Politechnika Szczecińska

Wydział Mechaniczny

Kierunek: Zarządzanie i Marketing

Grupa: ZiM-??

Przedmiot: Prawo gospodarcze

Wykłady z Prawa gospodarczego

1999/2000

Wykład 1

Prawo - zbiór norm ustanowionych i uznanych przez państwo; zabezpieczonych przymusem państwowym ; normy które regulują organizację podmiotów w państwie i stosunki społeczne (zachowania ludzi)

Normy stanowione przez państwo - normy prawnie uznane przez państwo

Normy prawne są:

• powszechne

• mają jasno określone sankcje

• mają charakter dwustronny (z jednej strony obowiązek, z drugiej uprawnienie)

Normy moralne:

• nie obowiązują powszechnie

• sankcje nie zabezpieczone prawem

• jednostronne

Norma prawna jest to reguła zachowania się adresatów w sytuacji w niej określonej, zabezpieczona przymusem państwowym. Składa się z 3 części:

• hipoteza - część określająca stan faktyczny, sytuację uzasadniającą jej zastosowanie do konkretnego podmiotu lub osoby (kto?)

• dyspozycja - ustala jak winien się zachować podmiot/osoba w danej sytuacji (określonej w hipotezie normy prawnej) (za co?)

• sankcja - ujemny skutek, który jest udziałem osoby, której zachowanie jest niezgodne z dyspozycją normy prawnej

Przepis prawny - część aktu prawnego (np. ustawy) wyodrębniona przez ustawodawcę (np. artykuł, paragraf); pojęcie szersze niż norma prawna; normy prawne znajdują się w kilku przepisach

Przykład normy prawnej:

Kto zatrudni bezrobotnego bez zgłoszenia tego w urzędzie pracy podlega karze grzywny.

hipoteza dyspozycja sankcja

Normy w swojej treści mogą zawierać nakaz, zakaz lub uprawnienie (upoważnienie) do określonego zachowania się.

• normy nakazu - mówią jak w danych okolicznościach należy się zachować

• normy zakazu - określają jakie zachowania są zakazane

• normy upoważniające - zezwalają na dowolny sposób zachowania się albo regulują dyrektywnie zachowanie osób pozostawiają im możliwość innego zachowania się niż w normie zostało określone

Normy:

• bezwzględnie obowiązujące (imperatywne)

• względnie obowiązujące (dyspozytywne) - gdy np. nie wszystko określono w umowie

Źródła prawa:

1/ konstytucja RP (ustawa zasadnicza)

cechy: - szczególna nazwa

- szczególna treść

- szczególny tryb uchwalania i zmiany

- szczególna moc prawna (najwyższa)

2/ ustawy (uchwalane przez sejm i senat)

• inicjatywę ustawodawczą ma senat, prezydent, rada ministró, rzecznik praw obywatelskich, komisje sejmowe, posłowie i obywatele (w liczbie 100tys)

3/ rozporządzenia

• wydawane przez prezydenta, radę ministrów, poszczególnych ministrów a także centralny organ administracji państwowej

• na podstawie ustawy i w celu jej wykonania

4/ uchwały

• akty normatywne wydawane przez organy kolegialne (sejm, senat, RM)

• obowiązują tylko w ramach danej struktury organizacyjnej i tylko te jednostki, które podlegają organowi, który wydał uchwałę

• mają charakter wewnętrzny

5/ zarządzenia

• wydawane przez prezydenta, prezesa RM, kierowników urzędów centralnych na podstawie ustaw i w celu ich wykonania

• mają charakter wewnętrzny

• obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu zarządzenie; zarządzenia wydawane przez te organy nie stanowią podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów

• podobnie jak i uchwały podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem (1,2,3)

Konstytucja, ustawy, rozporządzenia i umowy międzynarodowe należą do praw powszechnie obowiązujących i ukazują się w „Dzienniku Ustaw”

Uchwały sejmu i senatu oraz zarządzenia należą do praw o charakterze wewnętrznym i ogłaszane są w „Monitorze Polskim”

W „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” ukazują się obwieszczenia i ogłoszenia wpisów do rejestru handlowego (ogłoszeń wymaganych przez kodeks handlowy)

Ćwiczenia 1

Osoba fizyczna - człowiek, który rozpoczyna swój byt i ma zdolność prawną od chwili narodzin do śmierci.

Zdolność prawna - możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego; oznacza to, że człowiek może być właścicielem rzeczy, może zawierać umowy i może ponosić odpowiedzialność materialną.

Zdolność prawną ma każdy człowiek.

