PRAWO CYWILNE

Wykład 1

LITERATURA:

1. Kodeks Cywilny

2. Prawo cywilne. Część ogólna. Zbigniew Radochoński

3. Prawo cywilne. Zarys części ogólnej. Aleksander Wolak

Zasady sprawiedliwości są ułożone w normy prawne.

CIĘŻAR DOWODU- zasady określające, co, kto, musi udowodnić, żeby jego prawa znalazły ochronę w wymiarze sprawiedliwości, skutek prawny w postaci obciążenia kogoś odpowiedzialnością albo obrony przed tą odpowiedzialnością. Często nie jest to walka
na fakty obiektywne. To najczęściej tzw. walka procesowa (kto lepiej kłamie, ten wygrywa) Kontraryktoryjność procesu - walka stron.

W walce o własne prawa trzeba wiedzieć co i komu mam udowodnić.

ART.433 - za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem przedmiotu z pomieszczenia odpowiada ten kto pomieszczenie zajmuje a nie właściciel doniczki czy właściciel pomieszczenia
(np. doniczka, która wypadła z okna i zraniła przechodnia) - Kobieta musi udowodnić,
że doniczka wypadła z określonego mieszkania.

ART.431 - za szkodę wyrządzoną przez zwierzę odpowiada ten, co zwierzę chowa, nie właściciel.

ZADARZENIEM CYWILNO-PRAWNYM - nazywamy stan faktyczny, który w świetle przepisów prawa wywołuje określony skutek prawny. Może polegać na powstaniu, ustaniu bądź zmianie stosunku prawnego. Jest to sprawa czysto normatywna.

Wykład 2

PRAWO - zespół norm regulujących pewne zagadnienia

Prawo dzieli się na gałęzie:

1. prawo karne - kwestia weryfikacji czynu jako przestępstwa i wybór wymiaru kary

2. prawo konstytucyjne - organy władzy państwowej, prawa i obowiązki obywateli RP

3. prawo administracyjne - obowiązki obywateli w sferze administracyjnej

4. podatkowe (finansowe) - stosunki związane z obowiązkiem płacenia podatków

5. prawo pracy

6. prawo cywilne:

• stosunki majątkowe - co kto ma, czy jest właścicielem, w jaki sposób się nim staje i przestaje nim być, dotyczy wierzytelności (np. spłacenie długu)

• sprawy o charakterze niemajątkowym

• interesy ekonomiczne

• ochrona dóbr osobistych - dobra osobiste nie mają same w sobie wartości majątkowej, ale mają tzw. doniosłość majątkową np. imię i nazwisko

Stosunki majątkowe - są regulowane nie tylko przez prawo cywilne, ale np.

• kradzież (kozy) - ingeruje prawo karne (jednak jest to jedynie ukaranie, które nie przywróci poszkodowanemu kozy)

• wywłaszczenie nieruchomości - np. na cele publiczne, administrator przychodzi i informuje o tym właściciela, podpis dokumentu oznacza zrzeczenie się tytułu własności.

• jest to ingerencja prawa administracyjnego (na podstawie przepisów)

• jest to ingerencja prawa podatkowego (gdy urząd podatkowy żąda ode mnie pieniędzy za lokal)

Kryterium wyróżniające prawo cywilne:

• dotyczy metody regulowania stosunków prawnych, metod kształtowania sytuacji danych podmiotów w danym stosunku prawnym. Opiera się na dwóch zasadach:

• podległości = podporządkowania (1) - jeden z podmiotów
  ma władzę nad drugim (prawne kompetencje uprawniające
  do kształtowania sytuacji prawnej drugiego podmiotu)

• równorzędności (2) - żaden z podmiotów takich kompetencji
  nie posiada

Stosunki cywilno-prawne są kształtowane na zasadzie równorzędności - np. wywłaszczenie

• prawo administracyjne - urzędnik nakazuje, właściciel nie ma nic do gadania, uprawnienie do pozbawienia własności jest zapisane w przepisach (1)

• prawo cywilne -nikt nie może powiedzieć „musisz mi sprzedać swą nieruchomość”, zgoda lub nie jest tylko moja wolą (2)

• prawo podatkowe - muszę zapłacić określoną sumę jako podatek (przepisy) (1)

• prawo cywilne - wójt nie może nałożyć na malarza obowiązku (nie ma takiego przepisu), wójt nie ma władzy nad malarzem (2) (morze jedynie zawrzeć umowę)

Element kształtujący stosunki prawno - administracyjne to ugoda - każda ze stron w pewnym sensie ustępuje.

1 CECHA PODSTAWOWA PRAWA CYWILNEGO

• równorzędność podmiotów - w ramach stosunków cywilno-prawnych żaden
  z podmiotów nie ma prawnej kompetencji do kształtowania sytuacji prawnej drugiego podmiotu - oba podmioty są równe. Jeden podmiot nie może zmusić drugiego
  do sprzedania nieruchomości bądź czynienia darowizny - jeśli na danych warunkach moja zgoda, to wtedy jest to wiążące i nie można się już wycofać.

• prawo cywilne - formalnie kształtuje stosunki cywilno-prawne podmiotów równorzędnych, prawo cywilne nie chroni słabszego obywatela lub firmy
  np. od niekorzystnej umowy z monopolistą, ale formalnie prawo cywilne nie nakazuje (obywatelowi lub firmie zawrzeć takiej umowy)

• od ochrony słabszych nad władzą silniejszych są przepisy prawa administracyjnego - prawo antymonopolowe (dopóki nie ma ingerencji prawa antymonopolowego słabszy jest równy prawnie mocnemu)

• prawo cywilne chroni przed wyzyskiem - ale są to mechanizmy poboczne prawa cywilnego

2 CECHA PODSTAWOWA PRAWA CYWILNEGO

• prawo cywilne może być prawem tylko ludzi wolnych, może służyć tym, którzy mają określony zakres autonomii i swobody

nazwa prawa cywilnego - IUS CIUILE

(prawo) (obywatel) prawo rzymskie - wówczas obywatelem wolnym był tylko obywatel Rzymu

ostatnia rewolucja (lata '80 - '90) - wcześniej prawo cywilne nie miało zastosowania
w stosunkach obrotu gospodarczo - ekonomicznego (było na zasadzie nakazów i zakazów) prawo cywilne nie było więc potrzebne, bo firmy nie miały autonomii

po '89 - eksplozja prawa cywilnego, autonomia jednostki - podstawowy warunek prawa cywilnego

3 CECHA PRAWA CYWILNEGO

• prawo cywilne ma charakter samoobsługowy - (jeśli nie będzie naszej inicjatywy, nie będzie umowy) i egzekucja naszych praw - jeśli nie pofatygujemy się do sądu, aby wymusić odszkodowanie, to nie dostaniemy swojego

na gruncie prawa karnego inaczej - sąd to organ niezależny (teoretycznie) od żadnej ze stron

4 CECHA PRAWA CYWILNEGO

• system sankcji -

prawo karne - więzienie albo grzywna (kary)

prawo administracyjne - grzywny

prawo cywilne - jedyna sankcja to odpowiedzialność odszkodowania (jeżeli ktoś wyrządzi innemu szkodę, to ma obowiązek naprawienia tej szkody).

Wykład 3

Prawo cywilne wynika z przepisów ustaw.

USTAWA - jakiekolwiek obowiązujące przepisy, z reguły akty prawne, które mają charakter ustawy.

Na gruncie prawa cywilnego za ustawę nie traktuje się przepisów.

Podstawa ustawową - KODEKS CYWILNY (1964). Normy prawne nie wynikają tylko
z niego, ale także:

• USTAWA O KSIĘGACH WIECZYSTYCH I HIPOTECE

• PRAWO SPÓŁDZIELCZE - regul. spół. prawa do lokali

• KODEKS MORSKI - reguluje stosunki handlowe związane z przepływami

• KODEKS HANDLOWY - prawo handlowe

• KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY - reguluje stosunki rodzinne

CHARAKTER PRZEPISÓW PRAWA CYWILNEGO - prawo cywilne opiera się
na autonomii, nie mogą zbytnio ograniczać woli obywateli.

Większość przepisów:

• WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE- wspomagające, mają zastosowanie, gdy obywatele inaczej się nie umówią.

• BEZWZGLEDNIE OBOWIĄZUJACE - z nich wynikają normy obowiązujące obywateli

• PRZEPISY CZĘŚCI OGÓLNEJ PRAWA CYWILNEGO - podstawowe konstrukcje,

II DZIAŁ - PRAWO RZECZOWE

Często umowa przeciwna jest nieważna, wiele przepisów nie zawiera ani takiej, ani takiej formuły. System przepisów ustawowych jest uzupełniany przez inne systemy i normy - zwyczaje.

