Psychologia społeczna. Obowiązujące rozdziały: 3, 4, 5, 7, 9, 10, 11, 12. Zagadnienia:

-spostrzeganiu i ocena świata społecznego; 
-teoria dysonansu poznawczego Festingera; 
-teorie atrybucji; 
-ukryte teorie osobowości; 
-wywieranie wpływu na ludzi a manipulacja; 
-uwarunkowanie zachowań prospołecznych; 
- uwarunkowanie zachowań agresywnych; 
-zjawiska zachodzące w grupach- facylitacja społeczna, próżniactwo społeczne, syndrom grupowego myślenia; 
-konflikt międzygrupowy i jego rozwiązanie; 
-posłuszeństwo wobec autorytetu; 
-konformizm i nonkonformizm; 
-atrakcyjność  interpersonalna;

Rozdział 3

Dysonans poznawczy a potrzeba podtrzymania samooceny

Streszczenie rozdziału

Jednym z najsilniejszych czynników wpływających na zachowanie ludzi jest potrzeba podtrzymywania wy­sokiej samooceny. W tym rozdziale dowiedliśmy, że potrzeba ta prowadzi do znaczących konsekwencji dla postaw i zachowań. Wedle teorii dysonansu poznawcze­go ludzie zawsze doświadczają przykrego napięcia (dy­sonansu), kiedy staja wobec elementów poznawczych odnoszących się do jakiegoś aspektu zachowania, które jest niezgodne z ich pojęciem Ja. Wtedy są pobudzani do likwidowania tego dysonansu albo przez zmianę swe­go zachowania, albo przez jego usprawiedliwianie tak, aby było ono zgodne z pozytywnym obrazem samego siebie. Powstająca w ten sposób zmiana zachowania jest wynikiem procesu autoperswazji.

Źródła dysonansu :

1) Dysonans nieuchronnie pojawia się po podjęciu waż­nych decyzji (dysonans podecyzyjny), gdy element poznawczy: „Wybrałem alternatywę X" jest niezgodny z elementem: „Skorzystałbym znacznie więcej, wybiera­jąc alternatywę Y". Można usunąć taki dysonans, pod­wyższając ocenę wybranego przedmiotu, a zaniżając ocenę alternatywy odrzuconej.

2) Dysonans pojawia się także wtedy, kiedy ludzie wkładają dużo wysiłku, aby czynić coś nudnego lub uzyskać coś niepotrzebnego. Pojawia się wtedy dążenie do uzasadnienia wysiłku, co prowadzi do podniesienia oce­ny osiągnięcia.

3) Trzecim źródłem dysonansu są niemoralne lub nie­racjonalne zachowania, którym brak wystarczającego uzasadnienia. Na przykład, jeżeli ludzie mówią coś sprzecznego z własną postawą (bronienie stanowiska sprzecznego z własną postawą) przy niskim uzasadnie­niu zewnętrznym, to znajdują wewnętrzne uzasadnienia swojego zachowania i zaczynają wierzyć w to, co powie­dzieli. Podobnie jest, gdy ludzie unikają czegoś, co lu­bią, a towarzyszy temu niewystarczająca kara, to będą wierzyć, że tego czegoś naprawdę nie lubią. Tak samo oddanie komuś przysługi przy braku wystarczającego uzasadnienia pociąga za sobą pojawienie się przeświad­czenia o sympatii dla tej osoby.

W ostatnich latach psychologowie społeczni rozwinę­li nowe i fascynujące kierunki badań oparte na koncepcji zakładającej, że ludzie dążą do podtrzymywania swojej samooceny. Teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości mówi, że dysonans powstaje w związkach inter­personalnych, jeśli ktoś nam bliski osiąga wyższy poziom wykonania w zadaniu, które ma duże znaczenie dla two­rzenia obrazu Ja. Ludzie mogą zmniejszać ten dysonans :

• dystansując się od tej osoby,

• podwyższając swój po­ziom wykonania,

• zaniżając poziom wykonania tej dru­giej osoby

• obniżając znaczenie danego zadania.

Teo­ria autoafirmacji zakłada, że ludzie są bardzo elastycz­ni w zmaganiu się z zagrożeniami swej samooceny. Jeśli dysonans nie może być zmniejszony przez usunięcie kon­kretnego zagrożenia, to ludzie mogą podnieść swoją sa­moocenę poprzez potwierdzenie się w jakiejś innej dzie­dzinie.

Badania nad teorią samopotwierdzania sugerują, że potrzeba podtrzymania samooceny wchodzi czasem w konflikt z potrzebą zweryfikowania obrazu samych sie­bie. Jeżeli osoby z negatywnym obrazem samych siebie obawiają się ujawnienia, że nie są kimś, kim się wydają, i kiedy sądzą, że możliwa jest zmiana i poprawa mniej pożądanych stron samego siebie, to będą wybierać taką informację zwrotną, która potwierdza ich niskie mniema­nie o sobie, a nie informację zwrotną, która je podnosi.

Niebezpieczeństwo redukcji dysonansu przez pod­niesienie samooceny wynika z tego, że może to zakoń­czyć się pułapką racjonalizacji, która wywołuje coraz to głupsze i bardziej niemoralne działania. Jak sugeruje teo­ria autoafirmacji, możemy uniknąć tej pułapki, uświada­miając sobie, że jesteśmy dobrymi i uczciwymi ludźmi, tak że nie musimy uzasadniać i racjonalizować każdego naszego działania.

dysonans poznawczy:

popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych, następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie ' jako osoby przyzwoitej i rozsądnej

elementy poznawcze:

myśli, uczucia, przekonania bądź wiedza o czyms

Jak zredukować dysonans? Mo­żemy to zrobić na trzy podstawowe sposoby:

1. Przez zmianę naszego zachowania — tak, aby było ono zgodne z dy­sonansowym elementem poznawczym.

2. Przez uzasadnienie naszego zachowania — zmieniając jeden z ele­mentów poznawczych tak, aby był on mniej sprzeczny (a zatem bardziej zgodny) z zachowaniem.

3. Przez uzasadnienie naszego zachowania — dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają.

dysonans podecyzyjny:

dysonans, który zostaje nieuchronnie wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest najczęściej likwidowany przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy odrzuconej

Podjęcie decyzji wywołuje dysonans. Elementy poznawcze odnoszące się do negatywnych aspektów preferowanego obiektu są w dysonansie z faktem, że został on wybrany, a elementy poznawcze dotyczące pozy­tywnych aspektów obiektu, który został odrzucony, są w dysonansie z je­go odrzuceniem. Aby zredukować dysonans, ludzie zmieniają sposób my­ślenia o dwóch obiektach — poznawczo oddalają je od siebie w swoich umysłach, utwierdzając się w ten sposób w przekonaniu, że dokonali wła­ściwego wyboru.

Nieodwołalność decyzji - Wykazaliśmy, że im bardziej ważna decyzja, tym większy dysonans. Wybór przyszłego małżonka jest poważniejszy niż wybór na przykład samochodu. Decyzje różnią się także pod wzglę­dem ich nieodwołalności. Zwykle dużo łatwiej powrócić do salonu samo­chodowego i wymienić zakupiony samochód na inny niż wyzwolić się z nieszczęśliwego małżeństwa. Im ważniejsza i bardziej nieodwołalna de­cyzja, tym większa potrzeba redukcji dysonansu. Na tym stwierdzeniu bazuje technika niskiej piłki:

(pozbawiona skrupułów strategia, mocą której sprzedawca nakłania klienta, aby zgodził się kupić produkt po bardzo niskiej cenie; następnie twierdzi, że to była pomyłka, i podnosi cenę; często klient godzi się na zakup po zawyżonej cenie)

pojęcie Ja: suma całej wiedzy o sobie uwzględniająca tożsamość, zdolności i role

uzasadnianie wysiłku: występująca u ludzi tendencja do podwyższania oceny tego, na co ciężko pracowali, aby to osiągnąć

uzasadnienie zewnętrzne: wyjaśnienie, jakie podaje osoba dla swojego dysonansowego zachowania, wskazujące na przyczynę, która znajduje się poza nią samą (np. jeśli ktoś coś robi, aby uzyskać dużą nagrodę lub uniknąć surowej kary)

uzasadnienie wewnętrzne-likwidowanie dysonansu poprzez dokonanie jakiejś zmiany w sobie (np. swojej postawy lub zachowania)

niewystarczająca kara: dysonans wzbudzony wtedy, gdy jednostka nie ma wystarczającego zewnętrznego uzasadnienia, że nie zaangażowała się w pożądane przez nią działanie lub zrezygnowała z pożądanego przez nią obiektu, co zwykle prowadzi do obniżenia atrakcyjności zakazanego działania lub obiektu

