Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych

w Katowicach

Semestr: I

Wykładowca: Dr Władysław Anysz

KATOWICE 2000

SPIS TREŚCI

1. POWSTANIE I ROZWÓJ SOCJOLOGII

Socjologia jest nauką o społeczeństwie, prezentuje przejawy życia społecznego, grup społecznych oraz stosunków społecznych, ukazuje relacje zachodzące miedzy ludźmi i instytucjami. Jest nauka opisującą rzeczywistość.

Socjologia bada społeczne zachowania się człowieka, organizacje społeczeństw oraz zachodzące w nich interakcje.

Termin socjologia został zaczerpnięty z języka łacińskiego z elementem zaczerpniętym z języka greckiego i oznacza socjo - nauka, logia-społeczeństwo.

Ma związek z życiem każdego z nas ponieważ dostarcza narzędzi służących zrozumieniu gdzie leżą źródła ograniczeń w naszym myśleniu, postrzeganiu i działaniu.

Socjologia uznana za dyscyplinę naukowa była przedmiotem odrębnych wykładów, utworzenie pierwszych katedr socjologii na wyższych uczelniach przypada na koniec XIX wieku.

Socjologia powstała w czasach przemian wywołanych:

1. upadkiem feudalizmu i rozwojem handlu, przemysłu oraz urbanizacji

2. ruchem intelektualnym znanym pod nazwa oświecenie, który umożliwił rozkwit nauki oraz świeckiej myśli w odniesieniu do świata materialnego, biologicznego i społecznego

3. szokiem spowodowanym niszczycielską siłą rewolucji francuskiej w 1798 roku oraz gwałtownymi przemianami jakie wywołała.

Nazwa pojawiła się w 1836 roku.

Można zatem zauważyć że jest to dyscyplina bardzo młoda, wyodrębniona niedawno z filozofii, dynamicznie się rozwijająca, różniąca się od innych nauk przedmiotem zainteresowania, pojęciami, językiem.

Celem socjologii jest usystematyzowanie i ściślejsze określenie codziennych, społecznych doświadczeń po przez poszerzenie i pogłębienie naszego indywidualnego świata wyjścia po za doświadczenia jednostkowe.

W ramach socjologii wyróżnia się zjawiska takie jak:

• teorie struktur społecznych (szuka praw społecznych, chce odkryć prawa rządzące społeczeństwem)

• teoria w zakresie rozwoju społecznego (kierunek rozwoju, prawidłowości prowadzące do zmian o przeobrażeń, poszukiwanie naukowych praw charakteryzujący rozwój społeczny)

• teoria zachowań jednostek i grup społecznych (imperatyw zachodzący między jednostką a grupą)

• teoria zachowań grup i zbiorowości społecznych (można sterować zachowaniem ludzkim)

Socjologia jest niezwykle szeroka dyscyplina albo wiem bada wszystkie kulturowe symbole które ludzie tworzą i wykorzystują do kontaktowania się ze sobą, odkrywa i bada wszystkie społeczne struktury które porządkują życie społeczne, poddaje także badaniom wszystkie procesy takie jak: dewiacja, zbrodnia, migracje itp., dąży także do zrozumienia transformacji które owe procesy wywołują w kulturze i strukturach społecznych.

Nazwę socjologia zaproponował myśliciel francuski August Comte, który uważał że nauka o społeczeństwie może iść w parze z naukami przyrodniczymi. Był również przekonany że odkrycie praw rządzących organizacją społeczeństw ludzkich pomoże stworzyć bardziej humanistyczne społeczeństwo.

Taktyka jaką przyjął dla uprawomocnienia socjologii polegała na sformułowaniu prawa trzech faz, przez którą przechodzi ewoluując myślą ludzką:

1. teologiczna (myślenie o świecie zdominowane jest przez rozważania o tym co nadprzyrodzone, religijne i boskie)

2. metafizyczna (filozoficzne przemyślenia nad istotą zjawisk oraz rozwój matematyki, logiki i innych naturalnych systemów myślenia)

3. pozytywistyczna (obserwacja faktów empirycznych i usystematyzowana weryfikacja teorii)

W socjologii teoria nie jest tak dobrze rozwinięta jak w naukach przyrodniczych. Obecnie wyróżnić w niej można cztery najważniejsze podejścia:

1. funkcjonalne które polega na zrozumieniu w jaki sposób zjawiska społeczne zaspakajają potrzeby większych struktur społecznych w których funkcjonują

2. teorię konfliktu która kładzie nacisk na konfliktorodne skutki nierówności

3. teorię instrukcji która zwraca uwagę na posługiwanie się gestami w bezpośredniej komunikacji oraz w dostosowaniu się ludzi nawzajem do siebie

4. teorie utylitarna w których podkreśla się rachunek kosztów i zysków w dążeniu do osiągnięcia celu

Socjologia podobnie jak inne nauki zanim przybrała charakter nauki teoretycznej była inspirowana przez konieczność rozwiązywania określonych zadań praktycznych.

Subdyscypliny socjologii (przykłady obecnie socjologia ma około 40 subdyscyplin)

• socjotechnika to nauka praktyczna formułująca lub przygotowująca na podstawie twierdzeń formułowanie dyrektyw jak przez oddziaływanie społeczne osiągnąć zamierzone cele

• ontologia jest nauką o bycie składa się z dwóch słów on-byt, logia-nauka. Otologia społeczna ma odpowiedzieć na pytanie Jak istnieją wszelkie zjawiska społeczne?, Jak istnieje społeczeństwo?, Czym jest istnienie społeczeństwa?, Co jest istotą bytu społecznego?, Jaka jest geneza bytu społecznego?, Jakie są kryteria klasyfikacji bytu?, Jakie właściwości posiada byt społeczny?. Wyróżnia się cztery koncepcje ontologii:

• nominalizm mówi że rzeczywistość jest wytworem wyobraźni

• funkcjonalizm mówi że świat i społeczeństwo jest fikcją

• modalizm (genetyczny) mówi że społeczeństwu ani grupie społecznej nie przyznaje się realnego istnienia

• realizm socjologiczny zakłada że społeczeństwo, grupa społeczna, zjawiska społeczne istnieją realnie

• antropologia mówi o człowieku

• fitosocjologia mówi o społeczeństwie przyrody

Prawo interakcji podmiotu. Oznacza to, że podmiot wywołuje podobne zachowanie wobec innego podmiotu.

Socjologia charakteryzuje się specyficzną strukturą, ma określone działy

1. Socjologia teoretyczna

2. Socjologia empiryczna

3. Socjologia stosowana; socjotechnika

4. Metodologia badań socjologicznych

Ad 2.

Socjologia empiryczna oznacza rozbudowaną dziedzinę badań rozbudowanych wycinków szczegółowego przejawiania się rzeczywistości.

Socjologia kultury polityki, pracy, świadomości, wojska, wsi, miasta itp.

Ad 3.

Socjotechnika - inżynieria społeczna

Socjotechnika to nauka praktyczna formułująca lub przygotowująca na podstawie twierdzeń formułowanie dyrektyw jak przez oddziaływanie społeczne osiągnąć zamierzone cele

Nakierowana na analizę skuteczności działań

Socjotechnika używana w polityce (manipulacja faktami), jednostkami, masami społecznymi.

Ad 4.

Dziedzina naukowa - badania i analiza rzeczywistości społecznej

Na tę metodę składają się:

• dyrektywy badawcze

• dobór technik badawczych

• dobór metod i typów wnioskowania

• metoda weryfikacji hipotez

• dokładność stawianych pytań

• zasada reakcji jaka zachodzi pomiędzy teorią społeczną a praktyką

Metody badawcze są wzorcami rozumienia (procedury badawcze) to ogół czynności poznawczych w czasie badania.

Metody badawcze - ogół czynności procesów poznawczych w procesie badań

Przeprowadzanie badania:

• Określenie przedmiotu badań

• Określenie problemu badawczego

• Formułowanie hipotez

• Planowanie operacji

• Planowanie narzędzi badawczych

• Przeprowadzenie badań

• Analiza danych empirycznych

• Opracowanie wyników badań

• Opracowanie wniosków z zakresu badań

Techniki badawcze -sposoby i umiejętności wykorzystania i zastosowania odpowiednich narzędzi badawczych.

