Małgorzata Ly

III rok Pielęgniarstwo

Ogólne

SPIS TREŚCI

Spis treści …………………………………………………………………… 2

Wstęp ………………………………………….……………………………... 3

ROZDZIAŁ I ….…………………………………………………………... 4

Standardy w pielęgniarstwie POZ ……………………………………………. 4

Teorie pielęgnowania stosowane w pielęgniarstwie środowiskowym ………... 18

Jakość świadczeń pielęgniarki w POZ ……………………………………….. 20

ROZDZIAŁ II ……………….………………………………….……….. 20

Informacje o rodzinie ………………………………………………………… 20

Wywiad personalny …………………………………………………………... 20

Wywiad socjalny ……………………………………………………………... 20

Metody pozyskiwania danych o rodzinie …………………………………….. 21

Cel pracy ……………………………………………………………………… 21

Zapis graficzny rodziny ………………………………………………………. 22

Proces pielęgnowania ………………………………………………………… 22

WSTĘP

Pielęgniarstwo środowiskowe - współczesna forma działalności pielęgnacyjno - profilaktycznej, opiekuńczo - społecznej i wychowawczej w rejonie zapobiegawczo - leczniczym, której celem jest podnoszenie stanu zdrowia społeczeństwa przez wzmacnianie zdrowia i zapobieganie chorobom i wypadkom oraz uczestniczenie w procesie leczenia/pielęgnowania w chorobie i rehabilitacji, a także opieka nad obłożnie chorym w domu.

Pielęgniarka środowiskowo - rodzinna - pielęgniarka, która wypełnia funkcje pielęgnacyjne wobec rodziny i jej członków w środowisku ich życia i zamieszkania, w sytuacji zdrowia, choroby, a także w hospitalizacji domowej, czy też w opiece terminalnej. Za podstawowy cel pielęgniarki środowiskowo - rodzinnej uważa się uzyskanie korzystnej zmiany stanu zdrowia oraz zwiększanie potencjału zdrowia poszczególnych członków rodziny. Podstawowym celem działań pielęgniarki środowiskowo/rodzinnej, stanowiącym kryterium oceny jej pracy jest uzyskanie korzystnej zmiany stanu zdrowia oraz zwiększenie potencjału zdrowia poszczególnych członków rodziny.

ROZDZIAŁ I

Proces pielęgnowania - jest swoista metodą pracy pielęgniarki, umożliwiającą zapewnienie podopiecznemu profesjonalnej opieki polegającej na asystowaniu, wsparciu, motywowaniu do podejmowania działań. Proces pielęgnowania umożliwia podopiecznemu samodzielne funkcjonowanie w zdrowiu, chorobie i niepełnosprawności, w miejscu zamieszkania, nauki i pracy.

Standardy w pielęgniarstwie POZ

Standardy - wzory i normy realizacji poszczególnych funkcji i zadań pielęgniarki wobec pacjenta (środowiska, grupy), adekwatnych do miejsca pracy i zajmowanego przez nią stanowiska, przyjętej teorii i metody pielęgnowania, koncepcji zdrowia i weryfikowane poziomem optymalnych założonych i uzyskanych efektów.

Cechy standardu: osiągalny, możliwy do realizacji, celowy, wymierny, zrozumiały.

Standard I - Gromadzenie danych i diagnoza

Ten standard składa się z 3 zasadniczych faz:

1. Systematyczne gromadzenie danych o problemach pielęgnacyjnych chorego i jego środowisku.

2. Analizowanie i syntetyzowanie danych.

3. Stawianie diagnozy pielęgniarskiej.

FAZA I: Systematyczne gromadzenie danych o problemach pielęgnacyjnych chorego i jego środowisku:

Liczba i charakter danych zależą od stopnia poznania przez pielęgniarkę podmiotu opieki - pacjenta i jego środowiska. Pielęgniarka gromadzi dane od chorego i jego rodziny na temat stanu biologicznego, psychicznego, społecznego i duchowego. Na tej podstawie można określić rodzaj wymaganej i oczekiwanej pomocy, jej cel i zakres. Indywidualna współpraca pielęgniarki z chorym pozwala na ciągłe uzupełnianie i analizowanie danych, wyciąganie wniosków i podejmowanie nowych działań.

Możliwości gromadzenia danych:

- wywiad, - obserwacja, - analiza dokumentów,

- pomiary parametrów.

Źródłem danych jest pacjent, członkowie rodziny i inne osoby mogące udzielić znaczących informacji. Ważnym źródłem danych jest dokumentacja lekarska oraz codzienne pomiary parametrów (np. ciśnienia, tętna, temperatury, oddechu) dokonywane przez pielęgniarkę.

FAZA II: Analizowanie i syntetyzowanie danych (dokumentacja procesu pielęgnowania)

Celem prowadzenia dokumentacji jest dostarczenie jasnego zapisu informacji, które służą do określenia problemów. Zebrane dane powinny być czytelne, zwięzłe i zrozumiałe dla całego zespołu pielęgniarskiego i lekarskiego.

Do gromadzenia danych o pacjencie mogą służyć:

- historia pielęgnowania, - karty pielęgnacyjne, - różne skale np. do oceny ryzyka rozwoju odleżyn.

FAZA III: Postawienie diagnozy pielęgniarskiej:

Polega na opracowaniu zebranych informacji, które należy uporządkować, przeanalizować, zinterpretować, a następnie sformułować wnioski.

Standard II - Planowanie opieki

Planowanie opieki i cele pielęgnowania wynikają z rozpoznania i najczęściej obejmują:

• wspieranie działań terapeutycznych lekarza prowadzącego leczenie (wzmocnienie motywacji, edukacji i wykonywanie zleceń lekarskich)

• promocję zdrowia rodziny chorego, edukację zdrowotną, poprawę warunków sprzyjających zdrowiu, poprawę stanu zdrowia, jego zachowanie i wzmocnienie,

• ograniczenie i eliminowanie czynników ryzyka zagrażających zdrowiu,

• przygotowanie osoby wymagającej pielęgnowania oraz innych członków rodziny do pielęgnowania osoby chorej; przygotowanie do samodzielnego życia z chorobą i niesprawnością oraz radzenia sobie z problemami spowodowanymi chorobą,

• przygotowanie pacjenta do rozpoznania stresów i radzenia sobie z nimi,

• wspieranie rodziny w radzeniu sobie z kryzysem wywołanym przez chorobę lub niepełnosprawność członka (członków) rodziny, z uwzględnieniem odpowiedniego rodzaju i źródła wsparcia,

• dokumentowanie przyjętych celów.