ZWYCZAJ - pewna praktyka postępowania ugruntowana w określonym środowisku, reguły postępowania przyjęte i ustalone. Zwyczaje mogą być miejscowe, środowiskowe, kupieckie, lekarskie. Na gruncie prawa cywilnego maja znaczenie jeśli ustawa na to pozwala, jeżeli kodeks odwołuje się (często tak jest)

ART.56 - czynność prawna wywołuje (?) nie tylko spółki - wynikają z ustalonych zwyczajów

ART.61 - ...ustalony zwyczaj

Jest to pewna praktyka postępowania , idzie się do urzędu stanu cywilnego i mówi się, że taki jest zwyczaj. Zwyczaje nie mogą być sprzeczne z przepisami ustawy.

Czy źródłem prawa cywilnego jest PRAWO ZWYCZAJOWE - zwyczaj sankcjonowany przez jakąś normę (jest to usankcjonowanie samych zwyczajów). Zwyczaje mogą się stawać prawem zwyczajowym. W handlu międzynarodowym - tworzone normy (impotents) - formuły ustalone dotyczące podstawowych typów umowy - CIF - dostawa do portu
z ubezpieczeniem, FORT - dostawa do portu, z którego się wysyła, bez ubezpieczenia.

ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO - zespół norm moralnych funkcjonujących
w danym społeczeństwie (kiedyś tzw. zasady uczciwego obrotu, dobre obyczaje. Przepisy, które się odwołują do zasad współżycia społecznego - ART.56, ART.61

Zjawisko niepewności prawa - gdy normy moralne ingerują w przepisy.

ART.5 prawa cywilnego - mam prawo służyć uprawnieniom, służy mi święte prawo własności. Przepis: klauzula generalna. Nadużywanie tego przepisu prowadzi do kolosalnej niepewności prawnej. Oceny moralne są ocenami subiektywnymi. Stosowanie tego przepisu może następować tylko w wyjątkowych przypadkach.

PRAWO CYWILNE DZIELI SIĘ NA 5 DZIAŁÓW:

• część ogólna - w niej zawarte są przepisy, normy, które mają zastosowanie
  do wszystkich przepisów. Formułuje zasady wspólne dla całego prawa cywilnego. Regulacje dotyczące podstawowych stosunków prawa cywilnego. Np. kto może być stroną stosunku prawnego? Co to jest osoba prawna?

• prawo rzeczowe - system norm, które regulują prawa do rzeczy w znaczeniu ścisłym, przedmiotów materialnych (święte prawo własności). Regulują nasze uprawnienia do rzeczy - jest to prawo bezwzględnie obowiązujące.
  W znacznej mierze zawiera przepisy o charakterze bezwzględnym.

• przepisy zobowiązań (obligacyjne) - dział prawa cywilnego - normy regulujące obrót prawa. Prawo handlu, dział najobszerniejszy prawa cywilnego. Jest oparty na zasadzie swobody umów (najmniej przepisów bezwzględnie obowiązujących). Ma swoją część ogólna i szczegółową
  (tu regulowane są poszczególne typy umów)

• prawo spadkowe - reguluje kwestie przejścia naszych praw i obowiązków
  na naszych następców prawnych, reguluje sprawę sukcesji majątku.

• prawo rodzinne - !!! (poza kodeksem cywilnym) !!! - wyodrębnione
  do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stosunki majątkowe mają miejsce, ale nie są istotne stosunki uczuciowe.

Wyodrębnia się dział - PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ - zajmuje się ochrona dóbr rzeczywistych:

• prawo autorski

• prawo wynalazcze

• prawo znaków towarowych

• zagadnienia dotyczące nieuczciwej konkurencji

Dobra te mają charakter dóbr materialnych, maja niesłychana doniosłość dla stosunków majątkowych (teraz ochrona własności projektanta komputerowego).

STOSUNEK CYWILNO-PRAWNY - taka więź między podmiotami prawa cywilnego,
w której te podmioty mają oparte na normach prawa swoje uprawnienia i obowiązki, a ich realizacja jest zapewniona przez przymus państwowy. Ta sytuacja prawna jednego podmiotu w powiązaniu z sytuacją prawną innego podmiotu. Kiedy powstają te stosunki i z czego wynikają? Wynikają z takich zadań, z którymi ustawa wiąże skutek powstania takiego stosunku. Jest to kwestia czysto normatywna. Normy prawne określają te zadania (hipoteza).

ZDARZENIA CYWILNO-PRAWNE - sytuacje faktyczne, z którymi przepis prawa cywilnego wiąże skutek cywilno - prawny, tzn. powstanie, ustalenie lub zmiana tego stosunku, jest to sytuacja czysto normatywna, są sytuacje, z którymi ustawa nie wiąże żadnego skutku cywilno - prawnego.

Zdarzenie → Ustawa → Skutek cywilno-prawny

RODZAJE ZDARZEŃ:

1. TYP ZDARZENIA (SENSU STRICTO) - występują w przyrodzie niezależnie od działań człowieka, najczęściej są elementami zdarzeń

np. upływ czasu - powoduje to, że jeżeli nie dochodziliśmy roszczeń przez jakiś czas, nie mogą być przez nas roszczone, ulegają przedawnieniu

np. fakt urodzenia się człowieka - samo urodzenie - okoliczność czysto przyrodnicza, gdy dziecko ma bogatych rodziców, nic nie robiąc posiada majątek.

Np. zdarzenia siły wyższej - uderzenie pioruna (najczęściej powodują wygaśnięcie stosunków prawnych)

2. DZIAŁANIA - mają miejsce z wolą, skutek prawny jaki ustawa z nim wiąże - niezależnie od człowieka - CZYNY np. jeśli chcę kogoś kopnąć w kostkę, jeśli na skutek tego człowiek poniósł szkodę - mam obowiązek zapłacić mu odszkodowanie. Do tej kategorii zaliczamy CZYNY NIEDOZWOLONE - zdarzenia, z którymi ustawa wiąże skutek cywilno-prawny niezależnie od woli tych, którzy będą ponosić odszkodowania. Porzucenie rzeczy - na ogół związane
   z wolą człowieka, ale czy obejmuje to, że ktoś stanie się właścicielem tej rzeczy. Najważniejsze są działania podejmowane z wolą poniesienia skutków cywilno-prawnych - CZYNNOŚCI PRAWNE.

OŚWIADCZENIE WOLI - niezbędny element czynności prawnej (to co my chcemy)

Np. jeśli umawiam się na spacer i nie idę, kobieta idzie sama na spacer i została pobita - czy jestem winny skutku? Podstawowym typem czynności prawnej umowa - musi to być takie porozumienie, które zmierza do wywołania skutków prawnych a nie tylko towarzyskich.

3. AKTY WŁADZY :

• akt administracyjny

• decyzja administracyjna (może zobowiązywać kogoś do zawarcia jakiejś umowy), (pozbawia prawa własności jakiejś nieruchomości)

• niektóre orzeczenia sądowe (orzeczenia sądów nie są źródłem norm prawa cywilnego, nie wynikają z niego żadne przepisy). Kształtują konkretne stosunki cywilno - prawne. Na ogół orzeczenia sądów polegają na interpretacji przepisów, rozstrzygają spór co do tego jaki jest kształt przepisu. Wyrok rozwodowy - było i nie ma. Orzeczenia konstytutywne sądów są zdarzeniami cywilno - prawnymi.

Nauka prawa cywilnego to nauka o zdarzeniach cywilno - prawnych, opis tych zdarzeń znajduje się w hipotezach. Nie można kierować się intuicja, choć często jest zbieżna.

Stosunek cywilno - prawny - taka relacja między podmiotami, w której te podmioty mają uprawnienia i obowiązki wynikające z prawa a ich realizacja ma zapewniony przymus państwowy. Ze stosunku cywilno - prawnego co te podmioty mogą i co muszą.

może żądać, żeby N odskoczył

podmiot uprawnienia podmiot

T R E Ś Ć

obowiązki

ma obowiązek odskoczyć przedmiot

to o co nam chodzi

Podmiotami stosunków cywilno - prawnych mogą być osoby fizyczne albo osoby prawne (ustawa przyznaje im cechy podmiotowości). W stosunku cywilno - prawnym muszą występować co najmniej 2 podmioty lub więcej. Stosunek jest jeden, po jednej stronie mogą występować dwa podmioty.

Stosunek cywilno - prawny nie musi być tylko dwustronny, może być wielostronny np. stosunek wynikający z umowy spółki - nie tylko wielość podmiotów, ale wiele stron. Jeżeli po jednej stronie mamy wiele podmiotów - często mamy do czynienia z solidarnością członków i wierzycieli. Wierzyciel może się domagać realizacji stosunku, obowiązków od każdego z dłużników, może sobie wybrać tego, który ma najwięcej pieniędzy. Na ogół w stosunkach cywilno - prawnych występuje wiele uprawnień i obowiązków. Stosunki na ogół nie są jednostronne, często - zobowiązania ujemne. Najczęściej wymiana wzajemnych świadczeń. Uprawnienia i obowiązki nazywamy treścią stosunku cywilno - prawnego, często można żądać, albo taki ma się obowiązek.