Techniki badawcze w naukach społecznych są następujące:

1. metoda biograficzna

2. analiza treści i komunikatów językowych

3. kwestionariusz

4. wywiad

5. obserwacja

6. techniki archiwalne (analiza dokumentów, tekstów naukowych, dokumentów osobistych urzędowych, statystycznych)

Metody techniki badawczej:

• kwestionariusz (wywiadu, ankiety) = konsekwentny zestaw pytań

• wywiad - interesująca i główna metoda badań ilości i jakości informacji o przedmiocie badań. Jakościowo dobre narzędzie badań.

Rodzaje wywiadów:

• standaryzowany lub nie standaryzowany

• ustny lub pisemny

• jednorazowy lub panelowy

• jawny lub ukryty

2. ŻYCIE SPOŁECZNE I JEGO CZYNNIKI

Życie społeczne to ogół zjawisk, które wynikają ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości znajdujących się na pewnej ograniczonej przestrzeni. Do czynienia z życiem społecznym mamy tam gdzie znajdują się na tej samej przestrzeni osobniki żywe, które korzystają z zasobów tej przestrzeni w celu zaspokojenia swoich potrzeb. Pojęcie „życie społeczne” obejmuje zjawiska występujące wśród ludzi, którzy żyjąc w jednym państwie, mieście, wsi muszą przystosować do siebie swoje zachowanie.

Do życia społecznego należą również takie zjawiska jak:

• współżycie w rodzinie,

• współdziałanie i rywalizacja występująca w zakresie pracy,

• stosunki między uczniami i nauczycielami

• itp.

Są to działania świadome i celowe zwane przystosowaniem świadomym. Można jednak wyróżnić również przystosowanie nieświadome lub podświadome. Życie społeczne odnosi się nie tylko do życia ludzkiego ale także do życia roślinnego i zwierzęcego. Życie społeczne ludzi różni się od życia społecznego roślin i zwierząt głównie tym że opiera się na więzi społecznej czyli względnie trwałych zależnościach i stosunkach. O życiu społecznym mówi się wtedy gdy stwierdza się istnienie trwałej więzi, czyli trwałego układu zależności, trwałych stosunków między osobnikami.

Istotny wpływ na strukturę i funkcjonowanie społeczeństwa wywierają warunki przyrodnicze. Społeczeństwo jest częścią przyrody, obejmuje ono czynniki które dotyczą samego człowieka jako istoty ideologicznej jego środowiska geograficznego i struktury ludzkości.

Za biologiczne podstawy życia społecznego ludzie uznają cechy:

• budowy organizmu

• zachodzących w nim procesów fizjologicznych

• odruchy

• skłonności

• popędy

• mechanizm dziedziczenia cech

• potrzeby wynikające z cech organizmu i procesów fizjologicznych

Istnieje konieczność zaspakajania potrzeb które wynikają z dziedzicznej konstrukcji organizmu, człowiek musi zaspakajać popęd głodu, pragnienia, chronić się przed szkodliwymi wpływami środowiska.

Na przyrodnicze podstawy życia społecznego wpływają więc czynniki biologiczne ale również czynniki geograficzne. Człowiek jest zależny od swojego środowiska tzn. od układu przedmiotów i innych organizmów żywych otaczających go i wywierających wpływ na procesy zachodzące pod naskórkiem organizmu. Człowiek jako gatunek zoologiczny żyje na powierzchni globu. Ukształtowanie geograficzne, klimat, rodzaj roślinność, rodzaj gleby, bogactwa naturalne, rzeki, świat zwierząt wywierają bardzo wielki wpływ na życie człowieka, zaspokojenie jego potrzeb, stosunki z innymi ludźmi. Człowiek musi wytwarzać środki do zaspakajania swoich potrzeb. Wytwarza je z tego co znajduje w swoim otoczeniu. Położenie geograficzne wpływa na aktywność i charakter ludzkości. Warunki geograficzne wpływają na rozmieszczenie ludzkości na powierzchni globu, wywierając wpływ na zdrowotność, rozrodczość, szerzenie się pewnych chorób, występowanie pasożytów to wszystko wpływa na zjawisko życia społecznego. Warunki geograficzne mogą również wpływać na organizacje militarna, ustroje polityczne, na rodzaje władzy politycznej. Warunki geograficzne pomimo postępu technicznego i naukowego odgrywają dużą rolę w przebiegu życia społecznego.

Mówiąc o podstawach życia społecznego ludzi należy również uwzględnić elementy dotyczące procesów demograficznych. Ludność inaczej zbiór jednostek stanowi zasadniczy składnik społeczności. Stąd też nagromadzenie cech biologicznych w tej ludności takich jak: odsetek osobników różnej płci, wiekiem, zdrowotności, rozrodczości. Jest to bardzo ważne dla charakterystyki społeczeństwa i zachodzących w nim zjawisk. Badaniami nad procesami które zachodzą w ludności zajmuje się demografia. Zjawiska jak: odsetek młodzieży, odsetek ludności, odsetek ludności w wieku produkcyjnym, przyrost naturalny oraz inne zjawiska, które zachodzą wśród ludności, taki jak np.: zagęszczenie ludności na terytorium, ilość i wiek zawierających małżeństwo, ilość mężczyzn przypadających na 100 kobiet- maja swoje konsekwencje społeczne

Istotne w życiu społecznym są również warunki ekonomiczne. Przez zespół warunków ekonomicznych rozumiemy sposób użytkowania zasobów środowiska, narządzi i maszyn, którymi się ludzie posługują w toku wykonywania pracy produkcyjnej, środki zaspakajania potrzeb umiejętności i sprawności, jakie się rozwijają wśród planujących organizacje pracy. Człowiek może się uniezależnić od warunków pracy i warunków naturalnych swego otoczenia. Swoje otoczenie może przekształcać w procesie pracy i przystosowywać do siebie tzn. przekształcać w środki zaspakajania potrzeb. Ten proces celowej działalności człowieka, w toku której przekształca elementy środowiska naturalnego na środki zaspakajania swoich potrzeb nazywa się „procesem produkcji”. Produkcja dóbr materialnych przyczynia się do utrzymania życia biologicznego, stwarza wzajemne oddziaływanie ludzi miedzy sobą i różne typy stosunków społecznych. Produkcja dokonuje się w procesie wykonywania pracy, która pozwala na rozwój potencjalnych zdolności człowieka, kształci określone typy osobowości. Zbiorowości ludzkie zaspakajają swoje potrzeby przez pracę, powstają wówczas narzędzia produkcji, przekazywane innym zbiorowością i następnym pokoleniom.

Kultura jest ogółem wytwarzanych przez człowieka w toku pracy fizycznej i umysłowej wytworów dla zdobywania środków które służą zaspakajaniu potrzeb. Idee, zasady moralne, wyobrażenia religijne, poglądy filozoficzne, doktryny społeczne, estetyczne, polityczne są wytworzone przez ludzi. W różnych społeczeństwach obowiązują różne kultury. Kultura dla człowiek jest światem zastanym do którego musi wejść ucząc się wielu rzeczy i przez wiele lat. Kultury w różnych krajach znacznie różnią się od siebie. Kultura wpływa na społeczeństwo po przez to, że ustanawia ona wartości ( i systemy wartości), kryteria określające wartości. Ustala normy zachowania się, czyli reagowania na określone sytuacje. Ustala także pewne modele, czyli „ideały”. Model jest symbolicznym przedstawieniem stanu rzeczy, o którym wiadomo, że w rzeczywistości nie występuje i służy do oceny zjawisk i stanów rzeczy zachodzących rzeczywiście.

