. Rozzłoszczona osoba może pociągnąć za spust, gdy chce popełnić zbrodnie, jednak to sam spust może sprowokować ruch palca lub wywołać inne agresywne zachowanie jeśli człowiek jest tylko gotowy zareagować agresją. Dodatkowych dowodów na potwierdzających to stwierdzenie dostarczają obserwacje dużych światowych miast. Wskazują one na istnieje wysokiej korelacji między liczbą dokonywanych w danym kraju zabójstw a dostępem do broni palnej.

72. WPŁYW AGRESJI OGLĄDANEJ W ŚRODKACH MASOWEGO PRZEKAZU NA DZIECI

Nie ulega wątpliwości, że dzieci naśladują swoich rodziców oraz innych dorosłych. Z tego powodu uczą się agresywnego zachowania, zwłaszcza gdy są świadkami korzystnego rezultatu agresywnego zachowania. [np. brutalne sporty] Istnieją dowody, że wielu rodziców stosujących kary cielesne wobec swoich dzieci doświadczyło w dzieciństwie przemocy. Zazwyczaj widok agresywnych działań drugiej osoby nasila tendencje agresywne u obserwującego dziecka. Badania wykazały, że im bardziej brutalne filmy człowiek ogląda w dzieciństwie, tym częściej jako nastolatek lub dorosły posługuje się przemocą. Stwierdzono istnienie wysokiej korelacji między liczbą oglądanych brutalnych filmów a skłonnością do zachowań agresywnych, stwierdzono również, że wraz z upływem lat badanego korelacja ta staje się silniejsza z tym, że oglądanie brutalnych scen wywiera największy wpływ na dzieci mające skłonności do okazywania agresji. Wpływ agresji w mediach na dzieci jest bardzo niebezpieczny, zwłaszcza, że nieagresywne dzieci poddane oglądaniu aktów przemocy zmienią się i zaczną prezentować zachowania agresywne.




jakiekolwiek zachowanie pacjentów brane było za objaw choroby, pomimo że ich działanie nie odbiegało niczym od zachowania zdrowych ludzi. Niektórzy pacjenci zakładu nie dowierzali, że podstawieni pacjenci są faktycznie chorzy, personel i lekarze byli jednak innego zdania. Po pewnym czasie pacjentów zwolniono warunkowo ze szpitala. Badanie to ukazuje, jak wrażenia odebrane jako pierwsze wytyczają pewne granice, w których obręb zostają włączane kolejne informacje. Dlatego pacjenci zakładów psychiatrycznych, mimo okazywanie zupełnie zdrowego zachowania brani byli za osoby chore. Lekarze starali się dopasować zachowanie pacjentów do choroby. Normalne sposoby zachowania nie pasowały do obrazu człowieka chorego psychicznie.

79. CZY OCZEKIWANIA WZGLĘDEM INNYCH OSÓB MOGĄ ZMIENIAĆ ICH ZACHOWANIE? JAK TO SIĘ DZIEJE? UWZGLĘDNIJ KLASYCZNE W TYM ZAKRESIE BADANIA ROSENHALTA.

Badanie Rosenthala, przeprowadził rzekomy test inteligencji, potem powiedział nauczycielom, że zgodnie z wynikami testu, część dzieci jest zdolna, więc można oczekiwać od niech znacznych postępów, a część nie jest tak zdolna, w rzeczywistości były to losowo wybrane dzieci. Pod koniec roku powtórzył test i odkrył, że uczniowie, którzy zostali wytypowani jako bardziej zdolni [zwłaszcza w młodszych klasach] uzyskali dużo lepsze wyniki niż uczniowie rzekomo mniej zdolni. Zadziałał więc „efekt oczekiwania” inne badania wykazują że Już od początku roku szkolnego nauczyciele formułują pewne oczekiwania wobec uczniów oraz większość uczniów je spełnia. Ludzie skłonni są spostrzegać innych tak, aby uzyskane wrażenie pozostawało w zgodzie z ich oczekiwaniami. Jeśli ponadto świadomie lub nie, wywierają wpływ na wydarzenia społeczne w otoczeniu tych innych osób bądź na cechy uch osobowości,że dostosowują się one do oczekiwań to następuje zjawisko samospełniającej się przepowiedni - wywołuje nowe zachowanie, dzięki któremu pierwotnie nieprawdziwe wyobrażenia stają się prawdziwe