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych; zdolność do aktywnego działania

Rozróżnia się:

1/ zupełną zdolność do czynności prawnych - osiąga ją człowiek z chwilą ukończenia 18 lat

2/ ograniczoną zdolność prawną - osoby, które ukończyły 13 lat a nie ukończyły 18 oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione

• czynności prawne (np.: umowy sprzedaży) dokonywane przez osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych są nieważne jeżeli nie zostaną potwierdzone przez przedstawicieli ustawowych takiej osoby (rodzice lub opiekunowie)

3/ brak zdolności prawnych - osoby, które nie ukończyły 13 lat lub osoby całkowicie ubezwłasnowolnione

Ubezwłasnowolnienie - o ubezwłasnowolnieniu orzeka są; całkowite ubezwłasnowolnienie w wypadku człowieka chorego psychicznie, z niedorozwojem umysłowym lub zaburzeniami psychicznymi innego rodzaju (w szczególności pijaństwem i narkomanią), człowieka, który nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem

Ubezwłasnowolnienie częściowe sąd może orzec kiedy ww. przyczyny, u osoby pełnoletniej, występują w mniejszym nasileniu, a ubezwłasnowolnienie częściowe nie jest celowe. Potrzebna jest jedynie pomoc do prowadzenia spraw takiej osoby.

Do osób ubezwłasnowolnionych całkowicie są wyznacza opiekuna, a do osób z ubezwłasnowolnieniem częściowym kuratora.

Osoba prawna - sztuczny twór utworzony przez człowieka; wyodrębnione jednostki organizacyjne, które zgodnie z przepisami prawa występować mogą jako samodzielne podmioty prawa cywilnego.

Elementy funkcjonowania osoby prawnej:

• cel działania

• ludzie

• majątek

• wyodrębnienie organizacyjne

• przepisy prawne uznające daną organizację za samodzielny podmiot

Przykłady osób prawnych:

• skarb państwa

• przedsiębiorstwa państwowe

• spółki kapitałowe

• banki

• spółdzielnie

• fundacje

• stowarzyszenia

• szkoły wyższe

Sposoby tworzenia osób prawnych:

1/ forma instytucjonalna - osoby prawne powoływane są na podstawie ustawy lub aktu administracyjnego (np. skarb państwa, szkoły wyższe)

2/ typ zrzeszeniowy - w wyniku zgodnych oświadczeń woli pewnych grób osób (np. związki zawodowe, spółdzielnie, stowarzyszenia, spółki z o.o.)

Osoby prawne muszą być wpisane do rejestru.

Osoby prawne mają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych (przy czym są one większa).

Czynność prawna - czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku cywilno - prawnego w wyniku złożenia odpowiedniego oświadczenia woli.

Oświadczenie woli - termin techniczny; przejaw naszego postępowania mającego wywołać odpowiedni skutek prawny.

Czynności prawne jednostronne (np. wypowiedzenie umowy, udzielenie pełnomocnictwa) lub dwustronne (np. kupno, sprzedaż, umowy najmu)

Przesłanki ważności czynności prawnej:

• pełna zdolność do czynności prawnej

• czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawami; zasadami współżycia społecznego

• czynność prawna musi być wykonana w określonej formie (np. pisemnej czy aktu notarialnego)

• czynność prawna musi być wolna od wad

- brak świadomości lub swobody (osoby znajdujące się w stanie psychicznym znacznie odbiegającym od normalnego)

- pozorność oświadczenia woli (wada polegająca na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega na tym, że obie strony co do tego, że czynności nie ma wywołać skutków prawnych)

- błąd (polega na pewnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia)

- groźba ( oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli)

Wykład 2

Działalność gospodarcza

• ustawa z 1988r. (nowelizowana 39 razy) Dziennik Ustaw nr 41

Przedsiębiorcą jest albo osoba fizyczna lub prawna albo jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej utworzone zgodnie z przepisami prawa jeżeli ich przedmiotem jest działalność gospodarcza.

Kodeks cywilny przez „przedsiębiorstwo” rozumie:

• zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, a zespół ten obejmuje wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa. W szczególności:

- firma ( nazwa, znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo)

- księgi handlowe

- nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa w tym produkty i materiały

- patenty, wzory użytkowe i zdobnicze

- zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstw

- prawa wynikające z najmu lub dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo

Z art.2

Do działalności gospodarczej zaliczamy:

• działalność wytwórcza

• działalność budowlana

• działalność handlowa i usługowa

prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek.

Rodzaje działalności gospodarczej:

• działalność gospodarcza bez zgłoszenia

• działalność gospodarcza podlegająca ewidencji

• działalność gospodarcza koncesjonowana

• działalność gospodarcza wyłączona tylko dla podmiotów państwowych

Bez względu na sposób podejścia działalności gospodarczej, działalność tę regulują dodatkowe przepisy szczególne, których ustawa wprost nie wymienia ale o ich istnieniu przypomina i obowiązki te dotyczą przestrzegania w szczególności warunków określonych w przepisach:

• budowlanych

• sanitarnych

• przeciw pożarowych

• dotyczących ochrony środowiska

Wymogi w zakresie kwalifikacji:

• przypomina się, że pewne prace, zajęcia czy czynności w zakresie działalności gospodarczej powinny być wykonywane przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach; jeżeli z przepisów odrębnych ustaw wynika obowiązek posiadania takich kwalifikacji. np. ustawa o doradztwie podatkowym, ustawa o obrocie papierami wartościowymi