3. KATEGORIA SPOŁECZNA

Kategorie społeczne nie są powiązane żadną więzią wewnętrzną. Nie są zbiorowościami ani grupami w aksjologicznym tego słowa znaczeniu. Są grupami statystycznymi i statystycy używają terminu „grupa” dla oznaczenia swoich zbiorów wyróżnianych na podstawie określonych cech, a więc mówią o grupach wieku, o grupach ekonomicznych, o grupach dochodu mając na myśli zbiór ludzi w tym samym przedziale wiekowym, zbiory ludzi o tej samej lub podobnej sytuacji ekonomicznej, o tym samym lub podobnym dochodzie,. Trzeba pamiętać o tek różnicy w znaczeniu terminu „grupa statystyczna”, która jest zbiorem i grupą społeczną., która jest zespołem ludzi połączonych wewnętrzną więzią. Grupa statystyczna może być grupą społeczna, gdyby istniała organizacja skupiająca tylko ludzi liczących np. 20 lat z całej Polski, wtedy grupa statystyczna dwudziestolatków była by też grupą społeczną zorganizowaną. Kategoria społeczna może przekształcać się w zbiorowości, jeżeli wspólność cech wyr różniących staje się podstawą powstania więzi między ludźmi tę cechę posiadającymi.

Kategoria społeczna występuje z powodu wielorakiego zróżnicowania ludzi.

Wykształciły się z powodu takich różnic jak:

• biologiczno -fizyczne

• demograficznych

• psychicznych

Różnice te są właśnie podstawą występowania określonych kategorii społecznych tzn. ugrupowań jednostek według cech ważnych dla funkcjonowania życia społecznego takich jak podział na pełnosprawnych i niepełnosprawnych fizycznie, na ludzi białych i czarnych w USA, na ludzi w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym, na ludzi w różnych kategoriach wieku itp.

Podział ludzi na kategorie są doniosłe z punktu widzenia polityki gospodarczej czy społeczno- kulturowej państwa. Często stanowią one pośrednio podstawę powstania określonych związków i zrzeszeń, jeśli zostania wyartykułowane wspólne interesy członków tych zbiorów ludności. Same jednak zbiory tych ludności nie są grupami społecznymi.

4. WIĘZI SPOLECZNE

4.1 Podstawowe pojęcia

Więzi społeczne to zorganizowany system stosunków różnego rodzaju zbiorowości oraz system różnorodnych form kontroli jednostek, grup oraz instytucji, które stanowią pewną całość funkcjonalną zdolna do utrzymania się i rozwoju. Więzi społeczne zwykle występują w wielorakiej postaci. Są zależne od rodzaju zbiorowości i grup społecznych. Natężenie więzi jest także zależne od celów i funkcji danej grupy społecznej i łączą ludzi w trwałe zbiorowości. Więzi społeczne możemy wstępnie określić jako ogół stosunków połączeń i zależności skupiające jednostki w zbiorowości ludzkiej. Składnikami więzi są czynniki obiektywno obiektywno-formalne i społeczno subiektywne. Więzi społeczne as zjawiskami o skomplikowanym pochodzeniu zachodzącym nie tylko w życiu człowieka, a także w życiu innych istot (zwierzęta także są ze sobą powiązane więziami).

Na przełomie XVII i XVIII wieku uważali że podstawą spójności i trwałości zbiorowości są dwa rodzaje organizacji:

• państwowa (polityczna)

• kościelna (religijna)

Sądzona że społeczeństwo ludzkie może mieć tylko dwie formy:

• może być zbiorowością zorganizowaną politycznie

• może być zbiorowością zorganizowaną religijnie

Dopiero w XVII i XVIII wieku filozofowie i teoretycy zajmują się zagadnieniami państwa, prawa kościoła szukając prawidłowości rozwoju dziejowego zdali wówczas sobie sprawę że obok państwa i kościoła jako dwóch formalnych typów organizacji życia społecznego i zbiorowego istnieją procesu i zjawiska zachodzące spontanicznie i że to one właśnie stanowią istotę zbiorowego istnienia człowieka. Socjologia jako odrębna nauka zaczęła istnieć i rozwijać się właśnie wtedy gdy zaczęto szukać praw rządzących tymi spontanicznymi procesami życia społecznego. Więź społeczna sprowadza się do poczucia identyfikacji jednostki z grupą tzn. do utożsamienia swoich dążeń i aspiracji z dążeniami i aspiracjami innych członków grupy. Świadomość przynależności do grupy tendencja do zachowywania najważniejszych konformizmów grupowych, kult wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów ale i gotowość do przekładania interesów grupy ponad osobiste.

Pochodzenie więzi to zjawisko dość złożone więzi wynikają i kształtują się w procesie życiowym i społecznym co spotyka człowieka. Wszelkie styczności społeczne możemy rozumieć jako kontakty społeczne doświadczające innych. Współistnienia w danych warunkach zbliża nas do innych ludzi.

Więź społeczną jest zjawiskiem ulegającym częstym i znaczny modyfikacją w krótkim niekiedy okresie cechuje ją zróżnicowana intensywność i trwałość ale zawsze musi posiadać co najmniej jedną z następujących komponentów:

• styczność przestrzenną

• styczność i łączność psychiczną

• styczność społeczną

• wzajemne oddziaływanie

• wzory działań społecznych

• stosunki społeczne

• zależności społeczne

• instytucje społeczne

• kontrolę społeczną

• organizacje społeczną

Stosunki społeczne bezpośrednie powstają ze względu na jakieś odniesienia podmiotu do podmiotu. Są to stosunki międzyludzkie występujące głównie w małych grupach lub niewielkich zbiorowościach np.: w rodzinie, w grupach koleżeńskich, towarzyskich itp.

Natomiast stosunki społeczne pośrednie powstają ze względu na jednakowe albo różne odniesienia tych podmiotów do czegoś lub kogoś do jakiegoś przedmiotu jako wspólnie uznawanej wartości przedmiotu kultu, ataku oddziaływania.

Stosunki społeczne faktyczne powstają ze względu na jakieś oddziaływania podmiotu społecznego na inny podmiot lub jego sprawy. Podmiotem zainteresowania socjologii są takie stosunki społeczne w których chodzi o jakieś oddziaływania odpowiednio doniosłe lub odpowiednio trwałe.

Stosunki społeczne etyczne powstają ze względu na jakąś normę traktowana jako norma wiążąca jej adresata która temu podmiotowi wyznacza określone zachowania wobec innego podmiotu czy też zachowanie się też w określony sposób ze względu na czynności konwencjonalne dokonane prze inne podmioty.

Więzi społeczne są jednym z ważniejszych czynników które integrują grupy społeczne. Są ważne w procesie życia grup społecznych. Stanowią podstawę zwartych organizacji społecznych np. rodzina, klub sportowy, naród itp.

Czynnikiem spajającym ludzi stają się określone więzi, które są niezwykle istotne np. w rodzinie więzi krwi, w narodzie wydarzenia państwowe.

Więzi społeczne to nie tylko ważne zagadnienia z punktu widzenia teoretycznego ale także praktycznego. Obserwuje się zjawisko rozwoju solidaryzmu społecznego w skali narodu, państwa a nawet w skali globalnej. Ujawnia się często w sytuacjach ekstremalnych. Rozwinięty solidaryzm społeczny tworzenie się nowych płaszczyzn więzi międzyludzkich powoduje że bardziej przestają być obojętni wobec potrzebujących (np. pomoc Kosowianom).

Rodzaje więzi społecznych:

• rodzinne

• narodowe

• religijne

• psychiczne (uczuciowe)

• intelektualne

• kulturowe

• polityczne

• moralne

• administracyjne

• koleżeńskie

• sąsiedzkie

• małżeńskie

• zawodowe

• pokoleniowe

• więzi z zagrożonymi, pokrzywdzonymi

• z mniejszością narodową

• z instytucjami itp.

Więzi wspólnoty narodowej należy upatrywać w doktrynalnych warunkach egzystencji zbiorowej, ideolodzy podnoszą rangę więzi narodowych porównując ją do więzi rodzinnej należy upatrywać się w sferze subiektywnej tj. w sferze uświadomienia sobie poczucie wspólnoty i potrzeby solidarności w swoim otoczeniu społecznym koniecznością jest uświadomienie sobie potrzeby odrębności w stosunkach do innych grup narodowych. Najważniejszymi więziami są więzi ekonomiczne, kulturowe, historyczne, tradycji, zagrożenia.

4.2 Dezintegracja społeczna

Dezintegracja społeczna rozumiana jest jako proces rozkładu danego systemu społecznego. Nie trzeba dowodzić że powoduje zniszczenie lub znaczne osłabienie więzi społecznych łączących ludzi.