80. JANEK PRZEWRACA SIĘ NA SCHODACH. JAK PRAWDOPODOBNIE BĘDZIE WYGLĄDAŁA JEGO ATRYBUCJA? JAK BĘDZIE WYGLĄDAŁA ATRYBUCJA OBSERWATORA Z ZEWNĄTRZ? UZASADNIJ.

Janek przyczynę potknięcia przypisze otoczeniu. Skieruje swoją uwagę na to, że schody na pewno musiały być śliskie, strome, nierówne. Obserwator z kolei widząc zachowanie Janka zauważa głównie potknięcie się go na schodach, w takiej sytuacji obserwator skłonny jest uważać Janka za przyczynę potknięcia . Może sądzić, że Janek jest niezdarny i nieuważny. Z tego wynika, że ludzie przeważnie nie dostrzegają przyczyn w samych sobie. Zachowaniu innych częściej niż własnemu przypisuje się przyczyny wewnętrzne. Dzieje się tak ponieważ, więcej się wie o sobie niż o innych. Z samoobserwacji człowiek wie jak bardzo jego zachowanie zależy od danych okoliczności. Druga przyczyna mówi, że człowiek samego siebie postrzega jako mobilnego i zdolnego do przystosowania się, innych natomiast widzi jako z góry „zaprogramowanych” zwłaszcza wtedy, gdy przypisuje im niezmienne przyczyny wewnętrzne. Trzecia natomiast mówi, że kierunek uwagi aktora różni się o kierunku uwagi obserwatora. Aktor kieruje swoją uwagę w pierwszej kolejności na otoczenie, obserwator natomiast widzi przede wszystkim zachowanie aktora.

81. STUDENT NIE ZALICZA KOLOKWIUM. JAK MÓGŁBY TO UZASADNIĆ - UWZGLĘDNIJ ATRYBUCJĘ WEWNĘTRZNĄ, ZEWNĘTRZNĄ, STAŁĄ, ZMIENNĄ. KTÓRA BYŁABY NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNA? DLACZEGO?

82. NAUCZYCIEL PODEJMUJE PRÓBĘ WYJAŚNIENIA NISKICH OCEN UCZNIÓW ZE SPRAWDZIANU. JAK MOGŁABY WYGLĄDAĆ JEGO ATRYBUCJA?

83. OSOBY KŁÓCĄCE SIĘ CZĘSTO POPEŁNIAJĄ PODSTAWOWY BŁAD ATRYBUCJI. NA CZYM ON POLEGA? POKAŻ TO NA PRZYKŁADZIE.

podstawowy błąd atrybucji mówi, że gdy osoby wyjaśniają zachowania innych, bardzo często nie doceniają różnorodności wpływów sytuacyjnych, przeceniają natomiast rolę przyczyn zewnętrznych, jest on rezultatem automatycznego przetwarzania informacji. Podczas kłótni różne punkty widzenia osób uczestniczących w konflikcie znaczenia utrudniają jego rozwiązanie. Jedna z osób osób kłócących [obserwator] na pierwszym miejscu stawia przyczyny wewnętrzne. Druga [aktor] na pierwszy plan wysuwa przyczyny zewnętrzne. Zachowanie przeciwnika przypisują przyczynom wewnętrznym, a zachowanie własne spostrzegają jako rezultat wpływu sytuacji.Sytuacja ta utrudnia a czasami nawet uniemożliwia rozwiązanie konfliktu.

