03.10.2011r.

Umowy - podstawowy środek działalności przedsiębiorstwa.

Zobowiązanie - polega na tym, że wierzyciel może żądać, domagać się od dłużnika określonego zachowania się - czynnego bądź biernego.

Stosunek zobowiązaniowy składa się z 3 elementów:

1. Stron - (minimalnie 2) ≠ podmioty

2. Treści - prawa i obowiązki stron (wynikają z norm prawnych - czynności prawnych, ustaw, zwyczajów, zasad współżycia społecznego);

3. Przedmiotu, zwany inaczej świadczeniem. Polega na: zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania, zadość czyniące godnemu ochrony interesowi wierzyciela.

Zdarzenie prawne - okoliczności, z którymi ustawa wiąże skutek prawny w postaci stosunku prawnego.

Aneks do umowy - umowa zmieniająca - modyfikuje treść stosunku prawnego.

Zdarzenie prawne -> stosunek prawny

Aneks

Zasada swobody umów:

1. czy zawierać;

2. z kim zawrzeć umowę;

3. jakiej treści zawrzeć umowę;

10.10.2011r.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

Jednym ze źródeł zobowiązań jest umowa.

Żeby powstał stosunek prawny potrzebne jest zdarzenie prawne, które aktywuje ten stosunek. Jednym z tych zdarzeń jest umowa, czyli dwustronna lub wielostronna czynność prawna. W przypadku umowy funkcjonuje zasada swobody umów - możemy się umówić o wszystko, byleby nie było to sprzeczne z prawem, zasadami pożycia społecznego i z naturą stosunku prawnego. Żeby doszło do zawarcia umowy potrzebne są co najmniej dwie strony i uzgodnienie woli pomiędzy nimi. Oprócz umowy, źródłem zobowiązania może być jednostronna czynność prawna, do której należą testament - na podstawie testamentu powstaje stosunek zobowiązaniowy - dziedziczenie. Inne przykłady: wystawienie weksla i zlecenie publiczne (np. ogłoszenie o nagrodzie za znalezienie jakiegoś przedmiotu). W przypadku jednostronnej czynności prawnej mamy do czynienia z zasadą numerus clausus - czyli zamkniętym katalogiem jednostronnych czynności prawnych, przygotowanym przez ustawodawcę.

Zarówno w przypadku umowy, jak i jednostronnej czynności prawnej pierwotnym świadczeniem jest świadczenie pieniężne lub niepieniężne, natomiast gdy nie zostanie spełniona umowa lub jednostronna czynność prawna, na miejsce tego świadczenia może wejść obowiązek odszkodowawczy.

Źródłem zobowiązań mogą być również czyny niedozwolone, czyli delikty.

W przypadku czynów niedozwolonych powstaje stosunek zobowiązaniowy, ponieważ powstaje szkoda, którą trzeba naprawić.

Czyn niedozwolony - są to okoliczności, czyn niedozwolony to okoliczność, powodujące powstanie szkody, za którą prawo czyni kogoś odpowiedzialnym.

Kolejny, czwarty przykład źródła stosunku zobowiązaniowego to: bezpodstawne wzbogacenie - okoliczność, w której majątek jednego podmiotu ulega podwyższeniu kosztem pomniejszenia majątku innego podmiotu, a taka zmiana następuje bez podstawy prawnej. Co się dzieje, gdy do tego dojdzie? Mówi o tym artykuł 405 i następne Kodeksu Cywilnego: Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie byłoby możliwe, do zwrotu jest wartości. Artykuł 406: Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, ale także wszystko to, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści. Artykuł 407: Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, a rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej, czyli bezpłatnie, w takim wypadku obowiązek wydania korzyści przechodzi na tą osobę trzecią. Czyli obdarowany będzie miał obowiązek zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia.

Do kiedy mamy obowiązek zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia? - do czasu, gdy jesteśmy wzbogaceni. Jeżeli wzbogacenie utracimy lub zużyjemy, czyli nie jesteśmy już wzbogaceni (nic nie dostaliśmy w zamian - np. sami zjedliśmy wszystkie karpie sąsiada, które wpłynęły do naszego stawu w czasie powodzi), wówczas teoretycznie obowiązek zwrotu odpada, ale artykuł 409 postanawia: obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu. (Gdy dostajemy na konto, nie wiadomo skąd, 1000 zł, wiemy, że nam się ono nie należy i jesteśmy obciążeni obowiązkiem zwrotu - zubożony będzie musiał to udowodnić).

Szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia jest świadczenie nienależne - artykuł 410 § 2: Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył (np. ktoś nam wręcza pieniądze na ulicy, bo pomylił nas z kimś innym), albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Podlega ono zwrotowi, chyba że występują okoliczności opisane w artykule 411:

Nie można żądać zwrotu świadczenia:
1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;
2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;
3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

Roszczenia ulegają przedawnieniu (wyłącznie one), polega to na tym, że po upływie określonego prawem czasu, obowiązek nie wygasa, ale nie może być przymusowo egzekwowany - czyli nic nam nie mogą zrobić , ale dalej możemy go spełnić (zapłacić), gdy jesteśmy miłosiernym samarytaninem.

4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.- gdy zapłacimy przed terminem, nie możemy domagać się zwrotu.

Orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne również mogą być źródłem zobowiązań.

Po szóste, mogą być również inne źródła zobowiązań, przykład: prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.

WYKONYWANIE ZOBOWIĄZAŃ

Kto, komu ma świadczyć?

Art. 356. § 1. Wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości zobowiązania (świadczenia). Czyli typowo dłużnik może świadczyć nieosobiście. Z właściwości zobowiązania obowiązek osobistego świadczenia wynika wtedy, gdy jakość, wartość świadczenia dla wierzyciela jest ściśle powiązana z cechami osobistymi dłużnika - np. zamawiamy obraz u znanego malarza, a zamiast niego, maluje go jego sąsiad - hydraulik, który maluje równie ładnie. Jednak on nie ma znanego nazwiska, więc obraz będzie miał mniejszą wartość, nie będzie się nim można pochwalić. Więc w tym przypadku wymagane jest świadczenie osobiste.