Do najważniejszych czynników dezintegracji społecznej należy zaliczyć:

1. dezorganizacja życia społecznego

2. rozkład struktur społecznych (np. „wojna o krzyże oświęcimskie”)

3. osłabienie elit narodowych

4. dezinformacja

5. zastępowanie rodzimej kultury obcą

6. osłabienie roli autorytetów (od 1945 roku osłabienie autorytetu uczonych)

7. rozkład rodziny

8. alkoholizm

9. narkomania

10. różne zagrożenia społeczne (zwłaszcza ekonomiczne)

11. bezrobocie

12. opóźnianie reform

13. brak perspektyw życiowych (w zakresie kształcenia)

14. mistyfikacja

15. niekorzystne dla narodu zmiany np. w służbie zdrowia, szkolnictwie, administracji

16. brak własnej elity i brak dostatecznie wykształconej liczby osób

17. niski przyrost naturalny (państwo prowadzi politykę antyrodzinną, późne zawierania małżeństw, niski przyrost demograficzny)

18. proces upadku tradycyjnych wartości (nihilizm. Szerzeni różnych dewiacji)

19. osłabienie i podważanie różnych instytucji społecznych ważnych dla życia narodowego (np. służba wojskowa, policyjna, szkoły, sądy, kościół)

20. rozluźnienie kontroli nad życiem młodego pokolenia

21. odrzucenie przez społeczeństwo władzy (upadek autorytetow0

Rozpad, zanik, rozproszenie społeczeństwa spowodowane jest wymienionymi czynnikami.

4.3 Integracja społeczna

Integracja społeczna jest w ciągłym przeobrażaniu się, proces ten polega na tym że części składowe życia społecznego przejawiają pewną prawidłowość która prowadzi do scalania się zbiorowości w harmonijną całość która to koordynuje poszczególnych osobników tak aby dana grupa sprawnie funkcjonowała pozwala to przetrwać oraz ułatwia i zaspakaja potrzeby zintegrowane społeczności o silnych więziach wewnętrznych łatwiej przeżywają agresją zewnętrzną a także wszelkie zagrożenia. Integrowane społeczności łatwiej i skuteczniej zaspakajają własne potrzeby szybciej się rozwijają w konfliktach zewnętrznych odnoszą zwycięstwa zmniejsza się możliwość kontaktów grup jednostek. Układ społeczny staje się bardziej prężny a jednostki bardziej akceptują własny system wartości normy prawnej łatwiej jest upowszechnić ideały i łatwiej zabezpieczyć cele zawodowe. Zainteresowane instytucje społeczne w procesie integracji społecznej powinny zadbać o silne więzi wewnętrzne o wspólny interes grupy, zagrożenia powinny być wyjaśnione i wspólnie wyeliminowane.

Zaspakajanie potrzeb jest ważnym elementem jest znaczącą wartością społeczną i zawsze wpływa pozytywnie na zharmonizowanie życia społecznego.

Integracja wzmacnia poczucie więzi ze swoim ludzkim otoczeniem. Układ społeczeństwa staje się bardziej prężny a jednostka akceptuje wspólny system wartości, tożsamość grupową, narodową.

5. JEDNOSTKI SPOŁECZNE

5.1 Grupa społeczna

Grupa społeczna to grupa jednostek traktowanych jako całość wyodrębnionych ze względu na określony rodzaj więzi społecznej łączącej te jednostki. Mianem grupy społecznej określa się zbiór ludzi traktowanych jako całość wyróżniany ze względu na jakąś odpowiednią doniosłą łączącą ich więź społeczną, obiektywna czy subiektywna.

Do grupy jednostka należy ze względu na określony rodzaj więzi wobec czego może należeć jednocześnie do różnych grup np.:

• narodowej,

• rodzinnej,

• klasy.

Grupa społeczna istnieje po przez to, że jej członkowie uważają ja za istniejącą jako odziana grupę w świecie społecznym. Każdy członek należy do jakieś grupy przede wszystkim przez to, ze inny odnoszą się do niego i on sam do innych jako członkowie tej samej grupy w odniesieniu do reszty społeczeństwa. Grupę społeczna możemy traktować jako pewną ilość osób powiązanych systemem stosunków jakie zachodzą pomiędzy nimi.

Różnice społeczne są bezpośrednia podstawą kształtowania się zbiorowości społecznych: klas, warstw, grup zawodowych i stanowią podstawę wyodrębnień w strukturze społeczeństwa.

Kryteria stanowiące podstawę do klasyfikacji grup:

1. typ więzi łączącej członków grupy dzielimy je na :

• formalne przeważają więzi o charakterze bezosobowym występują tam gdzie stosunek jednostki wchodzącej w skład grupy do innych ich członków jest rezultatem stosunku do grupy jako takiej np. partia polityczna.

• nieformalne przeważają więzi o charakterze osobistym występują tam gdzie stosunek jednostki do grupy jest pochodna jej stosunku do poszczególnych członków grupy np. przyjaciele wyjeżdżający razem na wakacje.

2. stopień trwałości tych więzi:

• krótkotrwale

• sporadyczne

• ciągłe

Kryterium trwałości sprowadza się do tego czy grupa jest w stanie przetrwać dłużej niż trwanie jednego wyodrębnionego wydarzenia.

3. wielkość grup:

• małe takie grupy w których wszyscy członkowie są w stanie wchodzi w osobiste stosunki grupy

• duże w której komunikowanie się między poszczególnymi członkami wymaga pośredników .

4. charakter członkostwa w grupie

• automatyczny np. urodzenie się

• rozerwalne z których możemy wystąpić

• nierozerwalne z których występujemy z chwilą śmierci

5. typ solidarności członków grupy:

• wewnętrzne przypisujemy im cechy najlepsze

• zewnętrzne przypisujemy im cechy najgorsze

6. rola grup odniesienia ludzie należą do różnych grup społecznych równocześnie są członkami rodziny, narodu, kościoła, należą do kręgu przyjaciół wszystkie te grupy maja znaczenie dla kształtowania jednostek każda z nich czegoś od swych członków oczekuje narzuca im normy lub sposób postępowania.

Teorie grup społecznych:

1. teoria funkcjonalno-strukturalna - teoria dynamizująca, u jej podstaw odnajdujemy wizje Augusta Kanta, Ernesta Spencera, Emila Dunkarcha, byli przekonani że życie społeczne jakie zachodzi w grupie ma pewna analogie w życiu organizmu biologicznego. Zasadniczymi tezami tej koncepcji są:

• twierdzi się że życie społeczne jest realizowane w postaci pewnej struktury społecznej (w strukturze różnych zjawisk)

• twierdzi się że grupa jest systemem społecznym

• dowodzi się że każda grupa społeczna spełnia określone funkcje w procesie życia większej zbiorowości

• grupy społeczne są wzajemnie od siebie zależne

2. teoria interakcjonizmu symbolicznego uwzględnia najszerzej rozumianą kulturę w zakresie funkcjonowania i rozumienia rzeczywistości społecznej i grupy społecznej

3. teoria grup społecznych Floriana Znanieckiego teoria grup mieści się w jego wizji kultury, którą przeciwstawia przyrodzie a świat społeczny człowieka ujmuje jako zjawisko kulturowe. Znaniecki wyprowadzał specyficzne stanowisko w zakresie rozumienia grupy społecznej. Grupa społeczna była by elementem kulturowym z zastosowaniem współczynnika humanistycznego.

Rodzaje grup społecznych:

1. terytorialne ( sąsiedzkie, regionalne) podstawa wydzielenia jest przynależność do określonej przestrzeni

• grupy skupione terytorialnie

• grupy rozproszone

• grupy wędrowne

Początek powstawaniu grup czy społeczności dają kategorie społeczne.

Znanieski wyróżnił cztery kategorie społeczne:

1. działania społeczne

2. stosunki społeczne

3. człowiek społeczny

4. grupa społeczna

Środowisko społeczne różni się od środowiska naturalnego ogółem jednostek w kręgu grup u ufnych zbiorowości z którymi człowiek styka się w ciągu życia i które wywierają wpływ na jego zachowania na wytwarzania się wspólnych cech postaw i poglądów jednostek.