Planowanie kończy się wówczas, gdy plan pielęgnowania jest wyraźnie i jednoznacznie określony.

Standard III - Realizowanie planu opieki

Realizacja planu opieki pielęgniarskiej powinna być ściśle związana z działaniami zaplanowanymi przez lekarza, w porozumieniu z pacjentem i przy jego akceptacji. Realizacja planu może dotyczyć bezpośredniej pomocy pielęgniarki świadczonej w formie:

• zabiegów wynikających z terapii i zleceń lekarskich,

• zabiegów wynikających ze szczegółowego rozpoznania pielęgniarskiego,

• zabiegów higienicznych,

• pielęgnowania skóry,

• zapewnienia odżywiania,

• zapewnienia poczucia bezpieczeństwa w czynnościach życia codziennego,

• zapewnienia zażywania leków zleconych przez lekarza i nadzór nad tym procesem,

• przekazywanie wiedzy i umiejętności w samoopiece i samopielęgnacji, a szczególnie: przekazywanie wiedzy o zdrowiu, sposobach i warunkach jego utrzymania, czynnikach zagrożenia, uczenie samokontroli zdrowia, samooceny objawów, uczenie konkretnych czynności opiekuńczych i pielęgnacyjnych, w tym rehabilitacyjnych, wskazanie źródeł i ułatwienie uzyskania pomocy z zewnątrz w zależności od potrzeb,

• pomoc w efektywnym radzeniu sobie z problemami: w czynnościach życia codziennego, w likwidacji przyczyn i ograniczeniu stresu, dostarczeniu wsparcia społecznego,

• pomoc w utrzymaniu aktywności fizycznej i społecznej poprzez motywowanie do zwiększenia i zachowania lub przywracania aktywności fizycznej w formie racjonalnego wysiłku fizycznego, motywowanie do wzmocnienia i zachowania lub przywracania aktywności społecznej, wzmacnianie i inspirowanie do integracji z grupami samopomocy.

Standard IV - Ocena wyników opieki

• Ocena zawiera porównanie stanu zdrowia pacjenta z etapu początkowego ze stanem, jaki został osiągnięty w wyniku zaplanowanych i zrealizowanych działań, a w szczególności: poprawę stanu zdrowia poprzez przywrócenie stanu pozytywnego lub pożądanego czy korzystniejszego od tego, który w diagnozie został określony jako niekorzystny, niepożądany czy zagrażający.

• Ocena w zakresie zlikwidowania, ograniczenia lub zminimalizowania czynników, które zostały uznane za czynniki ryzyka zagrażające lub rokujące pogorszenie stanu zdrowia, nawroty choroby lub powikłania oraz pogorszenie samopoczucia, ograniczenie samodzielności i aktywności chorego.

• Ocena wiedzy i umiejętności pacjenta w zakresie samopielęgnacji i samoopieki.

• Weryfikacja zastosowanych metod pracy pielęgniarki.

• Dokumentacja oceny wyników opieki.

Teorie pielęgnowania stosowane w pielęgniarstwie środowiskowym

Teoria pielęgnowania Doroty Orem

Punktem wyjścia w tej teorii jest stwierdzenie, że każdy człowiek sam sobie, a także tym którzy od niego zależą zapewnia codzienną, niezbędną do życia opiekę osobistą - jako samoopiekę.

Kolejnym twierdzeniem jest to, że zarówno w samym człowieku, jak i w jego środowisku zachodzą różne zmiany. Wszystko to stawia przed człowiekiem coraz to nowe żądania, którym nie może sprostać. Nie jest w stanie zapewnić sobie takiej opieki, jakiej naprawdę potrzebuje.

Teoria D. Orem jest określana jako teoria deficytu samoopieki. Choć zasadniczo obejmuje ona trzy komponenty:

1. Teoria samoopieki - opisuje i wyjaśnia samoopiekę spełnianą w rodzinie. 2. Teoria deficytu samoopieki - opisuje i wyjaśnia dlaczego ludzie muszą być wspomagani opieką pielęgniarską w sytuacjach pełnej lub częściowej niezdolności do samoopieki. 3. Teoria systemów opieki pielęgnowania - opisuje i wyjaśnia działania pielęgniarskie w planowaniu i realizowaniu tej opieki w odniesieniu do określonych osób.

Teoria samoopieki

Samoopiekę autorka definiuje jako: wyuczoną aktywność, którą człowiek podejmuje i kontynuuje w celu utrzymania życia, zdrowia i dobrego samopoczucia.

Indywidualna zdolność do samoopieki, podobnie jak zapotrzebowanie na opiekę, zmienia się i zależy od wielu czynników, takich jak: wiek, płeć, etap rozwojowy, stan zdrowia, orientacja socjokulturowa, sytuacja rodzinna, styl życia, czynniki środowiskowe i dostępności do źródeł pomocy.

W prawidłowych warunkach człowiek podejmuje z własnej woli samoopiekę, nabywając w ciągu życia określoną wiedzę i umiejętności pozwalające mu na jej realizowanie. Dzieci, osoby w wieku podeszłym, chorzy i niepełnosprawni wymagają natomiast różnego zakresu pomocy w samoopiece.

Samoopieka jest zapewniana przez realizowanie określonych potrzeb. Dorota Orem wyróżnia trzy kategorie tych potrzeb związanych z samoopieką. 1. Potrzeby uniwersalne

2. Potrzeby rozwojowe

3. Potrzeby w zaburzeniach stanu zdrowia

Potrzeby uniwersalne

Są wspólne wszystkim ludziom i zaspokajane w codziennej aktywności. Należą do nich:

• Zapewnienie wystarczającej ilości powietrza (oddychanie)

• Zapewnienie odpowiedniej ilości płynów;

• Prawidłowe odżywianie;

• Wydalanie;

• Utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a odpoczynkiem;

• Utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami społecznymi;

• Zapobieganie sytuacją zagrażającym życiu, zdrowiu i dobremu samopoczuciu

• Dążenie do własnego rozwoju w harmonii z indywidualnymi, aktualnymi i potencjalnymi

możliwościami.