§ 2. Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna [stan wymagalności, to stan w którym nadszedł już termin do spełnienia świadczenia], wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. Czyli w przypadku świadczeń wymagalnych, zawsze może świadczyć osoba trzecia, ponieważ nie ma ryzyka złego wykonania świadczenia (nie można źle zapłacić).

Kiedy taka osoba trzecia może się domagać zwrotu zapłaconych przez nią pieniędzy od dłużnika, reguluje artykuł 518 (dla zainteresowanych).

Pytanie wykładowcy: na rzecz kogo dłużnik ma obowiązek świadczyć? Na rzecz wierzyciela, na rzecz osoby trzeciej umówionej z wierzycielem (jest to tzw. umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej) lub Art. 464. Świadczenie do rąk osoby, która okazuje pokwitowanie wystawione przez wierzyciela, zwalnia dłużnika [płacimy osobie, która ma pokwitowanie wystawione przez wierzyciela, nie interesuje nas to, czy potem się z tego rozliczy], chyba że było zastrzeżone, iż świadczenie ma nastąpić do rąk własnych wierzyciela, albo chyba że dłużnik działał w złej wierze.

My, jako dłużnicy, powinniśmy dbać o to, żeby otrzymywać pokwitowania od wierzyciela za wpłacone przez nas raty - są one dowodem spełnienia przez nas świadczenia. Jeżeli wierzyciel odmawia wydania pokwitowania, dłużnik ma prawo do powstrzymania wykonania świadczenia.

Z pokwitowaniem wiążą się również domniemania, artykuł 466: Z pokwitowania zapłaty dłużnej sumy wynika domniemanie zapłaty należności ubocznych. [Jeżeli ktoś nam pożycza na rok 1000 zł na 10%, czyli za rok musimy mu oddać 1100 zł, a ten ktoś wystawia nam po roku pokwitowanie na 1000 zł, to z tego pokwitowania wynika również, że zapłaciliśmy 100 zł odsetek (wynika domniemanie, że zapłaciliśmy 1100 zł).] Z pokwitowania świadczenia okresowego wynika domniemanie, że spełnione zostały również świadczenia okresowe wymagalne wcześniej. [Jeżeli kwitujemy czynsz najmu za październik, to znaczy że dłużnik zapłacił wcześniej za wrzesień, sierpień, lipiec itd.].

Dłużnik może też świadczyć komukolwiek - reguluje to artykuł 452: Jeżeli świadczenie zostało spełnione do rąk osoby nie uprawnionej do jego przyjęcia, a przyjęcie świadczenia nie zostało potwierdzone przez wierzyciela, dłużnik jest zwolniony w takim zakresie, w jakim wierzyciel ze świadczenia skorzystał. [Na przykład: przychodzimy do wierzyciela do domu i nie zastajemy go. Oddajemy pieniądze jego synowi, który przekazuje później tylko część naszych pieniędzy ojcu. Wtedy jesteśmy zwolnieni ze świadczenia tylko tej części, którą przekazał syn. Chyba, że przekazał całość - wtedy jesteśmy całkowicie zwolnieni wobec wierzyciela]. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy świadczenie zostało spełnione do rąk wierzyciela, który był niezdolny do jego przyjęcia.[np. wierzyciel leży nieprzytomny w szpitalu, a my kładziemy mu na poduszkę 500 000 zł, które potem znikają - nie jesteśmy wtedy zwolnieni].

JAKOŚĆ ŚWIADCZENIA

Art. 355. § 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). Staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju, to staranność przeciętna, typowa - nie oczekujemy od dłużnika, jakby się mogło wydawać, żeby wykonywał świadczenie najlepiej jak potrafi. On ma wykonać świadczenie przeciętnie. Jeżeli potrafi więcej, przeciętność wystarczy. Jak wygląda taka przeciętność, ustala sąd z pomocą biegłych.

W przypadku profesjonalistów działa § 2: Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Na przykład: pracy lekarza nie oceniamy w porównaniu do tego, jakby zachował się przeciętny dłużnik (Józek spod budki z piwem), tylko w kontekście tego, jakby zachował się typowy, przeciętny i rzetelny profesjonalista w tej dziedzinie.

Gdzie dłużnik ma świadczyć?

Dłużnik ma świadczyć przede wszystkim w miejscu, które ustalił z wierzycielem. Jeżeli się nie umówią o miejsce, to artykuł 454 wskazuje, że: miejsce może też wynikać z właściwości zobowiązania. Jeżeli nie wynika, to:

Jeżeli świadczenie jest niepieniężne, świadczenie powinno być spełnione w miejscu gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał miejsce zamieszkania lub siedzibę (w przypadku przedsiębiorcy). Świadczenie jest spełnione w chwili zaksięgowania pieniędzy na koncie wierzyciela!

W przypadku świadczenia pieniężnego, miejscem spełnienia świadczenia jest miejsce zamieszkania lub siedziba wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia.

Kiedy dłużnik ma obowiązek świadczyć wierzycielowi?

Po pierwsze, w momencie, który określił z wierzycielem.

Po drugie, termin spełnienia świadczenia może wynikać z właściwości zobowiązania.

Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, artykuł 455 postanawia, że: świadczenie powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu.

Niezwłocznie - to tak szybko, jak w okolicznościach danego przypadku, świadczyłby typowy, przeciętny dłużnik.

Czy dłużnik może świadczyć wcześniej, niż to jest określone? Na to pytanie odpowiada artykuł 457: termin spełnienia świadczenia, oznaczony przez czynność prawną (czyli umowę lub jednostronną czynność prawną), poczytuje się w razie wątpliwości za zastrzeżony na korzyść dłużnika. To znaczy, że dłużnik może świadczyć przed terminem, jeżeli ma taki kaprys, i wierzyciel ma obowiązek odbioru świadczenia. Jeżeli nie chcemy, aby dłużnik świadczył wcześniej, należy o tym wyraźnie zaznaczyć w umowie.

Wierzyciel może domagać się spełnienia przed terminem przez dłużnika, gdy artykuł 458: jeżeli dłużnik stał się niewypłacalny, albo w skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, zabezpieczenie wierzytelności uległo zmniejszeniu [np. w chwili zwątpienia podpaliliśmy dom, będący zabezpieczeniem kredytu], wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia bez względu na ustalony termin.