Przykład

obserwator :nie zrobiłes zakupów

aktor: niestety za późno wyszedełm z pracy i sklepy były już zamknięte

o: Ty w oógle o mnie nie myślisz nie co zjeść na śniadanie

a: nie pomyślałem o tym

o: jestes zupełnie nieodpowiedzialny

a: może to tak wygląda ale mam za dużo pracy

84. JESTEŚ WYCHOWAWCĄ NA OBOZIE WAKACYJNYM. ZAUWAŻASZ ANTAGONIZM MIĘDZY DWIEMA GRUPAMI CHŁOPCÓW. WYJAŚNIJ MOŻLIWE JEGO PRZYCZYNY. JAKIE BADANIA UWZGLĘDNISZ OMAWIAJĄC ZJAWISKO A

85. PRZYCZYNY KONFLIKTÓW MIĘDZYGRUPOWYCH, JAKIE MECHANIZMY PSYCHOLOGICZNE TKWIĄ U PODŁOŻA TYCH KONFLIKTÓW?

przyczyny napięć między grupami wynikają:z różnic w sposobie spostrzegania grupy swoich i innych i ich mchanizmy

• z współzawodnictwa między grupami- im bardziej rośnie poczucie przynależność do danej grupy i jej atrakcyjność tym samym rośnie gotowość do reprezentowania jej interesów, a co za tym idzie do okazywania wyższość swojej grupy, a wrogości i agresji wobec grupy obcych

• z przypadkowego podziały na grupy, który wywierał niekorzystny wpływ na poczucie własnej wartości i jedyną możliwością jej podniesienia jest obniżenia wartości innych

• z tendencji do mniej korzystnego oceniania grupy innych [zależy jednak od cech danej osoby]czyli z odmienności ocen dotyczących swoich i obcych

• poglądu, że członkowie grup obcych są tacy sami, we własnym gronie odkrywa się bardzo różne osobowości - wszyscy Chińczycy są tacy sami [wynika ze sporadycznych kontaktów z członkami grup obcych, brakuje więc doświadczenia]

• element rywalizacji między grupami, powodujący wzrost poczucia przynależności do grupy swoich

86. PODAJ PRZYKŁAD POZNAWCZEGO, EMOCJONALNEGO I BEHAWIORALNEGO SKŁADNIKA POSTAWY ZWANEJ UPRZEDZENIEM.

eksperyment sherifa

składnik poznawczy: negatywny stereotyp o grupie przeciwnej wyrażony w słowach: „tchórze, śmierdziele” i inne obraźliwe

składnik emocjonalny: negatywne uczucia, wrogie nastawianie do grupy przeciwnej - np. nienawiść

składnik behawioralny: zachowania mające poniżyć i upokorzyć członków drugiej grupy, czyli dyskryminowanie, spalanie proporca, zbite szyby podczas bitew

87. UPRZEDZENIE A DYSKRYMINACJA - WYJAŚNIJ POJĘCIA ORAZ ZWIĄZEK MIĘDZY TYMI ZJAWISKAMI

uprzedzenie to postawa polegająca na odrzuceniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek; negatywne nastawienie wobec drugiego człowieka lub postaci i przedmiotów. Każde uprzedzenie zawiera elementy poznawcze, emocjonalne i behawioralne. Element poznawczy to negatywny stereotyp o innych, cechy negatywne przypisywane są każdej osobie z grupy, której dotyczy uprzedzenie. Element emocjonalny uprzedzenia wyrażany jest poprzez negatywne i wrogie uczucia, odrzucenie czy nienawiść wobec innych, behawioralne to negatywne działania, które odnoszą się do uprzedzeń, czyli dyskryminowanie. Związek między pojęciami polega, więc na tym, że dyskryminowanie jest ściśle związane z uprzedzeniem, wynika z niego i jest niejako jego konsekwencją.

88. KRYTERIA ODRÓŻNIAJĄCE PATOLOGIĘ OD NORMY

Stwierdzenie patologii psychicznej wymaga wyznaczenia normy psychicznej(rozumianej jako a) powszechność, masowość; b) zgodność z oczekiwaniami, konwencją, wzorcami zachowań; c) zgodność z normami, obowiązującymi w danej populacji)

- zaburzenia opisywane są na podstawie zachowań społecznych; odstępstwo od normy zachowań społecznych nazywane jest patologią.

