Temat pracy:

Rola zajęć rytmiczno- muzycznych w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym

Spis treści

Wstęp 3

Rozdział I Zajęcia ruchowo- muzyczne a rozwój dziecka w świetle literatury. 5

1.1Charakterystyka wieku przedszkolnego 5

1.2 Rozwój motoryczny i fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym 8

1.3 Zadania rozwojowe okresu wczesnego dzieciństwa 12

II rozdział Specyfikacja zajęć rytmiczno- muzycznych w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym 15

2.1 Pojęcie zajęć rytmiczno- muzycznych 15

2.2Twórca rytmiki - Dalcroze 15

2.3Cele i zdania wychowania przedszkolnego z uwzględnieniem zajęć rytmiczno- muzycznych. 15

2.3.1.Osiąganie postawionych celów w zajęciach rytmiczno - muzycznych. 18

2.4Metody i formy zajęć rytmiczno- muzycznych 19

2.6Pozytywny wpływ tańca na rozwój dziecka. 22

Rozdział III. Metodologia badań własnych
23

3.2 Problemy i hipotezy badawcze 23

3.2 Problemy i hipotezy badawcze 23

3.3 Metody i techniki badań 25

Rozdział IV Percepcja zajęć rytmiczno- muzycznych w świetle badań własnych 29

Wstęp

Niniejsza praca została poświęcona roli, jaką spełniają zabawy muzyczno - ruchowe w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. Ich wiek dość często nazywany jest „złotym wiekiem”, ponieważ występuje w tym okresie rozwoju nadmierna aktywność fizyczna. Dziecko w wieku przedszkolnym poznaje rzeczywistość za pomocą zabawy. Jest to proces swobodnego zdobywania doświadczeń i mimowolnego, okolicznościowego uczenia się oraz specyfika środowiska wychowawczego. Środowiskiem wychowawczym w tym wieku jest głównie rodzina oraz dopełniające jej funkcje przedszkole.

Muzyka odgrywa istotną rolę w rozwoju dziecka. Poprzez muzykę bardzo wcześnie możemy wspierać i stymulować zmysły dzieci, a przez to rozwijać ich wrodzone talenty. Odpowiednio dobrana muzyka pozytywnie oddziałuje już na dziecko w łonie matki. Dzieci w „złotym wieku” noszą w sobie muzykę spontaniczną, czują potrzebę śpiewania, tańczenia, grania nie tylko na instrumentach. Dość często dzieci wystukują rytm na wszystkim, co znajduje się dokoła nich. Nie bez powodu mówi się o dziecku, nawet już w wieku poniemowlęcym, że lubi muzykę, ponieważ słysząc rytm jego nóżki mechaniczne są wprawiane w ruch.

W wieku przedszkolnym pojawiają się u dziecka prawie wszystkie elementy, które charakteryzują zdolności muzyczne u człowieka dojrzałego. Przed nauczycielem postawione jest piękne zadanie: wprowadzenie dziecka w świat muzyki. Jest to rozpoczęcie kształtowania wrażliwości dziecka.

Naczelnym celem zajęć jest dobra, stymulująca zabawa, dzięki której dzieci nabierają pewności siebie w twórczym działaniu; poznają własne ciało i świat odbierając bodźce słuchowe; ćwiczą pamięć i aparat mowy; kształcą w sobie zamiłowanie do estetyki i piękna; nabywają umiejętności społecznych względem rówieśników i dorosłych itp.

Zajęcia rytmiki opierają się na konkursach i zabawach wyciszających emocje dzieci oraz przełamujących ich nieśmiałość. Uczą funkcjonowania w grupie i kształtują wyobraźnię przestrzenną.

Rytmika jest to uwrażliwienie na rytm poprzez ćwiczenia polegających na dokładnym odtwarzaniu usłyszanego rytmu za pomocą ruch i prostych gestów. Pobudza ona twórczą aktywność dzieci. Daje przyjemność i satysfakcję płynącą z wykonania choćby najłatwiejszych zadań muzycznych. Poza rozwijaniem muzykalności i poczucia rytmu, zwiększa wrażliwość artystyczną naszych dzieci. Wpływa na rozumienie i umiejętność przeżywania innych dziedzin sztuki, przede wszystkim teatru i sztuk plastycznych. Zajęcia z rytmiki pobudzają również rozwój umysłowy dzieci. Ekspresja rytmu jest wskaźnikiem aktywności rytmicznej, jaka zachodzi w korze mózgowej

Szczególną wartością rytmiki, sprzyjającą odnalezieniu harmonii pomiędzy człowiekiem a otaczającym go światem, jest jednoczesne kształcenie cech osobowości psychicznej i struktury fizycznej człowieka. W rytmice muzyka jest najważniejszym motorem wspólnego działania dzieci, integrującego je z rówieśnikami i pozwalającego na tworzenie nowych więzi społecznych. Koryguje ona również trudności w procesie kształtowania osobowości dziecka polegające na występowaniu nadmiernej ruchliwości, czy braku koncentracji uwagi.

Cele rytmiki:

* relaks

* maksymalna aktywizacja ciała i psychiki dziecka, tworzenie nowych odruchów i rozwijanie sprawności aparatu mięśniowo-ruchowego,

* umiejętność podporządkowania aparatu ruchowego swej woli,

* opanowanie nieśmiałości i zaburzeń w zachowaniu dzieci,

* pobudzanie aktywności, wiary we własne siły,

* rozwój zdolności intelektualnych: koncentracji uwagi, spostrzegawczości, umiejętności porównywania, analizy, pamięci.

Rozdział I Zajęcia ruchowo- muzyczne a rozwój dziecka w świetle literatury.

1. Charakterystyka wieku przedszkolnego

Wiek przedszkolny obejmuje okres życia dziecka od 3 lat do 7lat. Wiek ten zwany jest „Złotym wiekiem”, ponieważ dziecko w tym okresie rozwoju bardzo szybko przyswaja sobie nową wiedzę, łatwo uczy się nowych rzeczy, a także potrzebuje dużo ruchu. Okres ten jest również okresem wzmożonej aktywności ruchowej.

Wiek przedszkolny dzielimy na trzy fazy:

Faza pierwsza - jest to faza wczesna obejmująca od 3 do 4lat.

Faza druga - jest to faza tzw. średnia, obejmuje wiek od 4 do 5,5lat

Faza trzecia - to faza późna, która obejmuje wiek od 5,5 do 7lat.

Dziecko w wieku 3lat osiąga rozwój pozwalający na uczestnictwo w grupie rówieśników w przedszkolu i uczestniczenie w rozwijających zajęciach umysłowych i fizycznych, doskonalących ruchy dziecka. Zajęcia te kształcą umiejętność porozumiewania się z otoczeniem, wyrabiają sprawność i samodzielność. Dziecko w wieku 3 lat ma jeszcze naturę samotnika, to znaczy, że bawi się sam i nie potrafi współdziałać w zespole. Jego zainteresowania szybko się zmieniają. Trzylatek nie potrafi skupić się dłużej niż 10minut na jednym przedmiocie. Wysiłek musi być krótkotrwały na zmianę przeplatany z odpoczynkiem lub ruchem. Powodem takiego postępowania jest to, iż wczesny przedszkolak szybko ulega zmęczeniu, lecz mimo to równie szybko regeneruje siły.

Życie emocjonalne trzylatka charakteryzuje się niezrównoważeniem, chwiejnością, brakiem opanowania reakcji. Dziecko często płacze, ale równie często się śmieje. Myślenie jego jest konkretne oraz obrazowe, co uczy dorosłych, że do trzylatka należy zwracać się bezpośrednio. Nie rozumie on zwrotów kierowanych do całej grupy. Pamięć trzylatka jest mimowolna, oznacza to, że najwięcej zapamiętuje podczas zabaw.

Czterolatki, podobnie jak trzylatki znajdują się jeszcze w fazie wczesnej. Oznaczaniato, że są do siebie podobni pod względem psychofizycznym i umiejętności ruchowych. Jednak u czterolatka można już zauważyć bogatszy zasób słów i wiadomości. Główną drogą uczenia się, którą podążają czterolatki jest naśladowanie dorosłych, a mianowicie naśladowanie ich zachowań.

U dziecka w tym wieku wzmacniają się i doskonalą funkcje centralnego systemu nerwowego co sprawia, że ma ono korzystniejsze warunki do rozwoju myślenia.

Gdy mija pierwszy rok spędzony przez czterolatka w przedszkolu, my jako dorośli mamy świadomość, że nabrało ono pewnych doświadczeń, umiejętności i nawyków. Po ukończeniu tego okresu- gdy bycie przedszkolakiem miało początek w wieku 3lat, dla czterolatka już łatwiejsza jest adaptacja, gdy pojawia się ono w nowym roku przedszkolnym. Okres adaptacyjny skraca się, dzięki temu jedynie do kilku dni. Czteroletnie przedszkolaki szybko wdrażają się do codziennych obowiązków, nawiązują nowe kontakty i odnawiają dawne. W wieku 3lat byli samotnikami, jednak w wieku 4lat stają się osobami otwartymi, towarzyskimi i wiedzą czego mogą się spodziewać.