Oprócz tego, w przypadku, gdy mamy do czynienia ze świadczeniami z umów wzajemnych, artykuł 490: jeżeli jedna ze stron zobowiązana spełnić świadczenie wzajemne [ze świadczeniami wzajemnymi mamy do czynienia wtedy, gdy w zamian za jedno świadczenie otrzymujemy inne świadczenie i w naszym wyobrażeniu są one ekwiwalentne], a spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe, strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może powstrzymać się z wypełnieniem świadczenia do czasu, aż ten będzie świadczył lub do czasu aż zabezpieczy pełnienie świadczenia.

Czy można świadczyć częściami?

Można. 450: Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chociażby cała wierzytelność byłaby już wymagalna, chyba że przyjęcie takiego świadczenia narusza jego uzasadniony interes.

W przypadku, gdy dłużnik świadczy fragmentarycznie, a ma kilka długów, to dłużnik wybiera, na który dług przeznaczyć wpłacony fragment. Jeżeli dłużnik nie wskaże, wtedy wierzyciel może wybrać, na który z długów zalicza świadczenie i dłużnik jest związany tym wskazaniem dokonanym przez wierzyciela od momentu przyjęcia pokwitowania. Jeżeli żaden z nich nie zaliczył wyraźnie świadczenia na któryś z długów, wówczas przyjmuje się regułę, wynikającą z Kodeksu Cywilnego, że świadczenie ulega zaliczeniu na poczet długu najdawniej wymagalnego [tego, który powinien być najdawniej spełniony]. (451).

Gdy wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia, które jest spełniane należycie, popada w zwłokę. W razie zwłoki wierzyciela dłużnik może żądać naprawienia wynikłej z niej szkody, może również złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.

17.10.2011r.

WYJĄTKI OD ZASADY PACTA SUNT SERVANTA

Jeżeli zaciągniemy zobowiązanie, powstanie stosunek zobowiązaniowy, jednak nie zawsze będzie on wykonywany zgodnie z pierwotną treścią. 354 przewiduje: § 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. § 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel. Przykład: Wierzyciel powinien („zamawiając” budowę domu) udostępnić firmie budowlanej („dłużnikowi”) grunt pod ten dom. Inaczej nie dostanie od dłużnika świadczenia i będzie ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą wobec dłużnika z tego tytułu, że dłużnik świadczenia nie wykonał i został „na lodzie” z niewykorzystanym materiałem. Nie można przymusić wierzyciela, żeby udostępnił ten grunt.

W trakcie wykonywania zobowiązania może dojść do zmiany stosunków, która według ustawodawcy uzasadnia zmianę obowiązków stron. Typowo, zgodnie z zasadą pacta sunt servanda, jeżeli umówiliśmy się na A, mamy wykonać A. Natomiast 357[1] postanawia: Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron. Przykład nadzwyczajnej zmiany stosunków: zmiana ustroju w Polsce po 1989 roku. Na artykuł 357[1] możemy się powoływać niezwykle rzadko.

Bardziej prawdopodobna do zastosowania jest regulacja dotycząca waloryzacji sądowej świadczenia artykuł 358/1 postanawia: Jeżeli przedmiotem zobowiązania, w chwili jego powstania, jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Czyli typowo, jeżeli jesteśmy zobowiązani do zapłaty 100, za 8 lat spłacamy 100, mimo że pieniądz traci na wartości. Podobnie, jeżeli udzielamy pożyczki, typowo nie należą się nam odsetki, chyba że wyraźnie to zastrzeżemy.

Ustawodawca uwzględnia zjawiska związane z deprecjacją/aprecjacją pieniądza w czasie § 3: W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, po powstaniu zobowiązania, sąd może, po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego [np. rozłożyć na raty].

Przedsiębiorca, § 4, nie może liczyć na to, ze sąd mu pomoże, gdy nastąpi inflacja/deflacja - przedsiębiorca sam musi dbać o utrzymanie wartości świadczenia: albo zastrzegając odsetki w umowie, albo zastrzegając waloryzację świadczenia już w samej umowie wg jakiegoś wskaźnika, np. inflacji GUS. Można połączyć także wysokość świadczenia, którą zastrzegamy w umowie z innym niż pieniądz miernikiem wartości 358 § 2: strony mogą zastrzec w umowie, ze wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Dla przykładu: Jesteśmy firmą handlującą stalą i możemy się umówić, że kontrahent zapłaci nam równowartość 200 ton stali wg średniej ceny giełdowej.

Oprócz tego, wyjątkiem od zasady pacta sunt servanda (czyli zasady, że umowy trzeba wykonywać zgodnie z ich pierwotną treścią) jest instytucja wyzysku. 388: jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

Gdy dojdzie do wyzysku, można w terminie do 2 lat od zawarcia umowy domagać się, albo zmniejszenia świadczenia, albo zwiększenia należnego nam świadczenia, albo żądać unieważnienia umowy.

UMOWA PRZEDSTĘPNA

Jest to umowa zobowiązująca do zawarcia innej umowy w przyszłości.

389 § 1:. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej (istotne elementy umowy) - jest to minimum treści, które musi zostać uzgodnione, żeby do umowy w ogóle doszło. Np. w umowie sprzedaży należy uzgodnić cenę i towar; w umowie darowizny przedmiot. Czyli, jeżeli chcemy zawrzeć umowę przedwstępną sprzedaży, już w umowie przedwstępnej musi znajdować się wszystko to, co jest konieczne do zawarcia umowy sprzedaży.

Umowa przedwstępna zobowiązuje do zawarcia umowy w przyszłości. Wykonanie umowy przedwstępnej następuje poprzez oświadczenie woli.

Artykuł 64: prawomocne orzeczenie sądu, stwierdzające czyjś obowiązek złożenia oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Czyli w momencie, gdy pozwiemy dłużnika i w toku postępowania sądowego zostanie stwierdzone prawomocnym (ostatecznym) wyrokiem, że Kowalski miał obowiązek zawrzeć umowę sprzedaży, to ten wyrok zastępuje oświadczenie Kowalskiego o sprzedaży.