• obowiązek o posiadaniu rachunku bankowego; gromadzenie oraz wydatkowanie środków za pośrednictwem tego rachunku w każdym przypadku gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca i jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3000EURO albo 1000EURO gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza 10000EURO

• zawiadomienie urzędu skarbowego, właściwego ze względu na podatek dochodowy, o posiadaniu rachunku bankowego a w przypadku posiadania więcej niż jednego rachunku do wskazania jednego z nich jako podstawowego

• zawiadomienie właściwego urzędu skarbowego o banku, w którym jest otwarty ten rachunek (nazwa, adres banku, numer rachunku)

Podmioty, których nie dotyczy posiadania rachunków bankowych:

• podmioty, które nie muszą prowadzić księgi podatkowej i książki przychodów i rozchodów (korzystają ze zryczałtowanych form opodatkowania)

Formy rozpoczęcia działalności gospodarczej:

1/ ewidencjowanie

• dotyczy osób fizycznych i jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej (np.: spółki prawa cywilnego)

• wpis ma charakter fakultatywny (nie wymaga się zgłoszenia do ewidencji gdy:

- działalność gospodarcza jest prowadzona osobiście przez osobę fizyczną

- zarobek osiągany z tej działalności stanowi dodatkowe źródło dochodu

- działalność musi być zgodna z następującym wykazem:

a/ wytwarzanie przedmiotów użytku osobistego, domowego i

gospodarskiego

b/ naprawy i konserwacje przedmiotów użytku osobistego,

domowego, gospodarskiego i inne usługi z użyciem

własnych narzędzi i materiałów

c/ czynności handlowe polegające na sprzedaży

nieprzetworzonych produktów rolnych, ogrodniczych,

sadowniczych

• zgłoszeniu do ewidencji nie podlega:

a/ prowadzenie działalności wytwórczej w rolnictwie

b/ podjęcie działalności wymagającej koncesjonowania

c/ działalność gospodarcza wymagająca zezwolenia

• organ ewidencyjny ma obowiązek wpisu do ewidencji zgodnie z treścią zgłoszenia; dokonuje on jedynie oceny zgłoszenia pod względem formalnym; nie zajmuje się celowością i warunkami wynikającymi z przepisów szczegółowych

- zgłoszenie do ewidencji powinno zawierać:

a/ oznaczenie przedsiębiorcy i jego siedziby (jeśli osoba fizyczna m-ce zamieszkania

oraz imiona i nazwiska pełnomocników)

b/ przedmiot działalności gospodarczej

c/ miejsce wykonywanej działalności gospodarczej

d/ data rozpoczęcia działalności gospodarczej

e/ regon i NIP

f/ wybór formy opodatkowania (ewentualnie zwolnienie z VAT)

• rozpoczynając działalność gospodarczą musimy dokonać zgłoszenia ewidencyjnego nie później niż w terminie pierwszego rozliczenia się z fiskusem

- odmowa wpisu:

a/ gdy dotyczy działalności gospodarczej, do której nie stosuje się przepisów ustawy

b/ gdy dotyczy to działalności podlegającej koncesjonowaniu

c/ gdy wniosek będzie zawierał braki formalne

• przykładowe sankcje:

- brak rachunku bankowego: 10000 - 100000zł

- realizowanie należności i zobowiązań powyżej norm: 10000 - 100000zł

- nie powiadomienie o zmianach w adresie lub nazwie itp.: 2500 - 25000zł

Siedziba przedsiębiorcy i miejsce prowadzenia działalności gospodarczej muszą być oznaczone na zewnątrz: (nazwa, imię lub nazwisko przedsiębiorcy oraz zwięzłe określenie rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej)

Przedsiębiorca prowadzący działalność wytwórczą jest zobowiązany umieścić naw wyrobach wprowadzonych do obrotu oznaczenia zawierające: nazwę firmy, nazwisko producenta i jego adres, nazwę lub symbol wyrobu)

Ćwiczenia 2

Koncesje i zezwolenia w działalności gospodarczej

Koncesja jest wyrazem odstąpienia od wyłączności zastrzeżonej prawnie, na rzecz państwa w zakresie określonej działalności gospodarczej. Koncesje wydają naczelne i centralne organy państwowe (ministrowie).

Zezwolenia nie oznaczają rezygnacji z monopolu państwowego i najczęściej dotyczą działalności gospodarczej nie objętej monopolem. O zezwolenia mogą się ubiegać nie tylko podmioty niepaństwowe chociaż dostępność ich uzyskania jest zróżnicowana. Zezwolenia wydawane są przez organy niższe stopniem np. lokalne organy administracji państwowej). Zezwolenia mogą być np. na sprzedaż alkoholu, targowiska itp.

Zezwolenia i koncesje są decyzjami administracyjnymi (podlegają ochronie zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego (KPA))

Po uzyskaniu koncesji w niektórych wypadkach (np. import paliw płynnych) można się starać o kontyngent.

Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą w dziedzinie podlegającej koncesjonowaniu może ubiegać się o wydanie promesy koncesji (przyrzeczenia wydania koncesji). Promesę wydaje się w formie decyzji administracyjnej (ustala się jej ważność na co najmniej 6 miesięcy). W okresie ważności promesy nie można odmówić wydania koncesji (chyba, że zmianie uległ stan faktyczny lub prawny podany we wniosku o wydanie promesy). Udzielenie lub odmowa wydania promesy należy do organu administracji państwowej właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu. Zanim promesa zostanie wydana organ może zobowiązać wnioskodawcę do przedstawienia w określonym terminie określonych dokumentów, informacji mających uprawdopodobnić, że przedsiębiorca spełni warunki określone w koncesji oraz warunki wynikające z przepisów ustawowych. Udzielenie koncesji może być uzależnione od złożenia zabezpieczenia majątkowego. koncesji zamieszcza się wszystkie dane objęte wnioskiem. Poza tym organ koncesyjny może określić warunki wykonywania działalności gospodarczej oraz czas wykonywania tej koncesji (z reguły czas nieokreślony).

Koncesje wydaje się na określony czas w 3 wypadkach:

1/ na żądanie przedsiębiorcy ubiegającego się o koncesje

2/ ze względu na zagrożenie interesów gospodarki narodowej, obronności lub bezpieczeństwa państwa albo zagrożenia bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli

3/ niektóre koncesje w obrocie z zagranicą towarami i usługami

Odmowa udzielenia koncesji.

Organ koncesyjny może odmówić wydania koncesji lub ograniczyć jej zakres i przedmiot działalności gospodarczej w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji ze względu na:

• zagrożenie interesu gospodarki narodowej

• obronności lub bezpieczeństwa państwa

• zagrożenia bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli

Odmowa lub ograniczenie udzielanej koncesji występuje również gdy taka osoba nie daje rękojmi należytego wykonania działalności gospodarczej , jeśli nie spełnia warunków kwalifikujących albo nie złoży zabezpieczenia majątkowego.

Zakres kontroli może obejmować:

• zgodność prowadzonej działalności z koncesją

• przestrzeganie warunków prowadzonej działalności gospodarczej

• ochrona interesów gospodarki narodowej, obronności i bezpieczeństwa państwa a także ochrona bezpieczeństwa i dóbr obywateli

W przypadku stwierdzenia uchybień organ może:

• cofnąć koncesje

• żądać ich usunięcia w terminie

• ograniczyć jej zakres

Wykład 3

Fundacje i ich działalność

• ustawa o fundacjach (04- 1984) nowelizowana w '91 (dz.ustaw nr 46)

Procedura założenia fundacji

Każda osoba fizyczna i prawna może założyć fundacje. Należy złożyć przez osobę pragnącą powołać fundacje oświadczenie woli w formie aktu notarialnego. Takie oświadczenie składają wszyscy fundatorzy przed notariuszem. Osoby te mogą działać osobiście lub przez pełnomocników, a osoby prawne poprzez właściwe organy reprezentujące. Istnieje wyjątek gdy forma aktu notarialnego nie jest wymagana (gdy ustanowienie fundacji następuje w testamencie)

Założyciele fundacji muszą wskazać jej cel, zgodny z przepisami ustawowymi. Cel zgodny z podstawowymi interesami RP: cele społeczne, gospodarczo- użyteczne, ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków.

Ustawa nie określa min i max wysokości środków finansowych do założenia fundacji, ale trzeba ustanowić jej statut określający:

• nazwę, siedzibę i majątek

• cele

• zasady i formy działania fundacji

• skład i organizację zarządu

• sposób jego powoływania

• prawa i obowiązki zarządu

oraz

• inne postanowienia dotyczące działalności gospodarczej fundacji

• warunki połączenia z innymi fundacjami

Zgodnie z wymaganiami należy zgłosić się do Sądu Rejestrowego (od I. 2001 Krajowy Rejestr Sądowy)

Fundator musi bezwzględnie wskazać właściwego ministra ze względu na cele fundacji.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, ale tylko na cele statutowe. Kapitał początkowy na działalność gospodarczą nie może być mniejszy niż 1000zł. Forma działalności gospodarczej jest dowolna.

Sąd dokonuje wpisu fundacji do rejestru po stwierdzeniu, że czynności prawne, będące podstawą wpisu, zostały podjęte przez uprawnioną osobę/organ i są ważne. Sąd sprawdza, czy cele i statut są zgodne z prawem.

Po wpisaniu do rejestru, Sąd zgłasza fundację do właściwego ministra i wojewodę (gdy fundacja działała na obszarze jednego województwa, Sąd zawiadamia danego wojewodę. Gdy fundacja działania terenie kilku województw Sąd zgłasza ją do wojewody tego województwa, w którym jest siedziba fundacji.