Przedmiotem - określone zachowanie się człowieka. Obowiązki ciążą na wszystkich, trzeba powstrzymać się od dysponowania nie swoją rzeczą. Do rzeczy odnosi się umowa sprzedaży.

WYKŁAD 4

PRAWA PODMIOTOWE

Uprawnienie do korzystania z rzeczy występuje w ramach prawa własności, prawo wynikające ze stosunku najmu.

Wiązka uprawnień wygląda inaczej jako całość i inaczej wiązka służąca najemcy. Całokształt uprawnień służących pewnemu podmiotowi w ramach stosunku cywilno - prawnego nazywamy PRAWEM PODMIOTOWYM - jest nim sfera możności potencjalnej, przyznana jakiemuś podmiotowi przez normę prawną jest zabezpieczona przymusem państwowym. Występuje w ramach określonego stosunku cywilno - prawnego.

Prawo podmiotowe to to, co ma wartość w podmiocie, nie rzeczy są warte tylko prawa do tych rzeczy. (Jak sprzedają kozę - sprzedają prawo do kozy - prawo własności), (prawo do żądania, żeby Bolek podskoczył jest coś warte, a nie sam podskok). Nie same zachowania się liczą, handluje się prawami.

Sfery możliwości są bardzo różne. KRYTERIA:

• treść - jak uprawnienia są ze sobą funkcjonalnie powiązane. Wyróżniane są prawo własności, użytkowania, najmu

• skuteczność - jak daleko sięga sfera naszej możności, kogo dotyczy. Prawa dzielimy na: !!! względne i bezwzględne !!! (to nie to samo co przepisy względnie i bezwzględnie obowiązujące)

• o charakterze względnym - skuteczne tylko między konkretnymi, określonymi podmiotami ART. 353 wierzyciel i dłużnik

C

A B

Tylko Antek ma prawo żądać od Bogdana podskoku, a B tylko na żądanie A ma obowiązek ten podskok wykonać. A zawierał umowę tylko z B, A nie może podejść do C i powiedzieć mu - skocz (nie ma prawa ustawowego, które by mu na to pozwalało). Prawo ma kształt linearny. W prawach o charakterze względnym podmiot nazywamy WIERZYCIELEM. Prawa te występują na gruncie prawa zobowiązań (prawa obligacyjne). Wszystkie stosunki obligacyjne mają charakter względny.

wierzytelność

A B

dług

Wiązka obowiązków to DŁUG - to nie tylko określona suma pieniędzy, która trzeba zwrócić, to określone zachowanie się. Długiem B jest podskok.

• 
  o charakterze bezwzględnym - skuteczne wobec wszystkich, wobec każdego. Podstawowym prawem o charakterze bezwzględnym jest prawo własności ART. 140 (każdy ma obowiązek respektować prawo właściciela do rozporządzania rzeczą) z wyłączeniem innych osób

Wszyscy mają obowiązek szanować to prawo. Prawo osobiste - do nazwiska, do ochrony mienia, prawa te również mają kształt takich jeży.

Różnica między prawem o charakterze względnym i bezwzględnym:

C

A - wydzierżawiam (względne) pół pola

B - oddaję w użytkowanie

Postanawiam pozbyć się nieruchomości (moje prawo własności trochę ograniczone - oni tam siedzą, sieją), ale nadal to ja dysponuję prawem własności. Pole zmienia właściciela - teraz jest nim C (umowa była tylko między A i Stępniakiem, z C jej nie ma, A musi się usunąć). C nabył prawo własności obciążone prawem B do użytkowania, to prawo bezwzględne, to prawo jest skuteczne również wobec C. Hipoteka - prawo rzeczowe zabezpieczające, może zmieniać właściciela, skuteczne wobec wszystkich, to prawo również ma kształt jeża.

• majątkowe i niemajątkowe - (osobiste, rodzinne), prawo do żądania rozwodu

• zbywalne i niezbywalne - które prawa można przenieść na kogoś innego

ART.57 - nie możemy zmienić charakteru prawa (prawo własności - prawo zbywalne)

Przez umowę strony nie mogą zmienić charakteru zbywalnego bądź niezbywalnego, ale B zgodnie ze swoją swobodną wolą może zobowiązać się, że nie sprzeda nigdy tej kozy nikomu. Prawo to pozostaje zbywalnym, to zobowiązanie będzie skuteczne tylko między określonymi podmiotami. Niewiele jest praw z mocy ustawy niezbywalnych - prawo użytkowania gruntu jest niezbywalne, roszczenia z powodu uszkodzeń ciała.

Niektóre prawa mają ograniczoną zbywalność - prawa związane, mogą być przenoszone łącznie (np. prawo do gruntu i własność budynku)

NABYWANIE PRAW PODMIOTOWYCH

• Nabycie pochodne - nabycie istniejącego prawa na kogoś innego, np. przeniesienie praw własności. Nabywa się od kogoś innego w takim kształcie, w jakim jemu to prawo służyło i czy w ogóle służyło. Nie można przenieść na kogoś innego więcej niż się samemu ma.

• Nabycie pierwotne - nabycie prawa niezależnie od tego, czy przysługiwało ono komuś przedtem. Nabywamy to prawo w pierwotnym kształcie np. zawłaszczenie rzeczy niczyjej, przez stworzenie utworu literackiego. Następstwo wywłaszczenia albo nacjonalizacji (Skarb Państwa wszystko nabywał, jemu przypadało prawo własności). Następstwo = sukcesja (nabycie pochodne):

• szczególne - nabycie konkretnego prawa lub praw w drodze umowy z kimś

• ogólne (sukcesja uniwersalna) - ma miejsce tylko w wypadkach określonych w ustawie. Prawa spadkobiercy - jemu przypadają wszystkie prawa i obowiązki spadkobiercy.

UTRATA PRAW PODMIOTOWYCH

Wygaśnięcie - na skutek upływu terminu

Przeniesienie prawa na kogoś innego - w miejsce A pojawia się C

Konfuzja (zjednoczenie w jednym podmiocie prawa i odpowiadającego mu obowiązku) - wtedy istnienie tego prawa jest bez sensu (jeśli A przenosi prawo na B i B jest winny coś sam sobie).

Dużo się mówi o ochronie praw podmiotowych - za nimi stoi cały przymus państwowy. Prawa mają za sobą sankcje całego przymusu państwowego. Ochrona sądowa - podstawowa forma ochrony praw podmiotowych. Najlepiej nastraszyć stronę zobowiązaną, dłużnika, poczuje, że nie ma szans w sądzie - najlepsza metoda. W prawie cywilnym nie ma możliwości samodzielnego chronienia swoich praw WYJĄTEK: prawo obrony koniecznej.

WYKŁAD 5

Podmiotami stosunków cywilno - prawnych są osoby fizyczne - ludzie lub osoby prawne - pewne jednostki organizacyjne.

Osobowość - potencjalna możliwość bycia podmiotem

Zdolność prawna - zdolność do tego, aby być podmiotem. Przysługuje ona nie z natury rzeczy. Normatywny charakter zdolności prawnej wyraźnie ukazuje się na gruncie przepisów prawnych, tutaj przepisy działają bardzo wybiórczo, np. spółka prawa cywilnego - organizacja, która nie ma żadnej zdolności prawnej. Na gruncie naszego prawa każdy człowiek ma zdolność prawną od urodzenia. Urodzenie jest niesłychanie ważną chwilą. Moment urodzenia liczy się tylko wtedy, jeśli to dziecko urodzi się żywe(tylko wtedy ma zdolność prawną) - kontrowersja nascituvus - dziecko niepoczęte. Gdyby ojciec zmarł zanim narodził się nascituvus - nie dostałby spadku. Spadek przypada tylko żyjącym w chwili otwarcia spadku. Doszedł wyjątek: dziecko będzie spadkobiercą jeśli urodzi się żywe.

ART. 9 - wprowadza istotne domniemania - w razie urodzenia dziecka domniemywa się, że urodziło się żywe. Trzeba by było udowodnić, że dziecko nie żyło nawet minuty, że urodziło się martwe.

Zdarza się, że dziecko poczęte, nienarodzone dozna szkód - matka zostaje ranna w wypadku, płód rodzi się ułomny. Matka bierze lekarstwa - płód rodzi się ułomny. On doznał szkód, gdy go jeszcze nie było.

ZASADA:

Dziecko uważane jest za narodzone ilekroć chodzi o jego dobro. W takich przypadkach orzecznictwo sądu przyznawało dzieciom odszkodowania (PZU).

ART.446 - z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed narodzeniem. Te uprawnienia zależą od tego, czy urodzi się żywy.

Zdolność prawna kończy się z chwilą śmierci.

Kiedy uważa się człowieka za żywego? Prawo cywilne tego nie definiuje. Kiedy nie funkcjonuje mózg, jak przestaje pracować - wygasają wszelkie prawa niemajątkowe, osobiste. Natomiast majątkowe przechodzą na spadkobierców. Dowodem na to, że ktoś umarł - akt zgonu wystawiony przez urząd cywilny, potwierdzony przez lekarza.