Kryteria pozwalające odróżnić patologię od normy:

• Wskaźniki statystyczne(pomiar cechy w danej populacji i wyliczenie rozkładu liczebności danej cechy w postaci krzywej normalnej- osoby w przedziale wyników średnich uznawane są za normalne)

• Zachowania niespodziewane( odmienne od typowych reakcji na dana sytuację(lęk zw. Z poruszaniem się windą)

• Naruszanie norm(np.nastrój wesołości w czasie pogrzebu)

• Poczucie subiektywnego dyskomfortu ( za patologiczne uważa się stany, które wywolują poczucie ogromnego cierpienia, np. cierpienie spowodowane depresją lub zaburzeniami lękowymi)

• Niesprawność( takie zachowania, które prowadzą do ograniczenia sprawności np. niezdolność do współżycia seksualnego lub kierowania wlasnymi uczuciami)

Wg Rosenhana i Seligmana:

Trudności w przystosowaniu, nieracjonalnośc, dziwaczność, wyrazistość i konwencjonalność,zachowania autodestrukcyjne(także przeczące dążeniom czl., prowokacje, narażanie się na niebezpieczeństwo)

Wg Antonowsky'ego:

Salutogenetyczna koncepcja: poczucie koherencji - spostrzeganie świata jako zrozumialego, sterowalnego, pelnego sensu, wartego emocjonalnego inwestowania w życie. Jest to narzędzie pozwalające odróżnic patologię od normy.

Wg H. Michalskiej:

Cechy zdrowia psychicznego, będące znakami jego rozpoznawania: dojrzałość i prawidłowy rozwoj psychiczny, poczucie zadowolenia, brak konfliktów i napięć,rownowaga i integracja funkcji psychicznych)

89. PROBLEMY Z ORZEKANIEM KTO/CO JEST NIENORMALNE

To, co uważamy za odbiegające od normy, uważamy też zazwyczaj za niepożądane. Kierujące się zasadami demokracji społeczeństwo nie ma prawa leczyć zaburzonego zachowania, ani wpływać na jego zmianę, dopóki nie stanie się ono niepożądane- nie zacznie zagrażać dobru publicznemu

• zachowanie zaburzone: przejaw zaburzenia psychicznego, które jest uporczywe i w poważnym stopniu zagraża dobru jednostki i/lub ogółu społeczności, do której ona należny

• zaburzenia psychiczne opisywane są przez zespoły objawów. Te same objawy mogą występować w różnych zespołach, dopiero częstotliwość lub nasilenie pozwalają wnioskować o chorobie. Przedmiot badan jest niejednoznaczny i nie zawsze daje się zdiagnozować

• opisy doznań pacjenta i diagnozującego są subiektywne i mogą być przez to zniekształcone (zbyt trudne jest ustalenie przyczyn zaburzeń)

• wiele cech psychicznych(patologie osobowości, niedostosowanie społeczne itd.)definiuje się zbyt wieloznacznie,

• narzędzia identyfikowania zaburzeń są zbyt różnorodne - trudno o jednoznaczność w ich rozpoznawaniu

• w różnych populacjach przyjmuje się różne rozkłady kryteriow orzekania o patologiach(rytulal w religii- zachowanie kompulsywne)

90. KONTEKST SPOŁECZNY, KULTUROWY I OBYCZAJOWY A POJĘCIE ZABURZENIA PSYCHICZNEGO

Zaburzenie zachowania stanowi odchylenie od norm funkcjonujących w społeczeństwie , w którym owo zachowanie ma miejsce

• to, co w 1 spoleczeństwie może być uznawane za norme, w innym może być dewiacją, dlatego też istotnym jest przyjęcie zdecydowanego stanowiska i okresenie zachowań,które mogą być uznawane za zaburzone

