Metody nauczania teoretycznego na kursie prawa jazdy
Najczęściej stosowanymi metodami podczas kursów nauki jazdy są:
W przypadku kształcenia teoretycznego:
wykład
pogadanka
dyskusja
opowiadanie
opis
wyjaśnienie
WYKŁAD
Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiedzy jakiemuś audytorium.
Wykład - metoda podająca, jedna z podstawowych metod nauczania w szkołach wyższych i na kursach.
Typowe dla wykładu elementy to przekazanie informacji w sposób systematyczny i logicznie konsekwentny. Wykładowca powinien treść wykładu wiązać umiejętnie z życiem, dobierać trafne i interesujące przykłady, starannie się wysławiać. Wykład nie powinien również być zbyt długi.
Elementy wykładu:
Część wstępna - zaznajomienie uczestników z przedmiotem, przypomnienie znanych pojęć, nawiązanie do posiadanych wiadomości, w celu wzbudzenia zainteresowania tematem. Wykładowca powinien przedstawić plan, według którego zostanie rozwinięty właściwy temat wykładu. Zamiast plany można przedstawić pytania problemowe, na które odpowiedzi udzieli główną część wykładu.
Część główna - omówienie zawartej w temacie problematyki, przedstawia tezy i materiał dowodowy, w ustalonym porządku i ładzie. Przejście do omawiania kolejnego zagadnienia powinno być wyraźnie zaznaczone.
Część podsumowująca - syntetyczny przegląd podstawowych treści, podkreśla ich istotne elementy w formie ogólnych zasad i praw. Możliwe i nawet wskazane jest stawianie przez słuchaczy pytań.
Wykładowca powinien:
Dbać o odpowiednie tempo wykładu
Korzystać z pomocy naukowych
Odpowiednio modulować głos
Ograniczać ruchliwość (zmiana miejsca wykładu powinna wynikać z organizacji wykładu)
Zalety wykładu:
Przekazywanie ścisłych informacji
Ekonomiczne wykorzystanie czasu
Różnicowanie problematyki w zależności od przygotowania słuchaczy
Kształtowanie analizy i syntezy podanych faktów
Oddziaływanie na postawy słuchaczy, kształtowanie ich poglądów i przekonań.
Wady wykładu:
Jednostronna aktywność wykładowcy przy biernej postawie słuchaczy
Brak kontaktu wykładowcy ze słuchaczami dla zrozumienia, w jaki sposób przyjmują i rozumieją treść wykładu.
POGADANKA
Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z uczniami (wzajemnym zadawaniu pytań, przy czym nauczyciel jest w tej rozmowie osobą kierującą). To metoda podająca.
Pogadanka zwykle wykorzystywana jest do:
przygotowania uczniów do pracy na lekcji
zaznajamiania uczniów z nowym materiałem
przypomnienia wiadomości z poprzednich lekcji
uzupełnienia wcześniej realizowanego materiału
wyprowadzania z posiadanej wiedzy uogólnień i wniosków
systematyzowania i utrwalaniu wiadomości
Etapy pogadanki:
Część wstępna: nawiązanie kontaktu ze słuchaczem
Zadawanie prostych pytań, które działają na słuchaczy aktywizująco
Rozwiązanie wysuniętego problemu
Zebranie, uporządkowanie i utrwalenie uzyskanych w toku rozważań wyników
Warunki skutecznej pogadanki:
Żywe tempo
Swobodna atmosfera
Celowe i świadome zadawanie pytań
DYSKUSJA
Dyskusja dydaktyczna to metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami, prowadząca do zbiorowego rozwiązania problemu. Uczestnicy dyskusji prezentują własne poglądy lub odwołują się do poglądów innych osób.
To metoda problemowa
Stosowanie tej metody zaleca się wtedy, gdy uczniowie reprezentują znaczny stopień dojrzałości i samodzielności w:
zdobywaniu wiedzy
w formułowaniu zagadnień
w doborze i jasnym przedstawianiu własnych argumentów
rzeczowym przygotowaniu się do tematu dyskusji.