Ale: np. zasypało górników - trudno dotrzeć do ciał i stwierdzić zgon. Wtedy potrzebne jest sądowe stwierdzenie zgonu - śmierć jest pewna, ale nie mógł nikt jej potwierdzić. Sąd orzeka, że nastąpił zgon.

W czasie wojen giną ludzie i nie wiadomo co się z nimi stało. Rodzina nie wie czy dzielić majątek czy nie. Kodeks cywilny daje różne terminy, gdy można uznać człowieka za zmarłego:

• w wypadku katastrofy - 6 miesięcy

• powyżej 75 lat - po 5 latach

• wyszedł i nie wrócił - po 10 latach

Orzeczenie sądu nie potwierdza śmierci, z niego wynika domniemanie, że człowiek nie żyje. Trzeba liczyć się z tym, że człowiek jednak żyje i wraca po 15 latach. W takich przypadkach orzeczenie o zgonie musi być uchylone. Majątek, który został podzielony, musi do niego wrócić. Małżeństwo się chroni - to drugie małżeństwo.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNEJ - możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą własnych działań. Zdolności do czynności prawnych nie mają osoby poniżej 13 roku życia oraz ci, których sąd ubezwłasnowolnił całkowicie - czynności wykonywane przez nich są nieważne. Gdy osoba taka zawarła umowę (ART.14) w sprawach drobnych życia codziennego, to taka umowa jest skuteczna tylko wtedy, gdy zostanie wykonana (np. gdy ktoś chce kupić cukierka).

Osoby, które ukończyły 13 rok życia mają zdolność do czynności prawnej, ale ta zdolność jest ograniczona. Mogą one dokonywać czynności prawnych, ale niesamodzielnie. Musi wyrazić zgodę ich przedstawiciel - rodzice, opiekunowie, kuratorzy. Ta zgoda przed, przy lub po dokonaniu tej czynności. Ktoś, kto zawarł taką umowę z Jasiem - oni są tą umową związani.

UMOWA KULEJĄCA - umowa zawarta bez zgody przedstawiciela. Zgoda musi być złożona w formie aktu notarialnego.

UMOWA DAROWIZNY - obdarowani nie muszą uzyskać zgody, mają pełną zdolność do czynności prawnych. Nie są tak chronieni jak mały Jaś. Jeżeli Jaś dostał rower to nie po to by go sprzedać na podwórku, nie do swobodnego użytku, ale po to, by ćwiczyć nóżki.

PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH :

• osoby nieubezwłasnowolnione

• osoby, które ukończyły 18 lat (mężczyzna dopiero jak skończy 21 lat może bez zgody sądu się ożenić, kobieta - po ukończeniu 18 lat)

WYKŁAD 6

OSOBY PRAWNE - twory organizacyjne, forma prawna, za którą kryją się różne elementy materialne. Pewne twory organizacyjne mogą być podmiotami stosunków prawnych. Tylko niektóre mają podmiotowość cywilno - prawną, wynika to z funkcji osobowości prawnej.

Nadanie podmiotowości cywilno - prawnej organizacjom wynika z potrzeb ekonomicznych. Np. chcę prowadzić działalność charytatywną, ogłaszam zasady, przeznaczam na tę działalność część majątku.

tę część majątku oddaję fundacji, to

ona będzie wypłacała zasiłki czy stypendia

To nie ja przydzielam stypendia, ale fundacja, ona gospodaruje tym majątkiem, ma swoje prawa i obowiązki, ona ponosi odpowiedzialność prawną. Do reszty mojego majątku fundacja nie ma prawa. Ograniczenie ryzyka - ryzyko tylko, że fundacja straci majątek. Idea OSÓB TZW. FUNDACYJNYCH - na tej zasadzie opiera się wyodrębnianie tzw. osób państwowych

OSOBY PRAWNE KORPORACYJNE - pełnią funkcję koncentracji majątku, on staje się właścicielem. Ten twór organizacyjny rządzi tym majątkiem, a nie poszczególne osoby, oni wnieśli swoje wkłady. Z tej teorii wyrasta teoria osobowości prawnej.

OSOBA PRAWNA - ART. 33 - Skarb Państwa, jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Jednostka organizacyjna - nie ma przepisu, który by to określał.

Czy mamy do czynienia z jakąkolwiek jednostką organizacyjną - organizacja o charakterze trwałym. Trwała organizacja ludzka musi mieć sformalizowaną strukturę. Jaki jest system podejmowania decyzji w tej organizacji? Taka organizacja musi szukać określonych celów.

System formułowania cech osoby prawnej był przyjęty w ZSRR. Zgodnie z takim systemem za organizacja uważano jedynie słuszne politycznie.

jednostka organizacyjna

osoba prawna

Ustawy określają poszczególne typy jednostek organizacyjnych np. ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, ustawa o spółkach handlowych (nie wszystkie osobowość mają). Kodeks cywilny tylko odsyła do poszczególnych przepisów.

WYJĄTEK: Skarb Państwa - nie daje żadnych wyjaśnień, co to jest Skarb Państwa.

Skarb Państwa (Fiskus) - jest to w zasadzie samo państwo, w idealnym świetle, występujące w sferze stosunków cywilno - prawnych w odniesieniu do mienia państwowego.

Państwo jako aparat przymusu w stosunkach cywilno - prawnych nie może istnieć.

Państwo:

• aparat przymusu

• reprezentant Skarbu Państwa

Państwa do sądu pozwać nie można. Skarb Państwa jako osobę prawną można pozwać jako równorzędny podmiot. ART. 34 - Skarb Państwa w stosunkach cywilno - prawnych:

Niektórzy twierdzą, że jednostki organizacyjne są to takie organizacje, w których Skarb Państwa ma 50%. Jeśli jedna z akcji staje się własnością kogoś innego niż Skarb Państwa, to traci on osobowość prawną.

WYKŁAD 7

Podmiotowość cywilno - prawna = zdolność prawna

Osoby fizyczne oraz osoby prawne - takie organizacje, którym ustawa przyznaje osobowość prawną

Tzw. zdolność sądowa = zdolność prawna - odnosi się do możności bycia stroną w procesie sądowym

Jasiu ma zdolność sądową - bycie stroną w walce o jego prawa, ale nie ma prawa do czynności sądowych, musi mieć przedstawiciela. W procesie się stwierdzi, że Jasiowi służą prawa bądź nie.

KLASYFIKACJA SPÓŁEK

Na gruncie prawa cywilnego mamy zamknięty katalog spółek

ART. 860,861 - spółka cywilna

Jawna

Komandytowa spółki prawa

Sp. z o.o. handlowego

Spółka S.A.

Tylko spółki prawa handlowego mogą występować pod nazwą firma, firma - szczególna nazwa spółki

Spółka prawna - szczególny rodzaj pełnomocnictwa handlowego, jest regulowana w kodeksie handlowym. Nie ma zastosowania do spółek cywilnych.

PODZIAŁ SPÓŁEK ZE WZGLĘDÓW MERYTORYCZNYCH

Sposób sformalizowania tej struktury decyduje o tym, jaka jest organizacja. Z tego punktu widzenia podział:

• spółka osobowa - związane ze względu na osobiste cechy wspólników, oni mają działać w obrębie spółki

• cywilna (ART.860 - definicja spółki cywilnej)

• jawna

• komandytowa

• spółka kapitałowa

• spółka z o.o.

• spółka S.A.

- wniesienie wkładów - to jeden ze sposobów działania wspólników (każdy z nich dysponuje określoną umiejętnością i dlatego zostają wspólnikami. To nie jest obojętne, kto zostaje wspólnikiem spółki osobowej (musi dysponować odpowiednim zasobem, musimy darzyć go zaufaniem)

Wspólnik nie może sprzedać udziału komukolwiek innemu. W spółkach osobowych zmiana wspólnika jest niemożliwa bez zgody innych wspólników. Każdy ma prawo (obowiązek) podejmować decyzje, występować w imieniu innych na zewnątrz, ma prawo bezpośredniego kontrolowania działalności innych wspólników, każdy wszystko może. Każdy działa osobiście, Spółka - wspólny worek wyników ich działań, jest to forum uzgadniania ich wspólnych interesów. Za zobowiązania spółki wszyscy odpowiadają.

Spółki kapitałowe - cechy osobiste wspólników nie maja żadnego znaczenia, liczą się tylko pieniądze. Znaczenie wspólnika - jaki kapitał wniesie. Ktoś taką spółką musi kierować - funkcjonariusze, organy tej spółki, mają kompetencje i uprawnienia do decydowania o tym, co się w niej dzieje i do reprezentowania jej na zewnątrz. Wspólnicy w tej spółce nic nie robią, na zgromadzeniach mogą zagłosować, ale nie podejmują konkretnych decyzji, nie mają bezpośredniej kontroli. Powołali odpowiednie organy - Rada Nadzorcza, to nie wspólnicy działają tylko ta spółka.