Tak więc jednorazowe zagrożenie łagodną karą było skuteczne jeszcze po kilku tygodniach, czego nie można powiedzieć o zagrożeniu surową karą Jak się okazuje, duże nagrody lub surowe kary są efektywnym sposobem dostarczania zewnętrznego uzasadnienia dla jakiegoś działania. Stosownie do tego, czy chcesz, aby ktoś coś uczynił lub aby powstrzymał się od tego czegoś tylko raz, naj­lepszą strategią będzie obietnica dużej nagrody lub zagrożenie surową karą. Jeśli jednak chcesz, aby u kogoś wykształciła się głęboko zakorze­niona postawa, to im mniejsza nagroda lub kara, która wzbudza chwilową uległość, tym większa będzie końcowa zmiana postawy, a więc bardziej długotrwały skutek. Duże nagrody i surowe kary stanowią silne uzasad­nienia zewnętrzne, dlatego blokują powstanie dysonansu, a zatem nie do­puszczają do zmiany postawy.

autoperswazja: długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób usprawiedliwiania samego siebie

Ludzie mają potrzebę spostrzegania sie­bie jako ogólnie inteligentnych, rozsądnych i przyzwoitych, l rzeczywi­ście, to co wywołuje zmianę postawy i zniekształcenia pojawiające się w procesie redukcji dysonansu, to właśnie potrzeba podtrzymywania po­zytywnego obrazu samego siebie. Na pierwszy rzut oka wiele zachowań opisanych w tym rozdziale wydaje się dziwnych: ludzie zaczynają bar­dziej nie lubić osób, którym wyrządzili szkodę, innych zaś lubić bardziej po oddaniu im przysługi; ludzie wierzą we własne kłamstwo tylko wtedy, gdy otrzymują mała lub nie otrzymują żadnej nagrody za okłamanie in­nych itd. Byłoby trudno zrozumieć te zachowania, gdyby nie wiedza, której dostarcza teoria dysonansu poznawczego.

Takie jest podstawowe założenie teorii podtrzymywania poczucia własnej wartos'ci Tessera (1988), która głosi, że istnieją trzy ważne czyn­niki warunkujące pojawienie się dysonansu w związkach międzyosobo­wych a mianowicie:

1. jak wykonujemy zadania w porównaniu z inną oso­bą,

2. jak bliskie kontakty z nią utrzymujemy

3. jakie znaczenie dla defi­niowania naszego Ja ma to zadanie.

Dysonans występuje, jeżeli bliski przyjaciel prze­wyższa nas w wykonaniu zadania, które ma duże znaczenie dla naszego pojęcia Ja.

Jak redukujemy dysonans? Możemy próbować zmienić którykolwiek z trzech elementów go wywołujących

1) możemy rozluźnić nasze kontakty z osobą, która góruje nad nami, dochodząc do przekonania, że ostatecznie nie jest ona tak bliskim przyjacielem

2) Drugim sposobem zmniejszania .takich zagrożeń dla naszej samooceny jest zmiana znaczenia, jakie ma dane zadanie dla tworzenia wyobraże­nia Ja.

3) Wreszcie, ludzie mogą uporać się z zagrożeniami swojej samooceny, zmieniając trzeci komponent w tym równaniu, czyli poziom wykonania porównywany z wykonaniem innej osoby

teoria autoafirmacji: teoria sugerująca, że ludzie będą likwidować wpływ dysonansu wzbudzającego zagrożenie dla ich samooceny przez potwierdzanie swojej kompetencji w dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem

teoria samopotwierdzania:
teoria sugerująca, że ludzie posiadają potrzebę potwierdzania swojego pojęcia ja, bez wzglądu na to, czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne. W pewnych sytuacjach ta tendencja może być w konflikcie z podwyższaniem własnej wartości i usprawiedliwianiem
siebie

pułapka racjonalizacji: możliwy skutek działania wywołanych w procesie redukcji dysonansu usprawiedliwień samego siebie, które ostatecznie skończą się łańcuchem niedorzecznych i niemoralnych działań

rozdział 4 SKRYPT

SPOSTRZEGANIA I OCENY ŚWIATA SPOŁECZNEGO możemy dokonać między innymi dzięki:

-schematom, gdyż mają one istotny wpływ na to co zauważamy, o czym myślimy, co później sobie przypominamy. Schematy odsiewają informację niespójną z dominujący motywem.

Schematy(książkowa definicja)- są to struktury poznawcze, za pomocą których ludzi organizują swoją widzę o świecie według pewnych tematów. Schematy silnie wpływają na to, co z otrzymanej informacji zauważamy, o czym myślimy i co później pamiętamy.

-oszczędności poznawczej -uproszczona metoda myślenia, która pomaga nam zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie jesteśmy w stanie przetwarzać całej oddziałującej na nas informacji społecznej

-wzbudzaniu schematów pod wpływem zdarzeń poprzedzających- zwiększanie się dostępności schematów pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem.

-dostępności schematów- łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee.

-zjawisku wrogich mediów- każda z antagonistycznych, silnie zaangażowanych w coś grup spostrzega neutralne przekazy mediów, jako sobie wrogie.

-efektowi pierwszeństwa- proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie wpływa na to, jak interpretowana jest informacja napływająca później.

(efekt świeżości- największy wpływ ma informacja uzyskana na końcu).

-efektowi uporczywości- proces, który mówi, że przekonania ludzi utrzymują się uporczywie, nawet gdy zostały one podważone.

-heurystykom wydawania sądów- uproszczenia myślowe stosowane przez ludzi w próbach trafnego budowania obrazu świata:

a) heurystyka dostępności- odnosi się do wydawania sądów, na podstawie tego, jak łatwo jest nam coś przywołać do świadomości.

b) heurystyka reprezentatywności- klasyfikowanie rzeczy na podstawie ich podobieństwa do przypadku typowego.

c) heurystyka zakotwiczenia/zastosowania- polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie.

-informacjom o proporcji podstawowej- informacja o częstości występowania w populacji przedstawicieli różnych kategorii.

-wnioskowaniu z prób niereprezentatywnych- dokonywanie uogólnień na podstawie prób informacji, o których wiadomo, że są nietypowe.

Streszczenie pozostałych informacji z rozdziału 4:

-Poznanie społeczne jest to analiza tego w jaki sposób ludzie myślą o sobie samych i o świecie społecznym, co więcej jak wykorzystują te informacje do podejmowania decyzji.

-Samospełniające się proroctwo- zjawisko, poprzez które ludzie niekiedy bezwiednie zachowują się w sposób, który prowadzi do wytworzenia danych wspierających schemat.

- Szacowanie współzmienności- ocenianie korelacji pomiędzy dwiema zmiennymi, czyli jak dwie zmienne wzajemnie na siebie wpływają.

-Korelacja pozorna- przekonanie, że dwie zmienne są skorelowane, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest- wynika ono ze schematu, zgodnie z którym istnieje między nimi związek.

-Bariera nadmiernej ufności - zbyt duże zaufanie do trafności własnych sądów.

Rozdział 4 poszerzenie.

SPOSTRZEGANIE I OCENA ŚWIATA SPOŁECZNEGO.

SPOSTRZEGANIA I OCENY ŚWIATA SPOŁECZNEGO możemy dokonać między innymi dzięki:

-schematom, gdyż mają one istotny wpływ na to co zauważamy, o czym myślimy, co później sobie przypominamy. Schematy organizują informacje w naszych głowach według pewnych tematów . Dotyczą one różnych spraw, np. innych ludzi, nas samych, ról społecznych (np. jakim człowiekiem jest kelnerka?), określonych zdarzeń. W nich zawiera się nasza podstawowa wiedza o świecie i nasze odczucia. Schematy ponad to działają jak filtry, które odsiewają informację niespójną z dominujący motywem (np. jeżeli kogoś nie lubimy i ta osoba raz zrobi coś, co nam się podoba to mimo to trudno jest nam ją polubić). Czasami jednak jakiś fakt może być do tego stopnia niezgodny ze schematem, że z pewnością go zapamiętamy (np. student, który kojarzył nam się z osobą nadużywającą alkohol, nagle zaczyna walczyć, by sprzedawać go dopiero osobom po 25 roku życiu). Ponadto schemat musi być adekwatny i dostępny, by został wykorzystany w budowaniu obrazu świata społecznego.

Spostrzeganie świata przez pryzmat schematów, przynosi niezliczone korzyści (np. jedzenie w restauracji nie wymaga od nas wysiłku poznawczego, bo dysponujemy schematem, dzięki któremu możemy gładko przechodzić przez to doświadczenie). Czasem jednak spostrzeganie świata przez pryzmat schematów może być źródłem problemów( wtedy, gdy schemat jest nietrafny, może doprowadzić do problemu- dlatego, że trudno nam zmienić swoje przekonania).

Schematy(książkowa definicja)- są to struktury poznawcze, za pomocą których ludzi organizują swoją widzę o świecie według pewnych tematów. Schematy silnie wpływają na to, co z otrzymanej informacji zauważamy, o czym myślimy i co później pamiętamy.

-oszczędności poznawczej

Jest to uproszczona metoda myślenia, która pomaga nam zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie jesteśmy w stanie przetwarzać całej oddziałującej na nas informacji społecznej

(np. gdy stoimy na dworcu kolejowym nie rejestrujemy wszystkiego co dzieje się wokół nas ).Dlatego, gdy wykorzystujemy tylko część informacji, jesteśmy narażeni na to, że zlekceważymy to, co może być naprawdę ważne.

Wiąże się to z tym, że nasza pamięć ma charakter rekonstrukcyjny, to znaczy, że nie zapamiętujemy dokładnie na podobieństwo kamery filmowej, pamiętamy tylko część informacji, szczególnie te, które spostrzegamy za sprawą naszych schematów.