Potrzeby rozwojowe

Sposób zaspokajania ich zmienia się w zależności od etapu rozwojowego człowieka oraz różnych sytuacji życiowych. D. Orem wyróżniła dwie kategorie tych potrzeb:

1. Związane z utrzymaniem życia i zdrowia oraz prawidłowego rozwoju poszczególnych okresach naszego życia:

• Okres życia płodowego i porodu

• Okres noworodkowy

• Okres niemowlęcy

• Etapy rozwojowe okresu dzieciństwa

• Okres niemowlęcy

• Etapy rozwojowe okresu dzieciństwa

• Okres dojrzewania

• oszczególne etapy rozwojowe wieku dorosłego i starości

• ciąża.

Występujące w sytuacjach niekorzystnych dla rozwoju jednostki

• Niewystarczająca edukacja

• Problemy adaptacji społecznej

• Utrata krewnych, przyjaciół

• Utrata własności

• Zagrożenie utratą pracy

• Zmiana miejsca zamieszkania i środowiska

• Problemy związane z pełnieniem ról społecznych

• Choroba lub niepełnosprawność

• Uciążliwe warunki życia

• Choroba terminalna

• Zbliżająca się śmierć

Potrzeby w zaburzeniach stanu zdrowia

Wszelkie odchylenia od stanu zdrowia ( choroby, zranienia, różnego rodzaju defekty, upośledzenia). Niektóre z nich to:

• Poszukiwanie i zabezpieczanie pomocy medycznej w przypadku narażenia na czynniki fizyczne, biologiczne, środowiskowe, które mogą wywołać stany patologiczne

• Świadomość następstw stanów patologicznych i ich ewentualnego wpływu na rozwój człowieka

• Konieczność przestrzegania zaleceń związanych z leczeniem i rehabilitacją

• Świadomość i konieczność niwelowania następstw leczenia

• Modyfikowanie koncepcji siebie, akceptacja faktu zależności od innych osób

• Uczenie się życia z następstwami choroby, konieczność zmiany stylu życia.

Teoria deficytu

Według D. Orem opieka pielęgniarska jest konieczna wtedy, gdy człowiek dorosły lub osoba zależna od innych ( np. dziecko, osoba starsza) są z różnych powodów niezdolne, bądź nie w pełni zdolne do zapewnienia sobie stałej efektywnej samoopieki - dzieje się tak, gdy zapotrzebowanie na samoopiekę przerasta ich możliwości:

• Ilościowe ( bardzo duże zapotrzebowanie na opiekę)

• Jakościowe ( nie umie sam sobie poradzić z problemami zdrowotnymi)

- Brak równowagi między zapotrzebowaniem na opiekę i zdolnością do samoopieki prowadzi do wystąpienia deficytu samoopieki

- Teoria deficytu samoopieki określa, kiedy jest niezbędna pomoc pielęgniarki, czyli kiedy człowiek wymaga asystowaniu w samo opiece.

Deficyt samoopieki według D. Orem

W sytuacji wystąpienia deficytu pacjenta staje się biorcą opieki, a rolą pielęgniarki jest asystowanie mu w samoopiece poprzez całkowite lub częściowe kompensowanie istniejących ograniczeń, wspieranie lub uczenie. W zależności od rozpoznawanych deficytów pielęgniarka asystuje pacjentowi, stosując różne metody:

1) Działanie „za” i „dla” pacjenta- wykonywanie tych czynności pielęgnacyjnych, których człowiek nie jest w stanie sam wykonać:

• Zmiana pozycji u osoby ciężko chorej

• Karmienie niemowląt

• Podejmowanie decyzji za pacjenta i przyjęcie odpowiedzialności za całość opieki, np. w stosunku do nieprzytomnego ( respektować prawa pacjenta, informować o celu czynności, których podmiotem jest pacjent, mieć świadomość roli pielęgniarki)

2) Kierowanie, doradzanie, udzielanie wskazówek- stosuje się w sytuacji, gdy pacjent musi dokonywać wyborów i znaleźć optymalny sposób postępowania.

Metoda ta polega na:

• Umiejętnym stosowaniu sugestii

• Instruowaniu

• Doradzaniu

3) Udzielanie wsparcia - czyli dawanie pacjentowi możliwości swobodnego i otwartego wyrażania swoich myśli, emocji, uczuć poprzez:

- aktywne słuchanie

- akceptację

- zrozumienie przeżyć pacjenta

- przedyskutowanie planów

- asystowanie w poszukiwaniu innych rozwiązań

• udzielanie pomocy w realizowaniu zadań

4) Stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi człowieka- wykreowanie takich warunków środowiska, które motywują osobę do określenia celów i priorytetów oraz podjęciu działań w celu ich osiągnięcia. Pomoc polega na:

• Stworzeniu atmosfery bezpieczeństwa

• Zapewnieniu środków materialnych ( rodzina, instytucje)

• Szacunku

• Solidarności

• Zaufania

• Adaptacji (np. grupy wsparcia)

5) Uczenie drugiej osoby - metoda wykorzystywana w opiece nad osobami wykazującymi brak wiedzy lub umiejętności koniecznych do podejmowania samoopieki. Aby skutecznie zastosować tą metodę należy:

• Rozpoznać deficyt wiedzy

• Rozpoznać motywację

• Rozpoznać zainteresowanie i gotowość pacjenta do przyjęcia informacji

- Uwzględnić wykształcenie, styl życia, wcześniejsze doświadczenie pacjenta i przyzwyczajenia ( np. nauka wstrzyknięć insuliny)

Teoria systemów pielęgnowania

Świadczenie pomocy człowiekowi w samoopiekowaniu się stawia przed pielęgniarkami zadania jego określenia, planowania i zapewnienia oraz podejmowania działań na rzecz jego rozwijania.