5.2 Warstwy społeczne i inteligencja

Warstwy społeczne są najogólniej rozumiane jako zbiory ludzi, którzy uznają siebie i są uznawani przez innych za społecznie wyższe ze względu na zajmowane pozycje społeczne. Warstwy społeczne zawierają pewne typowe komponenty życiowych losów jednostki, które związane są z negatywną bądź pozytywna oceną z określonym prestiżem przyznany osobą zajmujący dany rodzaj pozycji. Inaczej mówiąc warstwa społeczna to grupa ludzi różniąca się od innych grup ze względu na kryterium dystansu poziomu kulturowego, stanu wykształcenia, stylu życia, pochodzenia, stanu urodzenia. W Polsce taka warstwą jest inteligencja.

Pojawiła się w drugiej połowie XVIII wieku rozwinęła się w XIX wieku wywodzi się z szlachty, która przeciwstawiała się rozbiorem, organizowała powstania, za co zaborcy ich wydziedziczyli i wysiedlili. Wyodrębnili się jako getto w carskim zaborze, wywalczyli to że rząd musiał ich utrzymywać. Inteligencja jest wykształcona, odgrywa doniosłą role w życiu społecznym. Inteligencja występuje także w Rosji, Czechach, Jugosławii, Słowacji, Węgrach. W Stanach Zjednoczonych są wąską grupą ludzi wykształconych zwanych „jajogłowymi” lub „ białymi kołnierzykami” i pełnią role kadr w instytucjach społecznych i finansowych. Warstwa ta nie wykształciła się na zachodzie Europy ponieważ tamtejsza szlachta przekształciła się w kapitalistów.

W Indiach elitą społeczną są bramini którzy wyeliminowali dawna inteligencję Hindusów i zajęli ich miejsce. Stanowią oni najwyższą kastę w państwie i zajmują stanowiska urzędników, oficerów, dziennikarzy itp.

5.3 Kasta, plemię, klan

Kasta jest zamkniętą klasą ludzi, której członkiem zostaje się z racji urodzenia, zabrania się zawierania związków małżeńskich z osobami z innych kast, kontaktowanie się z innymi kastami oraz zabrania się przechodzenia z jednej kasty do drugiej. Obejmuje różne zhierarchizowane miejsca w strukturach narodowych np. państwo Hindusów.

Hindusi zostali podbici przez Braminów którzy wyeliminowali dawną inteligencję Hindusów i zajęli ich miejsce i ustanowili układ kastowy. Bramini to najwyższa kasta- urzędnicy, dziennikarz, oficerowie, przemysłowcy, nauczyciele, uczeni, kapłani. Na samum dole są kasty nietykalnych, którzy stanowią „stopy” społeczeństwa. Traktuje się ich jako ludzi poza społeczeństwem i zalicza się do nich biedotę, nędzarzy.

Lud oznacza pewna liczbę osób, które mają wspólne pochodzenie. To zespół ludzi najczęściej włościan, którzy byli w opozycji do klas panujących tzn. w przeszłości do szlachty, magnaterii, kapitalistów.

Plemię to wyższa forma organizacji społecznej, która skupia wiele rodów i klanów. Plemię na ogół jest związane z danym terytorium.

Klan to związek rodowy składający się z kilku rodów, natomiast kilka klanów stanowi plemię a klika plemion stanowi naród. Klan to związek rodowy politycznie zinstytucjonalizowany. Odgrywa ważną rolę w życiu rozwijających się narodów lub ludów pierwotnych. Wyróżnia się klany totemiczne- związki rodowe, które opierają się na podłożu religijnym, chodzi o totem czyli przedmiot lub roślinę którą to traktuje się jako przodków klanu. Członkowie klanu są traktowani jako osoby spokrewnione z sobą, a przodkiem jest totem. W Irlandii, Szkocji klany oparte są na wspólnocie narodowej.

5.4 Klasy społeczne

Klasa społeczna to wielka grupa ludzi. Jest elementem struktury społecznej państwa. Jednostki należące do poszczególnych klas różnią się stosunkiem własnościowym, poziomem życia, sposobem osiągnięcia dochodów, poziomem dochodów, konsumpcji oraz możliwością wpływania na władzę państwową.

W Polsce istnieje dość duże rozdrobnienie klasowe np.

• klasa robotnicza

• klasa bezrobotnych

• klasa chłopska

W naukowym ujmowaniu klas społecznych wyodrębniamy dwie ogólne orientacje :

1. orientację ekonomiczna obejmująca stanowiska teoretyczne upatrujące źródło powstania i istnienia klas wyłącznie w warunkach ekonomicznych, w rozwoju gospodarczym. Obejmuje trzy stanowiska teoretyczne:

• stanowisko ogólne ujmuje klasy jako wytwór stosunków gospodarczych i sposobu produkcji jakie rozwinęły się w okresie industrializmu w Europie, źródła podziału są tu przedstawione w sposób ogólny i wieloznaczny

• stanowisko marksistowskie według Karola Marksa podział na klasy wytworzył się wraz z rozwojem techniki wytwórczej i podziałem pracy oraz prywatnej własności środków produkcji, które umożliwiły przywłaszczenie przez właścicieli środków produkcji części wytworzonych dóbr. Marksistowska definicja zostało udoskonalona przez Lenina według niego wielkie zbiory ludzi różnią się między sobą pod względem zajmowanego miejsca w historycznie określonym systemie produkcji społecznej.

• stanowisko Maxa Webera stał na stanowisku realnego istnienia klas społecznych, określał klasy jako kategorie ludności różnice się sytuacją ekonomiczną na rynku kapitalistycznym na którym panuje współzawodnictwo i konkurencja.

2. orientacje funkcjonalna upatrująca źródło uwarunkowania klas w strukturze organizacyjnej i w konieczności funkcjonowania każdego historycznego społeczeństwa

Orientacje te różnią się miedzy sobą :

• poglądami na genezę klas społecznych

• poglądami na charakter klas społecznych

• ocena roli klas dla struktury całego społeczeństwa

• ocena moralności nierówności społecznych

6. PAŃSTWO

Z socjologicznego i prawnego punktu widzenia pojęciem państwa określa się formalną organizacje społeczeństwa, obejmująca ludność żyjącą na danym terytorium i podlegająca najwyższej suwerenności władzy. W doświadczeniach i zachowaniach samych obywateli państwo jawi się w węższym zakresie, a mianowicie jako owa najwyższa władza, w postaci systemu instytucji administracyjnych i politycznych zajmujących się „rządzeniem krajem”. Istotnymi elementami charakteryzującymi państwo w stosunku do różnych zbiorowości społecznych czy też systemów instytucji w danym społeczeństwie jest właśnie odmienny, specyficzny charakter władzy państwowej. U podstaw empirycznej analizy i wiedzy o państwie tkwią pewne założenia filozoficzno-społeczne.

Wyróżnimy trzy teoretyczne koncepcje pojmowania państwa a mianowicie:

1. teorie umowy społecznej

2. klasową teorie państwa jako aparatu przymusu

3. teorie państwa jako społeczności naturalnej

Teoria umowy społecznej pojawiła się już w starożytności ale rozwinięcie swe znalazła w teorii Thomas Hobbesa i Jean Jacques Rousseau. Rousseau nie wyjaśniał powstania istniejącego, historycznego państwa, ale stał na stanowisku, Ze powstanie państwa trzeba oprzeć na umowie społecznej, mocą której jednostki poddają się woli zbiorowej i w tak zbudowanym państwie stają się poddanymi, sami sobie. Wola zbiorowa zabezpiecza równość i wolność jednostki. Hobbes wyjaśnił, iż każdy człowiek dzięki temu, że żyje w państwie, zawiera z nim milcząco układ wiążący. Jest to jedyne sensowne wyjaśnienie powszechnego faktu istnienia państwa.

Teoria klasowa państwa to pojmowanie państwa jako aparatu przymusu jest w sposób klasyczny ujęty w teorii Karola Marksa i Fryderyka Engelsa. Uważali, że państwo powstaje w wyniku konfliktu między klasami jako aparat odpowiednich instytucji i środków przemocy, umożliwiający klasie posiadającej środki produkcyjne podporządkowanie sobie klas niższych. Państwo jest więc aparatem przemocy, pozostającym na usługach klasy panującej.