-wzbudzaniu schematów pod wpływem zdarzeń poprzedzających- zwiększanie się dostępności schematów pod wpływem tego, co było doświadczane bezpośrednio przedtem (np. zanim zobaczymy jakiegoś wykładowcę to posiadamy o nim pewne informacje od starszych roczników i te osoby, które słyszały, że jest on miły najczęściej tworzą po wykładzie jego obraz pozytywny, te natomiast, które usłyszały, że jest on niemiły- najczęściej wytworzą jego obraz negatywny).

-dostępności schematów- łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee (np. jeżeli w autobusie siada za nami osoba, która dziwnie się zachowuje, to jeżeli myślimy w tym momencie o czymś, co ma związek z osobami chorymi psychicznie to pomyślimy, że osoba ta jest chora umysłowa, jeśli natomiast w tym momencie myślimy o czymś co ma związek z alkoholem- pomyślimy, że ta osoba jest pijana).

-zjawisku wrogich mediów- każda z antagonistycznych, silnie zaangażowanych w coś grup spostrzega neutralne przekazy mediów, jako sobie wrogie (np. gdy oglądamy brutalny mecz dwóch drużyn i jesteśmy kibicami jednej z nich, to spostrzegamy więcej błędów drużyny, której jesteśmy przeciwnikami).

-efektowi pierwszeństwa- proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie wpływa na to, jak interpretowana jest informacja napływająca później. Czyli jeżeli mamy jakieś pierwsze wrażenie to informacja, która napływa później i jest niezgodna z pierwszym wrażeniem jest ignorowana

(efekt świeżości- największy wpływ ma informacja uzyskana na końcu).

-efektowi uporczywości- proces, który mówi, że przekonania ludzi utrzymują się uporczywie, nawet gdy zostały one podważone.

-heurystykom wydawania sądów- uproszczenia myślowe stosowane przez ludzi w próbach trafnego budowania obrazu świata:

a) heurystyka dostępności- odnosi się do wydawania sądów, na podstawie tego, jak łatwo jest nam coś przywołać do świadomości(np. jedziemy samochodem i wahamy się czy zapiąć pasy- jeżeli chwilę przed wyjściem z domu słyszeliśmy o jakiś strasznym wypadku samochodowym- to będziemy bardziej skłonni je zapiąć).

b) heurystyka reprezentatywności- klasyfikowanie rzeczy na podstawie ich podobieństwa do przypadku typowego (np. mamy jakieś wyobrażenie o osobach z Poznania- spotykamy osobę i przypuszczamy, że jest z Poznania).

c) heurystyka zakotwiczenia/zastosowania- polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie.

-informacjom o proporcji podstawowej(informacja o względnych częstościach przedstawicieli różnych kategorii)- informacja o częstości występowania w populacji przedstawicieli różnych kategorii (np. spotykamy osobę u lekarza- pomyślimy, że jest chora bo rzadko do lekarza przychodzą ludzi zdrowi).

-wnioskowaniu z prób niereprezentatywnych- dokonywanie uogólnień na podstawie prób informacji, o których wiadomo, że są nietypowe. To znaczy, że ludzie mają tendencję do uogólniania swoich doświadczeń (np. gdy spotykamy osobę, która pobiera zasiłek, a w rzeczywistości na niego nie zasługuje, wówczas będziemy mieli bardziej negatywne postawy wobec ogółu pobierających zasiłek).

Streszczenie pozostałych informacji z rozdziału 4:

-Poznanie społeczne jest to analiza tego w jaki sposób ludzie myślą o sobie samych i o świecie społecznym, co więcej jak wykorzystują te informacje do podejmowania decyzji.

-Samospełniające się proroctwo- zjawisko, poprzez które ludzie niekiedy bezwiednie zachowują się w sposób, który prowadzi do wytworzenia danych wspierających schemat (np. jakiś nauczyciel uważa, że chłopcy są lepsi w matematyce (istnieją dane, które mówią, że dziewczęta radzą sobie równie dobrze) mimo to ten nauczyciel będzie tkwił przy swoim uważając, że w klasach, w których uczył było więcej uzdolnionych matematycznie chłopców). W przypadku tego nauczyciela, mógł on otaczać większą opieką chłopców, bardziej ich motywować do nauki, stąd też różnice w wynikach. Ludzie na ogół wykazują opór przed zmianą własnych poglądów.

- Szacowanie współzmienności- ocenianie korelacji pomiędzy dwiema zmiennymi, czyli jak dwie zmienne wzajemnie na siebie wpływają (np. palenie papierosów i rak płuc, czy brak snu i złe samopoczucie). Mogą być jednak takie zmienne, które w ogóle na siebie nie wpływają, a mimo to niektórzy ludzi tkwią w przekonaniach o ich słuszności (np. jedzenie czekolady a wypadanie włosów).

-Korelacja pozorna- przekonanie, że dwie zmienne są skorelowane, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest- wynika ono ze schematu, zgodnie z którym istnieje między nimi związek (np. niektórzy psychologowie wierzą w trafność pewnych testów nadal mimo, że w rzeczywistości nie dają one poprawnych wyników).

-Bariera nadmiernej ufności - zbyt duże zaufanie do trafności własnych sądów. Wielu ludzi sądzi, że ich rozumowanie jest bez zarzutu i nie wymaga żadnego poprawienia. W rzeczywistości jednak sądy te nie są tak trafne, za jakie się je przyjmuje (np. gdy proszono badanych o rozpatrzenie stanowiska przeciwstawnego do tego, które ci podzielali, wtedy budziła się w nich świadomość, że są inne sposoby interpretowania i wtedy malała ilość popełnianych przez badanych błędów).

ROZDZIAŁ 5

Spostrzeganie społeczne - badanie, w jaki sposób tworzymy wyobrażenia innych ludzi i wyciągamy wnioski ich dotyczące.

I. Zachowanie niewerbalne.

Komunikacja niewerbalna - sposób, w jaki ludzie się komunikują, intencjonalnie bądź nieintencjonalnie, bez słów; wskaźniki niewerbalne obejmują: mimikę, ton głosu, gesty, pozycje, ruchy ciała, dotyk i spoglądanie.

Zachowanie niewerbalne służy:
- wyrażaniu emocji;
- przenoszeniu postawy;
- informowaniu o cechach osobowości;
- ułatwienie komunikacji werbalnej.

1) Niewerbalne komunikaty badane są zwykle oddzielnie, w ramach odrębnych „kanałów”:

a) mimiczne wyrazy emocji - kanał wyrazów twarzy;

Podstawowe emocje (gniewu, szczęścia, zaskoczenia, strachu, niesmaku i smutku) przenoszone za pomocą kanału twarzy są uniwersalne - wszyscy ludzie wszędzie wyrażają (kodują) te emocje w ten sam sposób i wszyscy potrafią je zinterpretować (zdekodować) z jednakową dokładnością.

Reguły ujawniania - kulturowo zdeterminowane reguły określające, jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawniania.

Należy pamiętać, że często ujawniamy mieszaninę emocji, dlatego często ciężko jest odkodować daną emocję. Podczas gdy jedna część twarzy rejestruje jakąś emocje, druga odzwierciedla inną. Ludzie prezentują również mikrosekundowe, wyjątkowo szybko zmieniające się wyrazy twarzy.

b) kontakt wzrokowy i spojrzenie;

c) gesty rąk i ramion;

Emblematy - niewerbalne gesty, które w danej kulturze są dobrze zdefiniowane, mają zwykle swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki (np. OK)

d) wielokanałowa komunikacja niewerbalna;

Nietypowa jest sytuacja, która by zawierała jedną znaczącą przesłankę sygnalizującą właściwą odpowiedź. Przydatna informacja jest ujawniana wieloma kanałami.
Z badań wynika, że ekstrawertycy prawdziwiej od introwertyków interpretują przesłanki niewerbalne.
Zdolność ludzi do wykrywania kłamstwa nie jest szczególnie wysoka. Mamy skłonności do wyjaśniania niejasności na korzyść innych, do zakładania, że mówią prawdę. Nawet, gdy wiemy, że dana osoba kłamie nie potrafimy określić, co ona czuje. Poszukujemy wskazówek na twarzy, zamiast na sygnałach pochodzących z ruchów ciała i zmian w głosie.

2) Różnice płciowe w komunikacji niewerbalnej.

Kobiety lepiej rozumieją odpowiednie wskazówki i są lepsze w niewerbalnym wyrażaniu uczuć.

Teoria roli społecznej - różnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy płciami; podział w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią, które określają różnice w społecznych zachowaniach kobiet i mężczyzn.

Od kobiet oczekuje się większej opiekuńczości, przyjacielskości, ekspresywności i wrażliwości. Dla kobiet ważniejsze jest opanowanie takich cech jak: wrażliwość, komunikatywność, uprzejmość, przystosowania się i bycia życzliwym.