Gdy zakres działania (cele) wkracza w zakres kompetencji dwóch lub więcej ministrów, Sąd zawiadamia o wpisaniu do rejestru fundacji tego ministra, z którego zakresem działania wiążą się główne cele fundacji.

Ustawodawca ze względu na szczytne cele fundacji, wprowadził przepis, że nie pobiera się opłat za sporządzenie aktu notarialnego, a wpisy sądowe są wolne od opłat.

Przedstawicielstwo fundacji zagranicznych:

Fundacje zagraniczne, mające swą siedzibę za granicą, mogą tworzyć na terenie RP przedstawicielstwo, ale wymaga to zezwolenia, które jest jednocześnie zgodą na podjęcie działalności określonej w zezwoleniu. Zezwolenie to wydaje właściwy minister.

Zezwolenie może być wydane, gdy utworzenie przedstawicielstwa służyć ma realizacji zadań zgodnie z podstawowymi interesami RP. Przedstawicielstwo musi przestrzegać prawa RP i może prowadzić działalność gospodarczą.

Nadzór nad fundacjami:

sprawują: - właściwy minister

- wojewoda

Uprawnienia ww organów:

• mogą wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem lub postanowieniami statutu fundacji lub przepisami prawa

• mogą wstrzymać wykonanie działalności

• mogą wystąpić do sądu o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego (art.14 ustawy)

Likwidacja fundacji:

Fundacja ulega likwidacji zgodnie ze statusem (sposób), gdy:

• osiągnie cel, dla którego była ustanowiona

• wyczerpie swe środki finansowe i majątek

Przywileje fundacji:

• może nabywać majątek w drodze spadków, darowizn, zapisów; spory majątkowe zawsze rozpoznaje sąd

Wykład 4

Spółki

Spółka - umowny związek co najmniej 2 osób działających dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego lub mający na celu wspólne prowadzenie gospodarstwa zarobkowego. Osiąganie tego celu powinien zapewnić wnoszony do spółki kapitał w formie pieniężnej i niepieniężnej.

• wspólnikami mogą być osoby fizyczne lub prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

• podstawowymi źródłami prawa dla spółek są Kodeks Cywilny (KC) z 1964r i Kodeks Handlowy (KH) z 1934r

• wprowadzenie w życie kodeksu cywilnego uchyliło kodeks handlowy poza przepisami dotyczącymi spółek jawnych, spółek z o.o. i spółek akcyjnych (w odniesieniu do tych spółek zachowały moc przepisy dotyczące firmy, prokury i rejestru handlowego)

• Spółki prawa cywilnego (spółki cywilne) oparte na KC

• Spółki prawa handlowego (spółki handlowe) oparte na KH

a/ spółka jawna

b/ spółka komandytowa

c/ spółka z o.o.

d/ spółka akcyjna

Istotne różnice wyrażają się w:

• składzie osobowym, reprezentacji przy prowadzeniu spraw spółki

• sposobie tworzenia spółki i wielkości kapitału

• celach i rozmiarach prowadzonej działalności gospodarczej

• odpowiedzialności za zobowiązania spółki

Z punktu widzenia składu osobowego i zaangażowanego w nich kapitału, spółki prawa handlowego dzielą się na:

1. spółki osobowe

a) jawne

b) komandytowe

• w spółkach tych dominujące znaczenie mają konkretne, tworzące spółkę osoby

2) spółki kapitałowe

a) z o.o.

b) akcyjne

• główną rolę odgrywa zgromadzony kapitał (dotyczy to zwłaszcza spółek akcyjnych)

W spółkach osobowych prowadzenie spraw i reprezentowanie ich na zewnątrz jest prawem i obowiązkiem każdego wspólnika (wyjątkiem są spółki komandytowe). W spółkach kapitałowych powoływane są do tego specjalne organy.

Kapitał spółek osobowych powstaje z wkładów pieniężnych i niepieniężnych poszczególnych wspólników natomiast kapitał w spółkach kapitałowych stanowią udziały wspólników (spółki z o.o.) lub wykupione przez wspólników akcje (spółki akcyjne)

Działalność gospodarcza spółek kapitałowych zarówno zakresem jak i rozmiarem przewyższa podobną działalność spółek osobowych.

Odpowiedzialność za zobowiązania w spółkach osobowych jest odpowiedzialnością nieograniczoną (wspólnicy odpowiadają całym posiadanym majątkiem). W spółkach z o.o. odpowiedzialność odnosi się tylko do wysokości wniesionego wkładu, a w spółkach akcyjnych do wartości wykupionych akcji.