Dzieci z fazy wczesnej, mimo iż zaczynają różnic się od siebie, to jednak potrzebują jeszcze pomocy i nakierowania dorosłych. Nie są jeszcze samodzielnymi istotami, tzn. że nie radzą sobie dobrze same w różnych sytuacjach życiowych. Zasób doświadczeń tych dzieci jest jeszcze niewielki. Zasób słownictwa opanowanego przez trzy- czterolatki nie jest jeszcze na tyle rozwinięty, by można było się z nimi dobrze porozumieć. Ich indywidualny słownik obejmuje około 1000słów.

Podsumowując, dzieci w fazie wczesniej są jeszcze w stadium myślenia sensoryczno- motorycznego, czyli przekształcania elementów aktualnej sytuacji poprzez praktyczne działanie. W efekcie takiego działania zmienia się treść spostrzeżeń. Stanowi to podstawę powstawania schematów poznawczych (schematy czynnościowe). Odzwierciedlają one powiązania między wykonywanymi ruchami a danym spostrzeżeniami.

Trzy- i czterolatki rozwiązują zadania w płaszczyźnie manipulacyjnej i ruchowo- spostrzeżeniowej. Dzieje się to wtedy, gdy mają bezpośredni kontakt z przedmiotami i zabawkami. Zabawy są nadal dość proste i krótkie, ponieważ dziecko nie potrafi koncentrować uwagi dłuższy czas. Wyobraźnia dziecka w tej fazie jest już bardziej rozwinięta niż w poprzednich okresach życia. Różnice te można zauważyć np. w zabawie, gdzie dziecko podejmuje role podczas zabawy tematycznej. Wraz z rozwojem wyobraźni wzbogacają się jednak prymitywne początkowo zabawy tematyczne, konstrukcyjne, a także twórczość plastyczna.

Faza średnia jak wcześniej wspomniane obejmuje wiek od 4 do 5,5roku życia. W wieku tym zwiększa się samodzielność dziecka, nasila potrzeba nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. Kontakty z dziećmi na ogół przyjazne, życzliwe, jednak nie brak w tym okresie konfliktów. Dzieci cztero- i pięcioletnie bywają impulsywne, niezrównoważone, egocentryczne, agresywne. Mimo to lubią towarzystwo innych dzieci, chętnie podejmując wspólne zabawy. Jednak wspólne zabawy muszą być zorganizowane i zaplanowane przez nauczyciela bądź opiekuna. Pięciolatki także są wrażliwe na opinię otoczenia. Zabawy dziecka w tym wieku odzwierciedlają różne przeżycia jakich doświadczył w swoim życiu. Jednak zabawy jego pokazują również to czym się interesuje. Pięciolatek coraz bardziej wybiegają tematycznie poza najbliższe otoczenie. Wzrosła u niego rola świadomości w postępowaniu, rozszerzył się krąg zainteresowań i pobudzone zostało współzawodnictwo.

Dziecko w średniej fazie wkracza w „wiek pytań”. Dzieci w tym wieku żywo interesują się przyrodą, techniką, prac ludzi w różnych zawodach. Na podłożu ich myślenia konkretno - wyobrażeniowego wytwarzają się zaczątki myślenia abstrakcyjnego, słowno- logicznego. Zabawa jedna nadal odgrywa w rozwoju dziecka podstawową rolę. Obok zabaw już bardzo urozmaiconych i twórczości plastycznej stanowiącej swoisty rodzaj sztuki, w życiu dziecka coraz większe znaczenie mają prace użyteczne. Budzi się zainteresowanie nauką szkolną, typu: liczenie. Pięciolatek staje się zawziętym badaczem i odkrywcą. Myślą przewodnią przedszkolaka w tym wieku staje się poznanie głębiej świata rzeczy, zjawisk i pojęć. Rozwój wyobraźni i fantazji, a także szybkie postępy w rozwoju mowy i myślenia, pozwalają mu na wyszukiwanie wciąż nowych problemów. Najczęściej zadawane pytania przez pięciolatka i problemy jakie chce rozwiązać, szukają odpowiedzi i rozwiązania u najbliższych dorosłych, czyli rodziców bądź nauczycieli.

Trzecia faza rozwojowa, tj. starszaki, charakteryzuje się dużą potrzebą ruchu związanego z wysiłkiem fizycznym. Ruchy sześciolatka są jednak bardziej precyzyjne i celowe niż u pięciolatka, co udowadnia nam M. Przetacznikowa, cytuję:

„Sześciolatek przejawia nadal żywe zainteresowanie światem przyrody (…) oraz niektórymi zjawiskami życia społecznego (…). Poznaje coraz więcej konkretnych własności przedmiotów i chłonie ciekawością informacje o bliższym i dalszym otoczeniu. (…) Dziecko w tym wieku jest już lepiej przystosowane do pracy w zespole. Zdolne do dłużej trwającego wysiłku i skupienia uwagi[...]”

Na naturalny rozwój sześciolatków składają się takie cechy jak: umiejętność skupienia uwagi, trwałość i pojemność pamięci, myślenie przyczynowo- skutkowe, przystosowanie społeczne, zrównoważenie uczuciowe i sprawność fizyczna. Cechy te rozwijają się podczas zbiorowych zajęć, zabaw, które są nadal ulubioną formą spędzania czasu. Zabawy dzieci w ty wieku są już bardziej urozmaicone. Potrafią oni współgrać ze sobą, tworzyć zespoły po kilkoro dzieci. Z łatwością prowadzone są zabawy tematyczne z podziałem na role i funkcje. Każda zabawa jednak ma jakieś reguły. Dzieci sześcioletnie rozumieją te reguły i pilnie ich przestrzegają. U przedszkolak w tym wieku podwyższa się poziom samodzielności i uspołecznienia. Życie uczuciowe jest bogatsze, a dziecko dzięki temu staje się opanowane oraz mniej impulsywne od swoich młodszych kolegów.

Ostatni rok pobytu w przedszkolu w jakim znajdują się sześciolatki to okres przygotowania do podjęcia nauki w szkole. Aby pójść do szkoły starszak musi osiągnąć wystarczający poziom rozwoju umysłowego i psychofizycznego.

Dzieci w ostatniej fazie przejawiają wszystkie charakterystyczne właściwości rozwojowe okresu przedszkolnego, a także zalążki nowych cech, które rozwiną się i ukształtują w następnym stadium rozwoju.

2. Rozwój motoryczny i fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym

„Z dużym uproszczeniem rozwój fizyczny dziecka określamy jako ciąg przeobrażeń, mający charakter nieodwracalnych tendencji w zakresie doskonalenia morfologii i funkcji komórek, tkanek i narządów oraz ustroju jako całości, zmierzających do osiągnięcia pełnej dojrzałości i zdolności do reprodukcji. Przebieg rozwoju fizycznego dziecka charakteryzuje duża zmienność osobnicza. Każde dziecko rozwija się inaczej, każde zdąża z właściwą dla siebie szybkością do osiągnięcia dojrzałości”.

W rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym zaczyna się dalszy rozrost organizmu, który polega na zwiększeniu się wymiarów masy ciała. Porównując poprzednie okresy dziecka w wieku przedszkolnym coraz wolniej przybiera na wadze, jednak dośc szybko rośnie. Patrzac na budowę dzieci można zauważyć wyraźne dysproporcje, takie jak: krótkie kończyny, zwłaszcza nogi w stosunku do dużej głowy i wydłużonego tułowia. Dziecko w raz z wiekiem traci podskórną tkankę tłuszczową, a dość szybki rozwój kończyn dolnych sprawia, że jego sylwetka smukleje.

Początek okresu przedszkolnego dziecka wyróżnia się pod względem fizycznym tym, że jego kościec jest jeszcze wrażliwy i giętki, a krzywizny kręgosłupa są nie ustalone. Kość do prawidłowego ukształtowania struktury potrzebuje zarówno sił, które je zgniatają, jak i sił rozciągających. Warunkiem prawidłowego rozwoju kośćca jest odpowiadającą możliwością dziecka aktywność ruchowa. Bezczynność, ale także przeciążenie dziecka pracą, może być przyczyną nieprawidłowego rozwoju i deformacji kości. Pod względem fizycznym trzylatek i czterolatek jest jeszcze niewytrzymały. Jego muskulatura jest bardzo słaba, ponieważ włókna mięśniowe są wiotkie i cienkie. Włókna są również niezdolne do silnych i długotrwałych skurczów. Powodem tego jest fakt, że w tym okresie rozwoju dziecka zawierają dużo wody, mniej białka, substancji stałych. Stawy cechuje duża ruchomość, wiązadła stawowe są słabe i rozciągliwe. Dłuższe przebywanie w jednej pozycji oraz monotonny i dłużej trwający ruch, jak również wyczerpujące ćwiczenie przyczyniają się do zmęczenia i zniekształcenia postawy.