II. Ukryte teorie osobowości: zapełnianie luk.

Ukryta teoria osobowości - schematy, które ludzie stosują, by pogrupować różne rodzaje cech osobowości (np. gdy ktoś jest uprzejmy, to jest również hojny). Za punkt wyjścia wystarczy nam kilka obserwacji osoby, by stosując swe schematy, stworzyć znacznie bogatszy jej obraz. W ten sposób tworzymy szybko wyobrażenie o danej osobie.
Wiele osób posiada podobne teorie, które budowane są wraz z upływem czasu i wzbogacane doświadczeniem, zawierają silny komponent kulturowy.

III. Atrybucja przyczyn: odpowiadanie na pytanie „dlaczego?”.

Teoria atrybucji - określenie sposobu, w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny zachowania swojego i innych ludzi;

1) Istota procesu atrybucyjnego.

Atrybucja:

a) wewnętrzna - wnioskowanie, że jakaś osoba zachowała się w określony sposób zarówno ze względu na swe właściwości, jak i postawy, charakter czy osobowość.
b) zewnętrzna - wnioskowanie, iż jakaś osoba zachowała się w określony sposób ze względu na właściwość sytuacji, w której się znalazła; zakłada się tu, że większość ludzi zareagowała by tak samo.
Mamy skłonność do szukania przyczyn jakiegoś zachowania w tej właśnie osobie.

2) Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących: od działań do dyspozycji - dokonujemy wewnętrznych atrybucji dotyczącej jakiejś osoby, gdy:

a) istnieje niewiele nietożsamych konsekwencji jej zachowania;
b) zachowanie jest nieoczekiwane.

Rezultaty nietożsame - konsekwencje określonego przebiegu działania, które mogłyby nie wystąpić przy alternatywnym działaniu.

Oczekiwania mogą być oparte na:

a) kategorii - oczekiwania dotyczące ludzi, bazujące na cechach grupy, do których te osoby przynależą (np. oczekiwanie, że ktoś kocha chodzić na przyjęcia, ponieważ należy do miłośników przyjęć lub żeńskiego kółka studenckiego);

b) obiekcie - oczekiwania wobec jakiejś osoby, bazujące na jej wcześniejszych działaniach (np. oczekiwanie, że ktoś pójdzie na plażę, bo robił to w przeszłości).

3) Model współzmienności: atrybucje wewnętrzne przeciw zewnętrznym.

Model współzmienności - koncepcja, według której dokonujemy atrybucji przyczynowych dotyczących zachowania jakiejś osoby na podstawie obserwacji faktów, które zmieniają się wraz z jej zachowaniem.

Podczas formułowania atrybucji bierzemy pod uwagę trzy rodzaje informacji:

a) zgodność informacji - informacja dotycząca tego, w jakim stopniu inni ludzie zachowują się wobec tych samych bodźców tak samo jak to czyni ktoś inny;

b) wybiórczość informacji - informacja mówiąca o tym, do jakiego stopnia dana osoba zachowuje się w ten sam sposób wobec różnych bodźców;

c) spójność informacji - informacja mówiąca o stopniu, w jaki zachowanie jakiejś osoby wobec określonego bodźca jest takie samo mimo upływu czasu i innych okoliczności.

Atrybucja może być dokonana, gdy te trzy źródła złożą się na jeden z dwu różnych wzorców:

a) atrybucja wewnętrzna dokonywana jest, gdy zgodność i wybiórczość informacji są niskie, a spójność wysoka

b) atrybucja zewnętrzna dokonywana jest, gdy zgodność, wybiórczość i spójność są wysokie.

c) atrybucja sytuacyjna dokonywana jest, gdy zgodność jest niska, a wybiórczość i spójność są wysokie.

IV. Stosowanie skrótów poznawczych podczas dokonywania atrybucji.

1) Stosowanie schematów i teorii

W codziennym życiu, gdy dokonujemy atrybucji przyczynowych, pozwalamy dochodzić do głosu naszym schematom i w ten sposób otrzymujemy te, których oczekiwaliśmy (wymieniamy sytuacje, w których dana osoba zachowywała się już w taki sposób)

2) Podstawowy błąd atrybucji: ludzie jako psychologowie atrybucji.

Zakładamy, że ludzie czynią tak a nie inaczej, ponieważ są tacy właśnie, a nie dlatego, że określa ich sytuacja bądź pełniona funkcja.

Podstawowy błąd atrybucji - tendencja do przeceniania czynników wewnętrznych przynależnych do dyspozycji, a niedocenianie roli sytuacji.

Powody tego błędu:

a) Rola spostrzeżenia - koncentrujemy naszą uwagę na osobie, a nie na sytuacji - ludzie są wyraziści spostrzeżeniowo - są czymś, co nasze oczy i uszy zauważają.

Wyrazistość spostrzeżeniowa - informacja, która skupia naszą uwagę; ludzie są skłonni przeceniać przyczynową rolę informacji, która jest wyrazista spostrzeżeniowo.

Tworzymy atrybucję w dwóch etapach:

I) rozpoczynamy od wewnętrznej atrybucji zakładając, iż czyjeś zachowanie zostało określone tym, co tkwi w samym człowieku; pojawia się szybko i spontanicznie;

II) następnie usiłujemy zmodyfikować tę atrybucję, uwzględniając te sytuacje, w jakiej znajdowała się dana osoba - nie zawsze ta modyfikacja jest wystarczająca; gdy uwaga jest rozproszona może do tego etapu nie dojść; wymaga wysiłku i skupienia uwagi.

b) Rola kultury - kultura uczy nas preferowania wyjaśnień odwołujących się do dyspozycji.

3) Różnica między aktorem, a obserwatorem - tendencja do spostrzegania zachowania innych jako następstwa ich dyspozycji, gdy wyjaśniamy nasze zachowania tłumaczymy to wpływem czynników sytuacyjnych.
Jednym z powodów jest wyrazistość spostrzeżeniowa. Wyraziste spostrzeżeniowe są dla nas inni ludzie, przedmioty i rozwijające się wydarzenia. Nie poświęcamy zbyt wiele uwagi sobie samym.
Rola dostępności informacji - aktorzy mają o sobie więcej informacji niż mogą zdobyć obserwatorzy. Atrybucje aktorów wobec siebie często odzwierciedlają czynniki sytuacyjne, bo mają oni większą wiedzę o swoich zachowaniach w różnych sytuacjach aniżeli większość obserwatorów, która ogląda ich w określonych okolicznościach.

4) Atrybucje w służbie ego - wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym zależnym od dyspozycji, za niepowodzenia zaś obwiniają czynniki zewnętrzne należące do sytuacji.

Dlaczego to robimy?
- próbujemy podtrzymać swoją samoocenę wszędzie, gdy tylko to możliwe, nawet jeśli oznacza to zniekształcenie rzeczywistości;
- ludzie dokonują odmiennej atrybucji, ponieważ mają różne informacje i stąd wyprowadzają niejednakowe wnioski o przyczynach danego zachowania;
- atrybucja obronna - wyjaśnienie zachowania, które pozwalają tłumić świadomość np. tego, że jest się śmiertelnym i podatnym na zranienia. Jedną z jej form jest nierealistyczny optymizm - polega na przeświadczeniu ludzi, że rzeczy dobre przydarzą się raczej im niż ich partnerom, a rzeczy złe spotkają innych niż ich samych. Drugą formą tej atrybucji jest wiara w sprawiedliwy świat - zakładamy, że zło dotyka złych ludzi, natomiast dobro dotyka dobrych.
V. Na ile dokładne są nasze atrybucje i wyrażenia.

Im dłużej kogoś znamy, tym bardziej są dokładne nasze sądy o nim. Jednak nawet, gdy kogoś znamy bardzo dobrze, tworzymy wyobrażenia, które odbiegają od doskonałości i pokładamy zbyt wiele wiary w ich precyzje. Błędne ustalenia o ludziach mogą mieć ogromne konsekwencje.
Dlaczego nasze wyobrażenia są czasem błędne?
Winny jest podstawowy błąd atrybucji, schematy, którymi się posługujemy.

Dlaczego czasem wydaje się, że nasze wyobrażenia są dokładne?
Bo zawsze widzimy kogoś w określonych i na ogół podobnych sytuacjach, przy czym jest bez znaczenia jak długo trwa nasza obserwacja, gdy nie uwzględniamy wpływu zewnętrznych uwarunkowań na zachowanie. Drugim powodem jest zasada samospełniającego się proroctwa.

ROZDZIAŁ 7: Konformizm: wpływanie na zachowanie.

I. Konformizm: kiedy i dlaczego?

Konformizm - zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi.

W odpowiedzi na żądania wyrażone wprost albo i nie, ludzie zmieniają swoje zachowanie i podporządkują się oczekiwaniom innych. Postępujemy tak a nie inaczej, ponieważ nie wiemy, co zrobić w zaskakującej i niezwykłej sytuacji. Zachowanie innych traktujemy jako użyteczną informację i decydujemy się reagować tak samo. Być może podporządkujemy się, gdyż nie chcemy być ośmieszeni lub ukarani za odmienność. Wybieramy taki sposób działania, jakiego oczekuje od nas grupa, aby nie być odrzuconym bądź źle potraktowani przez jej członków.

II. Informacyjny wpływ społeczny.

Informacyjny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki dla naszego zachowania; dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza.