Duża różnica między obiema spółkami, to nie wspólnik działa, tylko spółka jako organizacja poprzez konstrukcję osobowości prawnej - wspólnik odciążony od odpowiedzialności prawnej.

Koncepcja wyodrębnienia masy majątkowej i lokacji odpowiedzialności, idea ograniczenia ryzyka tych wspólników. Spółka odpowiada nie tylko kapitałem.

Wspólnik nie odpowiada za zobowiązania spółki - ma prawo do głosowania, może liczyć na dywidendy (może stracić tylko to, co sam wniósł). Udziały w spółkach kapitałowych są zbywalne.

W spółkach typu osobowego wspólnicy odpowiadają solidarnie, nie ma wyodrębnienia podmiotowego - nie nabywają osobowości prawnej przez wpis do rejestru handlowego.

Dramatyczne przełamanie osobowości na rzecz kapitału.

Spółka akcyjna - jedną akcję może mieć jeden człowiek, to oznacza miliony akcjonariuszy. Kto ma odpowiadać za zobowiązania spółki? -ART. 81 KODEKSU HANDLOWEGO - nie ma przepisu, że spółka jawna jest osoba prawną. Ten przepis odnosi się także do spółki komandytowej.

jest jeden
P

stosunek

najmu

(np. pomieszczenia)

wspólnicy

spółka nie może być stroną stosunku cywilno - prawnego, tylko ci wspólnicy łącznie

° °

° ° majątkowy udział

° ° wspólników

°

to nie majątek spółki, ale wspólników - spółka jawna i komandytowa

ART. 33

TEORIA UŁOMNYCH OSÓB PRAWNYCH - osoby mające zdolność prawną, ale nie mające osobowości prawnej, uproszczeni obrotów handlowych - wszyscy wspólnicy występują pod jedna firmą. Skutki materialno - prawne będą dotyczyły wspólnika.

Czy spółka jawna komandytowa jest osobą prawną? - NIE

Zdolność sądowa = możność bycia w procesie

Spółka cywilna została zaliczona do podmiotów gospodarczych, ma zdolność sądową, ale tylko w sprawach gospodarczych, nie ma zdolności prawnej.

Od 21-10-97r. nie mamy w prawie polskim podmiotów gospodarczych, wszystkie podmioty nazwaliśmy przedsiębiorstwami.

01-01-2001r. - ustawa o krajowym rejestrze sądowym (rejestry osób prawnych)

Krajowy rejestr sądowy = rejestry przedsiębiorców

Rejestry dłużników niewypłacalnych

Rejestr przeds. - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, spółki jawne, komandytowe, z o.o., akcyjna - !!!!pominięta spółka cywilna

WYKŁAD 8

CZYNNOŚCI PRAWNE

Zdarzenie prawne :

• sensu stricto

• czyny (działania ludzkie) z którymi ustawa wiąże skutki prawne niezależnie od woli podejmujących działania

• czynność prawna (najważniejsze, zgodne z zasadą autonomii woli) - sytuacja faktyczna, z którymi ustawa wiąże skutki prawne - tutaj zawsze musi być oświadczenie woli (termin techniczno - prawny) - przejaw woli z zamiarem wywołania określonych skutków prawnych. Jest decydujące, gdy rozstrzygamy z jaką czynnością prawną mamy do czynienia.

OŚWIADCZENIE WOLI - jakiekolwiek zachowanie ujawniające tę wolą w sposób dostateczny, zależne od okoliczności (to zachowanie podlega wykładni, interpretacji)

ART. 60 KC - z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie wola może być ujawnione przez każde zachowanie dostatecznie je ujawniające.

ART. 65 oświadczenie woli należy tak tłumaczyć jak tego wymagają w zależności od okoliczności, zasad życia społecznego i normami zachowań

Oświadczenie woli musi być wyrażone bez przymusu fizycznego, musi być wyrażone „na serio”. Czynność prawna faktycznie polega na tym, że ....?

• do ustalenia zastawu wymagane jest także wydanie rzeczy zastawionej

• ustanowienie hipoteki - wpis do księgi wieczystej

Czasami dla skuteczności czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej.

Czynność prawna - stan faktyczny, zauważalny, co najmniej ... zmierzające do ukształtowania stosunków cywilno - prawnych, z którymi ustawa wiąże skutki prawne.

ART.56 - czynności prawne wywołują nie tylko zamierzone skutki, ale także wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego

Np. umowa sprzedaży - odpowiedzialność również z tytułu rękojmi za wady rzeczy

CZYNNOŚCI PRAWNE -klasyfikacja ze względu na treść:

• czynności jednostronne

• czynności dwustronne

Reguła są czynności dwustronne - umowy (wynika z autonomii woli stron - równorzędność podmiotów - jeden podmiot nie może drugiemu nic zrzucić, jedynie droga porozumienia - zgodny zamiar.

• UMOWA - zgodny zamiar dwustronny

!!! WYJĄTEK - jednostronna czynność prawna (jedno oświadczenie woli) - jest dopuszczalne jedynie, gdy ustawa wyraźnie na to zezwala

np. testament - może nakładać nawet obowiązki - spadek może być anulowany, przyrzeczenie publiczne (np. wypłacenie nagrody)

? cz.p. albo nie dotykające drugiej osoby, albo przed jej skutkami możemy się bronić

Wyjątek - potracenie (kompensata). Potrącamy sobie - element przymusu. N nie może się sprzeciwić.

50 100

K N

150

- DAROWIZNA jest umową, a wręcz czynnością dwustronną

• Uchwała - szczególny przejaw woli (wola większości, nie wszystkich, ani jedno, ani dwustronna. Na wypadek śmierci (skuteczne po śmierci) np. testament - za życia nie ma żadnego znaczenia

• cz. p. konsesualne -zgodne z oświadczeniem woli, zgoda na coś, określone skutki prawne

• cz. p. realne - maja bardziej skomplikowaną strukturę okoliczności. Dla wywołania skutku prawnego konieczne jest wydarzenie, którego ta czynność dotyczy. Np. ustanowienie zastawu, umowa o przechowaniu, umowa użyczenia

• cz. p. rozporządzające - to takie, których celem i skutkiem jest przeniesienie, obciążenie lub zniesienie jakiegoś prawa podmiotowego (oferty uprawnień będącej przedmiotem obrotu np. prawo własności) te czynności muszą dotyczyć istniejących praw majątkowych. Od strony ekonomicznej - utrata aktywów - AKTYWA

• cz. p. zobowiązujące - nie dysponujemy swymi aktywami. Jest to zobowiązanie się do określonego zachowania się (pewnych świadczeń) - nie przenosimy na kogoś innego prawa lecz ustanawiamy możność żądania od nas określonego zachowania się - PASYWA

KONSTRUKCJA UMOWY SPRZEDAŻY

• czynność prawna zobowiązująca do przeniesienia własności jest to czynność rozporządzająca.

• Połączenie czynności zobowiązującej (do rozporządzania prawem - przeniesieniem na kupującego)

Sprzedający zobowiązuje się do rozporządzania prawem własności (przeniesieniem) na kupującego.

Rozporządzenie - ....

• uproszczona koncepcja francuska - jeżeli umowa dotyczy rzeczy oznaczonej co do tożsamości, taka umowa nie tylko jest zobowiązaniem, ale również od razu rozporządzeniem - brak rozdziału

• nasz kodeks korzysta z koncepcji ART. 155 - „... chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.” - Jest to czynność o podwyższonym skutku (zobowiązująco - rozporządzającym)

WYKŁAD 9

SPRZEDAŻ (KONSTRUKCJA UMOWY)

ART.535 - czynność zobowiązująca do przeniesienia prawa własności. Rozporządza się prawem, przenosi się je. Jest to zatem połączenie dwóch rodzajów czynności - zobowiązania i rozporządzenia.

zobowiązuje się

Sprzedający kupujący

rozporządza

W zależności od tego co się sprzedaje to rozporządzenie inaczej wygląda.

Niemiec - sprzedaje ci tę rzecz i przenosi na ciebie własność

Francuzi wymyślili koncepcję - -jeśli umowa sprzedaży dotyczy rzeczy oznaczonej tożsamości (ten konkretnie samochód, a nie taki samochód) - to taka umowa nie tylko zobowiązuje do przeniesienia prawa własności, stanowi rozporządzenie prawa własności.

ART.155 - jeśli strony nie postanowiły inaczej, sprzedajemy rzecz oznaczonej tożsamości, to ta umowa zawiera dwa skutki - rozporządzający i zobowiązujący = czynność o podwójnym skutku - zobowiązująco - rozporządzająca

Jeśli przedmiotem sprzedaży tona węgla - określone skutki, nie wystarczy umowa sprzedaży

zobowiązanie

S K

wydanie

zobowiązanie - polega na wydaniu rzeczy.

UMOWA I JEJ ZAWARCIE

Umowa - taka czynność prawna, w której mamy co najmniej dwa zgodne oświadczenia woli.

Czasem z pozoru strony się porozumiewają, ale w istocie ich wola, zamiar jest zupełnie inny.