Tym dwóm koncepcją przeciwstawiana jest teoria państwa jako społeczności neutralnej. Sięga ona do poglądów Arystotelesa, który określił, że człowiek jest istotą polityczną, a więc z natury tworzącą i żyjącą w społeczności politycznej. Państwo jest społecznością naturalną gdyż jednostka ludzka musi żyć we wspólnocie politycznej, aby nie tylko zaspokoić wszystkie swe potrzeby, ale by rozwinąć swe człowieczeństwo. Państwo jest społecznością naturalną ze względy na swój sposób powstania ze względu na naturalną drogę swego rozwoju.

Na granice katolickiej nauki społecznej również wykształciły się trzy koncepcje państwa:

1. liberalistyczna wychodzi z założenia że człowiek jest z natury wolny i od nikogo nie zależny (nie bierze się pod uwagę tego że człowiek jest istota społeczną), państwo powinno troszczyć się o interesy jednostki,

2. kolektywistyczna człowiek postrzegany jest jako cząstka społeczna, państwo jako aparat władzy politycznej, jest w rękach klasy panującej narzędziem ucisku,

3. pomocnicza podstawowa funkcja państwa było by zabezpieczenie rozwoju obywatelom w porządku prawnym, ekonomicznym, kulturowym, osobowościowym, w zakresie wykształcenia, celem państwa jest dobro wspólne państwa oraz mniejszości narodowych.

Z historyczno- socjologicznego punktu widzenia państwo kształtowało się w toku rozwoju wspólnot rodowo -plemiennych. Strukturalnym przejawem ukształtowania się państwa było wytworzenie w danej społeczności plemiennej czy w wielu grupach plemiennych wyodrębnionych instytucji administracyjnych i politycznych, które były ustawione ponad plemiennymi instytucjami władzy.

Pierwszą fazę tworzenia państw można nazwać „fazą wodzów militarnych”. Polegała na tym, że w danym społeczeństwie plemiennym lub w ramach kilku sąsiednich plemion tworzono instytucję czy stanowisko i powoływano odpowiednia osobę do spełnienia określonego zadania czy zadań.

Drugą fazę stanowi okres państwa patrymonialnego. Był to okres utworzenia się trwałych instytucji władzy administracyjnej i politycznej w postaci książąt feudalnych, władzy królewskiej, posługujących się „dworem” czyli zespołem urzędów pełniących określone zadania w zakresie administracji czy reprezentowania państwa. Celem tej fazy strukturalnej jest traktowanie państw, terytorium państwowego jako własność króla i księcia.

Trzecia faza to faza państwa nowożytnego, którą charakteryzują następujące cechy:

• następuje oddzielenie własności króla, księcia od własności publicznej, stanowiących własność społeczna,

• następuje wytworzenie się trwałych instytucji administracji państwowej instytucji politycznych i sądowniczych,

• powstają rożne formy doradztwa, współdecydowanie obywateli w sprawowaniu władzy państwowej.

Cechą państwa nowożytnego jest separacja administracji publicznej od aparatu administracji panującego i jego dworu. Administracja państwowa zostaje zastąpiona przez rozrastająca się warstwę urzędników, profesjonalnie wykonującą powierzone im czynności w imieniu państwa, zaś obywatele obowiązani są wykonywać swe świadczenia publiczne i podporządkowywać się anonimowym reprezentantom państwa. Władza państwa ulega centralizacji, koncentracji i zhierarchizowaniu w stosunku do jej struktury z okresu patrymonialnego. Władza państwa staje się władzą biurokratyczną.

Na przestrzeni dziejów ukształtowały się zasadnicze typy państwa do których zaliczamy:

• państwa niewolnicze

• państwa feudalne

• państwa kapitalistyczne (przejęli władzę, którą wykształcili feudaliści)

• państwa socjalistyczne

Wykształciły się następujące formy państw:

• monarchia

• tyrania

• aligaria

• republika

• demokracja

• pseudodemokracja

Władza w różnych formach ma charakter demokratyczny, autokrytyczny (faszyzm, bolszewizm, technokratyzm).

Znaczenie państwa jako społeczności politycznej w powstawaniu narodów było ważne gdyż państwa stwarzały ramy terytorialne i organizacyjne dla kształtowania się kultur narodowych w obrębie danej grupy czy grup plemiennych.

Wedle Znanieckiego badania historyczno porównawcze dowodzą, że rozwój kultur narodowych dokonywał się dzięki działalności przywódców kulturalnych, twórców różnych sfer kultury. Rolę taką odgrywali i odgrywają także pisane twórcy wartości literackich i estetycznych, twórcy intelektualni, uczeni a w śród nich historycy, etnografowie którzy opisywali dzieje, dorobek, wspólną przeszłość czy też „inwentaryzowali” dzieła dokonane przez wcześniejsze generacje różnych grup etnicznych.

Szczególną role w kształtowaniu świadomości narodowej odgrywali i odgrywają tzw. Ideologowie narodowi. Tym termie określa się działaczy społeczno- politycznych, organizatorów, publicystów, myślicieli, filozofów, którzy formułowali lub formują współcześnie ideały określające przyszłość, perspektywy, wizje, do jakich dąży dany naród.

W czasach nowożytnych doszło w Europie do wytworzenia się „nowoczesnych narodów” i „nowoczesnej świadomości narodowej”.

Określenie „nowoczesny naród” rozumuje się jako stan i stopień rozwoju społeczności narodowej, w której:

1. wszystkie strony, warstwy czy klasy społeczne charakteryzują się poczuciem przynależności narodowej

2. podstawowe zręby kultury narodowej z różnych dziedzin zostaje upowszechnione w szerokich masach ludności

3. dany naród posiada własną organizację państwową lub też w drodze walki narodowo wyzwoleńczej dąży do uzyskania nie podległego państwa, przy czym walki te i wysiłki zmierzające do uzyskania niepodległości politycznej państwa maja charakter masowy i trwały

We współczesnym społeczeństwie narodowym występuje paralizm światopoglądowy. Członkowie danego narodu są zwolennikami różnych ideologii narodowych. W tych warunkach funkcjonowanie narodu jako wspólnoty kulturowej zależy od tego, w jakim stopniu różne części społeczeństwa narodowego uznają pralalizm ideologiczny i zachowują nie tylko wzajemną tolerancje, ale także stosują sztukę kompromisu, polegającego na znajdowaniu ról i spraw umożliwiających współdziałanie przy jednoczesnym zachowaniu postaw swej tożsamości społecznej.

Funkcje państwa:

1. zewnętrzne

• obrona własnych narodowych interesów

• obrona dóbr obywateli

• obrona własnych interesów politycznych, ekonomicznych

• reprezentowanie narodu na zewnątrz

2. wewnętrzne

• zapewnienie ładu społecznego

• dbałość o dobro wspólne

• zapewnienie obywatelom należnych praw (ochrona praw człowieka, ochrona socjalna, rozwój kultury rodzimej)

7. PARTIA POLITYCZNA

Cechą współczesnego państwa jest istnienie partii politycznych.

Partie polityczne to zorganizowane grupy ludzi, powstałe na zasadzie wolnej decyzji członków, którym przysługuj ważne funkcje społeczne w zakresie współdecydowania w danym systemie politycznym. Partie charakteryzują się tym że dążą do przejęcia władzy aby w pełni realizować cele i interesy.

Istotnym elementem każdej partii jest ej ideologia, która motywuje obywateli do udzielania danej partii poparcia czy członkostwa w niej i wyodrębnienia jej od innych partii politycznych. Ideologia polityczna obejmuje:

• pełne założenie światopoglądowe

• program partii

• wskazanie sposobu i metod realizacji programu

Geneza partii politycznych sięga głęboko do historii państwowości można wyodrębnić w kształtowaniu partii politycznych pewnych faz:

1. okres wczesnego średniowiecza i powstanie w państwach patrymonialnych tzw. partii dworskich

2. ukształtowanie się parlamentu w państwach europejskich ( w Polsce sejmiki w XV wieku)

3. koniec wieku XVIII i XIX ukształtowanie się partii politycznych na tle ruchu walczących przeciw władzy absolutnej, partie uzyskały charakter masowy zaczęły zrzeszać nie tylko elity, członków parlamentów, działaczy ale także szersze rzesze obywateli. Powstawanie partii klasowych.