Między 4 a 5 rokiem życia kościec wykazuje szybsze tempo mineralizacji. Nadaje organizmowi odpowiedni kształt, utrzymuje postawę pionową, a także zapewnia ochronę narządów wewnętrznych. Kostnienie polega na przemianie tkanki chrzestnej w tkankę kostną. Prawidłowy rozwój układu kostnego jest związany z aktywnością fizyczną dziecka. Łączące kości stawy odznaczają się u przedszkolaków dużą ruchliwością. Otaczające je więzadła są słabsze niż u dorosłych, cieńsze i słabiej przyrośnięte do kości. Mimo to, są wystarczająco prężne i wytrzymałe, aby zapewnić ograniczenie niepożądanych ruchów i wystarczającą stabilizację stawów. Dziecko przedszkolne charakteryzuje duża obszerność ruchów w stawach (gibkość)

Ruchy u trzylatka nie są skoordynowane do końca. Angażują one całe ciało lub duże grupy mięśni. Dziecko porusza się niezgrabnie, również ma trudności z zachowaniem równowagi i z pokonywaniem przeszkód. Dzieci czteroletnie różnią się od dzieci trzyletnich większą zwinnością i sprawnością motoryczną co pozwala na rozszerzenie zasobów ćwiczeń.

Druga faza wieku przedszkolnego to proces kostnienia, który zaznacza się wyraźnie w kościach nadgarstka. Około piątego roku życia, gdy następuje duży rozrost masy i siły grup mięśniowych, pojemność płuc wzrasta i oddech staje się głębszy. Dzieci w wieku przedszkolnym zapadają często na choroby dróg oddechowych, ponieważ przekrój tchawicy i jamy nosowej jest nadal niewielki. Przyczyną tych chorób bywa m.in. przerost układu limfatycznego.

W trzeciej fazie rozwoju dziecka, a dokładniej w wieku 6lat rozwijają się duże grupy mięśniowe ustalają naturalne krzywizny kręgosłupa, wydłużają i wzmacniają kończyny. Ruchy mięśni dziecka 6-7 letniego są już całkiem swobodne. Proces różnicowania w obrębie układu kostnego i mięśniowego nie jest jeszcze zakończony. Wzrost sprawności i siły rąk u dzieci w tym wieku jest skutkiem kostnienia szkieletu dłoni. U sześciolatka zwiększa się krąg zainteresowań poznawczych. Uwaga z mimowolnej przekształca się w dowolną, a myślenie z konkretnego w abstrakcyjne. Układ nerwowy jest jeszcze nieco chwiejny i nietrwały. Przemęczeniu, które jest wynikiem aktywności fizycznej, zapobiega często odpoczynek oraz zmiana ilości i jakości bodźców.

Budowa i funkcje układu nerwowego u dzieci w wieku przedszkolnym, choć stale się doskonali to jednak występuje w wolniejszym tempie niż w pierwszych 3 latach życia. U dzieci w wieku przedszkolnym, wyróżnia się takie kierunki rozwoju wyższych procesów nerwowych jak:

• Wzrasta wpływ kory mózgowej na niższe części układu nerwowego, dzięki czemu czynności dziecka są lepiej skoordynowane i mniej impulsywne.

• Wzrasta ogólna zdolność pracy komórek mózgowych, skutkiem tego jest umiejętność dłuższego odbierania bodźców zewnętrznych przez dziecko.

• Zwiększa się tempo wytwarzania połączeń nerwowych w mózgu.

• Wzrasta wpływ drugiego układu sygnałowego na pierwszy, tzn. nowe odruchy warunkowe wytwarzać można za pomocą instrukcji słownej.

• Procesy pobudzenia rozwijają się wydatniej niż procesy hamowania.

W wieku przedszkolnym wzrasta sprawność różnych narządów wewnętrznych. Serce i płuca pracują wydajniej, a szybkie tętno i oddech wyrównują pojemność, która jest początkowo mała.

Według N. Wolańskiego wzrost i masa ciała dzieci w wieku 5-6lat przedstawia się następująco:

Tabela nr 1: Wzrost i masa ciała dzieci w wieku 5-6lat.

Wiek (w latach)	Chłopcy		Dziewczęta
		Wzrost (w cm)	Masa ciała (w kg)	Wzrost (w cm)	Masa ciała (w kg)
5 6	106,71 113,35	18,01 20,35	107,21 112,71	17,91 20,04

Można zauważyć dymorfizm płciowy cech somatycznych. Tempo wzrastania szerokości barkowej jest większe niż szerokości biodrowej u chłopców, u dziewczynek oba wspomniane wymiary wzrastają jednakowo. Z tego względu chłopcy w wieku przedszkolnym są nieco szersi w barkach w porównaniu do dziewcząt. Różnice w obwodzie klatki piersiowej u chłopców i u dziewcząt w wieku trzech lat wynoszą około 0,5cm, jednak w siódmym roku życia zwiększają się do mniej więcej 2cm. Zwiększa się także sprawność ruchowa i siła mięśniowa. Następuje doskonalenie się ruchów precyzyjnych dłoni i palców, lepsza koordynacja ruchów głowy, tułowia i kończyn.

„Rozwój ruchowy dziecka jest ściśle związany z jego rozwojem somatycznym (rośnięciem, zmianami proporcji, przyrostem masy mięśni, procesem kostnienia szkieletu), z rozwojem fizjologicznym (usprawnianiem mechanizmów krążenia i oddychania, przebiegiem biochemicznych procesów w mięśniach, dojrzewaniem układu nerwowego) i rozwojem psychicznym (od którego zależą motywy podejmowanych czynności ruchowych oraz stany emocjonalne w znacznym stopniu regulujące czynności ruchowe i poziom sprawności), a także z rozwojem umysłowym (który warunkuje racjonalność postępowania) i rozwojem społecznym (który każe dziecku honorować racje innych i dostosowywać swoje zachowanie - w tym motorykę do obowiązujących norm i obyczajów)”.

W wieku przedszkolnym rozwija się samoobsługa i samodzielność. Dziecko samo je, myje się, rozbiera i ubiera, utrzymuje porządek we własnych rzeczach, pomaga w łatwych pracach domowych. Umie wykonać proste, ale już dość precyzyjne czynności manualne, które są przygotowaniem do nauki pisania. Zabawy ruchowe podnoszą także ogólną tężyznę dziecka i z tego względu sprzyjają zdrowiu. W miarę dorastania dziecko stopniowo udoskonala i usprawnia się ruchowo.

Podstawowymi sprawnościami ruchowymi, które wywodzą się z ruchów swobodnych i postawno-lokomocyjnych, należą takie czynności motoryczne jak: chód, bieg, skoki, wspinanie się, a także inne formy przystosowania się do warunków terenu. We wczesnej fazie wieku przedszkolnego ruchy rąk i nóg są słabo skoordynowane. Przyczynia się to, do tego iż bieg dziecka w tym wieku nie jest jeszcze dobrze opanowany. Krok dziecka jest krótki, biegnie ono na całych stopach, a tułów ma wyprostowany. Jednak dzieci 6letnie biegną nie tylko szybciej, ale także bardziej harmonijnie i estetycznie, zawdzięczają to lepszej koordynacji pracy kończyn górnych i dolnych, pochylenia tułowia do przodu i unoszeniu wysoko kolan. Skok wyróżnia w sobie 3 fazy: rozbieg, odbicie i lądowanie. U dzieci 6 letnich rozbieg przy skoku jest bardziej dynamiczny, odbicie dość zdecydowane, a faza lotu występuje w postaci krzywej wzniesionej wyżej lub niżej w górę. Jednak u dziecka 3 letniego skok wygląda jak wydłużony krok.

1.3 Zadania rozwojowe okresu wczesnego dzieciństwa

Wiek przedszkolny należy traktować jako okres intensywnych zmian zarówno w sferze aktywności dziecka, jak i procesów psychicznych. Zdaniem Anny Brzezińskiej zadania rozwojowe wieku przedszkolnego wiążą się z następującymi sferami: 
- rozwój form zabawy, pojawienie się zabaw grupowych, opanowanie reguł, 
- opanowanie podstawowych pojęć dotyczących rzeczywistości społecznej i fizycznej,
- pojawienie się w myśleniu tzw. operacji konkretnych, uczenie się różnicowania prawdy i fałszu, rozwój myślenia przyczynowo-skutkowego,

- przystosowanie do opanowania czytania i pisania, uprzedmiotowienie emocji, 
- rozwój moralny - uczenie się różnicowania dobra i zła, początki rozwoju sumienia, uczenie się ról wynikających z płci, doświadczanie wstydu związanego z płcią, identyfikacja z własną płcią,

- poznawanie siebie i kształtowanie się poczucia własnej odrębności. 