Ogromną rolę odgrywają środki masowego przekazu. Trzeba pamiętać, że sprzeciwienie się informacyjnemu wpływowi społecznemu jest możliwe. Zamiast sugerować się zachowaniem innych ludzi, już złapanych w pułapkę indukcji i masowej paniki, sami mamy szukać informacji.

Prywatna akceptacja - dostosowanie się do zachowania innych ludzi bez prawidłowego przekonania o tym, że to, co oni robią albo mówią, jest słuszne.

Publiczny konformizm - dostosowanie się publiczne do zachowania innych ludzi, bez konieczności wiary w to, co robimy lub mówimy, ponieważ istnieje wzajemne zaufanie, jeśli chodzi o definiowanie rzeczywistości i uleganie ocenie wypracowanej przez grupę.

Przemiana - nagła zmiana w pojmowaniu swojego życia, opartej na nowej wiedzy otrzymanej od grupy.

Przemiany mogą się doskonalić w stosunku człowieka do religii, do ideologii politycznej albo do jakiegoś kultu. Często dzieje się tak, że przed ową zmianą człowiek odczuwa niezdecydowanie i zakłopotanie, niezadowolenie z własnego życia, a często nawet desperacje. Spotkanie członków nowej grupy to często poznanie całkowicie nowej definicji sytuacji, radykalnie różniącej się od dotychczas uznawanej. Te nowe przekonania spostrzegane są przez człowieka jako lepsze i bardziej użyteczne od tych, które żywił dotąd. Przemiana wymaga by jednostka podporządkowała się systemowi przekonań nowej grupy odniesienia.

Dramatyczna forma informacyjnego wpływu społecznego pojawić się może w czasie kryzysów. Człowiek staje wówczas w obliczu niepokojącej, potencjalnie niebezpiecznej sytuacji i nie ma wystarczającej wiedzy, jak na nią zareagować. Może po prostu nie wiedzieć, co się właściwie dzieje albo jak powinien postąpić. Kiedy zagrożone jest bezpieczeństwo jednostki, uzyskanie informacji staje się konieczne.

Indukowanie - szybkie rozprzestrzenianie się emocji lub zachować w tłumie.

Psychoza tłumu - pojawienie się w grupie ludzi podobnych fizycznych symptomów bez znanej fizycznej przyczyny.

Przebieg:

1. Jedna lub więcej osób informuje innych o pojawieniu się pewnych dolegliwości fizycznych. Najczęściej są to ludzie, którzy żyją pod wpływem jakiś stresów.
2. Otoczenie tych osób formułuje opinie, które wydają się racjonalnym wytłumaczeniem danej choroby.
3. To wyjaśnienie - nowa definicja sytuacji, rozprzestrzenia się i coraz więcej osób zaczyna sądzić, że odczuwa te same objawy.
4. Wzrasta liczba ludzi dotkniętych owymi dolegliwościami - fizyczne symptomy i ich domniemane wyjaśnienie staje się bardziej wiarygodne.

Kiedy ludzie podporządkowują się informacyjnemu wpływowi społecznemu?

1. Kiedy sytuacja jest niejasna (ludzie nie mają żadnej niezależnej definicji sytuacji dotyczącej ich życia).

2. Kiedy sytuacja jest kryzysowa.
a) gdy zaistnieje jakiś kryzys, zwykle nie mamy czasu, aby zastanowić się co zrobić - jesteśmy przestraszeni, ogarnięci paniką;
b) niestety tych których obserwujemy też są przestraszeni i nie zachowują się racjonalnie;

3. Kiedy inni ludzie są ekspertami (im większym ekspertem jest dana osoba, im większą ma wiedzę, tym jej zachowanie jest bardziej wartościowe, jako wskazówka w niejasnej sytuacji; eksperci jednak nie zawsze są rzetelnym źródłem informacji)

III. Normatywny wpływ społeczny; potrzeba bycia zaakceptowanym.

Normy społeczne - ukryte albo jasne sprecyzowane reguły grupy dotyczące akceptowanych zachowań, wartości i przekonań jej członków.

Grupa ma pewne oczekiwania, co do zachowań jej członków. Osoby, które zachowują się inaczej, są odbierane jako inne, trudno dostępne albo nawet dewiacyjne.

Normatywny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani.

Normatywne powody konformizmu:

- Ludzie wiedzą, że postępują niewłaściwie, ale zachowują się tak, by nie czuć się dziwacznie albo nie wyjść na głupców nawet w oczach obcych sobie ludzi;
- Taki typ konformizmu może być oznaką słabości.

- Taki typ konformizmu może mieć negatywne konsekwencje.

Działania grupy wobec dewianta:

1. Zapędzenie z powrotem do grupy poprzez nasilenie komunikowania się z dewiantem.
2. Drażniące komentarze i dyskusje na temat powodów innego zachowania oraz nakłonienie do podporządkowania się ich oczekiwaniom.
3. Zmniejszenie natężenia komunikowania się z dewiantem.

Czasem normy społeczne są tak zakorzenione, że zostają zinternalizowanie i uznane za poprawne sposoby zachowania. Ludzie są posłuszni tym normom, gdy nikt nie wywiera na nich żadnej presji.

Bezrefleksyjny konformizm - posłuszne zinternalizowanie norm społecznych, bez zastanowienia się nad ich działaniem.

Reagujemy jak automat, dzięki temu nie tracimy na rozważanie każdej najmniejszej czynności, którą musimy wykonać. Jednak czasem, nie obserwujemy uważnie, co się wokół dzieje, czasem podporządkowujemy się nieodpowiednim normom społecznym. W rezultacie zachowujemy się niewłaściwe i wpędzamy się w kłopoty.

Norma wzajemności - norma społeczna, która stwierdza, że jeżeli otrzymujesz coś dobrego od innej osoby, to jesteś zobowiązany odpłacić jej tym samym.

Kiedy ludzie podporządkowują się normatywnemu wpływowi społecznemu?

- Teoria wpływu społecznego - dostosowanie się do wpływu społecznego zależy od siły, bezpośredniości i liczby innych ludzi w grupie.
a) jeżeli grupa będzie dla nas bardziej ważna, im częściej będziemy się z nią spotykać to będziemy się podporządkowywać jej naciskom;
b) jeżeli wielkość grupy rośnie, to konformizm wzrasta - ale tylko do pewnego punktu.

Kiedy poddajemy się wpływom grupy?

a) jeżeli ludzie darzą nas miłością i szacunkiem, bo wtedy wzrasta możliwość ich utraty;
b) jeżeli grupa jest jednomyślna (należy wtedy znaleźć sobie sprzymierzeńca);
c) społeczeństwo, w którym wzrastamy ma wpływ na częstość pojawiania się normatywnego wpływu społecznego;
d) jeśli jesteśmy osobami podatnymi na wpływy (np. niska samoocena);
e) rodzaj sytuacji również wpływa na zachowanie;
f) różnice płciowe;
• Kobiety - gdy grupa wywiera nacisk, a widzowie mogą wprost obserwować stopień, w jakim podporządkujesz się tej presji; skłonne do zgody i wsparcia innych w obliczu bezpośredniego nacisku.

Sposoby uchronienia się przed bezrefleksyjnym konformizmem:

1. zwrócenie baczniejszej uwagi na to, co robimy;
2. podjęcie działania, by posiadać sprzymierzeńca;
3. kredyt zaufania - zdobywa je człowiek w ciągu długiego czasu, dostosowując się do norm grupowych; kiedy już zdobędzie dość zaufania, może - jeżeli jest ku temu sposobność - zachować się niezgodnie z normami, bez groźby odwetu ze strony grupy.

Wpływ mniejszości - przypadek, w którym mniejszość członków grupy wpływa na zachowanie, albo na przekonania grupy;

Rozdział 9

FACYLITACJA SPOŁECZNA - napięcie wynikające z obecności innych osób i możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonywanie łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonywanie zadań trudniejszych.

Obecność innych wywołuje u nas pobudzenie (łatwe zadania wykonujemy szybciej i poprawniej)oraz rozproszenie (trudne zadania wykonujemy wolniej i sprawiają nam większy kłopot). Dzieje się tak dlatego, że :

1. Czujność

Wg teorii Zajonca, który prowadził badania na karaluchach, kiedy jesteśmy sami nic nie rozprasza naszych myśli, ale też nie mobilizujemy się podczas wykonywania rutynowych czynności. Gdy jesteśmy obserwowani wzrasta poziom naszej żywotności. Odczuwamy większą presję, ale jednocześnie jesteśmy bardziej skupieni.

2. „Lęk przed oceną”

Kolejna teoria mówi o tym, że dzieje się tak ponieważ boimy się tego co myślą o nas inni. Nasze pobudzenie nie jest wywołane samą obecnością innych osób, lecz faktem jak nas oceniają, jak jesteśmy przez nich postrzegani.

3. Trzecia teoria ma związek z rozproszeniem uwagi. Jesteśmy czujni w obecności innych osób, lecz tutaj nacisk kładzie się na konflikt, jaki w nas powstaje w związku z zakłóceniami podczas realizowanego zadania. (Coś robimy, a coś nas rozprasza) Migające światło czy hałas wywołują podobne efekty do obecności innych osób.

PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE - uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania, uspokojenie osłabia wykonanie zadań prostych, lecz ułatwia wykonywanie zadań trudnych.

SYNDROM GRUPOWEGO MYŚLENIA - rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnienie faktów.

Autorem tej koncepcji jest I. Janis.

Warunki sprzyjające występowaniu myślenia grupowego:

• Duża spójność grupy: grupa zapewnia prestiż i jest atrakcyjna - dlatego ludzie chcą do niej należeć

• Izolacja grupy: oddzielona od poglądów przeciwnych własnym opiniom

• Autorytarny przywódca: przywódca kontroluje dyskusje w grupie oraz wyraźnie przedstawia swoje życzenia

• Silny stres: członkowie grupy odczuwają zagrożenie dla grupy

• Słabo wypracowane sposoby podejmowania decyzji: brak standardowych metod rozpatrywania alternatywnych poglądów

Symptomy myślenia grupowego:

• Złudzenie odporności na ataki - grupa odczuwa swoją nieomylność i siłę

• Przekonanie o moralnych racjach grupy - „Bóg jest z nami”. Powoduje lekceważenie etycznych i moralnych konsekwencji podejmowanych decyzji. Przy nadmiernie optymistycznym założeniu o mądrości grupy, jedynym kryterium osądu moralnego decyzji jest zgodność członków grupy co do podjętych działań.

• Stereotypowy spostrzeganie przeciwników - grupy zewnętrzne i ich przywódców ocenia się jako niemoralnych wrogów, z którymi nie należy prowadzić żadnych negocjacji lub jako głupich czy zbyt słabych. Przyjęcie takiego wizerunku przeciwnika uzasadnia podjęte przeciwko nim decyzje.

• Autocenzura - członkowie grupy sami rezygnują z przedstawiania odmiennych poglądów, aby nie „torpedować samych siebie”

• Ukierunkowany nacisk na dysydentów, aby podporządkowali się większości - wobec każdego członka grupy, który ma wątpliwości czy też przeciwstawia się zbiorowym opiniom pojawia się szantaż nielojalności i nacisk, aby unikać krytyki podjętych postanowień.

• Złudzenie jednomyślności - iluzja, że wszyscy są zgodni, wynikające z pomijania oponentów

• Strażnicy jednomyślności - to członkowie grupy, którzy chronią grupę przed „niepoprawnym myśleniem”, hamują dopływ niepomyślnych informacji z zewnątrz i pilnują, by nikt nie siał wątpliwości co do podjętej decyzji. Chronią przywódcę przed odmiennymi poglądami.

Podejmowanie błędnych decyzji:

• Niepełna analiza alternatywnych poglądów

• Lekceważenie określania poziomu ryzyka dla preferowanych rozwiązań

• Opieranie się na niepełnej informacji

• Brak planu działania na wypadek niepowodzenia

KONFLIKT MIĘDZYGRUPOWY I JEGO ROZWIĄZANIE

Konflikt intrapersonalny - napięcie jednostki wywołane dążeniem do dwóch lub więcej sprzecznych celów (rodzic pragnący jednocześnie opiekować się dzieckiem i robić karierę zawodową)

Konflikt interpersonalny - napięcie między dwiema lub więcej osobami albo grupami, które mają sprzeczne cele. Ten konflikt można podzielić na dwa typy:

1. Konflikt o sumie zerowej - wygrana jednej strony jest zawsze równa przegranej drugiej strony, tak jak w zawodach sportowych. Obie strony nie mogą jednocześnie wygrać, ani przegrać.

2. Konflikt motywów mieszanych - występuje częściej w codziennym życiu, człowiek ma do wyboru dwie możliwości: rywalizację (w rezultacie osiąga zysk dla siebie) lub współpracę (maksymalizuje zysk dla obu stron).

Sposoby rozwiązywania konfliktów:

1. Negocjacje - forma porozumiewania się przeciwnych stron konfliktu, gdzie zainteresowani składają wzajemne propozycje i kontrpropozycje, a problem jest rozwiązany pod warunkiem, że obie strony osiągną zgodę.

Strategie z jakich można korzystać podczas negocjacji:

• Rozwiązania integrujące - rozwiązania konfliktu z korzyścią dla obu stron.

• Należy zbadać, co jest istotne dla partnera. Pozwoli to uniknąć niewygodnych kompromisów.

• GRIT (czyli stopniowe i odwzajemnione skłanianie do obniżenia napięcia) - („coś za coś”)strategia ograniczania konfliktu w sytuacjach codziennego życia, w których:

1. Informujesz do swojej chęci do współpracy

2. Współpracujesz

3. Odwzajemniasz każde kooperacyjne działanie, ale

4. Jeżeli twój partner działa agresywnie, odpowiadasz mu tym samym

2. Mediacja - wyrażenie zgody na udział trzeciej strony przy rozwiązywaniu konfliktu

3. Arbitraż - sposób rozwiązywania konfliktów polegający na tym, że trzecia strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym partnerom

Rozdział10. Atrakcyjność interpersonalna: od pierwszego wrażenia do związków

1. GŁÓWNI PROTOPLAŚCI ATRAKCYJNOŚCI

Lubimy tych którzy:

1. wierzenia i zainteresowania mają podobne do naszych

2. mają podobne zdolności, umiejętności, kompetencje

3. posiadają miłe i pożądane cechy (lojalność, rozsądek, uczciwość i uprzejmość

4. też nas lubią

1. Osoba z sąsiedztwa: efekt częstości kontaktów

Determinanty zjawiska wzajemnej atrakcyjności - bliskość

• Efekt częstości kontaktów: im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie on naszym przyjacielem.(ujawnia się nawet na najniższym poziomie)

[Eksperyment. Mady Segal - usadzenie w klasie i przyznanie miejsc w akademiku w porządku alfabetycznym (przypadkowość). Wskazanie kogo się najbardziej lubi tych najbliżej np. Larson & Lee.

• Efekt czystej ekspozycji: im częściej jesteśmy wystawieni na ekspozycję bodźca, tym bardziej jesteśmy skłonni ten bodziec polubić (np. mieszkamy w miejscu, w którym często zjawia się wiele osób).

[Eksperyment Zajonca: im częściej była pokazywana fotografia danej osoby, tym bardziej była lubiana]

[Eksperyment z fotografią nas w lustrze i zwykłym portretem. Podobamy się sobie bardziej na „lustrzanym” zdjęciu siebie oglądamy w lustrze. Przyjaciele wybierają zwykły portret tak nas widzą].

2. Wpływ atrakcyjności fizycznej na to, czy kogoś lubimy

„Tylko powierzchowni ludzie nie oceniają po wyglądzie” - Oscar Wilde.

1. Założenia przyjmowane w stosunku do ludzi atrakcyjnych

Funkcjonowanie stereotypu - „piękne jest dobre” (K. Dion, E. Berscheid - w powszechnej świadomości to co piękne kojarzone jest z innymi pozytywnymi cechami.

2. Kulturowe standardy piękna.

Dotyczy to głównie dzieci, które są głównymi odbiorcami Disneya i lalek Barbie.

Eksperyment Dion i Berscheid: badania dzieci w przedszkolu (także zdanie studentów na temat atrakcyjności dzieci w przedszkolu)- są wrażliwe na atrakcyjność fizyczną rówieśników. Atrakcyjność fizyczna ma duży wpływ na popularność. [Może to wynikać z naśladownictwa dorosłych, kt. też faworyzują pięknych]

3. Samospełniające się proroctwo

(irytująca konsekwencja stereotypu opartego na fizycznej atrakcyjności to możliwość pojawienia się s.p.)

Jak bardzo lubimy innych decyduje o tym, jak bardzo wydają się oni nam atrakcyjni.

Samospełniające się proroctwo sposób w jaki traktujemy ludzi wpływa na ich zachowanie i na to co myślą o sobie. I vice versa - to jak bardzo lubimy innych, wpływa na ich pojęcie atrakcyjności u siebie. Im bardziej kogoś lubimy, tym przyjemniejszy wydaje nam się jego wygląd.

[Eksperyment - nauczyciel „ciepły” traktowany jako bardziej atrakcyjny fizycznie od nauczyciela „zimnego”]

3. Podobieństwo: swój ciągnie do swego

Podobieństwo (postaw, przekonań, wartości, itp.) - jak my sami jesteśmy podobni do drugiej osoby.

Dlaczego podobieństwo jest ważne dla zjawiska atrakcyjności interpersonalnej? ponieważ:

• ludzie podobni dostarczają społecznego wsparcia dla naszych własnych cech i wierzeń (potwierdzają nasze przekonania)

• myślimy negatywnie o tych, którzy nie zgadzają się z nami w ważnych kwestiach (prowadzi do repulsji).

4. Dopełnianie: czyż przeciwieństwa się nie przyciągają?

np. - osoba uległa może być atrakcyjna dla tych, którzy lubią wychowywać innych,

- gaduła atrakcyjna dla osoby małomównej

- nieśmiała dla otwartej [usw...]

[trzeba zrobić rozróżnienie na podobieństwo kogo czego; podobieństwo poglądów, opinii, zainteresowań, ale różnice charakterów - np. introwertyk, ekstrawertyk ...]