System pielęgnacyjny, mający zapewnić optymalny poziom opieki, jest zależny od:

1. Stanu pacjenta

2. Potrzeb pacjenta

3. Indywidualnej oceny, rodzaju i stopnia deficytu samoopieki

W zależności od stopnia deficytu samoopieki i zakresu koniecznej opieki autorka wyróżnia trzy systemy pielęgnowania:

1. System całkowicie kompensacyjny - stosowany w opiece nad osobami z bardzo dużymi deficytami w samoopiece (np.. U chorego nieprzytomnego, obłożnie chorego, małego dziecka). Przeważa tu metoda działania „za” pacjenta

2. System częściowo kompensacyjni - asystowanie pacjentowi w realizacji czynności pielęgnacyjnych do których w pełni nie jest zdolny

3. System wspierająco-edukacyjny - wykorzystywany u osób, które są w stanie zapewnić sobie samoopiekę, ale nie mają wystarczającej wiedzy/motywacji lub wymagają pomocy w podejmowaniu decyzji (udzielania wsparcia i edukacji).

Teoria pielęgnowania Florence Nightingale

Florence Nightingale była pierwszym teoretykiem i badaczem pielęgnowania. W badaniach swoich starała się ustalić w oparciu o dane empiryczne (statyczne) optymalne warunki powrotu do zdrowia ludzi chorych. Była autorką publikacji z zakresu nowoczesnego pielęgniarstwa i pielęgnowania pt. „Notes on Nursing. What It Is and What It Is Not”(1859), w którym przedstawiła podstawowe zasady pielęgnowania.

Zawarła w nich swoją wiedzę pielęgniarską uzyskaną w ciągu wieloletniej obserwacji, gromadzenia doświadczeń, podejmowania studiów, opracowań statystycznych. Wykazywały istotną zależność pomiędzy zachowaniem zdrowia oraz procesami jego „reperacji” a czynnikami środowiska człowieka (głównie sanitarnymi)

W małym zakresie zajmowała się zależnościami pomiędzy czynnikami psychosocjologicznymi a zdrowiem.

W swoim opracowaniu przedstawiła 13 kanonów (praw) pielęgniarstwa.

• kanonów pielęgniarstwa

1. Wentylacja i ogrzewanie - wskazanie na czystość powietrza

• w pomieszczeniach zamkniętych - wietrzenie pomieszczeń, utrzymanie odpowiedniej wilgoci

• na terenach otwartych (zanieczyszczenia) - wilgoć, dym, gazy, pyły

2. Zdrowie domu (mieszkania, szpitala)

• dobre oświetlenie

• właściwe usuwanie nieczystości

• korzystanie z czystej, nieskażonej wody

• właściwe rozwiązania architektoniczne (szczególnie budynki szpitalne)

3. Światło- potrzebne dla zdrowia fizycznego i psychicznego

4. Hałas- czynnik bardzo stresujący

• głośne rozmowy

• muzyka

• sposób poruszania się (hałas gdy ktoś idzie)

5. Różnorodność - świadome wprowadzanie w życiu chorego różnych zmian, np.

• spacer, posadzenie przy oknie

• małe elementy dekoracyjne (np. kwiatek)

• czytanie chorym

• zachęcenie do aktywności (pisanie, prace ręczne, samodzielne czytanie)

6. Łóżko - jego wyposażenie, utrzymanie w czystości i zapewnienie wygody

• czystość bielizny pościelowej i potrzeba jej zmiany

• prawidłowe przesłanie łóżka

• dodatkowe akcesoria (materac, poduszka, akcesoria przeciwodleżynowe)

7. Czystość pokoju i ścian

• porządkowanie Sali chorych

• odświeżanie ścian (malowanie)

• sposób porządkowania - bez wzbierania kurzu

8. Czystość osobista

• forma skóry

• konieczność systematycznego mycia się

• częste mycie rak przez osoby leczące i pielęgnujące

9. Żywienie

• zachowanie diety zgodnie z tym, co zaleca lekarz

• wprowadzanie urozmaiceń do diety

• regularność podawanych posiłków

• nie przerywanie posiłku choremu

10. Podawanie posiłków

11. Głupie budzenie nadziei i doradzanie

• czynniki psycho - społeczne w komunikacji z pacjentem

• wsłuchiwanie się w słowa chorego

• przekazywanie rad umacniających chorego (bez złudzeń)

12. Obserwacja- zbieranie konkretnych, rzeczowych i precyzyjnych informacji co do potrzeb pacjentów i ich sytuacji

13. Zarządzanie- obejmowanie uwagą pacjenta i tych elementów środowiska, które mają największy wpływ na samego pacjenta i na jego sytuacje zdrowotną.

Opieka pielęgniarska bazuje na przygotowaniu teoretycznym (wiedza pozwalająca zrozumieć funkcjonowanie organizmu, uwarunkowania chorób itp.) i praktycznym (umiejętności dotyczące wykonywania różnych zabiegów, obserwowanie chorego itp..). Przygotowanie takie służy temu, by pielęgniarka mogła świadomie i rozumnie wykonywać swoje zadania.

Pielęgnowanie ukierunkowane jest na człowieka jako na jednostkę psychofizyczną, a nie tylko organizm biologiczny.

Pielęgniarka powinna pamiętać, że ma do czynienia przede wszystkim z ludzkimi problemami, cierpieniem itp.

Niekiedy ważniejsze może być psychiczne wsparcie, życzliwa rozmowa z pacjentem, aniżeli samo tylko wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych.

Pielęgnowanie dotyczy nie tylko ludzi chorych, ale także zdrowych. Zapobieganie chorobom, uwrażliwianie ludzi na czynniki szkodliwe dla zdrowia jest takim samym obowiązkiem pielęgniarki, jak opieka nad chorym.

Pielęgnowanie ludzi zdrowych jest analogiczne do pomagania chorym, lecz przy zastosowaniu innych metod i środków oddziaływania.

Chorym należy stworzyć warunki zdrowienia, pielęgnowanie polegać będzie na stworzeniu warunków, w których mimo słabości zaspokojone będą wszystkie potrzeby chorego.