Ze zdobytymi doświadczeniami dziecko wchodzi w środowisko sąsiedzkie i przedszkolne. Rozszerza się zasięg jego kontaktów z dziećmi i z dorosłymi. Wchodząc do formalnych i nieformalnych grup dziecięcych, podejmuje w nich rozmaite role, uczestniczy w spotkaniach z innymi dziećmi, często w ich domach rodzinnych. Będąc w roli dziecka, pełni równocześnie rolę przedszkolaka i towarzysza zabaw. Aby mogło spełniać określone role, musi posiadać następujące kompetencje: poznawcze, intelektualne, komunikacyjne, percepcyjne, lokomocyjne, ekspresyjne, interakcyjne. 

Kompetencje społeczne są niezbędne do rozpoznawania sytuacji, w jakiej dziecko może się znaleźć. Kompetencje te Renata Stefańska-Klar określa jako zakres, w jakim dziecko jest w stanie odebrać, zrozumieć oraz włączyć w obszar swoich czynników informacje o ludziach i relacjach między nimi. Stanowią one również zakres, w jakim potrafi ono wytworzyć lub nabyć kategorie zarówno opisujące stany oraz zdarzenia społeczne, jak i takie, które normalizują wygląd, a także przebieg owych wydarzeń. 

Kompetencja działania, jak twierdzi K. Hurrelmann, może być opisana jako stan jednostkowej zdolności do wejścia w interakcję ze społecznym i materialnym środowiskiem i skutecznego stosowania w trakcie jej tworzenia właściwych umiejętności i środków. Według autora podstawą i warunkiem ukształtowania się kompetencji działania jest rozwój podstawowych umiejętności i środków, dzięki którym człowiek będzie mógł za pośrednictwem wszystkich zmysłów percypować środowisko społeczne i materialne, a także nawiązać z nim interakcję. Kompetencje te obejmują środki sensoryczne, motoryczne, intelektualne, emocjonalne i interakcyjne. Podstawowe kompetencje społeczne jednostka nabywa w pierwszych dwóch latach życia i stanowią one podstawę socjalizacji. Już w tej fazie socjalizacja może mieć przebieg standardowy, typowy lub niestandardowy (nietypowy). Spełnia się standardowo, jeżeli dziecko podejmuje kolejno rolę niemowlaka w rodzinie, rolę dziecka, rolę przedszkolaka. 

Przejście z jednej roli do drugiej jest uwarunkowane osiągnięciem określonych kompetencji identyfikacyjnych, na przykład przejście z roli niemowlaka do roli dziecka warunkuje opanowanie funkcji lokomocyjnej i komunikacyjnej. Niektóre jednostki nie osiągają jednak w określonym wieku cech zgodnych z przyjętymi w danym układzie społecznym ich standardowymi wzorcami. Socjalizacja przebiega wówczas niestandardowo, a jednostki takie nie są dopuszczane - stale lub okresowo - do udziału w życiu społecznym danego układu. W sposób niestandardowy przebiega socjalizacja dzieci niepełnosprawnych: upośledzonych umysłowo, dzieci z inteligencją niższą niż przeciętna, dzieci z upośledzeniem wzroku, słuchu, przewlekle chorych, które ze względu na swą niepełnosprawność mają ograniczone kontakty społeczne.

Zadania rozwojowe okresu wczesnego dzieciństwa wg Havighursta opisane przez E.B. Hurlock'a to:

• uczenie się różnic płciowych i wstydliwości

• osiąganie stabilności fizjologicznej

• tworzenie prostych pojęć dotyczących rzeczywistości społecznej i fizycznej

• uczenie się nawiązywania kontaktów uczuciowych z rodzicami, rodzeństwem i innymi

• uczenie się rozróżniania dobra od zła oraz kształtowanie sumienia

II rozdział Specyfikacja zajęć rytmiczno- muzycznych w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym

1. Pojęcie zajęć rytmiczno- muzycznych

Zajęcia rytmiczno- muzyczne nazywane rytmiką są stosowane jako przedmiot przedszkolny i szkolny. Pojęcie rytmiki pochodzi od greckiego słowa rhytmos- miara. Można także inaczej to tłumaczyć np. rytm- takt, proporcja. Kierując się słownikiem terminów można stwierdzić, że, cytuję:

Rytmika to regularne powtarzanie się określonych elementów, zjawisk, czynności. W muzyce - całokształt zjawisk rytmicznych w utworze muzycznym, twórczości kompozytora, okresie historycznym [...] Metoda pedagogiczna w wychowaniu muzycznym i dyscyplina artystyczna (Dalcrozowska rytmika).

Rytmika ma na celu rozwinięcie rytmu i sprawności ruchowej. W zajęciach tych stosowana jest metoda słuchowo- ruchowa bardzo ściśle powiązana z muzyką.

2. Twórca rytmiki - Dalcroze

3. Cele i zdania wychowania przedszkolnego z uwzględnieniem zajęć rytmiczno- muzycznych.

Koncepcja wychowania przedszkolnego, w ramach której dziecko traktowane jest jako podmiot wychowania, głosi stwierdzenie takie, które mówi, iż celem wychowania w przedszkolu jest rozwój osobowy i wychowanie dziecka. Inaczej mówiąc wychowanie rozwijające, czyli tzw. wychowanie współwystępujące z rozwojem. Kierując się stwierdzeniem W. Cichonia powiedzieć można, że zadaniem wychowania jest pomoc dziecku w drodze, którą musi przebyć by stać się człowiekiem na miarę swoich najlepszych możliwości. Wychowanie w przedszkolu ma usprawniać dziecko do odkrycia i urzeczywistnienia swojego własnego „ja” oraz do osiągnięcia celów stawianych przez życie, czyli dokonanie wyborów pozytywnych wartości społecznych i moralnych.

Odpowiednia rola wychowania powinna polegać na pozytywnym wpływie na człowieka i jego duchowego rozwoju. Wychowawca powinien podążać na równi z wychowankiem, będąc w ciągłym procesie wspólnego wysiłku. Wspólnie powinni wkraczać w nowe dziedziny życia, także duchowego. Duchowość wg. A. Szołtysek (1998) jest bardzo ważnym elementem rozwoju człowieka. Przejawia się przede wszystkim w aktach czuciowych, poznawczych i wolitywnych. W każdej dziedzinie działalności bardzo ważne jest określenie celów, którym ta duchowość służy. Cele w tej dziedzinie są to świadomie założone skutki działania.

Ogólnymi celami wychowania przedszkolnego są cele formułowane przez MEN w podstawie programowej. Zgodnie z zawartymi założeniami, cele to, cytuję:

Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno- kulturowym i przyrodniczym.

Zadania jakie spełnia nauczyciel wychowania przedszkolnego to m.in. pobudzanie i wspomaganie rozwoju dziecka poprzez indywidualne traktowanie każdego z nich, uważne i systematyczne śledzenie rozwoju społecznego, psychicznego oraz fizycznego. Powyżej wymienione zadania są konieczne w celu ustalenia na jakim etapie rozwoju znajduje się dane dziecko, a także jakie posiada doświadczenie i kompetencje. Bardzo ważnym zadaniem nauczyciela wychowania przedszkolnego jest rozpatrzenie mocnych i słabych stron istniejących w każdym dziecku.

Opanowanie kolejnych umiejętności oraz ogólny rozwój dziecka zależy od współdziałania czynników biologicznych wraz ze społecznymi i czynnikiem natężenia i jakości aktywności własnej. Ostatni z wymienionych czynników pojawia się wtedy, gdy wzajemnie na siebie oddziałują czynniki biologiczne i społeczne.

Czynnik biologiczny określa możliwości dziecka w zakresie uczenia się i utrwalania nabywanych doświadczeń, zaś społeczny określa poziom i jakość wymagań stawianych dziecku do spełnienia w danej fazie życia.

Jednoczesna obecność trzech czynników powoduje, że dziecko kroczy do przodu w swym rozwoju i bardziej uczy się czegoś samo, niż jest "wyuczane".

Wychowanie przedszkolne ma ogromny wpływ na rozwój dzieci. Według Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej wychowanie przedszkolne wspomaga dzieci w rozwijaniu uzdolnień, kształtowaniu czynności intelektualnych potrzebnych w codziennych sytuacjach i edukacji. Cele wychowania przedszkolnego w dużej mierze są spełniane poprzez zajęcia rytmiczno - muzyczne, ponieważ rytmika buduje system wartości dzieci, wychowuje, pomaga zrozumieć co jest dobre, a co złe. Zgodnie z celami Ministra Edukacji, rytmika także kształtuje u dzieci odporność emocjonalną, która jest konieczna do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach , a także uczy jak łagodnie znosić stresy i porażki, z którym spotykają się już przedszkolaki. Rytmika również rozwija umiejętności społeczne dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z innymi.