Jak dochodzi do zawarcia umowy?

Przepisy kodeksu cywilnego wyróżniają trzy sposoby zawarcia umowy:

1. MECHANIZM ZŁOŻENIA OFERTY I JEJ PRZYJĘCIA

- oświadczenie jednej strony = oferta, oświadczenie drugiej = przyjęcie oferty

Oferta -jednostronne oświadczenie woli, stanowiący zamiar zawarcia umowy określonej treści, musi zawierać elementy istotne dla określonej umowy, musi być na tyle pełna, by gdy kupujący powie „kupuję” - musi być wszystko wiadome.

Złożenie oferty jest jednostronna czynnością prawną, która wywiera od razu pewien skutek- składający ofertę jest nią związany, nie może dowolnie powiedzieć, że oferta, która kiedyś złożył jest nieważna i nie chce zawrzeć tej umowy. Jeśli ktoś przyjmuje ofertę bez zastrzeżeń

• w tym momencie zostaje zawarta umowa

• zawarta na warunkach określonych w ofercie

Składający ofertę może ją poprawić. Jeśli są uwagi, to owszem kupuje, ale ma być dostarczone do domu, to takie przyjęcie, to nie jest przyjęcie. To złożenie drugiej oferty z drugiej strony.

Jakie zachowanie możemy traktować jako ofertę, a jakie nie? Czy zamieszczenie ogłoszenia w gazecie, że sprzedaję samochód po takiej cenie jest ofertą czy nie?

Mamy towar na wystawie, jest cena wywieszona, wchodzimy do sklepu i chcemy kupić - właściciel mówi nam, że to tylko atrapa, to nie na sprzedaż. Czy zatem wystawiony towar jest to oferta?

ART.71 - ogłoszenia, reklama, cenniki i inne informacje skierowane do ogółu - poczytuje się nie za ofertę, ale jako zaproszenie do rozpoczęcia rokowań. Ostrożny ogłoszeniodawca zamieszcza pewne zastrzeżenia (żeby uchronić się przed procesem).

ART.543 - wystawienie rzeczy w miejscu publicznym + cena - uznaje się za ofertę.

Ogłoszeniodawca ma obowiązek zastrzec, że to dopiero do sprzedaży po zmianie wystawy, inaczej ma obowiązek wydać ten towar.

Czy milczenie można poczytać za przyjęcie oferty, czy zastrzeżenie, że jeśli odpowiesz nie, tzn. że ofertę odrzuciłeś. Jeśli wysyłam ci książkę, a ty jej nie odsyłasz to musisz za nią zapłacić?

ART. 69 - jeśli według przyjętego w danych warunkach zwyczaju składający ofertę żąda wykonania. - mechanizm zawarcia umowy poprzez milczące przyjęcie tej oferty, poprzez podjęcie jej wykonania. Nikt nikogo nie może zmusić do tego, żeby złożył jakiekolwiek oświadczenie woli. W ślad za ofertą firma wysyła rachunek - ludzie boja się, że zapłacą karę, to są niewielkie sumy, więc płacą i kupują.

ART. 386 - jeśli osoby pozostają w stałych stosunkach gospodarczych, to brak odpowiedzi = przyjęcie zawarcia umowy. Milczenia w zasadzie nie traktuje się jako przyjęcia oferty, tylko w szczególnych przypadkach.

2. MECHANIZM ROKOWAŃ - poprzez prowadzenie rokowań

Rokowania - tryb zawarcia umów bardziej skomplikowany (co, za ile, warunki, dyskusje)

W praktyce podpisuje się jakiś papier, na którym spisane są warunki, jeśli strony prowadzą rokowania - umowa, gdy strony

ART. 72 - porozumieją się co do wszystkich elementów, które były przedmiotem rokowań.

Nie ma tak, że nie dogadamy się tylko w drobnych sprawach. Mechanizm rokowań może przerodzić się w mechanizm oferty. To jest moja oferta - przyjmujesz ją = umowa jest zawarta, nie przyjmujesz = umowa nie zostaje zawarta. WSZYSTKIE elementy muszą być uzgodnione.

3. PRZETARG

Do niedawna nie był regulowany w kodeksie. Ogłoszenie przetargu jest to zaproszenie do składania ofert. Przysyłamy oferty - człowiek decyduje się na jedną z nich = zawarcie umowy. W ofertach są zwykle warunki, kryteria. Ten co przyjmuje nie tłumaczy się dlaczego taką przyjął, a inną odrzucił. Przetarg - mechanizm obowiązkowy dotyczący zawierania umów przy zamówieniach publicznych.

ART. 70^1,2,3,4

Przepis dotyczący unieważnienia przetargu (ART. 70⁴). Mamy tutaj możliwość żądania unieważnienia w umowie przetargu jeżeli druga lub trzecia osoba w sposób niezgodny z prawem lub zasadami współżycia społecznego wpłynęła na wynik przetargu. Strona, która zawarła umowę - tylko ona może skarżyć umowę. Osoby, których oferty zostały unieważnione nie mogą skarżyć.

WYKŁAD 10

FORMY OŚWIADCZENIA WOLI

Forma jakakolwiek, byleby była zrozumiała. Jest to tylko i wyłącznie kwestia dowodów -zdjęcie i świadkowie. Musi istnieć spór między stronami, ktoś musi złożyć oświadczenie woli. To samo dotyczy wyraźnych oświadczeń słownych. Jeśli jedna osoba zaprzeczy - nie ma dowodu.

Zasada dowolnego sposobu składania oświadczenia woli jest ograniczona, jeśli chodzi o czynności prawne, które mają większa wagę. Wymóg zachowanie takiej formy nazywamy AD SOLEMNITATEM (pod rygorem nieważności)

• wynika z przepisu ustawy

• strony mogą sobie postanowić, że jeśli nie złożą oświadczenia w określonej formie, to to oświadczenie jest nieważne.

Jeśli ustawa przewiduje formę szczególną, to czynność prawna złożona nie w tej formie jest nieistniejąca.

• forma aktu notarialnego (akt notarialny - to nie jest czynność dokonana przez strony i potwierdzona przez notariusza, to dokument sporządzony W CAŁOŚCI PRZEZ NOTARIUSZA i podpisany przez strony. Jest to dokument, za który notariusz odpowiada

• forma pisemna z data pewną (od tej daty liczy się, że w tym dniu została złożona forma pisemna)

• form pisemna zwykła - niezachowanie tej formy powoduje nieważność, kiedy ustawa zastrzega, ten wymóg pod rygorem nieważności,

Przypadki, kiedy musi być zachowana forma aktu notarialnego:

• wszelki obrót nieruchomościami (sprzedaż, kupno)

• ustanowienie i zbycie prawa użytkowania własności

• ustanowienie hipoteki na nieruchomość

(?)Forma słowna z data pewną - gdy czynność ma wywołać określone skutki, pisemna - dla zbycia przedsiębiorstwa (ze wszystkimi jego składnikami).

Forma pisemna z datą pewną - przy przenoszeniu prawa do znaku towarowego. Brak stempla z data powoduje, że ta czynność nie istnieje.

Pisemna forma pod rygorem nieważności (ART. 99§2 - mówi nam o formie pełnomocnictwa)

Jeśli ktoś ma wyrazić zgodę na dokonanie czynności prawnej przez 15-latka, to musi być dokonana w formie aktu notarialnego.

Jaś sprzedaje nieruchomość. Jeśli udzielamy pełnomocnictwa, to ustawa dla takiego pełnomocnictwa wymaga pisemnej formy pod rygorem nieważności.

Przejęcie długu (ART.522) - powinna być pod nieważnością (a nie pod rygorem nieważności) zawarta na piśmie.

ART.. 860 - umowa spółki - powinna być zawarta na piśmie (nie ma formuły „pod rygorem nieważności'. Więc umowa może być zawarta „na gębę”.

AD PROBATIONEM (dla celów dowodowych)

Nie stanowią, że jeżeli nie zachowasz tej formy (na piśmie), to ta czynność będzie nieważna. Jeśli nie posłuchamy ustawodawcy umowa jest ważna, ale ustawodawca ogranicza nas w ten sposób, że nie możemy przeprowadzić dowodu w inny sposób.

ART.74 - nie masz pisma, nie ma świadków - odnosi się do przesłuchania świadków. Dowód jest dopuszczalny, gdy obie strony wyrażą na to zgodę. Jeśli jest pokwitowanie tej umowy (paragon - Kowalski zapłacił za TV)

Stopniowanie osłabienia tej sankcji - niedopuszczenia świadków

ART. .... - czynność prawna dotycząca przeniesienia pieniędzy (powyżej 2 tys.) powinna być zatwierdzona pismem tylko dla celów dowodowych (nie pod rygorem nieważności) - to nie jest kwestia skuteczności tej czynności. Z punktu widzenia prawa cywilnego - mercedesa można kupić „na gębę”, przepisy prawa administracyjnego wymagają dowodu rejestracji.