Pielęgnowanie ludzi zdrowych jako pomaganie człowiekowi żyć, jest również pomaganiem naturze - organizmowi, dotyczy zarówno utrzymania zdrowia jak i zwalczania dolegliwości.

Zdrowie to nie tylko dobre samopoczucie, lecz także zdolność do wykorzystania wszystkich swoich możliwości.

Nightingale pielęgnowanie uczyniła dziedziną autonomiczną i względnie niezależną od pracy lekarza.

Zadania pielęgniarki nie mogą być redukowane do funkcji służebnych wobec lekarza.

O ile lekarz leczy to pielęgniarka „stwarza najlepsze warunki do wyzdrowienia lub zachowania zdrowia - warunki sprzyjające zapobieganiu lub leczeniu chorób względnie uszkodzeń”.

Teoria pielęgnowania Betty Neuman

Betty Neuman jest uważana za pionierkę pielęgniarstwa środowiskowego w zakresie zdrowie psychicznego. Dostrzegła jako pierwsza, a także opisała i rozwinęła w praktyce funkcję pielęgniarki jako doradcy, pełniąc ją w środowiskowym centrum kryzysowym. Koncepcyjny model pielęgniarstwa został opublikowany w 1972 roku, natomiast w 1989 poddany został aktualizacji.

Obecnie Betty Neuman podejmuje wielokierunkowe międzynarodowe działania na rzecz popularyzacji założeń teoretycznych i rozwoju pielęgniarstwa.

Podstawowe pojęcia wykorzystane dla potrzeb teorii B. Neuman:

• CZŁOWIEK - w tym ujęciu jest postrzegany jako integralna całość, system otwarty, który utrzymuje systematyczne i stałe kontakty ze środowiskiem;

• ŚRODOWISKO - rozumiane jest jako wszystkie wewnętrzne i zewnętrzne czynniki oraz wpływy otoczenia rozpoznawane przez pojedynczą osobę pacjenta lub grupę osób, którzy w tej teorii są traktowani jako otwarty system;

Betty Neuman wyróżnia 3 rodzaje środowisk:

1. Środowisko wewnętrzne (czyli czynniki i siły oraz wpływy pochodzące z wnętrza systemu pacjenta),

2. Środowisko zewnętrzne (wpływy zewnętrzne w stosunku do systemu człowieka),

3. Środowisko wykreowane (obejmuje środowiska wewnętrzne i zewnętrzne, które są zróżnicowane indywidualne w zakresie mobilizacji obszarów funkcjonowania człowieka - są to obszary: fizjologiczny, psychologiczny, socjokulturowy, rozwojowy, duchowy - i zasobów energetycznych struktury podstawowej organizmu dla potrzeb zapewnienia równowagi w granicach funkcjonowania systemu człowieka).

Każde z opisanych środowisk działa na system funkcjonowania człowieka poprzez stresory, które mogą wpływać w sposób pozytywny i negatywny. Betty Neuman podaje następującą definicję stresorów: są to wszelkie środowiskowe stymulacje, problemy czy warunki zdolne do zaburzenia stabilności systemu poprzez uszkodzenie co najmniej normalnej linii obronnej.

Linie obronne pełnią rolę ochraniającą podstawową strukturę źródła energii człowieka - jest ich pięć. Trzy z nich, leżące najbliżej struktury podstawowej to linie odpornościowe, których uszkodzenie łączy się najczęściej z zaburzeniem równowagi systemu immunologicznego, stanowiąc zagrożenie dla życia człowieka. Następna jest normalna linia obronna - najbardziej stała obrona organizmu. Gwarantuje ona poczucie stabilności i integracji systemu. Zewnętrzną warstwę stanowi elastyczna linia obronna, określana mianem bufora bądź filtra. Cechuje ją stosunkowo największa zmienność indywidualna, warunkowana różnymi okolicznościami (na przykład niedożywieniem czy niedospaniem). Uszkodzenie elastycznej linii obronnej nie oznacza zaburzenia równowagi systemu.

Stresory można podzielić na:

• Wewnątrzosobowe - intrapersonalne, pochodzące ze środowiska wewnętrznego,

• Zewnątrzosobowe (ekstrapersonalne) oraz międzyludzkie (interpersonalne), które wywodzą się ze środowiska zewnętrznego.

Człowiek narażony jest na działanie stresorów, których wpływ na organizm uzależniony jest od ich siły, liczby oraz wytrzymałości struktury linii obronnych, dlatego każdy pacjent w sposób indywidualny reaguje na taki sam lub podobny stresor.

Betty Neuman wprowadziła także dwa ważne pojęcia: negentropia i entropia. Wiążą się one z gospodarką energetyczną człowieka, na którą wpływ mają stresory. W sytuacji, gdy system człowieka produkuje więcej energii, niż jest w stanie wykorzystać dla potrzeb funkcjonowania organizmu, co jest bliskie odczuciu człowieka, określanego mianem dobrostanu pełnego - wtedy mówimy o negentropii. Entropią z kolei nazywamy zmniejszoną produkcję energii w stosunku do potrzeb organizmu, co jest równoznaczne z chorobą. Gdy system utraci zbyt wiele energii, taka sytuacja może prowadzić do śmierci.

PIELĘGNIARSTWO - według Betty Neuman jest to unikatowa profesja, koncentrująca się na wszystkich czynnikach wpływających na indywidualne odpowiedzi organizmu reagującego na stres.

Pielęgniarki powinny dokładnie oceniać zapotrzebowanie pacjenta na pielęgnowanie, które warunkowane jest rodzajem i natężeniem działania stresorów, a może być świadczone w ramach trzech obszarów działań:

1. Prewencja pierwszorzędowa - nazywana pierwotną, polegająca na takich działaniach pielęgniarki, które zmierzają do wzmocnienia linii obronnych organizmu, zmniejszenia siły działania bodźca stresowego lub ich całkowitego zlikwidowania. Celem działań dawców opieki będzie tu zatem utrzymanie zdrowia pacjenta poprzez zachowanie równowagi w obszarze normalnej linii obronnej.