Punkt 8. wg Rozporządzenia Ministra Edukacji odnośnie Wychowania Przedszkolnego dokładnie dotyczy zajęć rytmiczno - muzycznych, tj cytuję:

„(8) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne”

Wszystkie cele i zadania przedszkola są ze sobą silnie połączone i wzajemnie uwarunkowane. Ich realizacja powinna odbywać się z uwzględnieniem indywidualnego zróżnicowania dzieci oraz odmiennych dla każdego dziecka warunków środowiska wychowawczego. Każde z celów wychowania przedszkolnego, a głównie cele dotyczące zajęć rytmiczno - muzycznych powinny prowadzić do zapewnienia wszystkim wychowankom jednakowo pomyślnego startu szkolnego.

Zagwarantowanie dzieciom dobrego startu na tym etapie rozwoju, uważane jest za podstawowy warunek realizacji idei demokratycznych oraz zapobiega negatywnej selekcji już na najniższym szczeblu edukacji.

Cele zajęć rytmiczno- muzycznych ujęte są bardzo szeroko, jednakże najważniejsze są te, które trafiają do dziecka w sposób lekki i dobrowolny. Rytmika jest naturalnie połączona z muzyką. Jest środkiem wychowawczo- kształcącym odpowiadającym intencjom koncepcji wychowania przez sztukę, ponieważ każdy ruch, nawet jeśli on jest ruchem spontanicznym, improwizacją jest on odbierany jako sztuka. Oznacza to, że rozwój funkcji poznawczych odbywa się za pośrednictwem muzyki. W odniesieniu do dzieci jest to bogacenie spostrzeżeń, intensyfikacja uwagi i jej podzielności, przyspieszenie tempa reagowania.

Rytmika w towarzystwie muzyki jest ważnym czynnikiem rozwoju uczuć osobistych, społecznych, postaw moralnych. Spełnia również istotną funkcję terapetuczyną.

1. Osiąganie postawionych celów w zajęciach rytmiczno - muzycznych.

Pomysłowość, inwencja nauczania oraz stopień zrozumienia idei programu wpływa na efektywność jego realizacji. Pragnąc stworzyć dzieciom przedszkolnym lepsze warunki do kształcenia osobowości, do tworzenia siebie przez własną aktywność, samodzielne myślenie i przeżywanie, opieramy pracę pedagogiczną na różnych metodach i formach kontaktu z muzyką i ruchem

Podczas zajęć rytmicznych i tanecznych Nauczyciela korzysta ze szczególnego rodzaju pomocy, tj: muzyki i ruchu. Pomoce te są nie tylko bliskie emocjonalnie dzieciom, ale również zaspokajają ich naturalne skłonności i równocześnie działają na nie porządkująco. Muzyka wpływa na rozwój wyobraźni, wrażliwości estetycznej, emocjonalnej. Wyzwala ona także bogate życie wewnętrzne. Ruch, który jest powiązany z muzyką wpływa na możliwość kontrolowanego rozładowania popędów (np. bieganie po sali), zaś z drugiej strony wymaga świadomego reagowania na umówione sygnały dźwiękowe. Dzięki temu, umiejętność koncentracji i aktywność są równoprawnie wplecione w jedno ćwiczenie.

DOPRACOWAĆ! POPRAWIĆ, żeby plagiatu nie było
Osobiste doznania i uczucie przynależności do grupy podczas tego rodzaju zajęć, dają dziecku możność doświadczenia muzyki i ruchu, jako wartości pomocnej w rozwijaniu twórczej i harmonijnej osobowości. W związku z tym prowadzenie zajęć rytmiczno - tanecznych powinno opierać się na realizacji następujących zagadnień:
1.Relaks - umiejętność odpoczynku i odprężenia przy muzyce.
2.Technika ruchu - estetyczny chód, siedzenie, sprawność ruchowa.
3.Hamowanie - reagowanie na zmiany tempa, szybkie reagowanie na sygnały muzyczne.
4.Rozwijanie umiejętności poruszania się w przestrzeni przez stosowanie ćwiczeń muzyczno - ruchowych /poruszanie się w marszu, biegu, po obwodzie koła, w różnych kierunkach, w rzędach i szeregach. 5.Interpretacja ruchowa utworów muzycznych -realizacja ruchem treści programowych, nastroju, budowy.

6.Nauka podstawowych kroków tanecznych - odstawny, dostawny, podskoki, cwał, przytupy, doskoki, wymachy, obroty, klęki itd.

7.Opanowanie wybranych układów tanecznych -np. polki, walczyka, krakowiaka, chodzonego lub tańca współczesnego.

8.Realizacja tematów rytmicznych za pomocą klaskania, tupania, pstrykania itp.

9.Śpiewanie prostych piosenek wraz z ilustracją ruchową do nich.

4. Metody i formy zajęć rytmiczno- muzycznych

Metody nauczania mają szczególne znaczenie w rozwoju dziecka.

Jedną z głównych metod zajęć rytmiczno- muzycznych jest metoda Carla Orffa, w której to jest położony szczególny nacisk na aktywne uprawianie muzyki poprzez śpiew i grę na instrumentach.

W powstaniu swej metody Carl Orff kierował się systemem edukacji twórcy rytmiki E. Jaquesa- Dalcroze'a. Propozycja Orffa wywodziła się z dążenia do ścisłej integracji ciała z muzyką. Orff zainspirował się tańcem ekspresjonistycznym reprezentantki M. Wigmann, która była uczennicą E. Jaquesa - Dalcroze'a oraz R. Labanao. Carla Orffa zainspirowała również Dorothee Gunther.

Orff dążył do tego, by rozwijanie u dzieci uzdolnień muzycznych podążało drogą kolektywnej zabawy. Z. Burowska zaakceptowała postulat Orffa i spostrzegła, iż, cytuję:

„C. Orff preferuje w swej koncepcji zbiorowe tworzenie muzyki, [...]. Chodzi mu o to, by w procesie tworzenia brali udział wszyscy uczniowie, nawet ci najmniej zdolni, by do powstania utworu każdy z nich mógł się przyczynić bodaj kilkakrotnym uderzeniem w instrument. Pozytywny efekt końcowy takiej improwizacji jest w niewielkiej mierze zdolności twórczych uczestników, efekt osiąga się dzięki pięknie brzmiącym instrumentom, odpowiednio zestrojonym, przez odpowiedni ich dobór i z góry ustalony prosty materiał dźwiękowy.”

C. Orff odkrył, że w słowie, muzyce i ruchu tkwią olbrzymie możliwości sprzyjające rozwojowi naturalnej ruchliwości dzieci, indywidualności i kształtowaniu się ich pełnej osobowości. Słowo, muzyka i ruch wzajemnie się przenikają tworząc integralną całość. Rozwinięta artystycznie muzyka według Orffa jest przedłużeniem mowy, zaś muzyka instrumentalna przedłużeniem ruchu- gestu.

Podążając krokiem Encykolopedii muzycznej PWM pod hasłem „Carl Orff”, cytuję:

„Metoda Orffa wyrasta z idei jego teatru, którego nadrzędnym celem było nierozerwalne zjednoczenie muzyki, słowa i ruchu; polega ona na twórczym podejściu dziecka do zadań wyznaczonych przez nauczyciela. WaŜne znaczenie ma przy tym improwizacja, bowiem podstawą kształcenia muzycznego Orffa stanowi gra na instrumencie, w przeciwieństwie do metody Z. Kodaly'a opierającej się przede wszystkim na śpiewie”.

Następnym autorem metody zajęć rytmiczno- muzycznych byli A. I M. Kniess. Stworzyli oni metodę twórczą, którą cechuje szeroko rozumiana ekspresja ruchowa i duża aktywność ćwiczących.

Metoda Kniess'ów jest oparta na pozytywnej motywacji. Wiąże się to z zasadą podmiotowego traktowania dzieci. Ich metoda to rodzaj gimnastyki twórczej, której podstawą jest taniec polegający na nieustannym poszukiwaniu nowych form i rodzajów ruchu poprzez eksperymentowanie środkami ruchowymi, słuchowymi i wzrokowymi.

Jednym z ważnych czynników w tej metodzie jest estetyczne wykonanie, oryginalność przyborów do ćwiczeń. Należy podkreślić, iż przybory do ćwiczeń odgrywają tu ogromną rolę, ponieważ uczestniczą w tej metodzie równorzędnie i twórczo. Oparte jest to na tej samej zasadzie co demonstracja ruchowa, muzyka, bądź akompaniament perkusyjny, które pobudzają i wywołują reakcje ruchowe. Najważniejszym jest, by przybory stwarzały możliwość swobodnej manipulacji, gdyż ważne są w tej metodzie efekty wizualne. Przykładowe oryginalne przybory to między innymi:

• kolorowe wstążki umocowane na patyczkach,

• grzechotki,

• plastikowe kręgle wypełnione np. zbożem,

• dzwoneczki przymocowane do taśmy, które można zakładać na palce, nadgarstki i kostki stóp

• szyfonowe chustki.