Umowa przedwstępna może mieć dwa skutki: słabszy (zawsze) lub silniejszy (gdy spełnia wszystkie wymagania niezbędne do ważności umowy przyrzeczonej). 390 § 1: Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania (skutek słabszy). § 2. Skutek silniejszy: Jednakże gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić [zmusić kontrahenta] zawarcia umowy przyrzeczonej.

Nie trzeba oznaczać terminu, w umowie przedwstępnej, kiedy ma zostać zawarta umowa przyrzeczona. 379: jeżeli termin, w ciągu którego ma zostać zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna być ona zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.

Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej, nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.

Gdy dochodzimy odszkodowań, obowiązku zawarcia umowy itd. 390 § 3 wyznacza przedawnienia w tym zakresie: Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.

Zadatek - jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, które reguluje artykuł 394 § 1: W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Zadatek można zatrzymać jako zryczałtowane odszkodowanie.

Zaliczka - podlega zwrotowi, gdy dochodzi do niewykonania umowy. Jej zatrzymanie byłoby bezpodstawnym wzbogaceniem się.

Umowne prawo odstąpienia - w każdej umowie można zastrzec prawo odstąpienia 395 § 1.: Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. § 2. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.

Art. 396 Odstępne: Jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.

SOLIDARNOŚĆ WIERZYCIELI I DŁUŻNIKÓW

Co się dzieje w sytuacji, gdy mamy np. 3 pożyczkobiorców i 2 pożyczkodawców, ze zobowiązaniem?

Art. 379 § 1. Jeżeli jest kilku dłużników albo kilku wierzycieli, a świadczenie jest podzielne, zarówno dług, jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest dłużników albo wierzycieli. Części te są równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic innego.
Co to jest świadczenie podzielne? § 2. świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości świadczenia. Każde świadczenie pieniężne jest podzielne.

Solidarność dłużników lub wierzycieli - Art. 366 § 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

Art. 376 § 1. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.
§ 2. Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników.

Zobowiązania niepodzielne: Art. 380 § 1. Dłużnicy zobowiązani do świadczenia niepodzielnego są odpowiedzialni za spełnienie świadczenia jak dłużnicy solidarni. § 2. W braku odmiennej umowy dłużnicy zobowiązani do świadczenia podzielnego są odpowiedzialni za jego spełnienie solidarnie, jeżeli wzajemne świadczenie wierzyciela jest niepodzielne.

24.10.2011r.

Wzorce umowne - te dokumenty pochodzą od jednej ze stron, mają one za zadanie skonstruować treść stosunku prawnego pomiędzy stronami. Czyli żeby wzorce umowne, takie jak ogólne warunki umów, regulaminy, czy wzory umów (formularze), mogły obowiązywać, powinny być doręczone drugiej stronie najpóźniej przy zawarciu umowy. Artykuł 384: § 1. Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Gdy jesteśmy w stanie udowodnić, że nie zostały nam doręczone, wówczas one nie obowiązują, chyba że mamy do czynienia z sytuacją opisaną w § 2: W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte [np. w bankowości, ubezpieczeniach, przewozie osób MPK, koleją], wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści [np. regulamin umieszczony w środku tramwaju]. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.

W przypadku gdy mamy do czynienia z wyraźną sprzecznością między wzorem a umową [np. polisa ubezpieczeniowa jest sprzeczna z ogólnymi warunkami ubezpieczenia], wówczas zgodnie z 385 przeważające znaczenie ma umowa [w naszym przypadku polisa].

§ 2. Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.

Niedozwolone postanowienia umowne - 385¹ § 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Kiedy mamy do czynienia z niedozwolonymi postanowieniami umownymi? § 3: Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.

§ 4: Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Przykłady Niedozwolonych Postanowień Umownych znajdują się w art. 385³.

Czasami zdarza się, że świadczenie jest niemożliwe do spełnienia. Art. 387:

§ 1. Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna [np. gdy umówimy się, że ktoś dotknie palcem słońca].
§ 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia.

Świadczenie niemożliwe - jest to świadczenie, którego nie może spełnić żaden dłużnik [niekoniecznie my].

Co się dzieje w sytuacji, gdy nie dostajemy tego, co powinniśmy od dłużnika?

1. Możemy żądać wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią;

2. Możemy żądać naprawienia szkody;

3. Możemy żądać wykonania zastępczego;

4. Możemy żądać odsetek;

5. Możemy żądać kara umownej;

6. Zaostrzenie odpowiedzialności.

Ad.2 Odpowiedzialność odszkodowawcza oparta jest na kilku przesłankach. Część tych przesłanek udowadnia dłużnik, część wierzyciel.

Przesłanki udowadniane przez wierzyciela:

1. Trzeba udowodnić istnienie zobowiązania;

2. Należy stwierdzić niewykonanie zobowiązania;

3. Należy udowodnić, że ponieśliśmy szkodę w skutek niewykonania zobowiązania, [4] i że szkoda była następstwem nienależytego wykonania umowy. Czyli pomiędzy niewykonaniem umowy a szkodą występuje tzw. adekwatny związek przyczynowy. Co to jest? - art. 361 § 1: Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Czyli nie każdy skutek w postaci szkody jest objęty odpowiedzialnością dłużnika. Dłużnik ponosi odpowiedzialność tylko za to, co jest normalne i typowe - bez względu na upływający czas, nawet po kilkunastu latach. Co obejmuję szkodę - § 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Dłużnik udowadnia, że należycie wykonał zobowiązanie. Może się obronić także w inny sposób, art. 471: Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Za jakie okoliczności dłużnik nie ponosi odpowiedzialności?

Art. 472: Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności. Jeśli tej należytej staranności dochowa, choćby nie wykonał zobowiązania, nie należy się od niego odszkodowanie. Czyli typowo dłużnik nie odpowiada za efekt, ale za to czy starał się należycie. Można umówić się inaczej, art. 473 postanawia, że dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodów oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. Czyli można zaostrzyć odpowiedzialność dłużnika.

Łagodzenie odpowiedzialności dłużnika jest ograniczone, § 2: Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie.