Umowy spółki cywilnej regulują przepisy 860-875 KC

• zgodnie z art. 860.1 KC przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w sposób oznaczony

• umowa spółki cywilnej powinna mieć wyraz pisemny (nie jest to zastrzeżone pod rygorem nieważności lecz dla celów dowodowych); w razie ustnego zawarcia umowy wystąpi niemożliwość przeprowadzenia dowodów ze świadków lub z przesłuchania stron na okoliczność samego zawarcia umowy i jej postanowień

• cel gospodarczy określony w umowie spółki może mieć charakter zarobkowy lub inny materialny nie związany z działalnością zarobkową

• majątek spółki cywilnej składa się z wkładów wnoszonych przez poszczególnych wspólników; istnieje domniemanie, że wkłady te mają jednakową wartość; wkładem wspólnika może być własność lub inne prawa (np. prawo patentowe), wkład wspólnika może też polegać na świadczeniu usług

• w odniesieniu do rzeczy wnoszonych jaka wkład do spółki obowiązują przepisy o sprzedaży; w odniesieniu do rzeczy wnoszonych tylko do użytkowania mają zastosowanie przepisy o najmie

• spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, nie jest podmiotem prawa własności, nie jest właścicielem majątku spółki (właścicielami pozostają wspólnicy); jest to tzw. wspólność łączna, z której wnikają ograniczenia swobodnego rozporządzania nim przez poszczególnych wspólników w granicach swoich udziałów

• przez czas trwania spółki wspólnik nie może rozporządzać swoim udziałem ani udziałem w poszczególnych składnikach majątku spółki; nie może też domagać się podziału majątku wspólników; może on nastąpić dopiero po rozwiązaniu spółki (gdy własność łączna przekształcona zostaje we współwłasność w częściach majątkowych)

• za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie; odpowiedzialność obejmuje zarówno majątek wspólny jak i majątek indywidualny każdego wspólnika; zgodnie z zasadą odpowiedzialności solidarnej wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie , albo od kilku z nich lub każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników zwalnia pozostałych

• jeżeli zobowiązanie spółki zostało pokryte ze wspólnego majątku wspólników to następuje zmniejszenie aktywów spółki ; spełnienie zobowiązania przez jednego wspólnika uzasadnia roszczenie regresowe przeciwko pozostałym wspólnikom lub spółce

• każdy ze wspólników jest zobowiązany i uprawniony do prowadzenia spraw spółki; każdy z nich może prowadzić sprawy nie przekraczając zakresu zwykłych czynności spółki; jeżeli jednak jeden ze wspólników sprzeciwi się prowadzeniu spraw przekraczających zwykłe czynności wówczas potrzebna jest uchwała wspólników; bez takiej uchwały każdy wspólnik może wykonać czynność nagłą jeżeli jej zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty

• przepisy kodeksowe dotyczące spółki nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego

• umowa spółki może stanowić, że prowadzenie spraw spółki zostanie powierzone tylko jednemu wspólnikowi; może także dopuszczać prowadzenie spraw spółki osobie spoza grona wspólników (np. menadżerowi)

• jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej to każdy wspólnik jest zobowiązany do jej reprezentowania w takich granicach w jakich jest uprawniony do prowadzenia spraw spółki

• jeżeli reprezentowanie spraw spółki zostało powierzone jednemu wspólnikowi to występuje on wobec osób trzecich jako jej pełnomocnik

• każdy wspólnik spółki ma prawo do informacji o stanie interesów spółki, stanie jej majątku, zawieranych umowach, osiąganych zyskach itd..

• wspólnik jest zobowiązany do powstrzymywania się od działań, które mogłyby wpływać niekorzystnie na działalność spółki i realizację jej celów

• każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i równego pokrywania strat spółki (bez względu na rodzaj i wartość wkładu); umowa spółki może tą kwestię regulować odmiennie jednak nigdy nie można wyłączyć wspólnika z udziału w zyskach (w stratach można)

• jeżeli spółka została powołana na dłuższy okres czasu to każdy wspólnik może zażądać wypłaty i podziału zysku przed końcem roku obrachunkowego; ze spółki powołanej na czas nieokreślony można wystąpić na 3 m-ce przed końcem roku obrachunkowego; można wystąpić ze spółki w każdym czasie z tzw. ważnych powodów; występującemu ze spółki

• przy zaistnieniu ważnych powodów istnieje możliwość rozwiązania spółki przez sąd; takie szczególne formy wypowiedzenia powodują, że jeden ze wspólników nie może spowodować natychmiastowego rozwiązania spółki poprzez jednostronne oświadczenie, jeżeli drugi się na to nie zgadza (tym bardziej jeżeli oświadczenie zostało skierowane nie do wspólnika ale do organu administracyjnego)

• jeżeli organ ewidencyjny wszczął postępowanie o wykreślenie spółki z ewidencji działalności gospodarczej, na podstawie zgłoszenia tylko jednego ze wspólników wtedy powinien zgodnie z art.61 KPA zawiadomić drugiego wspólnika o wszczęciu postępowania w celu umożliwienia mu wzięcia w nim udziału; aby ten spór rozstrzygnąć należy ustalić czy spółka istnieje, czy została wypowiedziana i w jakim czasie, czy istniały ku temu ważne powody i należy wnieść sprawę do właściwego sądu

• żaden organ administracji państwowej (w szczególności organ ewidencyjny prowadzący postępowanie) nie ma kompetencji do rozstrzygania tego zagadnienia we własnym zakresie

• wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w przypadku braku takiego oznaczenia wypłaca się wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia

• nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika

• ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik ucze4stniczył w zyskach spółki

Skutki rozwiązania spółki:

• od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych

• z majątku pozostałego po spłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, a pozostałą nadwyżkę majątku wspólnego dzieli się między wspólników w stosunku w jakim uczestniczyli w zyskach spółki

Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, nie może zaciągać zobowiązań, nie może być podmiotem praw z zakresu prawa cywilnego; w sferze stosunków zewnętrznych podmiotem praw i obowiązków są poszczególni wspólnicy a nie spółka; jest ona podmiotem gospodarczym, ma zdolność sądową

Wykład 5

Spółki prawa handlowego

• np.: spółka jawna, komandytowa z o.o., akcyjna

Pierwotnym aktem kreacyjnym takiej spółki jest umowa zawierana pomiędzy wspólnikami, a w spółce akcyjnej jest to podpisanie statutu. Kolejnym krokiem jest zarejestrowanie jej w sądzie (w rejestrze handlowym) co powoduje, że staje się ona właściwym przedsiębiorcą zdolnym do nabywania praw i zaciągania zobowiązań.

Różne jest znaczenie prawne tego wpisu dla poszczególnych spółek. Spółka z o.o. i akcyjna zyskuje wtedy osobowość prawną, stają się one uprawnione do zawierania transakcji gospodarczych z różnymi kontrahentami ( i to spółka jako taka, a nie zrzeszeni w niej wspólnicy). Poza tym prowadzenie spraw i reprezentowanie ich na zewnątrz zostaje powierzone specjalnie do tego powołanym organom (np.: członkom zarządu lub prokurentom).

Dla spółki jawnej i komandytowej rejestracja nie oznacza nabycia osobowości prawnej (te spółki w ogóle takiej osobowości nie uzyskują). Mogą one jednak nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Mają zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych oraz zdolność procesową (mogą być powodem lub pozwanym).

W spółkach może funkcjonować tzw. prokura, czyli pełnomocnictwo udzielane przez poszczególne rodzaje spółek handlowych uregulowane przepisami kodeksu handlowego (uprawnienia do reprezentowania spółki: art.60 )

Prokurent jest upoważniony do wykonywania wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa zarobkowego. Wyjątek stanowią czynności, których celem jest zbycie przedsiębiorstwa, jego wydzierżawienie lub zbywanie nieruchomości spółki (wymaga to specjalnego upoważnienia).

Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie lub oddzielnie ale nie może być przeniesiona na inne osoby. Prokurę można odwołać w każdej chwili co (tak jak jej udzielenie) wymaga wpisu do rejestru handlowego. Upadłość spółki powoduje również wygaśnięcie prokury.

Przy wpisie do rejestru należy dołączyć uwierzytelnione przez notariusza wzory podpisów prokurentów.

Spółki handlowe mogą popaść w stan likwidacji i wszystkie związane z tym stanem zmiany powinny być zgłoszone i wpisane do rejestru handlowego. Zgłoszenie likwidacji spółki ciąży na ustanowionych likwidatorach i celem ostatecznym jest wykreślenie spółki z rejestru handlowego.

Spółka jawna (w oparciu o przepisy kodeksu handlowego : art. 75-142)

• rozwinęła się ze spółki cywilnej i kwestie odpowiedzialności prawnej i obowiązków wspólników są takie same jak w spółce cywilnej

• spółka jawna jest to spółka, która prowadzi we własnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe i nie jest inną spółką handlową

• spółka jawna powstaje w następstwie umowy zawartej między wspólnikami; występuje tu nieograniczona, bezpośrednio osobista odpowiedzialność wspólników

• każdy ze wspólników (jeśli w umowie nie ustalono inaczej) ma prawo do reprezentowania spółki i zaciągania w jej imieniu zobowiązań; poza tym każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach, do odsetek z udziałów i do zwrotu kosztów poniesionych w sprawach dotyczących tych spółek; ma też obowiązek równego uczestniczenia w stratach spółki

• zaistnienie spółki jako prawnego przedsiębiorcy wymaga jej zarejestrowania we właściwym miejscowo sądzie rejonowym

• wpis do rejestru handlowego spółki jawnej powinien zawierać: firmę, siedzibę, adres i przedmiot działalności spółki, imiona i nazwiska wspólników oraz osób uprawnionych do reprezentowania spółki i zmiany powyższych danych; do zgłoszenia należy dołączyć wzory podpisów

• wszystkie wpisy do rejestru ogłasza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

• rozwiązanie spółki może nastąpić: z przyczyn przewidzianych w umowie, za zgodą wszystkich wspólników, z powodu ogłoszenia upadłości spółki, z powodu śmierci wspólnika lub z powodu ogłoszenia jego upadłości lub na skutek wyroku sądowego

• następstwem rozwiązania spółki jest jej likwidacja i wykreślenie z kodeksu handlowego