Dobrze przeprowadzona dyskusja uczy:
głębszego rozumienia problemu
samodzielnego zajmowania stanowiska
operowania argumentami
krytycznego myślenia
liczenia się ze zdaniem innych i uznawania ich argumentów, jeśli są trafne lepszego rozumienia innych ludzi
Dyskusja sprzyja:
klarowaniu własnych przekonań
kształtowaniu własnego poglądu na świat
Wyróżnia się różne rodzaje dyskusji, na kursach stosuje się najczęściej „burzę mózgów”
Burza mózgów - stanowi niekonwencjonalny sposób zespołowego poszukiwania nowych pomysłów dotyczących metod rozwiązywania problemów. Proces rozwiązywania problemów tą metodą składa się z dwóch typowych czynności intelektualnych: wytwarzania pomysłów rozwiązania i ich oceny. Czynności te normalnie przeplatają się ze sobą na zasadzie sprzężenia zwrotnego, przy czym zachodzi tu zjawisko natychmiastowego wartościowania. W burzy mózgów występuje natomiast oddzielenie w czasie procesu tworzenia pomysłów od ich oceny i selekcji.
Myślą przewodnią burzy mózgów jest pobudzanie uczestników do dyskusji, aby swobodnie zgłaszali dużą liczbę pomysłów. Wychodzi się tu z podstawowego założenia: duża liczba pomysłów zawiera przynajmniej kilka dobrych. Statystyka dowodzi, że ze 100% pomysłów zgłoszonych, 12-15% ma wartość praktyczną, zaś pomysły zakwalifikowane do realizacji stanowią 2-3%.
technika nauczania - "635"- modyfikacja burzy mózgów różniąca się od niej organizacją pracy ucznia na lekcji. Zmusza uczniów do szybkiego zgłaszania propozycji rozwiązań.
6 - to liczba osób ( lub grup ) biorących udział w rozwiązywaniu zadań,
3 - to liczba rozwiązań (pomysłów) wpisanych przez daną grupę do jednego wiersza tabeli
5 - ( 5 - krotnie podaje się formularz z wypisanymi pomysłami następnej grupie, ona wpisuje kolejne trzy pomysły różne od już wpisanych)
OPOWIADANIE
Opowiadanie to przedstawienie jakiejś akcji, rzeczywistej lub fikcyjnej; metoda podająca
Celem opowiadania jest zaznajomienie uczniów z pewnymi rzeczami, zjawiskami, wydarzeniami lub procesami w formie ich słownego opisu.
Opowiadanie wdraża uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniejszych faktów oraz uczy poprawnego wyrażania myśli.
Metodę tę stosuje się teoretycznymi praktycznym nauczaniu zawodu, także w ramach kształcenia kursowego kierowców.
Opowiadanie spełnia swoja rolę wtedy, gdy:
jest żywe i barwne
stosowana jest odpowiednia modulacja głosu, mimika i gestykulacja
opowiadający ma dobra dykcję
zdania mają prostą budowę, są niezbyt długie
treść nie jest przeładowana szczegółami
ma wyraźną strukturę, tj. logiczny układ
Etapy opowiadania:
Wprowadzenie - określenie czas, miejsca, osób i innych czynników, które wystąpiły w omawianym zdarzeniu lub procesie
Część główna - chronologiczne przedstawienie kolejnych zdarzeń
Zakończenie - podsumowanie i wnioski
OPIS
Opis jest najprostszym sposobem zaznajamiania uczniów z nieznanymi im bliżej osobami, rzeczami, zjawiskami przyrody, krajobrazami geograficznymi, wydarzeniami historycznymi itp.;
metoda podająca
Opis polega na charakterystyce przedmiotów, zjawisk, faktów historycznych, osób.
Opis zalecany jest zarówno wtedy, gdy nie ma możliwości zastosowania odpowiedniego pokazu, jak i przede wszystkim wtedy, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie opisywanych przedmiotów lub ich modeli czy rysunków.
Opis jest prostą metoda, znajdująca szerokie zastosowanie na wszystkich etapach nauczania. Prawie zawsze łączy się go z pokazem i ćwiczeniami, wplata się go w pogadankę, opowiadanie i dyskusję.