W prewencji pierwszorzędowej stresory działające na elastyczną linię obronną mogą doprowadzić do jej uszkodzenia, jednak działają one zbyt słabo, by naruszyć również normalną linię obronną.

2. Prewencja drugorzędowa - czyli wtórna, polegająca na wczesnym wykrywaniu oznak choroby, zmniejszeniu natężenia tych objawów oraz na zapobieganiu powikłaniom choroby. Na tym poziomie opieki stresory działające na organizm człowieka są silniejsze i bardziej natężone, co może doprowadzić do uszkodzenia normalnej linii obronnej organizmu, a także nawet trzech linii odpornościowych. Uszkodzenie całej obronnej struktury organizmu i pozbawienie energii może zagrażać utratą życia.

3. Prewencja trzeciorzędowa - polega ona na świadczeniu przez pielęgniarkę wielokierunkowych działań rehabilitacyjnych, zmierzających do przywrócenia zdrowia. Działania pielęgniarskie na tym poziomie opieki są wykonywane w zakresie wzmacniania i naprawiania linii obronnych poprzez wpływanie na pięć obszarów, mieszczących się na każdej linii. Te podsystemy to:

• Podsystem fizjologiczny - czyli funkcjonowanie narządów i tkanek,

• Podsystem psychologiczny - dotyczący procesów poznawczo - emocjonalnych, a także osobowości pacjenta,

• Podsystem socjokulturowy - obejmuje zakres i charakter pełnionych ról społecznych, zwyczaje i tradycje kulturowe,

• Podsystem rozwojowy - dotyczący rozwoju człowieka od chwili narodzin do śmierci oraz wszystkie procesy z nim związane,

• Podsystem duchowy - umożliwia poczucie świadomości istnienia w celu kontroli umysłu i ciała.

Takie ujęcie podsystemów w jeden całościowy system, jakim jest organizm człowieka, jest zgodne z holistycznym postrzeganiem osoby pacjenta.

Praktyczne zastosowanie teorii Betty Neuman

Praktyczne zastosowanie tej teorii polega na systematycznym, ciągłym i logicznym postępowaniu zgodnym z założeniem procesu pielęgnowania, który uwzględnia holistyczną złożoność osoby pacjenta.

Proces pielęgnowania przebiega etapowo:

1. Określenie stresorów - ustalenie zakresu i charakteru działających stresorów działających na człowieka, z uwzględnieniem tych wskazanych przez samego pacjenta, jego rodzinę i najbliższe otoczenie. Ocenia się tutaj między innymi stan podstawowych źródeł energii człowieka warunkujących zdrowie, dotychczasowe sposoby radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach. Pozwala to na zdefiniowanie problemu pacjenta oraz określenie celów opieki pielęgniarskiej w zakresie jednego z 3 poziomów prewencji.

2. Diagnoza pielęgniarska - formułowanie diagnoz pielęgniarskich, co następuje po rozpoznaniu, uporządkowaniu pierwszorzędnych potrzeb lub problemów pacjenta, opierając się na całościowej analizie pozyskanych informacji o pacjencie.

3. Cele pielęgniarskie - określa się także czas, w jakim cele mają być osiągnięte.

4. Plan opieki pielęgniarskiej - zawiera działania pielęgniarek mieszczące się w jednym z trzech poziomów opieki:

• Prewencja pierwszorzędowa - działania pielęgniarki na tym poziomie zmierzają do zachowania stabilności systemu, poprzez wspieranie pozytywnego radzenia sobie i funkcjonowania człowieka, motywowaniu do potęgowania energii systemy i edukacji/reedukacji.

• Prewencja drugorzędowa - polega ona na osiągnięciu stabilizacji mimo działających stresorów, a działania dawcy opieki to między innymi kontrola wpływów stresorów na system człowieka, ochrona podstawowej struktury źródła energii, wzmacnianie elastycznych linii obronnych, wspieranie pozytywnych reakcji na chorobę.

• Prewencja trzeciorzędowa - zmierza do utrzymania stabilizacji systemu oraz zwiększenia potencjału człowieka poprzez działania w obszarze rehabilitacji.

5. Wyniki pielęgnowania - formułuje je sam pacjent, wydając subiektywne opinie o efektach działań pielęgniarskich.

Jakość świadczeń pielęgniarki w POZ

Jakość opieki to poziom, na jakim opieka jest osiągalna, akceptowana, całościowa, ciągła i udokumentowana. Inaczej są to efektywne działania opieki zdrowotnej polegające na podnoszeniu poziomu zdrowia i satysfakcji populacji.

Na jakość opieki wpływają następujące czynniki:

1. Aspekt techniczny ( efektywność, biegłość, znawstwo, zdolność, bezpieczeństwo, dbałość, troskliwość, skrupulatność, wyznaczniki opieki i leczenia),

2. Aspekt interpersonalny - aspekt relacji między ludzkich w opiece i postaw zawodowych ( szacunek dla osoby, tajemnice zawodowe, zapewnienie właściwych, oczekiwanych informacji, ustanowienie wzajemnych relacji, osobiste zainteresowanie, niezależność klienta, równość);

3. Aspekt organizacyjny, dotyczący środowiska (bezpieczeństwo, komfort, wyposażenie, ciągłość, skuteczność, sprawność, wydajność otoczenia).

Jakość w pielęgniarstwie POZ to:

1. Bezpieczeństwo usług:

-kwalifikacje personelu-pielęgniarek POZ- ich kompetencje (wiedza i umiejętności zdobyte w toku nauczania i praktyki zawodowej oraz doświadczenie życiowe);

-stosowanie nowoczesnych technologii medycznych, metod pielęgnowania (posługiwanie się jednolitą metodą pracy- praca zgodnie z procesem pielęgnowania, metodą środowiskową- zgodnie z najlepszą wiedzą i doświadczeniem);

-posługiwanie się standardami postępowania/pielęgnowania i dokumentowania;

2. Adekwatność (dostosowanie opieki do potrzeb);

3. Dostępność świadczeń- organizacja (odległość od miejsca zamieszkania, czas oczekiwania na usługę i cena usługi- bezpłatność, odpłatność częściowa- możliwość kontaktu osobistego, telefonicznego);

4. Podmiotowość pacjenta, rodziny, społeczności lokalnej (współpraca w okresie pielęgnowania) i właściwe relacje interpersonalne pielęgniarka- pacjent;

5. Ciągłość opieki- współpraca członków zespołu POZ.

Satysfakcja pacjenta z opieki zdrowotnej jest kryteriom subiektywnym, stanowi jeden z najważniejszych mierników jakości opieki, ponieważ odzwierciedla potrzeby odbiorców naszych usług.