5. Obsypywanie pochwałami

• Ingracjacja - stosowanie strategii (np. udzielanie pochwał, pozytywne wsparcie) w celu manipulowania innymi czy zdobywania ich sympatii.

• Obsypywanie pochwałami skuteczne do momentu wyczucia przez nas ewentualnej podstępnej metody manipulacyjnej (wg. tłumacza - „maślenia komuś”) ingracjacji, lub nieszczere, nieuzasadnione.

• Sądzimy, że osoby wykrywające nasze wady są bardziej inteligentne, od chwalących nas.

6. Lubić i być lubianym

Bez względu na to, czy wskaźniki, do których się

odwołujemy, mają charakter werbalny czy niewerbalny, to najważniejszym

wyznacznikiem tego, czy lubimy osobę A, jest prawdopodobnie to, czy osoba A lubi

nas. Oczywiście to, co myślimy, wpływa na to, co robimy. Przekonanie, że nowo poznana osoba nas lubi, zachęca do zachowywania się w sposób przyjacielski i bardziej otwarty niż wtedy, gdybyśmy sądzili inaczej.

„Śmiej się, a świat będzie się śmiał do ciebie”

• Konsekwencje zmian w czyjeś sympatii do nas: efekt zysku -straty

Efekt zysku i straty tym bardziej lubimy daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włoży w zmianę jej pierwotnej opinii o nas, natomiast tym mniej lubimy daną osobę, im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy (na początku nas lubiła, a teraz nie).

7. Teorie atrakcyjności interpersonalnej: wymiana społeczna i równość (Thibaut & Kelley)

a) teoria wymiany społecznej - to, co ludzie sądzą o swoim związku z inną osobą, zależy od tego, jak spostrzegają nagrody, które daje im ten związek, koszty, na jakie się narażają, na jaki - ich zdaniem - związek zasługują i jakie jest -ich zdaniem- prawdopodobieństwo nawiązania lepszych stosunków z kimś innym.

• Nagrody- pozytywne aspekty związku, czynią go wartościowy i wzmacniającym. Są to cechy indywidualne partnera, konkretne zachowania, jak i nasze umiejętności osiągania zewnętrznych korzyści dzięki znajomości zalet partnera (dostęp do pieniędzy, status, działalność, grono przyjaciół)

• Koszty - konieczność znoszenia drażniących nawyków, wady drugiej osoby

• Efekt związku - rachunek nagród i kosztów [wynik ujemny - związek w słabej kondycji]

• Poziom odniesienia (T. K.) bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku. Tzw. Poprzeczka

• Porównawczy poziom odniesienia - bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku w porównaniu z innym, możliwym związkiem

b) Teoria równości - przyjmuje się, że ludzie czują się najszczęśliwsi w związkach, w których zarówno koszty jak i zyski będące udziałem, jednej ze stron są w przybliżeniu takie same jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie.

2. ZWIĄZKI UCZUCIOWE

1. miłość braterska - uczucie zaangażowania, bliskości w stosunku do drugiej osoby, któremu nie towarzyszy namiętność ani pobudzenie fizyczne.

2. Miłość erotyczna - intensywna tęsknota za drugą osobą, której towarzyszy fizjologiczne pobudzenie (bicie serca). Gdy wszystko przebiega dobrze (II. Strona też nas kocha) - czujemy spełnienie, ekstazę.

Gdy miłość nieodwzajemniona - smutek, rozpacz.

• Trójczynnikowa koncepcja miłości (Robert Sternberg `86; `88) - zgodnie z nią miłość to stan składający się z trzech podstawowych elementów:

I uczucie bliskości - to uczucie związku z drugą osobą

II namiętność - najbardziej gorący czynnik, wyraża się stopniem pobudzenia wobec partnera (także pobudzenie seksualne)

III zaangażowanie - definiowane na poziomie decyzji krótkoterminowej (znaczy, że kochamy partnera) i długoterminowej (chcemy podtrzymać tę miłość i wierność)

3. PRZYCZYNY MIŁOŚCI

1) Wymiana społeczna w związkach długotrwałych.

Nagrody są zawsze ważne dla wyniku końcowego, koszty zaś odgrywają coraz większą rolę wraz z upływem czasu.

• Inwestycyjny model związku (Rusbult) - (inwestycja) to co ludzie wnoszą w dany związek, zależy od satysfakcji, jaką im daje; satysfakcji definiowanej w kategoriach nagród, kosztów, a także poziomu odniesienia i porównawczego poziomu odniesienia oraz inwestycji, które stracą, gdy się z tego związku wycofają.

• inwestycje - dobra materialne (środki, własność np. dom.), niematerialne ( dobro emocjonalne naszych dzieci, poczucie integralności)

(im więcej inwestujemy w związek, tym mniej jest prawdopodobne, że go opuścimy, mimo, że nas nie satysfakcjonuje, a inne związki wydają się być bardziej satysfakcjonujące).

Nagrody - Koszty

Zadowolenie ze związku

- Poziom odniesienia

Porównawczy poziom odniesienia Zaangażowanie w związek

Poziom inwestycji wnoszonych

w dany związek

ryc. 1 inwestycyjny model zaangażowania

Związki krótkotrwałe - relacje wymiany, w których ludzie przywiązują dużą wagę do równego rozkładania się zysków i kosztów:

1. oczekujemy natychmiastowej zapłaty za nasze usługi

2. czujemy się zawstydzeni, jeżeli grzeczność z naszej strony nie spotka się z grzecznością partnera

3. rejestrujemy dokładnie co kto wnosi

4. to, że możemy pomóc drugiej osobie nie ma wpływu na nasz nastrój

Związki długotrwałe - relacje darowizny, koncentracja na pomaganiu partnerowi (tu odwrotnie do krótkotrwałych zw.)

2) Równość: czy zawsze musi być „coś za coś”?

• Relacje wymiany - relacje interpersonalne oparte na potrzebie równości (tj. na potrzebie wyrównania stosunku kosztów do zysków), tyczy się związków(osób), które poznały się niedawno.

• Relacje darowizny - związki, w których ludzie troszczą się przede wszystkim o zaspokojenie potrzeb drugiej osoby. (np. rodzicielstwo)

Lidzie różnią się pod względem stopnia realizacji zasady równości.

3) Atrakcyjność fizyczna a związki długotrwałe

Liczy się, czy atrakcyjność osoby , z którą się spotykamy, dorównuje naszej atrakcyjności.

4. Style przywiązywania się a związki uczuciowe

Styl przywiązywania się - oczekiwania, jakie ludzie formują co do kontaktów z innymi osobami; oczekiwania te wynikają z rodzaju więzi między ich pierwszymi opiekunami a nimi jako niemowlętami

Trzy typy relacji pomiędzy niemowlętami i ich matkami (style przywiązywania)

1. oparty jest na poczuciu bezpieczeństwa - jego cechą charakterystyczną jest zaufanie, brak lęku przed odrzuceniem i świadomość, że jest się wartościową i lubianą osobą.

2. oparty jest na unikaniu - cechą charakterystyczną jest tłumienie potrzeby nawiązania intymnych kontaktów z tą osobą, ponieważ , ponieważ realizacja tej potrzeby zakończyła się niepowodzeniem; ludzie dla których charakterystyczny jest ten styl, z trudnością nawiązują bliskie kontakty z innymi. (posiadają opiekunów niedostępnych, zdystansowanych)

3. Lękowo - ambiwalentny - cechą charakterystyczną jest niepokój wynikający z niepewności, czy druga osoba odpowie na potrzebę nawiązania intymnego kontaktu; rezultatem jest wyższy niż przeciętnie poziom lęku. (Mają najczęściej opiekunów niekonsekwentnych i apodyktycznych).

5. Kłopoty w raju

a) Uczucie zazdrości w bliskich związkach uczuciowych

• Związek między zazdrością a samooceną nie jest tak wielki jak przypuszczano,

• stwierdza się, że ludzie skłonni do zazdrości wtedy, gdy czują się zagrożeni w obszarach szczególnie ważnych dla ich dobrej samooceny, w ważnej dla nas dziedzinie.(np. chcemy bardzo dostać się na psychologię, a dostaje się nasz kolega)

b) Zerwanie: rozstanie jest zawsze trudne

Cztery etapy odchodzenia od drugiej osoby

1. faza interpersonalna - myślimy, jak bardzo niesatysfakcjonujący jest dla nas ten związek

2. faza diady - dyskutowanie na temat rozstania z partnerem

3. faza społeczna - przekazywanie informacji innym na temat rozstania z partnerem

4. raz jeszcze faza interpersonalna - fakt rozstania zostaje przyjęty do wiadomości i podejmujemy próbę sformułowania własnej oceny tego, co się stało

Rozróżnienie na osoby: Rozstające się - osoby z wysokim poczuciem odpowiedzialności

Porzucające - udział ich w tej decyzji był znaczący

Porzuconych - osoby z niskim poczuciem odpowiedzialności

Rozdział 11

ZACHOWANIE PROSPOŁECZNE: DLACZEGO LUDZIE POMAGAJĄ INNYM

1. Geneza zachowania prospołecznego, dlaczego ludzie pomagają.

Zachowanie prospołeczne- każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści innej osobie

SOCJOBIOLOGIA: INSTYNKTY I GENY

Socjobiologia- Perspektywa, w ramach której zjawiska społeczne tłumaczy się stosując prawa teorii ewolucji. Podejście stworzone przez Wilsona i Dawkinsa, opiera się na dwóch podstawowych założeniach:

• Wiele społecznych zachowań ma swoje korzenie w wyposażeniu genetycznym, co oznacza że ludzie posiadający określone geny są bardziej skłonni do przejawiania określonych zachowań

• W toku ewolucji niektóre zachowania były bardziej utrwalane niż inne i stanowią nieodłączną część naszego genetycznego dziedzictwa

Część zwolenników socjobiologii próbuje wyjaśnić mechanizm psychospołecznych zachowań używając pojęcia doboru krewniaczego które mówi o tym, że człowiek może zwiększyć prawdopodobieństwo przekazania swoich genów nastepnym pokoleniom nie tylko poprzez posiadanie dzieci, ale także dzięki przeżyciu spokrewnionych z nim osób, dlatego dokładamy starań aby nic złego nie stało się naszym krewnym.