Opis spełnia swą rolę, gdy jest:
jasny i zrozumiały
barwny i żywy
prowadzony z dobra dykcją, żywym i emocjonalnym stosunkiem do przedstawionych treści
WYJAŚNIENIE (OBJAŚNIENIE)
To jedna z prostszych podających metod nauczania, którą można stosować doraźnie w różnych okolicznościach.
Może ono np. dotyczyć np. treści i zakresu nieznanego pojęcia, tzn. być jego definicją, wyjaśnieniem obcych terminów, a także zdarzeń i zjawisk przez wykazanie ich przyczyn, warunków występowania i przebiegu.
Podczas zajęć praktycznych stosuje się je często w instruktażu wstępnym.
Wyjaśnieniem jest też rozwinięcie i uprzystępnienie wiadomości przekazywanych w postaci wzoru, schematy, rysunku technicznego itp.
Przy wyjaśnianiu stosujemy zwykle wiadomości z różnych dziedzin nauki i techniki.
Wyjaśnianie towarzyszy zwykle pokazom lub ćwiczeniom, a także innym metodom nauczania , jak opowiadanie, pogadanka itp.
Wyjaśnienie powinno być:
prawidłowe pod względem treści
bezbłędne
logiczne
przystępne, tj. zrozumiale dla uczniów
prowadzone z wykorzystaniem słownictwa naukowego i fachowego
Anegdota - metoda podająca - zwięzłe opowiadanie, zamknięte zabawną i zaskakującą puentą.
Jej celem jest rozbudzenie ciekawości poznawczej, zachęcenie uczniów do samodzielnego zdobycia większej ilości informacji na dany temat oraz ułatwienie zapamiętania pewnych faktów.
Wykład konwersatoryjny - metoda problemowa - polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych lub praktycznych. Przekazywana słuchaczom wiedza znajduje bezpośrednie zastosowanie w ich działaniu i dlatego łatwiej ją przyswajają.
Film -metoda eksponująca
Metody nauczania praktycznego na kursie prawa jazdy
Najczęściej stosowanymi metodami podczas kursów nauki jazdy są:
W przypadku kształcenia praktycznego:
pokaz
wyjaśnienia słowne
instruktaż (połączenie omówienia z pokazem)
ćwiczenie
POKAZ (czynności)
Pokaz polega na demonstrowaniu uczniom naturalnych przedmiotów lub ich modeli, zjawisk, wydarzeń lub procesów i objaśnianiu ich istotnych cech.
Pokaz jest jedną z głównych metod nauczania umiejętności kierowania pojazdem i obsługi podzespołów.
Podczas pokazu instruktor:
demonstruje prawidłowe wykonanie czynności kierowania
wyjaśnia znaczenie poszczególnych czynności kierowania
wyjaśnia znaczenie poszczególnych czynności i ruchów
Pokaz: aktywizuje ucznia i wyzwala dążenia naśladowcze, które mogą przybierać cechy mechaniczne. Występuje to wówczas, gdy uczeń przejmuje zewnętrzne formy i działania bez wnikania w związki przyczynowo - skutkowe, zachodzące pomiędzy celem, środkami i sposobami a właściwościami ruchu drogowego.
Integralna częścią pokazu, bez którego nie może on występować, są wyjaśnienia i objaśnienia słowne.
Wyjaśnienia słowne zapobiegają mechanicznemu naśladownictwu. W większej mierze niż sam pokaz aktywizują układy związków świadomościowych ucznia.
Wpływają korzystnie na konstruowanie całości działania kierowcy stosownie do celu manewrów i warunków panujących w ruchu drogowym.
Właściwe połączenie wyjaśnienia i pokazu umożliwia zarówno zrozumienie przepisów ruchu drogowego, jak i pomaga w wykonywaniu czynności związanych z konkretną sytuacją drogową lub wykonywaniem manewrów, podwyższa jakość wykonania i obniża tempo wykonania ruchów i czynności.
Wyjaśnienie i omówienie spełniają swą rolę, gdy wskazuje na sens i znaczenie wykonywanych czynności oraz ujawnia związki zachodzące pomiędzy poszczególnymi czynnościami i ruchami.