4. Po II wojnie światowej w krajach kapitalistycznych kształtują się partie ogólno narodowe

Obecnie dąży się aby partie były rodzajem federacji różnych jednostek federacyjnych i porozumień między szerszymi rzeszami ludzi. W ten sposób całe społeczeństwo stawało by się aktywne i otwarte, a partia przyjmowała by też charakter struktury otwartej.

8. MAŁŻEŃSTWO

Małżeństwo jest instytucją społeczną i zjawiskiem kulturowym.. Małżeństwem będziemy oparty związek osób oparty na stosunku seksualnym usankcjonowanym i zalegalizowanym prawnie i społecznie, a jednocześnie uznany, za podstawę rodziny. Po za podłożem seksualnym ważna więzią małżeństwa jest miłość, przyjaźń, wybór wychowania potomstwa, realizowanie celów osobistych i życiowych. Podłoże seksualne jest ważne i istotne kiedy jest oparte o głębsze więzi uczuciowe, emocjonalne partnerów, np. miłość, przyjaźń inne szlachetne wartość związku dwóch ludzi odmiennych płci.

Instytucja małżeństwa musi być ujmowana w sposób dialektyczny (sankcjonowanie formy zależnie od formy kultury). We współczesnej kulturze małżeństwo musi być związkiem uprawnionym, legalizującym prokreację. Małżeństwo w różnych typach i formach staje się podstawą nowej rodziny. Małżeństwo jako instytucja zalegalizowana formalnie, prawnie, społecznie gwarantuje rozwój rodziny, jest formą praktyki społecznej, która dobrze realizuje cele zwłaszcza potomstwa. Wraz z zawarciem małżeństwa młodzi otrzymują określone prawa, przywileje, obowiązki, funkcje społeczne mające na względzie dobro rodziny i społeczeństwa.

Typy małżeństw:

1. egzogamiczne to związek zgody z zakresem zawierania małżeństw w kręgu tej samej grupy społecznej, tej samej społeczności, klanu, osób spokrewnionych (nie można się ożenić z członkami własnej społeczności, wyklucza podobieństwo genetyczne kazirodztwo)

2. endogeniczne związki zacierania są w tej samej zbiorowości lokalnej w tym samym kręgu społecznym, zwyczaj nakazuje zawieranie małżeństw w tym samym kręgu kastowym (hindusi, izraelici)

3. agamia brak jakichkolwiek norm, zakazów lub nakazów w zawieraniu małżeństwa

4. mieszane dobór małżonka nie wynika ze wzorów kulturowych ani z preferencji społecznych co do wyboru partnerów płciowych (np. arabowie - Europejki, murzyni-biali itp.) staja się pewna normą

5. monogamiczne norma społeczną jest zwyczaj zawierania związków jedna kobieta z jednym mężczyzną jest to forma bardzo interesująca, obudowana wieloma prawami jest wytworem rozwoju kultury

6. grupowe zbiorowe partnerskie małżeństwo akceptowane przez społeczeństwo (zbiór kilku osób płci odmiennej) społeczeństwo uprawnia je do życia i wychowania dzieci (ma charakter historyczny)

7. matrylokalne młoda para osiedla się w środowisku społecznym kobiety, małżeństwo żyje z rodziną żony

8. patrylokalne młoda para osiedla się w środowisku społecznym mężczyzny

9. neolokalne realizuje ciekawy styl życia społecznego małżeństwa, młoda para po ślubie „idzie na swoje”

10. kojarzone małżeństwo kojarzone jest prze swatkę

11. na próbę życie pary bez zalegalizowania związku

12. zwyczajowe partnerzy stanowiąc parę zakładającą rodzinę bez usankcjonowania związku i nosi skutki prawne, opiera się na zwyczaju a obowiązki i prawa otrzymują od społeczeństwa w którym żyją

13. konkubinat związek dwóch ludzi o charakterze pary małżeńskiej, trwały związek który może być podstawą tworzenia rodziny, prawo sankcjonuje taki związek mimo braki legalizacji po 5 latach konkubinat otrzymuje wszystkie prawa jakie należą się małżeństwu

14. morganatyczne związek małżeński jak gdyby nie w pełni usankcjonowany zawierany przez osoby ze sfery wyższej społeczeństwa a zwłaszcza z rodzin panujących z osoba pochodzącą ze stany niższego (współmałżonkowie nie nabywają praw ani tytułów, nie dziedziczą dóbr, dzieci także pozbawione są uprawnień nie mogą używać nazwiska ojca) takie związki nie były akceptowane przez kościół europejski, uważane były za upośledzenie rodziny

15. poligamia wielożeństwo ślub mężczyzny z kilkoma kobietami

16. polikantria ślub kobiety z wieloma mężczyznami

Sororat zwyczajowe prawo małżeńskie społecznie sankcjonowane polega na tym ,że w przypadku śmierci żony lub porzucenia przez narzeczoną pozwala mężczyźnie poślubić siostrę żony lub jej krewną.

Lewirat jest to zwyczaj w społeczności plemiennej np. buszmenów „kobieta po śmierci męża musi poślubić jego brata lub krewnego”.

Separacja ogranicza liczne rozwodów jedna z form rozwiązania trudnych problemów w życie rodziny nie pozbawia praw dzieci i kobiet.

Katolicki model małżeństwa wytworzył się na gruncie religii katolickiej. Opiera się na ewangelii i listach apostolskich, naukach ojców kościoła, wytyczonych ze soborów oraz na dorobkach katolicyzmu z XIX i XX wieku.

Małżeństwo podniesione jest do rangi sakramentu to Bóg ustanawia małżeństwo. Bóg w małżeństwie łączy dwoje ludzi i jest najwyższą rangą. Jest z pochodzenia transwestycznego nie realnego. Spełnia pewne funkcje:

• pozwala na życie seksualne

• wychowanie potomstwa

• jego istnienie

• unieważnienie

Zawiera zakazy zawierania związków osób:

• niepełnoletnich

• ze święceniami

• uprowadzonych

• z poprzednim związkiem

• po zbrodni na współmałżonku

• pokrewieństwo

• powinowactwo

• nie moc płciowa

• błędu w umowie małżeńskiej

Celem małżeństwa jest zrodzenie, ochrzczenie i wychowanie w wierze dzieci (potomstwa) wzajemna pomoc współmałżonków, zaspokojenie potrzeb seksualnych, brak aborcji i sztucznej antykoncepcji.

9. WARTOŚĆ

Wartość to możliwość intelektualnego rozumienia wycinku rzeczywistości. Wartość możemy traktować jako akt świadomościowy. Umiejętność oglądającego do interpretacji wycinku rzeczywistości i rozumienia jej w kategorii homeostaty. Wartość nie jest materialna ani moralna. Nie ma wartości pozytywnych ani negatywnych. Wartości nie istnieją przedmiotowo. Autoteliczna wartość to wartość sama w sobie pozostałe są wartościami instrumentalnymi służącymi wartości autotelicznej. Tylko człowiek jest wartością autoteliczną. Wartość to kategoria aksjologiczna.

Nie ma wartości moralnych są tylko normy moralne. Normy moralne może człowiek łamach bez sankcji a wartości nie bowiem są one ważnym czynnikiem naszej osobowości.

Wartości nie są ekwiwalentne nie można ich zamienić ( np. miłości nie można zamienić na przyjaźń, na godność, ojczyzn e gdyż są one innym wycinkiem rzeczywistości)

Wartości nie są przedmiotami i nie istnieją w sposób obiektywny istnieją w człowieku w podmiocie są to twory szczególnego rodzaju ich ontologia jest inna niż rzeczy ponieważ są to twory duchowe, intelektualne.