AD EVENTUM (dodatkowe skutki prawne)

Nie będzie nieważna, jeśli wykonamy ją w takiej formie, ale nie wywoła skutków określonych w ustawie.

ART.660 - dotyczy umowy najmu - będziemy mieli utrudnienia dowodowe. W razie braku formy pisemnej - skutki: czas umowy będzie nieoznaczony, umowa na czas nieokreślony. Z punktu widzenia najemcy - taka umowa nie gwarantuje mu, że może zajmować pomieszczenie dwa, trzy lata - może zostać wyrzucony.

ART. 678 - jak oddamy nieruchomość w najem, nie oznacza, że nie możemy jej sprzedać. Nowy właściciel może przyjść i wyrzucić najemcę - „z tobą umowy nie zawierałem, więc do widzenia”. Nowy właściciel staje się nowym wynajmujacym - musi ustalić nowy termin wypowiedzenia. Jak się zabezpieczyć - § 2. jeśli umowa była zawarta na czas oznaczony z zachowaniem formy pisemnej z datą pewną -wtedy nowy właściciel nie może nas wyrzucić przed upływem czasu.

Zasada dotycząca formy własności prawnej

• dowolność

• wyjątki

ZOBOWIĄZANIA.

Podział klasyczny w Starożytnym Rzymie

ex concractu ex ( delicto)

kontrakt delikt

CZYN LUDZKI w pr. rzymskim z nim ustawa wiązała określone skutki prawne, potem rozwinęła się na działania nie będące ludzkimi

KLASYFIKACJA TERAZ: (źródła stosunku zobowiązań)

- Podstawowym źródłem jest umowa.

- Jednostronne czynności prawne (stany faktyczne, przy których przynajmniej jedno oświadczenie woli)

istnieje zamknięty katalog dopuszczalnych jednostkowych czynności prawnych, istnieje spór czy ten katalog jest tak jednostronnie zamknięty.

Nie ma autonomii woli. Z jakim skutkiem dokonuje się jednostronne czynności prawne - to reguluje ustawa. Wszystkie te czynności wiążą tylko tę osobę, która dokonuje tej czynności. Nie wywoła ona skutku wobec innych osób do chwili gdy osoby te zdecydują się wziąć udział

- np. złożenie oferty- nie wiąże innych osób dopóki ktoś nie zdecyduje się podjąć tej oferty

-publiczne przyznanie nagrody za znalezienie psa. To przyrzeczenie nie zobowiązuje nikogo do szukania psa

WYJĄTEK

Jest jednostronna czynność prawna, która wywołuje skutek to tzw. POTRĄCENIE (kompensata wzajemnych zobowiązań) nie narusza praw

A------100------------------->B

<-----------150-------------

B ma prawo powiedzieć ja ci zapłacę 50, ja ci kompensuje to, co ty jesteś mi winien. W sytuacji prawnej A to nic nie zmienia. On nie ma nic do gadania.

Zatem jednostronnym oświadczeniem woli można wywołać skutek. Jest to egzekucja poza sądowa w zasadzie niedopuszczalna

• czyny niedozwolone

rozszerzona kategoria deliktów

takie sytuacje faktyczne z którymi ustawa wiąże obowiązek wynagrodzenia szkody niezależnie od woli człowieka. To bardzo różne stany faktyczne najczęściej związane
z działaniem człowieka (ART. 415) aż do szkód wyrządzanych przez zwierzęta, po pojazdy samochodowe, zakłady.. - wiążą obowiązek odszkodowania. Spada on na tego kto jest odpowiedzialny.

• Bezpodstawne wzbogacenie (Art. 405)

Uogólnia różne sytuacje, ktoś uzyskuje od innej osoby korzyść majątkową bez podstawy prawnej. Nikt bez podstawy prawnej nie powinien naruszać majątku innej osoby. Prawo cywilne stoi na straży nienaruszalności majątkowej. Trudno uregulować wszystkie sytuacje. np. ktoś buduje na cudzym gruncie. Ta budowa stanowi własność właściciela gruntów np. budowa na własnym gruncie, ale z cudzych materiałów. Niedopuszczalne, aby facet przyszedł i rozbierał budowę.

Trzeba się rozliczyć. np. komuś płacę, ale nie jestem mu winien. Umowa nie była ważna i zapłaciłem mu bez żadnej przyczyny prawnej art.405

Przesłanki wzbogacenia są takie

<---------związek------------->

wzbogacenie zubożenie

korzyść koszt

Wówczas powstaje roszczenie o zwrot nakładów. Jest to szczególne roszczenie. Na tę sytuację składają się różne zdarzenia. Typową przyczyną spełnienie nienależnego świadczenia (jeżeli ten kto je spełnił nie był zobowiązany do świadczenia lub osoby albo podstawa świadczenia np. umowa stała się nieważna).

Takie świadczenie podlega zwrotowi.

Ten co bezpodstawnie został wzbogacony- ale obowiązek zwrotu jest dość ograniczony, zatem ochrona tego zwrotu korzyści jest słaba.

ART. 409 - umowa wygasa, gdy wzbogacony utracił tę korzyść już nie jest wzbogacony. Zwrot zatem ogranicza się do aktualnego wzbogacenia, to co jeszcze zostało. Załóżmy, że ktoś przepił pieniądze. Umowa o sprzedaż nieruchomości bez aktu notarialnego jest nieważna - trzeba się liczyć z możliwością obowiązku zwrotu.

Roszczenie o zwrot nakładu jest roszczeniem słabym, ograniczonym. Niektórych świadczeń nie można odzyskać.

- Jeśli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, świadomie dokonał świadczenia

- Jeśli świadczenie naruszy zasady współżycia społecznego - np. datki na zakład opieki społecznej

- Jeśli świadczenie było zadośćuczynieniem świadczenia przedawnionego. To są zobowiązania nie zaskarżalne przed sądem, nie da się ich dochodzić. To nie znaczy, że sąd ich nie dostrzega. Jeśli przegrany jest honorowym graczem i zapłaci nie może dochodzić zwrotu (ART.413) -chyba ze gra była nierzetelna lub zakazana.

- prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

ART. 752, ART. 753-z tego powodu przysparzając mu wielu korzyści

Założenie - sąsiad wyjechał, samochód jego jest notorycznie niszczony. Ja biorę ten samochód i odwożę na parking strzeżony. Sąsiad wraca i jedynie dziękuje, nie zwraca za koszty. Jeśli prowadzi się sprawy zgodnie z korzyścią tej osoby i jej prawdopodobną wolą ma się uprawnienia do zwrotu kosztów + wynagrodzenia.

Nie może być to działanie wbrew zakazowi.

AKTY ADMINISTRACYJNE

• umowa

ponieważ stosunki zobowiązaniowe są prawami, podmioty mogą ukształtować te stosunki prawne jak tylko chcą, jeśli kształtują te stosunki swobodnie i świadomie. Świadomość, wiedza tych osób co przystępują do stosunku jest podstawą tego, że ta treść je wiąże niezależnie od tego jak dziwaczne są te stosunki.

ART. 353¹ - wyraża zasady swobody umów

granice te pokrywają się z granicami z przepisu ART. 58 - ogólny przepis dotyczący nieważności. Niemożliwe stosunki. Można umówić się o świadczenie usługi opieki nad chorym ze zobowiązaniem tej osoby do przychodzenia do ciebie, bawienia się w klocki lego -wiele, ale kształty takie same.

wierzytelność

W D

dług

odpowiadanie za zachowanie się dłużnika

ŚWIADCZENIA:

• jednorazowe

• ciągłe - dłużnik jest zobowiązany do określonego zachowania się cały czas

stosunek: najem - dzierżawa

• okresowe - to jest właściwie jedno świadczenie, jeden obowiązek świadczenia, ale wykonywane w pewnych okresach

świadczenia pieniężne - przeniesienie prawa własności do określonych monet czy banknotów. Przenosimy na kogoś wartość jaką te banknoty reprezentują

- miejsce spełnienia tego świadczenia

- obowiązek spłacenia odsetek

- naprawienie szkody, zwykle zastępczym (naprawienie tego że inne świadczenie nie zostało spełnione). Na gruncie prawa innego - dosłowne naprawienie szkody przywrócenia stanu poprzedniego (zburzyłeś dom więc go odbuduj, trzeba przeliczyć wartość szkody na wynagrodzenie pieniężne.

OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ZOBOWIĄZAŃ

W odróżnieniu do szczegółowych zasad

ART.354 i ART. 450-470, ART. 487, ART.488 i ART. 355

Podstawowa zasada wyrażona w ART. 354 - dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, powinien wykonać swój obowiązek. Czasem proste czasem skomplikowane.

Dłużnik musi dokonywać różnych ruchów, by świadczenie spełnić. Treść zobowiązania wynika z umowy. Jeśli zobowiązanie ma być wykonane zgodnie z treścią - zobowiązujemy się, to musimy to wykonać.

Pacta sunt servanda - zobowiązania są wykonywane zgodnie z ich treścią.