Objaśnienia przedstawiają cel i strukturę czynności oraz wskazują na nowe, nieznane elementy , istotne dla danego manewru lub czynności. Połączenie pokazu z objaśnieniem ułatwia poznanie sposobu wykonania czynności i ruchów.
Z objaśnień powinno wynikać, że każdy element ruchu ma swoje znaczenie funkcję.
Podstawowym celem pokazu jest ukształtowanie w świadomości ucznia modelu czynności. Jeśli w wyniku niezręczności, braku umiejętności lub braku doświadczenia dydaktycznego instruktora zostanie stworzony fałszywy model danej czynności, wówczas skutki wystąpią w dalszych etapach nauczania, a co gorsze - podczas samodzielnego kierowania pojazdem.
We wzorowo przeprowadzonym pokazie instruktor powinien dążyć do przekazania uczniowi dokładnego obrazu czynności, stworzenia ideału, do którego osiągnięcia będzie dążyć uczeń.
Na osiągnięcie dobrych wyników podczas pokazu mają wpływ następujące czynniki:
dokładne określenie przedmiotu i celu obserwacji czynności i ruchów
skupienie uwagi ucznia i kierowanie jej na kolejne ważne fazy wykonywanych czynności
zapewnienie uczniowi warunków sprzyjających spostrzeganiu
zachowanie tempa pokazu i wyjaśnienia dostosowanego do kolejnych faz pokazu i szybkości uczenia się ucznia
posługiwanie się poprawnym językiem technicznym
sprawdzenie wiadomości teoretycznych
W pełnym, rozwiniętym pokazie wyróżnia się 5 faz:
Instruktor pokazuje czynności lub ruchy w tempie normalnym, powtarzając je kilkakrotnie
Pokaz częściowy - instruktor dzieli czynności lub ruchy na części i podkreśla właściwe ich następstwa (każdą z demonstrowanych części należy oddzielić niewielka częścią)
Instruktor uwydatnia „węzły”, ukryte nieraz dla oka ucznia trudności, mające znaczenie dla prawidłowego wykonania czynności, manewru lub ruchu; te węzłowe ogniwa instruktor powinien demonstrować w tempie zwolnionym, a nawet zalecić uczniowi, aby je przećwiczył oddzielnie.
Instruktor dokonuje syntezy i wykonuje powtórnie pokaz całej czynności; pierwszy raz wykonuje ją w zwolnionym tempie, dla umożliwienia zsyntetyzowania przez ucznia ukazanych uprzednio etapów czynności i węzłów; po raz drugi i ewentualnie trzeci wykonuje czynności w tempie normalnym
Instruktor sprawdza wyniki pokazu i poleca uczniowi, by powtórzył czynności i ruchy; gdy uczeń popełnia błędy, należy przeanalizować ruchy wykonywane przez niego, wskazać popełniony błąd, a następnie pokazać prawidłowe wykonanie dane czynności (powtarzanie czynności trwa do czasu, aż uczeń nie popełnia błędów
INSTRUKTAŻ
Metoda obejmująca obok słownej także pokaz.
Instruktaż dzielimy na:
wstępny
bieżący
końcowy
Instruowanie odbywa się za pomoc słowa i pokazu. Pokaz przy omawianiu celu i treści działania spełnia funkcję ilustracji, a przy zaznajamianiu z e sposobami działania jest elementem wiodącym.
Słowa podczas instruowania spełniają następujące funkcje szczegółowe:
przedstawienie celu i zadania ćwiczenia
przypomnienie wiadomości teoretycznych
kierowanie obserwacją przy pokazie czynności; przyczyniają się do rozwijania umiejętności prawidłowego obserwowania ruchu drogowego oraz pozwalają na eliminowanie błędów przez zwracanie uwagi ucznia na sprawy istotne; służą także wyjaśnianiu niezrozumiałych czynności
zaznajomienie ze sposobami wykonania manewrów i ruchów kierowania pojazdem
charakteryzowanie ruchów niezbędnych podczas kierowania pojazd3m
określenie warunków bezpiecznej jazdy pojazdem samochodowym
kolejności czynności kierowania
Instruktaż wstępny ma na celu przygotowanie ucznia do zaplanowanego ćwiczenia.