• kryteria rozpoznawania zaburzeń psychicznych zmieniją się w zależności od zmian kulturowych, ideologicznych i obyczajowych( np.rozpoczęcie współżycia w młodym wieku w czasie rewolucji seksualnej)

91. CZY ŁATWO JEST ODRÓŻNIĆ ZDROWIE PSYCHICZNE OD CHOROBY PSYCHICZNEJ? OMÓW NA PRZYKŁADZIE BADAŃ ROSENHANA

Jest to trudne, ze względu na różnice kulturowe: zachowania uznawane za normalne w jednej kulturze w innej mogą uchodzic za niebezpieczne zboczenie

Eksperyment:

( 8 normlanych osób(absolwent psychologii, malarz, 3psychiatrów, pediatra, gosposia) próbowalo

dostac się do 12 różnych szpitali psychiatrycznych. Wszyscy mówili, że

slysza glosy:”pusty, gluchy, gleboki”. Podawali fałszywe zawody, ale autentyczne doświadczenia.. Wszyscy uznani zostali za schizofreników(tylko w 1 przypadku stwierdzono psychozę maniakalno-depresyjną). Prawdziwi pacjenci podejrzewali, że pseudopacjenci są zdrowi, personel natomiast nie. Po publikacji wyników Rosenhan oglosił w jednym ze szpitali, że eksperyment zostanie przeprowadzony powtórnie. Wszystkich pracowników poproszono by oceniali, czy przybywające do szpitala osoby biorą udzial w eksperymencie, czy są prawdziwymi chorymi. Ze 193 pacjentów o 41 powiedziano, ze są zdrowi(w rzeczywistości żaden pseudopacjent nie zgłosił się do szpitala).

Wnioski:

Niemożliwą jest jednoznaczna ocena, czy osoba jest zdrowa czy chora. W normalnych warunkach psychiatrzy wykazują raczej

tendencję do uznawania osoby zdrowej za chorą, niż odwrotnie. Zaniechanie dzialania , kiedy czl. Prosi o pomoc byloby zbyt ryzykowne( kara za zlamanie przysięgi lekarskiej i ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta). Zbytnia ostrożność lekarza może jednak wykluczyć pacjenta ze społeczeństwa.

Kontinuum zaburzeń umysłowych:

zakres upośledzenia i cierpienia

(od glębszego do nieznacznego)

6 wskaźników prawdopodobnej nienormalności wg Rosenhana:

1. cierpienie: trwale osobiste, silny lęk

2. nieprzystosowanie:dziaania kolidują z celami wlasnymi i/lub społeczeństwa

3. irracjonalność: np. odpowiadanie na niesłyszalne przez innych glosy

4. nieprzewidywalność: pod wpływem utraty kontroli

5. niekonwencjonalność i rzadkość statystyczna: Zach. Sprzeczne ze społecznymi standartami tego, co pożądane i akceptowane

6. dyskomfort obserwatora:wywolanie dyskomfortu u innych osób przez tworzenie u nich poczucia zagrożenia

Kontinuum zdrowia umysłowego:




• Czynniki grupowe, środowiskowe i indywidualne, pozostające w konflikcie czynniki tworzą subiektywne cierpienie, zachowania destrukcyjne, utrwalenie niepełnosprawności +przeciwieństwo optymalnych

• Współdziałają zapewniając: dobre samopoczucie, optymalny rozwój i wykorzystanie możliwości, osiąganie celów zgodnych z prawem, równowagę

92.