Wykład 6

Spółki komandytowe (roz.X art.143 KH)

• ze zobowiązań spółki odpowiada przed wierzycielami przynajmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) całym swoim majątkiem

• w spółce jest co najmniej jeden komandytariusz , który odpowiada w sposób ograniczony, czyli do wysokości wkładu lub sumy komandytowej

• w związku z ograniczoną odpowiedzialnością komandytariusz jest odsunięty od prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania

• do utworzenia spółki konieczna jest umowa w formie aktu notarialnego i wpisanie do rejestru

• zapis do rejestru powinien zawierać przedmiot wkładu każdego komandytariusza, pieniężne oznaczenie odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (tzw. suma komandytowa), zmiany powyższych danych

• spółka ta nie posiada odpowiedzialności prawnej a rozwiązanie następuje z tych samych przyczyn co spółki jawnej

Spółka z o.o. (dział IX, art.158- 306 KH)

• dominujący typ spółek handlowych

• spółka typu kapitałowego (podstawowe znaczenie ma kapitał (więzi kapitałowe a nie osobowe))

• posiada odpowiedzialność prawną

• do powstania potrzeba zawarcia umowy, wniesienia całego kapitału zakładowego, ustanowienia władz spółki i wpisu do rejestru handlowego

• jedno- lub wieloosobowa

• umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego (pod rygorem nieważności)

• spółka jednoosobowa sporządza zamiast umowy akt załorzycielski

Wymogi utworzenia spółki z o.o.(art.160):

• wniesienie całego kapitału zakładowego

• ustanowienie władz spółki

• umowa określająca: firmę, siedzibę, adres spółki, przedmiot przedsiębiorstwa, czas trwania spółki (gdy jest ograniczony), wysokość kapitału zakładowego, ilość udziałów oraz ilość i wysokość udziałów poszczególnych wspólników

• udział nie może być mniejszy niż 50zł, a kapitał zakładowy nie mniejszy niż 4000zł (art159.2)

Organy władz spółki:

1/ zarząd

• jedno lub wieloosobowy

• członkiem może być wspólnik lub np. menedżer

• członkowie mają prawo reprezentowania spółki (czynności sądowe i pozasądowe) oraz prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (chyba, że umowa stanowi inaczej)

• przy składaniu oświadczenia konieczne jest współdziałanie 2 członków zarządu lub 1 członka i prokurenta

2/ rada nadzorcza i komisja rewizyjna

• co najmniej 3 członków powoływanych przez wspólników

• należy do niej badanie bilansu, rachunku zysków i strat, badanie sprawozdania zarządu oraz składanie przed zgromadzeniem wspólników dorocznego sprawozdania

• prawo nadzoru służy każdemu członkowi rady nadzorczej o ile umowa spółki nie stanowi inaczej

3/zgromadzenie wspólników (art.220 KH)

• przedmiotem zgromadzenia wspólników odbywającego się w ciągu 4 miesięcy po upływie roku obrachunkowego, powinno być rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu, bilansu oraz rachunku zysków i strat za ubiegły rok oraz powzięcie uchwały o podziale zysków lub o pokryciu strat oraz udzielenie organom spółki pokwitowania z wykonywanych przez nie obowiązków

• tylko zgromadzenie wspólników może podjąć decyzje o połączeniu spółek lub zbyciu przedsiębiorstwa (wymagana większość 2/3 głosów)

• w pozostałych sprawach wymagana jest bezwzględna większość głosów

Kapitał spółki z o.o. składa się z udziałów (pieniężnych lub niepieniężnych - aportów)

• w czasie trwania spółki kapitał nie może być zmniejszony

• każdy wspólnik ma prawo do nadzorowania działalności spółki, wglądu do dokumentów i wygospodarowanego zysku

• wpis spółki z o.o. do rejestru handlowego powinien obejmować: firmę, siedzibę, adres i przedmiot działalności przedsiębiorstwa oraz określenie czy wspólnik może mieć jeden czy więcej udziałów, imiona i nazwiska członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki, niepieniężne wkłady wspólników, czas trwania spółki, oznaczenie pisma ogłaszającego dane spółki

• dołączone powinno być:

- umowa spółki

- oświadczenie wszystkich członków zarządu, że udziały pieniężne zostały wpłacone a wkłady niepieniężne przejdą na spółkę z chwilą jej zarejestrowania

- dowód ustanowienia władz spółki

- lista wspólników z podaniem imienia, nazwiska lub firmy oraz ilość i wysokość udziałów każdego ze wspólników

- wzory podpisów członków zarządu

• wpis do rejestru ogłaszany jest w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

• rozwiązanie spółki następuje z przyczyn określonych w umowie, na mocy uchwały wszystkich wspólników stwierdzonej protokółem notarialnym pod rygorem nieważności oraz na skutek upadłości.

republika.pl/zimserwis -- Serwis dla studentów Zarządzania i Marketingu PS -- republika.pl/zimserwis

---