Wyróżnia się 3 postacie winy nieumyślnej (w całości lub w części można ograniczyć odpowiedzialność dłużnika):

1. Niedbalstwo;

2. Rażące niedbalstwo;

3. Lekkomyślność.

2 postacie winy umyślnej (dłużnik zawsze za nią odpowiada):

1. Zamiar ewentualny; [przyduszamy kogoś poduszką, żeby nie krzyczał, ale w efekcie zostaje uduszony]

2. Zamiar bezpośredni. [strzelamy do kogoś, aby go zabić]

Art. 474: Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.

Nie zawsze jest tak, że dostaniemy odszkodowanie równe pełnej szkodzie.

Art. 362: Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

W jaki sposób naprawiamy szkodę?

Mamy 2 sposoby:

1. Poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego;

2. Poprzez odszkodowanie pieniężne.

Art. 363:

§ 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

§ 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Kara umowna - art. 483 § 1: Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Czyli kara umowna jest kwotą pieniężną. Po drugie, kara umowna może być zastrzeżona wyłącznie na wypadek niewykonania zobowiązania niepieniężnego. Nie można zastrzec kary umownej za świadczenie pieniężne!

Art. 484 § 1: W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Dłużnik może również ubiegać się o miarkowanie kary, czyli domagać się od sądu zmniejszenia kary, § 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

Gdy zastrzegamy dla siebie karę umowną, należy pamiętać o wpisaniu do umowy możliwości dochodzenia odszkodowania uzupełniającego, bo inaczej w razie wpadki dostaniemy tylko karę umowną i nie będziemy mogli dochodzić różnicy.

07.11.2011r.

Odsetki za opóźnienie [świadczenie pieniężne]

Reguluje je artykuł 481, który postanawia § 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Odsetki mają wysokość odsetek umownych. Jeżeli się nie umówimy o nie, mają wysokość odsetek ustawowych.

Czym się różni opóźnienie od zwłoki? Opóźnienie jest każdym przekroczeniem terminu, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Natomiast zwłoka jest zawinionym opóźnieniem (opóźnieniem, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność).

Art. 476: Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Niedawno pojawiło się rozporządzenie „W sprawie określenie wysokości odsetek ustawowych”, które zabrania pobierania odsetek ponad pewną ustawową miarę. Artykuł 359 wskazuje w tym zakresie: § 21: Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).

§ 2³: Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego [prawa innego kraju]. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Odsetki są świadczeniem okresowym, czyli przedawniają się z upływem 3 lat od dnia ich wymagalności i roszczenie zapłaty odsetek powstaje za każdy dzień z osobna (odsetki należą się za dzień opóźnienia). Nie można naliczać odsetek od zaległych odsetek. Liczy się je tylko od sumy głównej do czasu wniesienia powództwa. 482 § 1: Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.

W celu ułatwienia realnego wykonania zobowiązania przez dłużnika. wprowadzono przepisy o wykonaniu zastępczym 479 i 480. 479 dotyczy specyficznej sytuacji, w której przedmiotem świadczenia dłużnika jest określona ilość rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, to rzeczy, które nie mają żadnych cech wyróżniających je w obrocie. Mamy dwa typy rzeczy: rzeczy oznaczone co do tożsamości i rzeczy oznaczone co do gatunku. Rzeczy oznaczone co do tożsamości, to takie, które możemy opisać w umowie i sam opis wystarczy żeby je jednoznacznie zidentyfikować. Mają one na tyle zindywidualizowane, skonkretyzowane cechy, że nie da się danej rzeczy pomylić z inną. Na przykład każda nieruchomość jest rzeczą oznaczoną co do tożsamości.

Rzeczy oznaczone co do gatunku charakteryzujemy według cech rodzajowych. Przykład: jak kupujemy kilogram bananów, to nie wiemy który kilogram z całej ilości na ziemi zmieni właściciela. Dopóki nie zostanie wyodrębniony ten kilogram gatunku i nie zostanie nam wydany, dopóty nie wiemy, o co chodzi konkretnie (który kilogram ma zmienić właściciela). Charakterystyczne dla rzeczy oznaczonych co do gatunku jest to, że w wypadku gdy zawieramy umowę przenoszącą własność, to własność nie przejdzie dopóki nie wydamy tych rzeczy. Wydanie jest niezbędne do przeniesienia własności.

Natomiast w wypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości, na mocy 155 sama umowa zobowiązująca do przeniesienia własności takich rzeczy przenosi własność.

Jeżeli zawieramy umowę u notariusza, na mocy której zobowiązujemy się przenieść własność rzeczy (mieszkania) w zamian za cenę, to z chwilą podpisania tego aktu notarialnego kupujący staje się właścicielem. Wszystko jedno, czy zapłacił, czy nie zapłacił - sama czynność zobowiązująca przenosi z automatu własność, o ile nie umówimy się inaczej. Jednak, w przypadku nieruchomości, nie ma możliwości przeniesienia własności pod warunkiem. Nie możemy powiedzieć w umowie „jak zapłacisz, to staniesz się właścicielem”. Przeniesienie własności nieruchomości musi nastąpić bezwarunkowo, bezterminowo, natychmiast. W tym momencie, jeżeli chcemy być bezpieczni, możemy skorzystać z depozytu notarialnego lub innego zabezpieczenia.

Wracając do wykonania zastępczego, jeżeli przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku, wierzyciel może, w razie zwłoki dłużnika, nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku [czyli np. nie czeka aż dłużnik mu dostarczy 2 tony pomidorów, tylko nabywa je sam na koszt dłużnika] albo może żądać od dłużnika zapłaty ich wartości zachowując w obu wypadkach roszczenie do naprawienia szkody.

Bardziej ogólnie ujmuje sprawę waloryzacja artykułu 480 § 1: W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia [czynienia - ma coś zrobić], wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody [nie wyklucza to dochodzenia odszkodowania], żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika. Czyli, jeżeli dłużnik czegoś nie robi, a miał robić, możemy wystąpić do sądu o to, żeby sąd upoważnił nas do tego, żebyśmy sami to zrobili na koszt dłużnika i potem, oczywiście, domagali się od niego zapłaty.

Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, czyli dłużnik miał czegoś nie robić, a zrobił, to wierzyciel może, zachowując roszczenia do wykonania szkody, żądać od sądu upoważnienia do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił, ale § 3 dodaje, że: W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.