Etapy:
podanie tematu ćwiczenia lub zadania do wykonania (wykonywanych czynności)
sprawdzenie lub przypomnienie przepisów ruchu drogowego
zaznajomienie z trasa lub terenem ćwiczenia i mogącymi wystąpić sytuacjami drogowymi
pokaz wzorowego wykonania ruchów i czynności
sprawdzenie zrozumienia celu ćwiczenia, zadań metod wykonywania czynności i ruchów
sprawdzenie zrozumienia celu ćwiczenia, zadań metod wykonywania czynności i ruchów
uświadomienie i przypomnienie zasad bezpiecznego wykonania czynności kierowania pojazdem
ostrzeżenie przed często popełnianymi błędami
Instruktaż bieżący
Stosuje się podczas wykonywania czynności praktycznych prze ucznia. Zapobiega on wytwarzaniu się błędnych ruchów, sprzyja spostrzeganiu sytuacji drogowych poprawia reagowanie na ich zmiany.
Podczas ćwiczenia czynności instruktor:
nieustannie kontroluje i koryguje błędy popełniane przez ucznia
obserwuje, czy uczeń prawidłowo posługuje się elementami sterowania
obserwuje, czy uczeń właściwie wykonuje czynności i czy właściwie je rozumie
w razie występowania błędów lub niedociągnięć udziela dodatkowych wyjaśnień, pokazuje właściwe ruchy, chwyty i prawidłowe ich wykonanie
otacza troskliwa opieką uczniów, zwłaszcza słabszych i mniej zdolnych
cierpliwie, z umiarem i dokładnie zaznajamia z sytuacja drogową, analizuje jej trudności i przyczyny, uświadamia je uczniowi i wspólnie z nim pracuje nad ich usuwaniem
analizuje błędy popełnione przez ucznia:
szczegółowo analizuje przyczyny błędów, gdyż źródło ich może tkwić w właściwościach spostrzegania, wadach wzroku lub słuchu; przyczyna błędów może tez być słaba pamięć ucznia, słaba znajomość przepisów ruchu drogowego, przemęczenie i nadmierne napięcie nerwowe
zna sposoby usuwania błędów i umie je stosować, jest cierpliwy, nie denerwuje się, nie używa ostrych słów i złośliwych epitetów, nie mówi podniesionym głosem
prowadzi instruktaż w sposób sprzyjający podejmowaniu prze ucznia decyzji w samodzielnym kierowaniu pojazdem, nie wykonuje zadań dla ucznia (co jest łatwiejsze i szybsze, ale przynosi chwilowy wynik)
Instruktaż końcowy
Etapy:
podsumowanie ćwiczenia
opisanie jego przebiegu
analiza trudności
wystawienie uczniowi oceny (ten element może wystąpić samodzielnie w przypadku ucznia, który wszystkie czynności wykonał prawidłowo
analiza błędów , w przypadku ich popełnienia przez ucznia, pod katem ich przyczyn w danej sytuacji oraz możliwych konsekwencji
Instruktaż powinien być prowadzony tak, by:
pobudzać aktywność ucznia
pomagać uczniowi w samoocenie umiejętności i czynności kierowania pojazdem samochodowym
ĆWICZENIE
Ćwiczenie polega na wielokrotnym powtarzaniu czynności i ruchów, zorganizowane w sposób przemyślany i wymagające środków dydaktycznych (pojazd, droga, autodrom), zapewniających rozwijanie umiejętności kierowania pojazdem.
Celem ćwiczenia jest:
kształtowanie umiejętności i nawyków oraz podwyższanie sprawności
wytworzenie w świadomości ucznia modelu kierowania pojazdem samochodowym
Czynności kierowania są złożone i wieloetapowe, a tworzenie modelu całościowego jest możliwe do osiągnięcia tylko przez rozłożenie wysiłku na etapy (trzy) i jednostki ćwiczeniowe (ćwiczenia). Poszczególne czynności należy ćwiczy częściami, w rozłożeniu na ruchy i czynności elementarne, stosując metodę małych kroków.
Ćwiczyć należy intensywnie, ale krótko, z przerwami, gdyż przedłużanie czasu ćwiczenia jednej czynności jest dla ucznia nużące.
1