Prawo gospodarcze - wykład 11.03.2005

Prawo cywilne - zespół norm regulujących stosunki osobiste (niemajątkowe) pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi, za pomocą metody cywilno prawnej opartej na zasadzie równorzędności oraz autonomii stosunków prawnych

Struktura prawa cywilnego

1. część ogólna - reguluje zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa

2. prawo rzeczowe - reguluje prawne formy korzystania z rzeczy

3. prawo zobowiązaniowe - normuje stosunki zobowiązaniowe pomiędzy wierzycielem, a dłużnikiem

4. prawo spadkowe - reguluje przejście praw i obowiązków ze zmarłego na inne podmioty prawa

Źródła prawa cywilnego

1. akty normatywne

*** kodeks cywilny z 23.IV.1964 r.

*** kodeks rodzinny i opiekuńczy z 25.II.1964 r.

*** kodeks spółek handlowych z 15.IX.2000 r.

*** inne pozakodeksowe uregulowania

2. zwyczaje

3. orzeczenia sądów - jako instrument w prawidłowej wykładni ustaw

4. nauka prawa

Stosunek cywilnoprawny - zachodzące pomiędzy równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego. Elementami stosunku cywilnoprawnego są:

--- podmiot stosunku

--- przedmiot stosunku

--- uprawnienia wynikające ze stosunku

--- obowiązki wynikające ze stosunku

Podmioty stosunków cywilnoprawnych

1. osoby fizyczne i osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej

2. w każdym stosunku cywilnoprawnym muszą występować co najmniej dwa podmioty

3. o tym, czy członek lub organizacja może być podmiotem, decyduje norma prawna (tzw. zdolność prawna)

Osoba fizyczna - każdy człowiek niezależnie od płci, narodowości, wyznania, pochodzenia i obywatelstwa

Zdolność prawna osoby fizycznej - zdolność do występowania w stosunkach cywilnoprawnych w charakterze strony

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Może mieć ona charakter:

--- pełny

--- ograniczony

--- brak zdolności

Ubezwłasnowolnienie - całkowite lub częściowe pozbawienie zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu.

• ubezwłasnowolnienie całkowite - gdy człowiek wskutek choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa i narkomanii nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem (art. 13 KC), sąd ustanawia opiekę

• ubezwłasnowolnienie częściowe - gdy wystąpią przesłanki podobne jak przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym, ale potrzebna jest pomoc do prowadzenia spraw przez taką osobę (art. 16 KC), sąd ustanawia kuratelę

Uznanie za zmarłego następuje w stosunku do osoby zaginionej, czyli takiej, w stosunku do której nie ma pewności, czy żyje;

• na podstawie orzeczenia sądu powstaje stan prawny podobny do tego, jaki pociąga za sobą śmierć człowieka

• uznanym za zmarłego może zostać osoba zaginiona, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących okoliczności jeszcze żył

WYJĄTKI:

+++ jeżeli w chwili zaginięcia osoba miała 70 lat - 5 lat

+++ nie można uznać za zmarłą osobę przed końcem roku kalendarzowego, w którym ukończyłaby lat 23

+++ jeżeli osoba zaginęła w czasie podróży powietrznej lub morskiej, w związku z katastrofą statku lub innym szczególnym zdarzeniem - w ciągu 6 miesięcy od dnia katastrofy

W takich sytuacjach domniemywa się, że zaginiony zmarł z chwilą oznaczoną w orzeczeniu sądu

Osoby prawne - jednostki organizacyjne, które w obrocie cywilnoprawnym występują jako samotne podmioty, mające własny interes, prawa i obowiązki, odrębny majątek, a także ponoszą odpowiedzialność za swoje działania

Istota osoby prawnej

1. element ludzki - załoga przedsiębiorstwa

2. element majątkowy - ma własny majątek wyodrębniony z majątku członków lub w inny sposób. Za swoje zobowiązania osoba prawna odpowiada własnym majątkiem

3. element organizacyjny - posiada określone struktury (np.: organy wykonujące w jej imieniu wszelkie czynności)

4. cel - określony w statucie lub przepisach regulujących działalność osoby prawnej

Rodzaje osób prawnych

Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 KC)

--- Skarb Państwa

--- Spółki kapitałowe

--- Przedsiębiorstwa państwowe

--- Banki

--- Państwowe jednostki organizacyjne np.; teatry, wyższe uczelnie

--- Spółdzielnie

--- Fundacje

--- Stowarzyszenia - ZHP, AZS

--- inne jednostki organizacyjne - kościoły, partie polityczne

Krajowy Rejestr Sądowy - ustawa z dnia 20.08.1997 roku o KRS. KRS jest bazą danych składającą się z trzech osobnych rejestrów:

--- rejestru przedsiębiorców

--- rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz niepublicznych zakładów opieki społecznej

--- rejestru dłużników niewypłacalnych

Funkcje KRS

1. informacyjna - udostępnianie określonym podmiotom szybkiej i niezawodnej informacji o statusie prawnym partnera, najważniejszych elementach jego sytuacji finansowej, czy też sposobie jego reprezentowania

2. legalizacyjna - polega na tym, że dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych (często dopiero z chwilą wpisu do rejestru dany podmiot uzyskuje osobowość prawną)

Czynność prawna - taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli

Czynniki kształtujące treść czynności prawnej:

--- oświadczenie woli

--- przepisy odnoszące się do danego rodzaju czynności prawnych

--- zasady współżycia społecznego

--- ustalone zwyczaje

Oświadczenie woli - każde zachowanie się osoby wyrażające w sposób dostateczny zamiar (wolę) wywołania skutku prawnego. Warunkami koniecznymi do ważności oświadczenia woli są:

a/ musi być zrozumiałe

b/ wynikająca z niego decyzja powinna dotyczyć spraw normowanych przez prawo

c/ nie może być spowodowana przymusem

d/ musi być złożona na serio

Formy czynności prawnych

Oświadczenie woli może być złożone w dowolnej, dostatecznie zrozumiałej i widocznej formie. Wyjątkami przewidzianymi w KC są:

+++ zwykła forma pisemna - złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli

+++ pismo z datą pewną - wymaga potwierdzenia daty przez notariusza lub inny organ państwowy

+++ akt notarialny - np.: zbycie nieruchomości

+++ pismo z poświadczonym podpisem - wymaga klauzuli notariusza lub organu państwowego, stwierdzające własnoręczność podpisu

Skutki niezachowania szczególnej formy czynności prawnej:

a/ rygor nieważności - niezachowanie formy szczególnej powoduje nieważność bezwzględną czynności prawnej - nie wywołuje ona żadnych skutków prawnych

b/ forma dla celów dowodowych - nie zachowanie formy szczególnej nie powoduje nieważności czynności prawnej, lecz w razie sporu strona nie będzie mogła skorzystać z niektórych środków dowodowych

c/ forma dla wywołania określonych skutków prawnych - nie zachowanie formy szczególnej nie powoduje jej nieważności

Sankcje prawa cywilnego za niespełnienie przesłanek wymaganych przez ustawę w stosunku do określonych czynności prawnych

• nieważność bezwzględna - uwzględniana z mocy prawa, nie podlega konwalidacji - czynność nie wywołuje żadnych skutków prawnych

• nieważność względna (wzruszalność) - polega na możliwości unieważnienia czynności prawnej przez uprawnione do tego osoby

• bezskuteczność zawieszona - gdy do ważności czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej

• bezskuteczność względna - czynność prawna nie wywiera skutków prawnych względem konkretnych osób

Wady oświadczenia woli

1. brak świadomości lub swobody - jeżeli czynność prawna podjęta została przez osobę, która znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub nieświadome podjęcie decyzji

2. pozorność - strony wzajemnie między sobą ustalają zakres ważności i nieważności czynności prawnej

3. błąd - mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy

4. groźba - wywarcie przymusu psychicznego w celu zmuszenia określonej osoby do złożenia konkretnego oświadczenia woli - stanowi podstawę do unieważnienia w formie pisemnej dokonanej czynności prawnej

Błąd lub groźba - względna nieważność i podstawa do podważenia ważności oświadczenia woli. Trzeba je sformułować pisemnie w ciągu roku od wykrycia błędu lub ustaniu stanu zagrożenia

Treść czynności prawnych

1. elementy przedmiotowo istotne - rdzeń każdej czynności prawnej, indywidualizuje ją pod względem prawnym (strony umowy, ich wzajemne obowiązki, przedmiot, cena)

2. elementy istotne podmiotowo - pominięcie ich w treści czynności prawnej nie ma wpływu na jej skuteczność. W przypadku ich braku zastosowanie mają właściwe przepisy prawa cywilnego lub ustalone zwyczaje

3. elementy dodatkowe - postanowienia wprowadzone przez strony, których ustawa nie zalicza do standardowej treści żadnego typu uregulowanych czynności prawnych (warunek i termin)

---