W praktyce te regulacje są niezwykle rzadko wykorzystywane ze względu na to, że wymagają one jednoznacznej sytuacji, w której: 1) wykonanie zastępcze przysługuje i dłużnik jest w zwłoce (gdy przekracza termin w sposób zawiniony) 2) występuje nagły wypadek. Jeżeli zależy nam na możliwości ze skorzystania z wykonania zastępczego, w praktyce lepiej jest uregulować sobie to jednoznacznie w umowie: kiedy, na jakich okolicznościach, w jakich warunkach jest to zastępcze wykonanie możliwe do wykorzystania.

Zaostrzenie odpowiedzialności dłużnika.

Art. 478. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości, dłużnik będący w zwłoce odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia, chyba że utrata lub uszkodzenie nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie właściwym.

Specyfika świadczeń wzajemnych

Mamy umowę o świadczeniach wzajemnych, czyli umowę w której jedna i druga strona nawzajem sobie świadczą, przy założeniu, że obie strony postrzegają swoje świadczenia jako ekwiwalentne. Wówczas artykuł 491 postanawia: § 1. Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

§ 2. Jeżeli świadczenia obu stron są podzielne, a jedna ze stron dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia, uprawnienie do odstąpienia od umowy przysługujące drugiej stronie ogranicza się, według jej wyboru, albo do tej części, albo do całej reszty nie spełnionego świadczenia. Strona ta może także odstąpić od umowy w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

Możemy sobie zastrzec w umowie także tzw. lex commissoria, czyli umowne uprawnienie do odstąpienia od umowy, które jest sformułowane w następujący sposób, 492:

Jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

Jaki jest skutek odstąpienia od umowy?

Art. 494: Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Potrącenia

Potrącenie jest możliwe, jeżeli mamy Kowalskiego i Nowaka i są oni względem siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami. Kowalski jest winny Nowakowi 300, a Nowak jest winny Kowalskiemu 200. Świadczenia są jednego rodzaju (pieniężne) i są wymagalne (nadszedł termin spełnienia świadczenia). Kolejnym warunkiem, artykuł 498, jest to, aby obu tych świadczeń można było dochodzić przed sądem (mają być zaskarżalne). Czyli np. nie można dokonać potrącenia jeżeli mamy do czynienia z przedawnionym roszczeniem.

§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Niższa jest 200, czyli znika w całości, a z drugiej zostaje 100.

Art. 499: Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Art. 502: Wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.

505 przewiduje pewne wyłączenia od możliwości potrącenia:

Nie mogą być umorzone przez potrącenie:
1) wierzytelności nie ulegające zajęciu;
2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;
3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;
4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.

Czyny niedozwolone

(definicje we wcześniejszych wykładach)

W przypadku czynów niedozwolonych obowiązek naprawienia szkody jest pierwotny. Od samego początku stosunek zobowiązaniowy wynikający z czynu niedozwolonego polega na zobowiązaniu do naprawienia szkody. Mamy 3 zasady odpowiedzialności odszkodowawczej:

1. Zasada winy. Typowo, 415, Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia;

2. Zasada ryzyka - ktoś ponosi odpowiedzialność, mimo tego że nie ponosi winy. Zazwyczaj jest to powiązane z prowadzeniem jakiejś szczególnie ryzykownej działalności np. prowadzeniem samochodu;

3. Zasada słuszności - dany podmiot odpowiada za szkodę, ponieważ wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Kto ponosi odpowiedzialność za szkodę?

Oczywiście sprawca czynu niedozwolonego. Jednak nie tylko. 422 postanawia: Za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił [podżegacz] albo był jej pomocny [pomocnik], jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody [np. paser].

Odpowiedzialni za popełnienie czynu niedozwolonego są odpowiedzialni solidarnie, czyli poszkodowany będzie mógł jako wierzyciel dochodzić naprawienia szkody od któregokolwiek z nic w całości, po części, wedle wyboru. Dłużnicy będą rozliczać się między sobą, np. pracodawca, odpowiadający na zasadzie ryzyka za czynny winnego pracownika, płacąc za szkodę może domagać się zwrotu pieniędzy od pracownika. Jeżeli mamy kilku winnych, rozliczają się między sobą stosownie do stopnia przyczynienia się do powstania szkody, a w szczególności do stopnia zawinienia.

14.11.2011r.

Zasada winy

Art. 415: Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Okoliczności, które wyłączają winę:

1. obrona konieczna

2. stan wyższej konieczności

3. niepoczytalność

Ad. 1. Art. 423: Kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi. Obrona musi być współmierna do zamachu. Sąd ma obowiązek odstąpić od wymierzenia kary wtedy, kiedy przekroczenie granic obrony koniecznej było usprawiedliwione strachem, albo okolicznościami zamachu.

Ad. 2. Art. 423: Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone.

Ad. 3. Art. 425: § 1: Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną. § 2: Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy.

Małoletni - art. 426: Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Zarówno przed 13, jak i po, cały czas ponoszą za małoletniego odpowiedzialność osoby zobowiązane do nadzoru. Natomiast sam małoletni, który też może posiadać swój majątek, ponosi odpowiedzialność po 13 roku życia.

Art. 427: Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można [np. dom starców], ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.

Oprócz tego, art. 428 wprowadza pierwszy raz zasadę słuszności w odpowiedzialności: Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Zwierzątka, 431 § 1:. Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy. § 2: Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Odpowiedzialność za inne osoby, 429: Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. 430: Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.

Odpowiedzialność przy posiadaniu nieruchomości, art. 433: Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje [niekoniecznie właściciel], chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec.

Szkoda w wyniku zawalenia się budowli, 434: Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli [ten, kto jest właścicielem lub włada rzeczą, tak, jakby był właścicielem], chyba że zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części nie wynikło ani z braku utrzymania budowli w należytym stanie, ani z wady w budowie.

435. § 1: Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Art. 436. § 1: Odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzającym ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. § 2. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych [zasadzie winy]. Również tylko na zasadach ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone tym, których przewożą z grzeczności.

Art. 444. § 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. § 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. § 3. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.