Wraz z bardzo ważnymi przyborami do ćwiczeń, również ma duże znaczenie w tej metodzie rodzaj stosowanej muzyki. Muzyka powinna być różnorodna, ponieważ narzuca ona rodzaj ekspresji, jest tłem metody Kniessów. Stwierdzenie, że muzyka narzuca rodzaj ekspresji oznacza to, iż fragmenty spokojne, ciche i fragmenty szybkie, dynamiczne powinny się przeplatać dając dziecku możliwość wyciszenia, refleksji. Ćwiczenia A. I M. Kniessów charakteryzują się dużą dozą improwizacji, indywidualnej interpretacji muzyki, rytmu i sposobów użycia przyboru,jak również dużą elastycznością, płynnością i swobodą ruchu.

Jedną spośród kilku koncepcji zabaw twórczych z dziećmi jest koncepcja Carla Orffa, która przyjęła się w wielu krajach z uwagi na :

• otwartość systemu na różne kultury, obyczaje i tradycje,

• ogólnowychowawcze założenia leżące u podstaw koncepcji,

• spontaniczność, która w działaniu muzycznym ma dostarczyć wiele radości płynącej z obcowania ze światem dzieciństwa i fantazji,zabawy w kontakcie z innymi, poznania swoich możliwości.

Oznacza to w praktyce, że wykorzystane i przetworzone na język muzyczny powinno być to, co dziecku najbliższe: słowo, gest, ruch, otoczenie.

Niewiarygodnie często Nauczyciele wykorzystują do swej pracy elementy współczesnych systemów wychowania muzycznego trzech twórców: Orffa, Dalcroze'a oraz Kodalya. Wyżej wymienieni trzej twórcy, zdaniem M. Przychodzińskej-Kaciczak, stworzyli programy, których celem jest wychowanie dla muzyki i przez muzykę. Jednocześnie przyczynili się oni do zrozumienia, jak kontakt dziecka z muzyką wpływa na całą jego osobowość

Formy zajęć są tym, co jest podstawą do powstania metod. Cytuję za J. Powroźniak:

„Za główny sens wychowania muzycznego i jego podstawowe zadanie uznano nie metody i problemy techniczne, lecz różne formy praktycznego muzykowania oraz poznawanie dzieł muzycznych o najwyższych wartościach wychowawczych. Według zachodnioniemieckich teoretyków wychowania muzycznego celem nauczania muzyki (...) powinien być najszerszy rozwój sił twórczych dziecka; należy budzić w nim radość oraz kształtować smak muzyczny poprzez śpiewanie i muzykowanie. Rozwój sił twórczych dziecka mogą zapewnić nie ćwiczenia techniczne, ale przede wszystkim pieśni, zabawy i tańce”.

1. Zajęcia rytmiczno- muzyczne a wychowanie estetyczne

2. Pozytywny wpływ tańca na rozwój dziecka.

Taniec, ruch czy rytmika mają znaczący wpływ na rozwój dziecka. Dzieje się tak, ponieważ dziecko czuje się wtedy wolne, swobodne. Poprzez taniec prezentuje swoje wnętrze, uczucia, przeżycia. Jednakże dominującą cechą rytmiki jest pobudzenie w dziecku hormonu szczęścia. Szczęście ma wpływ na rozwój dziecka, jego przystosowanie, na postawy oraz zachowanie i osobowość.

Gdy w dziecko w okresie dzieciństwa uwolniony zostaje hormon szczęścia, wtedy możemy zauważyć znaczące różnice w zachowaniu, zdrowiu. Szczęście wpływa na rozwój społeczny dziecka, co oznacza, że ma ono znacząco mniejszy problem w przystosowaniu się do grupy społecznej. Dzieci szczęśliwe zazwyczaj wykazują się energicznością, potrafią kierować swoją osobą, jak również są bardziej wyrozumiałe, tzn. przyjmują frustracje i próbują zrozumieć jej przyczynę. Szczęście sprawia, iż dziecko pragnie nawiązywać kontakty społeczne, jest odważne i śmiałe.

Rytmika jest podstawą w rozwoju dziecka, która buduje tzw. szkielet człowieka. Pomaga ona w przyszłości w dobrym starcie w kierunku osiągania sukcesów. Jednakże brak rytmiki, brak tańca i ruchu w życiu dziecka powoduje nieprzystosowanie psychiczne i społeczne dziecka.

Rozdział III. Metodologia badań własnych

3.1 Cel i przedmiot badań.

Teoretyczną podstawą badań, które zostaną przedstawione, jest koncepcja wyjaśniająca rolę zajęć rytmiczno- muzycznych w rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym. Zakłada ona, iż uczestnictwo w tego rodzaju zajęciach ma pozytywny wpływ na rozwój dzieci, nie tylko wpływając na rozwój fizyczny, a także odgrywając ogromną rolę w rozwoju psychicznym oraz społecznym.

Cel badań to przewidywalny oraz pożądany stan rzeczy, jaki powinien zostać osiągnięty, po przeprowadzeniu badań i opracowaniu ich wyników. Wg Brzezińskiego „Cel jest realny wówczas, gdy wytyczone zamierzenia leżą w granicach możliwości danego badania (warunki działania czasowe, techniczne, organizacyjne oraz stopień przygotowania własnego do prowadzenia pracy badawczej)”.

Celem moich badań jest zapoznanie się z rolą zajęć rytmiczno- muzycznych w rozwoju dziecka i ich analiza.

Przedmiotem badań pedagogicznych według Okonia jest świadoma działalność pedagogiczna. Są to procesy wychowania i nauczania, samowychowania i uczenia się, ich cele, treści, przebieg, metody, środki i organizacja.

Przedmiotem moich badań są zajęcia rytmiczno- muzyczne i ich rola w rozwoju dziecka.

3.2 Problemy i hipotezy badawcze

Problem badawczy wg S. Nowaka to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.

Problemem badawczym głównym pracy jest: Jaką rolę odgrywają zajęcia rytmiczno - muzyczne w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym?

Realizacja tak sformułowanego celu pracy wymaga postawienia następujących szczegółowych pytań badawczych:

1. Jakie są cele zajęć rytmiczno- muzycznych?

2. Jakie są najczęściej stosowane formy zajęć rytmiczno- muzycznych?

3. Jakie są najczęściej stosowane metody zajęć rytmiczno- muzycznych?

4. Jaki jest wpływ zajęć rytmiczno- muzycznych na ogólny rozwój dziecka?

5. Jakie cechy rozwijają zajęcia zajęć rytmiczno- muzyczne?

Hipoteza jest zakładaniem stosunków powszechnych oraz koniecznych - tam gdzie dane zmysłowe dostarczają bezpośredniej podstawy jedynie do zarejestrowania tego, że pewne zjawiska następowały po sobie w dotychczasowym doświadczeniu6.

Wyróżniamy następujące funkcje hipotez:

• określenie kierunku postępowania badawczego,

• wskazanie pól koncentracji badawczych,

• odniesienie się do wcześniej postawionych celów badań.

Uzyskanie odpowiedzi na wyżej wymienione problemy szczegółowe pozwoli wyjaśnić problem główny.

Hipotezy formułuje się w postaci twierdzącej i są zawsze adekwatną odpowiedzią na problem, najprostszą, gdyż łatwo sprawdzalną.

Stawiając w niniejszej pracy hipotezy autor kierował się przede wszystkim intuicją. Przyjęłam następujące hipotezy:

Hipoteza 1

Zakładam, że celem zajęć jest wspomaganie sprawności ruchowej dziecka, jak również kształtowanie wszystkich cech motorycznych.

Hipoteza 2

Uważam, że najczęściej stosowane formy zajęć rytmiczno- muzycznych to: śpiew, gra na instrumentach, słuchanie muzyki oraz ruch z muzyką.

Hipoteza 3

Sądzę, że najczęściej stosowanymi metodami są metody Dalcroze'a, Orff'a oraz Kodaly'ego.

Hipoteza 4

Zakładam, że zajęcia wpływają na rozwój fizyczny, psychiczny, wychowawczy, społeczno- emocjonalny i zdrowotny.

Hipoteza 5

Uważam, że zajęcia rytmiczno- muzyczne mają największy wpływ na rozwój cech sfery społeczno- emocjonalnej.

3.3 Metody i techniki badań

Metodami badań nazywamy zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, który obejmuje całość postępowania badacza, zmierzających do rozwiązania problemu naukowego.