93. ETIOLOGIA PSYCHOPATOLOGII. PRZEDSTAW PROBLEM NA PRZYKŁADZIE SCHIZOFRENII.

Etiologia psychopatologii:czynniki wywołujące, lub przyczyniające się do rozwoju problemów psychicznych i medycznych. Wiedza o tym, jakie są przczyny zaburzen, w jaki sposób powstają, w jaki sposób wpływa ono na procesy myślowe, emocjonalne i behawioralne może prowadzić do nowych sposobów ich leczenia i Ew. zapobiegania im.W wyjaśnianiu czynników wyróżniamy podejście biologiczne i psychologiczne

etiologia bada przyczyny np. chorób

Czynniki etiologiczne schizofrenii:model biopsychosocjalny:

czynniki genetyczne +cz. środowiskowe- przyczyny powstania schizofrenii mają silną komponentę dziedziczną, ale początek choroby jest pod silnym wpływem czynników środowiskowych i stresorów.[3] Hipoteza wrodzonej podatności na zranienie (diatezy) u niektórych ludzi, która może być ujawniona przez biologiczne, psychologiczne i środowiskowe stresory jest znana jako model stresu i diatezy

- czynniki cywilizacyjne: Wraz ze zbliżaniem się do kręgu cywilizacji zachodniej, liczba przypadków wzrasta, a obraz chorobowy upodabnia się do spotykanego w naszej kulturz

-czynniki prenatalne; czynniki sprawcze mogą działać we wczesnych etapach rozwoju układu nerwowego, także w ciąży, zwiększając ryzyko późniejszego zachorowania na schizofrenię.

-czynniki społeczne i ekonomiczne: Mieszkanie w zurbanizowanym otoczeniu zostało konsekwentnie wykazane w badaniach jako czynnik ryzyka schizofrenii Niekorzystne aspekty socjologiczne również stanowią czynniki ryzyka; należy do nich ubóstwo.migracje związane z niepowodzeniami, dyskryminacja rasowa, dysfunkcja rodzin, bezrobocie lub trudne warunki mieszkaniowe.Doświadczenie w dzieciństwie nadużycia lub traumy

-zakażenia:zakażenie pasożytem Toxoplasma gondii prowadzi do pewnych (być może nawet licznych) przypadków schizofrenii.

-używanie substancji psychoaktywnych i środków psychodelicznych

-czynniki psychologiczne: błędy poznawcze, dokonywanie atrybucji zewnetrznych, deficyty pamięci, uwagi, problemy z rozróżnieniem mowy wewnętrznej od mowy ze źródeł zewnętrznych, trudności z wczesnym przetwarzaniem wzrokowym i utrzymaniem koncentracji

-czynniki emocjonalne

-czynniki biochemiczne: różnice w funkcjonalnych aktywnościach mózgu( płat czołowy)

94.

95. WYJAŚNIJ POJĘCIE „POZNAWCZA TRIADA DEPRESJI"

poznawcza triada depresji:

Teorie poznawczo-behawioralne depresji zakładają, że osoba depresyjna przyswoiła sobie nieadaptacyjny wzór reagowania, który można zmienić w procesie uczenia się nowych umiejętności. Celem leczenie jest modyfikacja specyficznych zachowań i myśli, w których upatruje się przyczynę depresji. Zdecydowanie najsłabszym punktem poznawczych teorii jest wyjaśnianie somatycznych symptomów depresji.

Szczególną popularnością cieszy się model zaproponowany przez Aarona T. Becka. Jego zdaniem zachowanie jednostki zależy od typu informacji, jakie docierają do niej z zewnątrz oraz sposobu, w jaki ona te informacje przekształca i interpretuje. U podłoża depresji zdaniem Becka leżą nieracjonalne schematy poznawcze, które mają źródło w dzieciństwie i są rezultatem traumatycznych wydarzeń, powtarzanych negatywnych osądów (najczęściej przez rodziców) oraz przez naśladowanie depresyjnych modeli.

Poznawcza triada:podstawowy schemat poznawczy: negatywne myśli o sobie, o świecie i o przyszłości. Takie poglądy są przyczyną niskiej samooceny oraz emocjonalnych i fizycznych objawów charakterystycznych dla depresji. Drugim mechanizmem depresji są systematycznie dokonywane błędy logiczne w procesie wnioskowania, które sprzyjają pogorszeniu się samopoczucia i uniemożliwiają obiektywną ocenę sytuacji przez jednostkę.

minimum

optimum

---