Krzywda - szkoda niemajątkowa. Okoliczność, w której ktoś cierpi z powodu naruszenia dóbr osobistych; nie da się wycenić w pieniądzu tego cierpienia. Jeżeli doznamy takiej krzywdy, możemy ubiegać w sądzie o zadośćuczynienie.

Art. 445. § 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. § 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu. § 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.

Art. 446. § 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. § 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. § 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. § 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Art. 446¹ Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem.

Art. 448 W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

21.11.2011r.

Jeżeli chodzi o kwestie podmiotowe w stosunku prawnym, to fakt że jakieś podmioty rozpoczynają stosunek prawny i w nim trwają, nie znaczy że one muszą być stronami dla stosunku prawnego do jego zakończenia. W trakcie trwania stosunku prawnego może dojść do przekształceń podmiotów w tym stosunku - może nastąpić zmiana wierzyciela lub zmiana dłużnika.

Zacznijmy od zmiany wierzyciela na wskutek cesji wierzytelności.

Art. 509 postanawia § 1: Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (czyli dokonać przelewu), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Przelewu można dokonać bez zgody dłużnika, ponieważ dłużnikowi nie dzieje się żadna krzywda na wskutek przelewu, to znaczy jego sytuacja prawna nie pogarsza się. Jego sytuacja wygląda dokładnie tak, jak przed przelewem, dlatego że: 513: § 1. Dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie. Czyli może się bronić dokładnie tak samo, jak bronił się do tej pory. § 2. Dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem zbywcy, chociażby stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelność przysługująca względem zbywcy stała się wymagalna później niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu.

W jaki sposób dokonujemy przelewu?

Przez umowę, przy czym 510 postanawia, że: § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Jeżeli chcemy wyłączyć ten skutek, ograniczyć, np. postanowić, że przelew wierzytelności następuje dopiero po zapłacie ceny, trzeba o tym wyraźnie powiedzieć w umowie, bo inaczej nastąpi z automatu po zawarciu umowy.

§ 2. Jeżeli zawarcie umowy przelewu następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przelewu zależy od istnienia tego zobowiązania. Mamy tu wyraźne odwołanie do kauzalności przelewu, czyli nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw, aniżeli sam posiada.

Jeżeli nie chcemy uniknąć sytuacji, w której kontrahent może dokonać przelewu bez naszej zgody, można umówić się o to, że taki przelew nie będzie skuteczny bez pytania nas o zgodę. Kiedy takie zastrzeżenie umowne będzie miało skutek względem nabywcy, względem osoby trzeciej, która nabywa wierzytelność? Wtedy, 514, gdy: Jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, zastrzeżenie umowne, iż przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika, jest skuteczne względem nabywcy tylko wtedy, gdy pismo zawiera wzmiankę o tym zastrzeżeniu, chyba że nabywca w chwili przelewu o zastrzeżeniu wiedział.

Sam przelew nie wymaga żadnej szczególnej formy, aczkolwiek art. 511 postanawia: Jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew tej wierzytelności powinien być również pismem stwierdzony.

Co się stanie, jeśli nie stwierdzimy pismem czynności przelewu? Nie jest tak, że taka czynność stanie się nieważna. 73 postanawia  § 1: Jeżeli ustawa wymaga formy zwyklej pisemnej dokonania czynności, a nie zastrzeżony jest wyraźnie rygor nieważności w związku z niedochowaniem tej formy, to czynność jest ważna i skuteczna.

Jakie są konsekwencje naruszenia nakazu ustawowego, 74 § 1: W razie niezachowania formy strony wyłącznie dla celów dowodowych, nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków, ani dowód z wyjaśnień stron na fakt dokonania czynności prawnej. Czyli nie będziemy mogli korzystać ze środka dowodowego w postaci zeznań świadków oraz sami nie będziemy mogli wyjaśniać sądowi, co się stało, bo ustawodawca to zakazuje. Te zakazy nie dotyczą następujących 3 wypadków, 74 § 2, jeżeli:

1. Żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą;

2. Obie strony wyrażą na to zgodę;

3. Jeżeli dokonanie czynności jest uprawdopodobnione za pomocą pisma;

§ 3: Przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.

Od kiedy dłużnik ma obowiązek świadczyć na rzecz nowego wierzyciela?

O przelewie zawiadamia dłużnika jego pierwotny wierzyciel. Art. 512: Dopóki zbywca nie zawiadomił dłużnika o przelewie, spełnienie świadczenia do rąk poprzedniego wierzyciela ma skutek względem nabywcy, chyba że w chwili spełnienia świadczenia dłużnik wiedział o przelewie. Przepis ten stosuje się odpowiednio do innych czynności prawnych dokonanych między dłużnikiem a poprzednim wierzycielem.

509 § 2: Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Zmiana dłużnika

Zmiana dłużnika nie może nastąpić bez zgody obu zainteresowanych stron.

Co się dzieje, gdy zawieramy umowę o przejęcie długu (jako dłużnicy z nowym dłużnikiem), a wierzyciel odmawia zgody? Umowa powinna być teoretycznie nieważna, skoro nie ma zgody wierzyciela, ale tak nie jest. Następuje ustawowa konwersja, artykuł 521 § 2: Jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody wierzyciela, a wierzyciel zgody odmówił, strona, która według umowy miała przejąć dług, jest odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia. Czyli nowa osoba nie staje się dłużnikiem, ale odpowiada za to, żeby doprowadzić do sytuacji, w której wierzyciel nie zażąda od starego dłużnika świadczenia. Jak się jej to nie uda, to ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, za to że wierzyciel jednak zażądał.

Jeżeli dłużnik miał wyrazić zgodę, ale odmówił: § 1. Jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody dłużnika, a dłużnik zgody odmówił, umowę uważa się za nie zawartą.

Inaczej niż umowa o przelew wierzytelności, umowa o przejęciu długu wymaga formy pisemnej, 522: Umowa o przejęcie długu powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie. To samo dotyczy zgody wierzyciela na przejęcie długu.

Jeżeli chodzi o sytuację nowego dłużnika, to reguluje ją artykuł 524 § 1: Przejmującemu dług przysługują przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które miał dotychczasowy dłużnik, z wyjątkiem zarzutu potrącenia z wierzytelności dotychczasowego dłużnika.