Pacjent oczekuje szybkiej realizacji usług, wykonywanych przez przygotowany kompetentny personel w sposób gwarantujący dobry wynik procesu terapeutycznego - bez powikłań.

ROZDZIAŁ II

1. Informacja o rodzinie:

Liczba osób zamieszkałych: 3

Budynek: Mieszkanie w bloku

Metraż: 64 m² Piętro: 3

Liczba pokoi: 4

Wyposażenie: Zaopatrzenie w wodę: tak

Gaz: butla gazowa

WC: w domu

Mycie: wanna, prysznic, umywalka

Ogrzewanie: centralne

Cechy mieszkania: suche, widne, słoneczne

2. Wywiad personalny:

Tomasz W. - lat 46, zamieszkały Leszczynowa 5/14, żonaty

Elżbieta W. -lat 45, zamieszkała Leszczynowa 5/14, zamężna

Anna W. - lat 20, zamieszkały Leszczynowa 5/14, panna

3. Wywiad socjalny:

Pan Tomasz jest pracownikiem fizycznym przy robotach drogowych, rok temu przeszedł zawał. Od 15 lat nałogowo pali papierosy w dużych ilościach, dość często spożywa alkohol. Lubi ostre przyprawy oraz tłuste dania, co wiąże się z jego nadwagą. Chorobą współistniejącą jest nadciśnienie tętnicze.

Pani Elżbieta od 10 lat choruje na depresję. Często miewa myśli samobójcze, napady agresji, lęku, niepokoju, ma niechęć do spożywania posiłków oraz izoluje się od ludzi. Kilka miesięcy temu u pani Elżbiety stwierdzono anemię. Leczy się w Poradni Psychiatrycznej.

Córka Anna studiuje na uczelni AWF na kierunku Wychowania Fizycznego. Anna lubi zdrowy tryb życia, uwielbia ruch, ma pogodne nastawienie do wszystkiego. U dziewczyny nie występują żadne problemy podłoża psychicznego czy zdrowotnego.

4. Metody pozyskiwania danych o rodzinie:

- wywiad

- obserwacje

- książeczka zdrowia

- karta informacyjna

- pomiar

5. Cel pracy:

Celem mojej pracy jest ukazanie problemów rodziny oraz zapoznanie się z tymi problemami, a także zaproponowanie rodzinie radzenia sobie z nimi.