Metoda badań to jest to określony powtarzalny sposób rozwiązania problemu z zastosowaniem odpowiedniej techniki badawczej, przy pomocy właściwych dla tej techniki narzędzi. Wieloznaczność terminu „metoda” rodzi pewne niedogodności, które starano się ograniczyć przez użycie słowa technika, tam gdzie chodzi o szczegółowe zagadnienia dotyczące sposobu zbierania danych lub ich opracowania. Techniki badawcze to zespół czynności z różnymi sposobami przygotowania i przeprowadzania badań społecznych.

Metody badawcze dzielimy na ilościowe i jakościowe. Badacz korzystający z metod ilościowych zakłada istnienie obiektywnej rzeczywistości i możliwości poznania jej. Ograniczeniem jest tutaj niemożność zbadania obiektów, które nie poddają się takiemu precyzyjnemu pomiarowi. Tymczasem metody jakościowe posługują się narzędziami elastycznymi, które można dostosować do nowych warunków, nieprzewidzianych przed rozpoczęciem badania. Charakterystyczna dla tych metod jest bezzałożeniowość (brak hipotez, które następnie podlegałyby weryfikacji) i możliwość sięgnięcia do głębszego kontekstu - zbadania także tego, czego nie da się obiektywnie zmierzyć.

Postęp pedagogiki, w sensie zdobywania nowej wiedzy o wychowaniu, zależny jest od odpowiednich badań pedagogicznych z zastosowaniem właściwych metod. Wybór metody jest uzależniony od specyfiki badanego obiektu (np. liczby badanych osób) i sytuacji (gdzie, w jakich warunkach przeprowadzane jest badanie). Wybór ten jest nadrzędny wobec wyboru techniki i narzędzi. Prawidłowe przygotowanie do badań powinno obejmować wybór metody, techniki i narzędzi - według podanej kolejności. Żadna z metod nie występuje w stanie czystym. Wielowymiarowość i złożoność rzeczywistości wychowawczej nie pozwala zamknąć jej w ramach jednej metody, dlatego zwykle sięga się do kilku różnych metod jednocześnie.

Metoda badań pedagogicznych to system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza. Aby rozwiązać dowolny problem teoretyczny lub praktyczny trzeba dokonać wyboru odpowiedniej metody badań, czyli takich powtarzalnych i systematycznie uporządkowanych sposobów postępowania, które umożliwiają nam realizację zamierzonego celu.

Metody dzielimy na:

• ilościowe
  eksperyment pedagogiczny
  monografia pedagogiczna
  metoda indywidualnych przypadków
  metoda sondażu diagnostycznego

• jakościowe
  otwarty wywiad pogłębiony
  metoda biograficzna
  jakościowa analiza tekstu
  obserwacja uczestnicząca

W badaniach prowadzonych w ramach niniejszej pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Sondaż diagnostyczny jest to „badanie opinii publicznej polegające na gromadzeniu odpowiedzi na te same pytania zadawane określonej grupie ludzi” [Dunaj 1996, s.1038]

Według T. Pilcha „metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze - w oparciu o specjalnie dobrana grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje”.

Technika badawczą nazywa się sposób uzyskiwania, zbierania danych, informacji. To czynności praktyczne, regulowane wypracowanymi drogą doświadczenia dyrektywami pozwalającymi na otrzymanie optymalnie sprawdzalnych informacji.

Techniki badawcze to zespół czynności związanych z różnymi sposobami przygotowania i przeprowadzenia badań społecznych. Służą do rozwiązania ogólnego problemu badawczego. W zależności od rodzaju przedmiotu i problematyki badawczej stosuje się wiele różnych technik. Należy do nich:

• obserwacja

• wywiad

• ankieta

• badanie dokumentów

• analiza treści

• techniki projekcyjne

Główne narzędzia badawcze:

• kwestionariusz wywiadu

• kwestionariusz ankiety

• narzędzia socjometrii

• narzędzia obserwacji

• skale

Techniką użytą w pracy magisterskiej jest ankieta oraz wywiad.

W. Zaczyński definiuje ankietę jako metodę bezpośredniego zdobywania informacji przez pytania stawiane wybranym osobom za pośrednictwem drukowanej listy pytań, zwanej kwestionariuszem.

Zdaniem J. Sztumskiego wywiad to nie tylko konwersacja, lecz rozmowa, której celem jest uzyskanie od respondenta poprzez badającego danych określonych w celach badań. Cytuję J. Sztumskiego:

„(...) socjologowie słusznie wskazują na ten fakt, że jest to swoista metoda badań, w której zakłada się ścisłe współdziałanie ze sobą badającego i respondenta. Wywiad jest więc pewnym procesem, w którym badający stara się oddziaływać na badanego stawianymi pytaniami i skłonić go do udzielenia wypowiedzi na temat będący przedmiotem badań”.

Narzędziem badawczym nazywamy zaś każdy przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań. Takim przedmiotem może być kwestionariusz, dyktafon, a nawet długopis czy ołówek.

W niniejszej pracy zastosowano dwa narzędzia. Pierwszym był kwestionariusz ankiety dla rodziców tudzież opiekunów dzieci w wieku przedszkolnym. Drugim narzędziem był kwestionariusz wywiadu dla nauczycieli pracujących w przedszkolu. Narzędzia zostały tak skonstruowane, aby poznać rolę zajęć rytmiczno- muzycznych w rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym.

3.4 Charakterystyka osób badanych i środowiska

Osoby badane to rodzice bądź opiekunowie dzieci będących w wieku przedszkolnym i obecnie uczęszczających do Przedszkola. Są to osoby w wieku od 18 do 40lat. Badałam również nauczycieli przedszkola. Nauczyciele w wieku od 26 do 45 roku życia. Badania przeprowadziłam w lutym 2010r. Badani chętnie wypełniali kwestionariusze ankiet oraz wywiadu. Rodzice i opiekunowie rozumieli ankietę, zaś Nauczyciele chętnie odpowiadali na pytania zawarte w wywiadzie.

Rozdział IV Percepcja zajęć rytmiczno- muzycznych w świetle badań własnych

Na podstawie przeprowadzonych badań wyłoniły się przedstawione poniżej wyniki.

Badania miały na celu przedstawienie wartości zajęć rytmiczno - muzycznych w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, które czynnie uczęszcza do przedszkola.

Głównym założeniem badań przeprowadzonych wśród rodziców, opiekunów dzieci było to, iż znają oni potrzeby, które trzeba zapewnić dziecku do prawidłowego rozwoju społecznego, psychicznego i fizycznego. Równie ważnym założeniem, była znajomość planu i celu zajęć prowadzonych w przedszkolu przez nauczyciela.

Podczas, gdy dziecko uczęszcza do przedszkola, rodzic bądź opiekun zna wartość jaką daje ono dziecku. Ważnym dla rodzica elementem w rozwoju dziecka jest rozwój osobowości, wychowanie czy nauka życia w społeczeństwie. Zajęcia przedszkolne wpływają na ogólny rozwój dziecka, jednakże warto podkreślić, iż bardzo ważną rolę odgrywają tutaj zajęcia rytmiczno- muzyczne.

1. Informacje ogólne dotyczące rodziny dziecka.

N = 30

Tabela nr 1. Typ rodziny dziecka uczęszczającego do przedszkola.

Typ rodziny	Odpowiedzi badanych
		L	%
Pełna	30	100,00%
Niepełna	0	-
Rozbita	0	-

Źródło: Badania własne, aneks 1.

Tabela nr 2 Wykształcenie rodziny dziecka uczęszczającego do przedszkola.

N = 30

Wykształcenie rodzica/ opiekuna	Odpowiedzi badanych
		L	%
Podstawowe	0	0
Zawodowe	7	23
Średnie	13	44
Wyższe	10	33

Źródło: Badania własne, aneks 1

Tabela nr 3 Wiek rodzica/ opiekuna dziecka

N= 30

Wiek rodzica/ opiekuna	Odpowiedzi badanych
		L	%
18-30	21	70
30-40	9	30
Powyżej 40	0	0

1. Informacje dotyczące dziecka uczęszczającego do przedszkola.

Tabela nr 4 Płeć dziecka

N=30

Płeć dziecka	Odpowiedzi badanych
		L	%
Dziewczynka	21	70
Chłopiec	9	30

Tabela nr 5 Wiek dziecka

N = 30

Wiek dziecka	Odpowiedzi badanych
		L	%
3	4	13
4	6	20
5	14	47
6	6	20

Tabela nr 6 Wiek dziecka rozpoczynającego naukę w przedszkolu.

Początek nauki w przedszkolu	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 7 Rodzeństwo dziecka uczęszczającego do przedszkola.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 8 Typ dziecka

	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 9 Cechy wyróżniające dziecko.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 10 Rodzaj kontaktu przedszkolaka z równieśnikami

	Odpowiedzi badanych
		L	%

1. Cele zajęć rytmiczno- muzycznych.

Tabela nr 11 Częstotliwość uczestnictwa dziecka w zajęciach rytmiczno- muzycznych.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 12 Cele zajęć rytmiczno- muzycznych zdaniem rodzica/opiekuna.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 13 Najkorzystniejsze zadania dla dziecka realizowane na zajęciach rytmiczno - muzycznych zdaniem rodzica/opiekuna.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

1. Najczęściej stosowane formy zajęć rytmiczno- muzycznych.

Tabela nr 14 Formy zajęć przynoszące satysfakcję dziecku.