Art. 525. Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.

Sprzedaż

Art. 535. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Art. 551. § 1. Jeżeli kupujący dopuścił się zwłoki z odebraniem rzeczy sprzedanej, sprzedawca może oddać rzecz na przechowanie na koszt i niebezpieczeństwo kupującego. § 2. Sprzedawca może również sprzedać rzecz na rachunek kupującego, powinien jednak uprzednio wyznaczyć kupującemu dodatkowy termin do odebrania, chyba że wyznaczenie terminu nie jest możliwe albo że rzecz jest narażona na zepsucie, albo że z innych względów groziłaby szkoda. O dokonaniu sprzedaży sprzedawca obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić kupującego.

Co może być przedmiotem sprzedaży?

Rzecz, co wynika z artykułu 535, ale artykuł 555 dodaje do tego: Przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii oraz do sprzedaży praw.

Umowa sprzedaży jest umową odpłatną, to znaczy w zamian za przeniesienie własności rzeczy, prawa czy energii płacimy cenę. Jeśli mamy do czynienia z czynnością prawną odpłatną, to czynność prawna odpłatna jest tylko wtedy, gdy świadczenia są wobec siebie obiektywnym ekwiwalentem. Czyli sprzedaż za symboliczną złotówkę np. pełnowartościowego samochodu nie jest naprawdę sprzedażą (nie ma tu realnej odpłaty) - jest to de facto darowizna.

Cenę można ustalić bezpośrednio w umowie sprzedaży, ale nie ma takiej konieczności. Można ustalić cenę także przez wskazanie podstaw do jej ustalenia w przyszłości.

Art. 536 § 2: Jeżeli z okoliczności wynika, że strony miały na względzie cenę przyjętą w stosunkach danego rodzaju, poczytuje się w razie wątpliwości, że chodziło o cenę w miejscu i czasie, w którym rzecz ma być kupującemu wydana.

Towar również może być z góry określony, ale określenie towaru może nastąpić później, po zawarciu umowy sprzedaży np. możemy się umówić, że w terminie 2 tygodni od zawarcia umowy sprzedaży kupujący doprecyzuje, ile butów danego fasonu chce w kolorze brązowym, a ile w czarnym. Co, jeśli tego nie zrobi? Art. 549: Jeżeli kupujący zastrzegł sobie oznaczenie kształtu, wymiaru lub innych właściwości rzeczy albo terminu i miejsca wydania, a dopuszcza się zwłoki z dokonaniem oznaczenia, sprzedawca może:

  1)   wykonać uprawnienia, które przysługują wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika ze spełnieniem świadczenia wzajemnego [wyznaczyć dodatkowy termin z zastrzeżeniem, że po jego upływie będziemy uprawnieni do odstąpienia od umowy], albo

  2)   dokonać sam oznaczenia i podać je do wiadomości kupującego wyznaczając mu odpowiedni termin do odmiennego oznaczenia; po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu oznaczenie dokonane przez sprzedawcę staje się dla kupującego wiążące.

Wydanie rzeczy przy sprzedaży ma istotne skutki prawne ze względu na to, że niekiedy jest potrzebne do przeniesienia własności rzeczy.

Rzeczy oznaczone co do tożsamości przechodzą na nabywcę z chwilą zawarcia umowy zobowiązującej do przeniesienia własności (art. 155), chyba że umówiono się inaczej. Natomiast rzeczy oznaczone co do gatunku przechodzą na kupującego dopiero w chwili, gdy zostaną mu wydane.

Oprócz tego wydanie ma dalsze konsekwencje, art. 548: § 1. Z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy.

Koszty wydania, jeżeli nie umówimy się inaczej, ponosi sprzedawca, a koszt odebrania ponosi kupujący.

Przypadek - to zdarzenie, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności.

Co się stanie, w sytuacji kiedy zawrzemy umowę, a przedmiot który został sprzedany, a jeszcze nie został wydany, zostanie uszkodzony, czy zniszczony?

Ustawodawca odpowiada: zmniejszeniu ulega majątek tego, kto ma rzecz w posiadaniu. Jeżeli rzecz została już wydana, to jest to problem kupującego. Jeżeli nie została wydana - problem sprzedawcy. Można umówić się inaczej.

Co się staje w sytuacji, kiedy korzystamy z przewoźnika (kuriera), za pośrednictwem którego następuje wydanie rzeczy kupującemu?

Po pierwsze, kupujący nie może ignorować wad przesyłki. Art. 545 § 2: W razie przesłania rzeczy sprzedanej na miejsce przeznaczenia za pośrednictwem przewoźnika, kupujący obowiązany jest zbadać przesyłkę w czasie i w sposób przyjęty przy przesyłkach tego rodzaju; jeżeli stwierdził, że w czasie przewozu nastąpił ubytek lub uszkodzenie rzeczy, obowiązany jest dokonać wszelkich czynności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności przewoźnika. Czyli w praktyce musimy spisać protokół, w momencie gdy stwierdzimy uszkodzenia paczki - po to, żeby sprzedawca, który jest powiązany umową przewozu z przewoźnikiem, mógł dochodzić odpowiedzialności.

Jeżeli chodzi o stan rzeczy przewożonej, to art. 544 postanawia: § 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma być przesłana przez sprzedawcę do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że wydanie zostało dokonane z chwilą, gdy w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzył ją przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy tego rodzaju. Czyli jeżeli powierzył przedsiębiorcy przewozowemu, to wydał nam rzecz w chwili, kiedy powierzył ją przewoźnikowi (chyba, że wyraźnie inaczej się umówimy). W tym momencie przechodzą na nas ciężary i korzyści związane z rzeczą, ryzyko przypadkowej utraty i uszkodzenia rzeczy, własność rzeczy itd.

§ 2. Jednakże kupujący obowiązany jest zapłacić cenę dopiero po nadejściu rzeczy na miejsce przeznaczenia i po umożliwieniu mu zbadania rzeczy.

Co się stanie w sytuacji, kiedy np. Poczta Polska zniszczy przesyłaną nam z Gdańska płytę kompaktową - kto ponosi odpowiedzialność?

---