6. Zapis graficzny rodziny

PROCES PIELĘGNOWANIA

OSOBA	DIAGNOZA	CEL	REALIZACJA	CZAS	REALIZATOR	OCENA
Tomasz	Duszność nasilająca się podczas wykonywania wysiłku	Wspomaganie chorego w uzyskaniu poprawy jakości oddychania.	- ocena charakteru i nasilenia duszności; - zapewnienie luźnej bielizny osobistej z naturalnych tkanin; - nauka i motywowanie pacjenta do wykonywania ćwiczeń oddechowych; - zapewnienie odpowiedniej temperatury w pokoju pacjenta poprzez wietrzenie pokoju; - zapewnienie odpowiedniej wilgotności w pokoju pacjenta poprzez wieszanie mokrych ręczników na kaloryfer; - udział w leczeniu farmakologicznym ( podawanie zleconych leków); - towarzyszenie pacjentowi w napadach duszności; - ograniczenie wysiłku fizycznego; - podawanie tlenu zgodnie z zaleceniem lekarza i obowiązującymi zasadami; - pomoc choremu w aktywności wyzwalającej lub nasilającej duszność; - pomoc w doborze najkorzystniejszej pozycji ciała; - zapewnienie spokoju pacjentowi poprzez wyłączenie telewizora, radia, przymknięcie drzwi do pokoju; - kontrola i ocena oddechów, tętna i RR; - obserwacja zabarwienia skóry (sinica); - obecność przy pacjencie; - zachowanie spokoju i opanowania;	6 tyg	Rodzina Pielęgniarka Lekarz Znajomi	Po zastosowaniu wymienionych działań duszność zmniejszyła się.
		Zmniejszona aktywność fizyczna pacjenta	Zwiększenie tolerancji wysiłku. Zaspokojenie potrzeb pacjenta	- określenie potrzeb i ocena zdolności pacjenta w zakresie samoopieki; - pomaganie pacjentowi w zaspokajaniu podstawowych potrzeb; - pomoc w wygodnym ułożeniu; - stopniowa rehabilitacja pacjenta; - proponowanie rodzinie, osobom znaczącym włączenia się do opieki nad chorym;	6 tyg	Pielęgniarka Rodzina Znajomi	Po zastosowaniu wymienionych działań u pacjenta zaobserwowałam większą tolerancję wysiłku. Potrzeby pacjenta zostały zaspokojone.
		Zaburzenia snu	Zmniejszenie zaburzeń snu.	- wietrzenie pokoju przed snem; - zapewnienie odpowiedniej temperatury i wilgotności w pokoju pacjenta poprzez wieszanie ręczników na kaloryferze; - zapewnienie ciszy poprzez wyłączenie telewizora, radia i przymknięcie drzwi do pokoju; - ograniczenie bodźców świetlnych poprzez zasłonięcie zasłon w oknach i wyłączenie oświetlenia w pokoju; - wypicie przed snem herbaty z melisą;	1,5 tyg	Pielęgniarka Pacjent Rodzina Znajomi	Działania przyniosły oczekiwany efekt. Pacjent zaczął szybciej zasypiać.
		Konieczność zaprzestania palenia papierosów	Zaprzestanie lub zmniejszenie palenia papierosów	1.wyjaśnienie pacjentowi, iż palenie papierosów jest szkodliwe dla organizmu 2.pielęgniarka proponuje metodę jak rzucić palenie: - Ustal konkretny dzień całkowitego zaprzestania palenia, najlepiej w ciągu najbliższych 2 tygodni. - Powiadom o swojej decyzji zaprzestania palenia wszystkich swoich znajomych i członków rodziny. Poproś o ich zrozumienie i wsparcie dla Twojej decyzji. - Usuń ze swojego otoczenia papierosy oraz wszelkie inne przedmioty kojarzące Ci się z paleniem (np. popielniczki). - Staraj się cały czas zajmować ręce drobnymi przedmiotami (np. długopisem, ołówkiem, spinaczem biurowym). - Celem zapobiegnięcia przybrania na wadze od razu zastosuj odpowiednią, niskokaloryczną dietę. Jedz dużo warzyw i owoców. Ogranicz spożywanie słodyczy, mięsa (zwłaszcza wołowego i wieprzowego). Pij dużo płynów (najlepiej niegazowaną wodę, soki owocowe, mleko). - Ogranicz picie mocnej kawy i alkoholu. - Zadbaj o odpowiednio długi sen, pamiętając, że najbardziej regenerujący i wartościowy dla naszego organizmu jest sen przed godz. 24.00. - Jeśli brakuje ci trzymanego w ustach papierosa lub fajki, używaj cukierków (bez dodatku cukru) lub żuj gumę. - Staraj się zaplanować szczegółowo każdy kolejny dzień, zwłaszcza chwile wolnego czasu (kino, teatr). - Unikaj dymu tytoniowego i miejsc, gdzie przebywają ludzie palący (miejsca dla palących w restauracjach, pubach, na dworcach, wagony dla palących w pociągach). - Unikaj oglądania reklam papierosów na bilbordach i w prasie. - Staraj się jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu oraz w miejscach wolnych od dymu tytoniowego (sklepy, biblioteki, muzea). - Znajdź przyjaciół, znajomych, członków rodziny, którzy będą wspierali Cię w Twojej decyzji zaprzestania palenia. Dziel się z nimi swoim sukcesem.	6 tyg	Pacjent Znajomi Rodzina	Pacjent rzucił palenie po 8 tygodniach.
	Konieczność zastosowania diety	Obniżenie ciśnienia tętniczego	- Ograniczenie podaży sodu - Dieta śródziemnomorska - Zmniejszenie spożycia kawy - Zmniejszenie spożycia alkoholu -spożywanie jedzenia o regularnych porach -ograniczenie pikantnych przypraw i tłustych potraw -unikanie smażonych potraw	5 tyg	Pielęgniarka Pacjent	Pacjent stosuje dietę.
Elżbieta	Myśli samobójcze	Wyeliminowanie myśli samobójczych	- wnikliwa, stała obserwacja chorej - stała obecność przy pacjentce, nie pozostawianie jej ani na chwilę samej - wspieranie psychiczne, motywowanie do życia - eliminowanie niebezpiecznych, ostrych przedmiotów, narzędzi - przystosowanie domu do uniemożliwienia pacjentce dokonania zamachu na swoje życie (np. łazienka bez możliwości zamykania się od wewnątrz) - wzmożona obserwacja i mierzenie czasu pobytu chorej w łazience, ubikacji - czuwanie nad bezpieczeństwem pacjentki, podczas kąpieli, kąpiel w małej ilości wody - zamykanie szafki gdzie przechowywane są leki - dokładne sprawdzanie czy pacjentka spożyła leki	3 tyg	Rodzina Pielęgniarka Lekarz	Pacjentka nabrała chęci do życia.
		Odmawianie przyjmowania posiłków	Zapewnienie prawidłowego odżywienia pacjentce, dostarczenie wszystkich niezbędnych składników	-częste rozmowy z pacjentką - umożliwienie chorej umycia rąk przed posiłkiem - umożliwienie chorej towarzyszenia przy przygotowywaniu posiłków - podawanie posiłków urozmaiconych, w sposób estetyczny - podjęcie prób rozmów z pacjentką na temat konieczności przyjmowania posiłków	2 dni	Pielęgniarka Rodzina	Pacjentka po rozmowie z pielęgniarką zaczęła spożywać posiłki, lecz w małych ilościach.
		Lęk i niepokój spowodowane stanem depresyjnym	Eliminowanie lub zminimalizowanie lęku i niepokoju	- zapewnienie poczucia bezpieczeństwa poprzez stałą obecność przy chorej - uważne słuchanie opisu przeżyć chorego, co je powoduje - unikanie wydawania sądów i prób wyperswadowania mu jego przekonań - okazanie troski, szacunku i zrozumienia - zaproponowanie pomocy - nie okazywanie pomocy na siłę - zachęcanie do wykonywania ćwiczeń relaksacyjnych - należy jasno opisywać procedury i interwencje jakim pacjentka jest poddawana, uprzedzać o zamiarze wykonania zabiegów - wyposażenie pacjentki w wiedzę na temat zabezpieczenia przed nawrotami choroby (wyjaśnienie konieczności regularnego przyjmowania leków) - zachęcanie do stopniowego oswajania się z sytuacjami powodującymi lęk	4 tyg	Pielęgniarka Znajomi Rodzina	Pacjentka stała się spokojniejsza.
		Izolowanie się od ludzi	Ułatwienie choremu nawiązywania kontaktów społecznych	- rozpoznanie przyczyn trudności w podejmowaniu samodzielnie i aktywnie czynności życiowych - podejmowanie rozmów na temat trudności w aktywnym podejmowaniu czynności życiowych oraz na temat znaczenia poszczególnych umiejętności społecznych - ustalenie z pacjentką możliwości spędzania wolnego czasu - stworzenie warunków sprzyjających utrzymaniu równowagi kontaktów społecznych - zapewnienie wsparcia ułatwiającego pacjentce realizację ról społecznych - ułatwienie nawiązania kontaktu z innymi ludźmi	6 tyg	Znajomi Pielęgniarka Rodzina	Pacjentka zaczęła w minimalnym stopniu uczestniczyć w życiu rodziny.

29

---