N=30

	Odpowiedzi badanych
		L	%
Śpiew	14	-
Ruch przy muzyce	18	-
Gra na instrumentach	18	-
Improwizacja muzyczna	2	-
Żadna z wyżej wymienionych	0	-
Wszystkie z wyżej wymienionych	2	-

Tabela nr 15 Rola form zajęć rytmiczno - muzycznych w rozwoju dziecka zdaniem rodzica/opiekuna

	Odpowiedzi badanych
		L	%
Daja radość przeżycia muzycznego	10	-
Uczą śpiewu	20	-
Umuzykalniaja	26	-
Wychowują	10	-
Dają możliwość ujawnienia własnych emocji	10	-
Inne	10	-

Tabela nr 16 Spełnienie oczekiwań rodzica/ opiekuna stosowanych form zajęć w związku z rozwojem dziecka.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

1. Metody zajęć rytmiczno- muzycznych.

Tabela nr 17 Zaznajomienie rodzica/opiekuna z metodami zajęć rytmiczno- muzycznych.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 18 Spełnienie oczekiwań rodzica/ opiekuna stosowanych metod w rozwoju dziecka.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 19 Zdanie rodzica odnośnie stosowności metod.

	Odpowiedzi badanych
		L	%

1. Wpływ zajęć rytmiczno- muzycznych na rozwój ogólny dziecka.

TYTUL PODROZDZIAŁU - Z PROBLEMÓW SZCZEGÓŁOWYCH

KRÓTKI WSTĘP DO PODROZDZIAŁU

NASTEPNA STRONA -> WSTĘP, TABELKI, PODSUMOWANIE

Tabela nr 20 Wpływ zajęć rytmiczno- muzycznych na lepszy rozwój dziecka.

Tabela nr 21 Zdanie rodzica/opiekuna odnośnie wpływu zajęć na rozwój ogólny dziecka.

Zdanie rodzica/ opiekuna odnośnie wpływ zajęć na rozwój ogólny	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 22 Wpływ zajęć rytmiczno - muzycznych na dziecko.

Wpływ zajęć na dziecko	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 23 Rodzaj rozwoju człowieka, na który wpływają zajęcia rytmiczno- muzyczne.

Rodzaje rozwoju człowieka	Odpowiedzi badanych
		L	%

PYT 19 z ankiety: Oczekiwania rodzica/opiekuna wynikające z uczęszczania dziecka na zajęcia rytmiczno- muzyczne.

1. Rozwój cech na zajęciach rytmiczno- muzycznych.

Tabela nr 24 Cechy charakteru zdaniem rodzica/ opiekuna kształtowane na zajęciach.

Cechy charakteru kształtowane na zajęciach	Odpowiedzi badanych
		L	%

Pytanie otwarte 21:

Tabela nr 25 Zdanie rodzica/ opieka na temat sfer życia kształtowanych na zajęciach.

Sfery życia kształtowane na zajęciach	Odpowiedzi badanych
		L	%

Tabela nr 26 Widoczne efekty uczęszczania na zajęcia rytmiczno- muzyczne.

Widoczne efekty zajęć	Odpowiedzi badanych
		L	%

1. TYTUL PODROZDZIAŁU - Z PROBLEMÓW SZCZEGÓŁOWYCH

KRÓTKI WSTĘP DO PODROZDZIAŁU

NASTEPNA STRONA -> WSTĘP, TABELKI, PODSUMOWANIE

PODSUMOWANIE: MOŻE ROZPOCZYNAĆ SIĘ OD ZDAŃ TYPU:

„W DANYCH ZAWARTYCH W TABELI NR....”

„ Z POWYŻSZYCH DANYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W TABELI NR...”

„JAK WYNIKA Z DANYCH ZAWARTYCH W TABELI NR...”

M. Przetacznikowa, „Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży.”(red) M. Żebrowska, Warszawa 1972, s. 418

U. Smoczyńska- Nachtman, „Kalendarz muzyczny w przedszkolu”, Warszawa, 1992, s. 9

U. Smoczyńska- Nachtman, „Kalendarz muzyczny w przedszkolu”, Warszawa 1992, s. 53

M. Przetacznikowa, „Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży.”(red) M. Żebrowska, Warszawa 1972, s. 418

M. Przetacznikowa, „Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży.”(red) M. Żebrowska, Warszawa 1972, s. 418

ibidem

ibidem

M. Przetacznikowa, „Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży” (red) M. Żebrowska, Warszawa, 1972, s. 418-419

Cyt. Za J. Kopczyńska - Sikorska: Charakterystyka okresów rozwojowych. „Wychowanie w Przedszkolu” 2000, nr 5, s. 12

M. Przetacznikowa: Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. (red) M. Żebrowska, Warszawa, 1972, s. 419

Z. Bartkowiak, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, 1981, s. 81

S. Owczarek, Gimnastyka Przedszkolaka, Warszawa, 2001, s. 16

U. Smoczyńska- Nachtman, Kalendarz muzyczny w przedszkolu, Warszawa, 1992, s. 9-10

M. Przetacznikowa: Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. (red) M. Żebrowska, Warszawa, 1972, s. 420-421

U. Smoczyńska- Nachtman, Kalendarz muzyczny w przedszkolu, Warszawa, 1992, s. 143

M. Przetacznikowa: Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. (red) M. Żebrowska, Warszawa, 1972, s. 422

N. Wolański, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Warszawa, 1983, s. 477

J. Kopczyńska- Sikorska, Charakterystyka okresów rozwojowych. „Wychowanie w przedszkolu”, 2000r., nr 5, s. 75

M. Przetacznikowa: Wiek przedszkolny w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. (red) M. Żebrowska, Warszawa, 1972, s. 423-424

S. Owczarek, Gimnastyka Przedszkolaka, Warszawa 2001, s. 21

Źródło http://www.eid.edu.pl/archiwum/2005,103/styczen,205/ksztaltowanie_typow_i_cech_osobowosci_dzieci_w_wieku_przedszkolnym,1720.html

E.B. Hurlock, Rozwój dziecka, tom I, 1985, s. 90, przetłumaczył: Bolesław Homowski

Słownik terminów literackich, str. 566

Źródło: www.ecyklopedia.pwn.pl

Cichoń W.: Wartości, człowiek, wychowanie, UJ Kraków 1996, s.164-165

(red.) Kwiatowska M.: Podstawy pedagogiki przedszkolnej, WSiP Warszawa, 1985, s. 52

Cyrański Cz., Kwaśniewska M.: Program Wychowania Przedszkolnego „Moje Przedszkole” MAC Kielce 2001, s.7

Guz S.: Edukacja przedszkola w okresie przemian, WSPTWP w Warszawie Warszawa 1996, s.60

Ibidem, s.63

Ibidem, s.64

I. Wojnar, W. Polasińska, Wychowanie estetyczne młodego pokolenia, Warszawa, WsiP, 1990, str. 67

Małgorzata Banasik, Program autorski do nauczania rytmiki i tańca

Z. Burowska, Słuchanie i tworzenie muzyki w szkole, WSiP, Warszawa 1980, s. 39.

Encyklopedia muzyczna PWM, część biograficzna (red. E. Dziębowska), Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2002.

M. Przychodzińska-Kaciczak Muzyka i wychowanie, Warszwa 1969 s. 13-40

J.Powroźniak w: J.K. Lasocki i J.Powroźniak, Wychowanie muzyczne w szkole, Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1970, s. 182.

J. Brzeziński. „Metodologia badań psychologicznych”, 1996r.; str. 216

Okoń W, „Ogólna charakterystyka badań pedagogicznych w Polsce”, „Ruch Pedagogiczny” 1964, nr. 2; sw.9

S. Nowak: „Metodologia badań socjologicznych”, 1970r.; str.214

6 W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, 1962, str. 57

Sztumski J.,Wstęp do metod i technik badań społecznych, 1999, str.68

ibidem

J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, 1999, str.60

ibidem, str. 60

ibidem, str. 68

Dunaj B. (Red.), Słownik współczesnego języka polskiego, 1996, str. 1038

Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, 1998, str. 42

Źródło: URL<http://www.socjologia.amu.edu.pl/pliki/pracownicy/65/Metoda,%20technika,%20narzedzie.pdf> Marzec 2008r.

Sztumski J.,Wstęp do metod i technik badań społecznych, 1999, str. 68

ibidem

Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, 1995, s. 146

J. Sztumski, Wstęd do metod i badań społecznych, Katowice, 1995r., s. 120

Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, 1995, s. 146

---