Dobór krewniaczy- koncepcja, zgodnie z którą zachowania jednostki mające na celu ochrone życia spokrewnionych z nią osób są utrwalane przez mechanizm naturalnej selekcji.

Inną przyczyną zachowań prospołecznych może być norma wzajemności, co wyjaśnia dlaczego pomoc jest udzielana także ludziom, z którymi nie łączą nas żadne genetyczne więzy. W toku swego rozwoju człowiek nauczył się że łatwiej jest przetrwać współpracując.

Norma wzajemności- założenie, że inni będą nas traktować w ten sam sposób, w jaki my ich traktujemy.

WYMIANA SPOŁECZNA: ZYSKI I KOSZTY ZWIĄZANE Z POMAGANIEM

Teoria wymiany społecznej- zakłada, że działamy powodowani dążeniem do maksymalizacji zysków i minimalizacji kosztów. Zakłada, ze podstawową właściwością człowieka jest troska o własny interes.

Zwolennicy teorii wymiany społecznej uważają, że wartość nagradzającą zachowań społecznych można tłumaczyć w trojaki sposób. Po pierwsze należy wziąśc pod uwage normę wzajemności (postępujemy tak jak inni wobec nas, pomaganie traktujemy jako inwestycje w przyszłość), po drugie przyjście komuś z pomocą łagodzi dyskomfort związany z przyglądaniem się cudzemu nieszczęściu, po trzecie pomaganie pozwala jednostce zdobyć uznanie i gratyfikację.

Teoria wymiany społecznej podważa więc rozumienie zachowania prospołecznego jako wyrazu altruizmu, czyli dążenia do zapewnienia pomyślności drugiej osobie z pominięciem własnego interesu.

EMPATIA I ALTRUIZM: POMOC BEZINTERESOWNA

C. Daniel Baton promuje pogląd, że ludzie udzielają pomocy innym z dobroi swych serc. Twierdzi, że dopóki doświadczamy empatii wobec osoby potrzebującej pomocy, dopóty będziemy pomagać czy to leży w naszym interesie czy też nie.

Empatia- zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i odbierania w podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania podobnych emocji.

Hipoteza empatii-altruizmu- przekonanie iż empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielania jej pomocy bez względu na konsekwencje podjętych działań. Gdy nie odczuwamy empatii, główną role zaczynają odgrywać prawa wymiany społecznej. Teoria ta pomaga wyjaśnić jak dochodzi do tego, że ktoś oddaje własne życie aby ratować życie nieznajomej mu osoby.

2. Indywidualne przesłanki zachowań prospołecznych: dlaczego niektórzy ludzie są bardziej niż inni skłonni do pomocy?

Na proces udzielania pomocy wpływają nie tylko opisane wyżej ludzkie motywacje ale także indywidualne i sytuacyjne czynniki.

RÓŻNICE INDYWIDUALNE: OSOBOWOŚĆ ALTRUISTYCZNA

• Wpływ nagród i wzorców na gotowość udzielania pomocy.

Zachowanie prospołeczne pojawia się już we wczesnym etapie rozwoju, rodzie mogą zachęcać dzieci do zachowań prospołecznych w stosunku do siebie i innych nagradzając je pochwałami, uśmiechem czy przytuleniem. Źle jednak jeśli dzieci decydują się na udzielanie pomocy aby zadowolić rodziców, nie będą wtedy postrzegały siebie jako osób altruistycznych, dojdą za to do przekonania, że pomagac warto wtedy, gdy można cos w zamian uzyskać. Zgubny wpływ nagród podobny jest do efektu nadmiernego uzasadnienia.

Innym sposobem rozwijania altruizmu w dzieciach jest prezentowanie własnych zachowań prospołecznych.

Osobowość altruistyczna- osobowość, którą charakteryzuje tendencja do udzielania pomocy innym osobom. Jeżeli ktoś zachowuje się altruistycznie jednej sytuacji, nie można stwierdzić ile altruizmu okaże w innej. Korelacja nie jest wysoka.

Należy wziąść pod uwagę także nastrój w jakim osoba akurat się znajduje oraz rodzaj nacisków jakim w danej chwili podlega ( nawet Matka Teresa jest skora nieść pomoc w pewnych okolicznościach bardziej niż w innych )

• Płeć a zachowanie prospołeczne

Od mężczyzny możemy oczekiwać udzielania pomocy w sytuacjach bardziej ekstremalnych, wymagających odwagi i zdecydowania, natomiast pomocy udzielanej przez kobiety towarzyszy cześciej tworzenie długotrwałej relacji pomagania.

• Wpływ samopoczucia na udzielanie pomocy: czujesz się dobrze, czynisz dobrze

Ludzie w dobrym nastroju są bardziej skłonni do udzielania pomocy. Gdy mamy dobry humor zaczynamy spostrzegać pozytywne cechy innych osób i interpretujemy wszelkie wątpliwości na ich korzyść. Po drugie pomagając przedłużamy trwanie miłego stanu ducha. Dobry nastrój sprawia również że wiecej uwagi poświęcamy swojej osobie i w konsekwencji bardziej dązymy by zachowywać się zgodnie z uznawanymi wartościami i ideałami

• Redukcja negatywnego stanu emocjonalnego:czujesz się źle, czynisz dobrze

Poczucie winy i smutek może również zwiększać gotowość do pomocy, pogląd ten nosi nazwę hipotezy redukcji negatywnego stanu emocjonalnego, stanowi przykład zastosowania teorii wymiany społecznej do wyjaśnienia mechanizmu zachowań prospołecznych: pomagając innym pomagamy sobie pozbyć się smutku i przygnębienia.

SYTUACYJNE DETERMINANTY PROSPOŁECZNEGO ZACHOWANIA: KIEDY LUDZIE POMAGAJĄ

• Środowisko wiejskie a miejskie

W małym mieście ludzie są bardziej skłonni do udzielania pomocy, wychowywanie w miasteczku kształtuje przyjazne nastawienie wobec innych, sprawia że ludzie są bardziej ufni i altruistyczni, w dużym miescie ludzie są bardziej nieufni, nauczeni zajmować się swoimi sprawami. Istnieje również hipoteza przeładowania urbanistycznego- przekonanie, że mieszkańcy miast, broniąc się przed nadmiarem liczby docierających bodźców, jakich dostarcza im miejskie życie, wykazują tendencje do zamykania się w sobie i unikania kontaktów z innymi ludźmi. Ci sami ludzie umieszczeni w bardziej spokojnym otoczeniu byliby bardziej skłonni do pomocy.

• Liczba świadków: efekt widza

Efekt widza- zależnośc polegająca na tym, że im więcej jest świadków nagłego wypadku, tym mniejsza jest szansa, że którykolwiek z nich podejmie interwencję.

Do podjęcia decyzji o przyjściu z pomoca potrzebne jest spełnienie pieciu warunków:

1. Dostrzeżenie zdarzenia

2. Interpretacja zdarzenia jako nagłego wypadku (człowiek odpowiada sobie na pytanie czy w danych okolicznościach potrzebna jest jego pomoc)

Kumulacja ignorancji- fenomen polegający na tym, że świadkowie nagłego wypadku wzajemnie obserwując swoją obojętność interpretują zdarzenie jako niegroźne i nie wymagające interwencji.

3. Przyjęcie odpowiedzialności za sytuację i to co się dalej stanie, postanowienie czy podejmiemy działania pomocnicze. Gdy świadków jest wielu następuje rozproszenie odpowiedzialności (wraz ze wzrostem świadków zmniejsza się poczucie odpowiedzialności za rozwój wypadków)

4. Znajomość właściwej formy pomocy (czy umiem pływać aby wskoczyć do wody, czy wiem jak reanimować człowieka?)

5. Podjecie decyzji o udzieleniu pomocy- nawet jeśli wiem jak interweniować rozważam ewentualne związane z tym koszty (ośmieszę się, stanie mi się krzywda)

Dopóki jednostka nie przejdzie przez wszystkie te etapy, nie podejmie pomocy.

• Charakterystyka ofiary

Na to, czy ludzie pomogą ofierze czy nie wpływa również to kim ona jest. Chętniej pomagamy ludziom podobnym do nas samych.

---