Czasem są problemy z ustaleniem treści zobowiązań. Do czego dłużnik się zobowiązał. Czasem na treść składają się wyjaśnienia wynikające z ustawy.

ART. 56

Samą treść umowy należy interpretować w ten sposób, jak tego wymagają okoliczności. W umowach należy dodać jaki był cel umowy, a nie opierać się na jej dokładnym brzmieniu

ART. 65

Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie nie tylko zgodnie z treścią umowy. Musi on zaspokoić również słuszny interes wierzyciela. Jeżeli interes nie jest zaspokojony oznacza to, że zobowiązanie nie zostało należycie spełnione.

Czy dłużnik ma stawać na uszach, by unikać zobowiązania

ART. 355 - dłużnik obowiązany jest do należytej staranności.

należyta staranność - model postępowania sumiennego dłużnika. Dłużnik ma być po prostu uczciwy.

Jeśli ktoś wykonuje coś profesjonalnie - inne są wymogi co do staranności. Jeżeli dobry sąsiad zreperuje nam samochód - nic się nie stanie. Nie udało mu się. Lecz jeśli tę naprawę wykonał mechanik miara staranności jest podwyższona.

355 § 2

Nie wykonanie zobowiązania, które wynika z zamiaru nie wykonania oznacza brak należytej staranności (wina umyślna).

Jeśli dłużnik dołożył należytej staranności, zachował się w sposób sumienny, ale zobowiązanie nie zostało wykonane. Zobowiązanie ciąży na dłużniku, co nie oznacza, że musi dokonać tego osobiście. Np. ktoś zobowiązał się wykonać most, sam budowałby całe życie. Czasem dłużnik ma obowiązek osobistego wykonania zobowiązania.

* może to wynikać z ustawy

Obowiązek wykonywania czynności prawnej, a nie czynności faktycznej. Przy zleceniach można zastępować się kimś innym. Dłużnik nie może zwolnić się ze zobowiązania jeśli będzie świadczył do pierwszej lepszej osoby z brzegu. Oddanie długu sąsiadce wierzyciela nie zwalnia z długu.

Miejsce spełnienia świadczenia jest kwestią bardzo istotną. Często decyduje o cenie tego świadczenia. Na Przylądku Nadziei czy w Warszawie. Chodzi o koszty tego świadczenia Miejsce może wynikać z natury zobowiązania. Z natury zobowiązania opieki nad chorym, jest miejsce spełnienia świadczenia jest siedziba dłużnika. Świadczenia są odbiorcze. Wierzyciel musi odebrać. Wierzyciel nie ma jednak obowiązku ścigać dłużnika jeśli ten ciągle zmienia miejsce. Zobowiązania pieniężne są oddawczymi, ma obowiązek dostarczyć pieniądze do wierzyciela. Często ktoś wysyła nam pieniądze i potrąca koszty przesyłki. Czasem są to kwoty poważne - chyba, że w umowie to zostało określone (ja ci prześlę pieniądze, ale potrącę za przesyłkę) inne zobowiązania są oddawcze.

Obrót między profesjonalistami - o miejscu dokonania decyduje siedziba przedsiębiorstwa.

Czas wykonania - znowu decyduje umowa. Jeśli strony nie postanowiły nic w tym względzie-decyduje umowa.

ART. 455 - świadczenie powinno być wykonane niezwłocznie po wezwaniu okaziciela do wykonania. Termin bardzo ważny ze względu na wymagalność roszczenia.

(przedawnienie) - od tej chwili biegną terminy przedawnienia.

Zobowiązanie wzajemne - obie strony są wierzycielami i dłużnikami jednocześnie.

zasada jednoczesności świadczeń - z ręki do ręki, ma to na celu bezpieczeństwo obu stron, że jedna wykonała a druga nie.

SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ

W skutek niewykonania zobowiązań zawarte są sankcje. Są one wtedy, gdy nie zostanie zaspokojony interes wierzyciela wynikający z treści zobowiązań lub gdy zobowiązanie nie zostało wykonane należycie.

Przykład: kapustnik ze szklarnią.

Zamówiłem opał we wrześniu. W październiku ma być dostarczony. Dostaje w listopadzie. Mogę domagać się odszkodowania: zobowiązanie zostało spełnione, ale nienależycie. Bardzo często odszkodowanie zastępuje właściwe świadczenie.

Odpowiedzialność odszkodowawcza - obowiązek naprawienia szkody. Jest to podstawowa sankcja.

ART. 363 - naprawienie szkody przez przywrócenie stanu poprzedniego.

Jeśli ktoś zburzył komuś dom, powinien go odbudować. Przywrócenie stanu poprzedniego nie zawsze jest możliwe (doprawienie komuś obciętej nogi) lub nie ma sensu ekonomicznego. To naprawienie na ogół sprowadza się do zapłaty sumy pieniężnej. Zasadą jest, że każdy we własnym zakresie ponosi konsekwencje wszelkich szkód, które doznał. To ustawa wskazuje na tego, kto ma ponieść konsekwencje szkód. Schemat odpowiedzialności odszkodowawczej jest prosty, ale każdy musi przez ten schemat przejść.

Schemat odpowiedzialności odszkodowawczej

Związek przyczynowy

Sine qua non

niewykonanie czyn - straty

zobowiązania niedozwolony - utracone korzyści

- uzyskana korzyść

ex contractum ex delicto

ART. 471KC ART. 415,416KC

reżim odpowiedzialności reżim odpowiedzialności deliktowej

kontraktowej

Musi zajść zdarzenie, z którego wynika szkoda. Ten skutek w postaci szkody ze zdarzeniem musi być powiązany związkiem przyczynowo skutkowym.

Na gruncie prawa cywilnego jeśli mówimy o szkodzie, to tylko o szkodzie majątkowej. Nie ma tu mowy o utracie bliskiej osoby czy bólu fizycznym. W tym wypadku operuje prawo cywilne: zadośćuczynienie za krzywdę. Ból fizyczny nie jest szkodą.

Szkoda majątkowa obejmuje:

• wszelkie straty majątku (to wszystko co w majątku było, a zniknęło, wyszło z tego majątku).

- straty - to aktywa, które wyszły z majątku domnum emergus.. Jest to zwykłe obliczenie rachunkowe. To co miałem, a czego już nie mam.

Jeśli nie przedstawimy odpowiedniego rachunku poniesionej szkody sąd nas poprawi. Musimy udowodnić stratę - tu zaczynają się schody. Pojęciem szkody objęte są również utracone korzyści (to co mogło wejść do mojego majątku, ale nie weszło. Moja szkoda polega na tym, że nie osiągnąłem zysku ze sprzedaży towaru który miałem otrzymać.

Te utracone korzyści - lucru cessans. Z określeniem lucrum cessans są większe problemy niż z domnum emergus (?)

Jeśli poniosłem straty na warzywach są to fakty - łatwo policzyć. Gdy ktoś buduje fabrykę i do niej opracował biznes plan. Wynika z tego - za 5 lat byłby milionerem. Ktoś mu tę fabrykę burzy. Wedel sprzedawał akcje, ceny ich miały wzrosnąć. Nie wszyscy byli poinformowani. Nie kupili akcji tracąc na tym. Mogli kupić akcje Wedla, sprzedać i kupić inne. Zarobić na tym. Od szkody należy odjąć oszczędności - to jest kompensata korzyści ze strat.

uzyskana korzyść trzeci element ze szkody.

Trzeba sprawdzić (wynikła?) z tego zdarzenia, była w związku przyczynowym z tym zdarzeniem. Związek przyczynowy to kategoria filozoficzna.

- ktoś zemdlał na wiadomość wypadku upadł i potłukł kryształy. Czy ten co spowodował makabryczny wypadek jest winien potłuczenia kieliszków.

- facet szył ubranie na ślub, u krawca. Krawiec nie skończył ubrania na czas. Facet musiał pojechać następnym pociągiem. Pociąg wypadł z torów. Facet zginął. Czy krawiec jest winny. Musi istnieć związek przyczynowy sine qua non - kwestia sprawdzenia czy istnieje następstwo przyczynowo skutkowe.

- ktoś przewrócił się na Krakowskim Przedmieściu, bo prof. Stępniak coś powiedział na wykładzie - brak związku. Co innego kwestia istnienia związku przyczynowego, a kwestia odpowiedzialności za skutki

ART. 361§1 - musza to być normalne następstwa.

Jakie skutki z takiego zdarzenia normalnie wynikają, są adekwatne. Wychodzi nam to zgodnie z naszym poczuciem sprawiedliwości, ograniczenie odpowiedzialności. Nie jest to regulacja związku przyczynowego. Lucrum cessans - te korzyści, które w normalnym toku spraw zostałyby osiągnięte, są prawdopodobne, a nie wyimaginowane korzyści w biznes planie czy tego człowieka kupującego akcje.

Kowalski

Nowak

Własność

USTAWA

Skarb państwa

NBP

Pp (?)

Fundacje

Uw(?)

S

spółka

świadczenia

ZDARZENIE

Stan faktyczny

SZKODA

---