Metodologiczne wartości:

• człowiek jest przedmiotem wartości

• wartość redukuje się do człowieka

• wartości nie są artefaktami (przedmiotami)

• wartości nie są celami ani wyborami

• wartości nie są normami społecznymi i moralnymi

• wartości nie są wzorcami, ideologią

• są zjawiskami świadomościowymi

• są aksjologicznym sposobem przejawiania

• sposobem ujmowania tego co człowiek doświadcza są zdolnością i umiejętnością człowieka do podmiotowego ujmowania świata w którym przypadło człowiekowi przeżywać swój czas

• wartości są mechanizmami zachowania lub poszerzenia zakresu równowagi człowieka z jedno otoczeniem przyrodniczym, społecznym, psychicznym oraz intelektualnym

Człowiek rozumiany podmiotowo uczy się wartości i sam buduje i rozwija własny system wartości, człowiek podmiot myślący w opinii ojca Józefa Bocheńskiego zawsze wartościuje i tak postępuje by jego czyny opierały się o jego własny system aksjologiczny stają się wskaźnikami do postępowania i refleksji nad rzeczywistością.

Wartość w rozumieniu Antoniego Stępienia to :

• to co cenne

• to co zgodne z naturą osoby wartościującej

• to co jest celem podmiotu (to czego pragnie, co pożąda)

• to co zaspakaja potrzeby

• to co dostarcza zadowolenia i przyjemności

• to co powinno być

• to co lepiej żeby było niż nie było

• to co obowiązuje, apeluje do przedmiotu

• to co domaga się istnienia i realizacji

• to co staje się normą i próbą ideałów

• to co idea lub motywy

• to co dobre

Ojciec Józef uważał wartość za przedmiot myślowy jako akt świadomościowy. Marksiści utożsamiali wartość z przedmiotem.

Kotarbiński zwracał uwagę że definiuje się przedmiot a nie słowo.

Matuszkiewicz uważał że definicja wartości jest trudna jeśli w ogóle możliwa.

Wartość jest symbolem i nie ma realnego bytu rzeczywistego nie jest częścią świata rzeczywistego. Jest bytem w znaczeniu metafizycznym nie istnieje w postaci faktu jej stan leży w sferze świadomościowej człowieka. Jest sprawnością intelektualną człowieka która charakteryzują się specyficznym poglądem tych wyników rzeczywistości którą podmiot odzwierciedla. Jest sposobem rozumienia świata który różni się od świata historycznego.

Genezę wartości nie należy upatrywać w przedmiocie. Wartość nie pochodzi stąd że ktoś uczy nas czy daje nam wartości. Człowiek taki jaki jest, jest podmiotem wartości i to on tworzy swoja świadomość i nikt nam tego nie zabroni.

9.RODZINA

Rodzina jako grupa pierwotna składa się z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Jan Szczepański dowodzi, że są to dwa podstawowe stosunki społeczne jakie istnieją w rodzinie. Rodzina w odróżnieniu od małżeństwa które jest wysoce sformalizowanym stosunkiem prawnym, religijnym, zwyczajowym jest zjawiskiem naturalnym.

Rodzina oznacza wiec grupę społeczną o charakterze naturalnym, lub też pierwotnym, współżyjących ze sobą osób na zasadzie zinstytucjonalizowanej opartej na sensie konwencjonalnym, ukształtowanym przez tradycję , kulturę oraz warunki ekonomiczne i prawne tej społeczności historycznej, do której przynależy dana grupa osób oparta na zasadzie więzi biologicznej, gospodarczej, wychowawczo-opiekuńczej, psychicznej, towarzyskiej, ekonomicznej a także politycznej. Rodzina współczesna jest oparta na małżeństwie monogamicznym.

Funkcje społeczne rodziny:

• regulacji i regrementacja współżycia seksualnego

• prokreacja

• wychowawcza i opiekuńcza

• prowadzenie wspólnego gospodarstwa

• regulacja i ciągłość społecznego życia

• ciągłość społecznej działalności

• ekonomiczne

• towarzyskie

• rekreacyjne

• socjalizacja

• kształtowanie systemów wartości

• kontrolne

Pokrewieństwo to bezpośrednia łączność osób ze wspólnotą rodową, to jest z osoba, która jest przodkiem w sensie genetycznym poza stosunkiem genetycznym zachodzi stosunek społeczny. Czasem mamy do czynienia z pseudopokrewieństwem - adopcja

Powinowactwo nie jest to związaek genetyczny. Jest koligacja nie pokrewieństwem, zachodząca poprzez małżeństwo między rodziną żony i męża.

Główną więzią rodziny jest pokrewieństwo. Adopcja mimo iż nie jest biologicznym związkiem to jednak posiada również związek rodzicielski. Związek ten oparty jest o przysposobienie, przez fakt adopcji dzieci rodzice wchodzą w stosunek rodzicielski pod względem prawnym, społecznym i zwyczajowym.

Wykształciły się różne modele rodziny obejmujące od czterech do dwóch pokoleń.

10. NARÓD

Dokonanie analizy socjologicznej narodu jest sprawą bardzo trudną, naród bowiem jest jedna ze społeczności składających się na dane społeczeństwo historyczne. Naród jako społeczność ideologiczno- kulturowa jest bardziej niż inne grupy społeczne tworem społecznym, przede wszystkim świadomościowym istniejący przez identyfikacje grupowa jednostki. W świadomości jednostki są różne identyfikacje grupowe trudno oddzielić identyfikację narodową od identyfikacji z państwem czy nawet z grupą religijną.

Naród jest wspólnotą historycznie ukształtowaną, która rozpatrywać należy w obiektywnych warunkach. W sferze uświadomienia sobie poczucia solidarności ze swoim otoczeniem, potrzeba odrębności w stosunku do innych narodów (zjawisko tożsamości narodowej).

Proces kształtowania się narodów jest procesem długotrwałym. Naród kształtuje się w oparciu o długotrwały proces narodowy. Istnieje tendencja do unifikacji świadomości narodowej ale to nie przeszkadza aby ludzie się rozumieli i identyfikowali z własną grupą etniczną. Ważnym czynnikiem kształtowania się narodów ma państwo. Państwo które wyznacza cele na terytorium, tworzy, broni je, kształtuje, tworzy mity narodowe, zwyczaje obyczaje, ideologię, dba o interesy polityczne, ekonomiczne, gospodarcze, kulturowe.

Występuje wiele postaci społeczności narodowych i ich relacji względem społeczeństwa ogólnego czy też tzw. społeczeństwa globalnego.

Spotykamy więc:

1. społeczeństwa jednonarodowe w którym niemal wszyscy mieszkańcy czują się członkami jednego narodu

2. społeczeństwa względnie jednorodne z tzw. mniejszościami narodowymi w których część ludności żyje i mieszka na innym terytorium narodowym zachowując w różnym zakresie elementy kultury innego, własnego narodu

3. społeczeństwa wielonarodowościowe gdy w granicach jednego państwa żyje i rozwija w pewnym zakresie swe kultury wiele narodów

4. społeczeństwa wieloetniczne w których skład wchodzi wiele grup etnicznych

Cechą ogólną wszystkich form czy postaci życia narodowego jest współistnienie narodu i państwa w każdym społeczeństwie i wobec tego w potocznym ujmowaniu wielkich struktur społecznych występuje utożsamienie narodu ze społeczeństwem ogólnym oraz z państwem.

Wyraźnie wyodrębniają się trzy koncepcje przyjmowane w socjologicznym podejściu do badania społeczności narodowych a mianowicie:

• koncepcja naturalistyczna naród jest traktowany jako grupa genetyczna uwarunkowania biogenne. Jest to tworem społeczny uwarunkowany właściwościami środowiska geograficznego, w jakim pewna grupa rasowa przez wieki zamieszkiwała i żyła przekazując swe właściwości psychologiczne następującym po sobie generacjom

• koncepcja politologiczna naród według tego ujęcia jest wspólnota polityczną, wspólnoty plemienne w miar swego wzrostu tworzą instytucje państwowe obejmujące więcej grup postplemiennych

• koncepcja kulturowa istotę narodu upatruje w kształtowaniu się w toku rozwoju historycznego społeczności, które tworzą własną kulturę i w których członkowie narodu uczestniczą w tej kulturze narodowej, obejmującej język, obyczaje, sztukę i naukę, uczestniczą w kulturze narodowej, naród jest właśnie wspólnota kulturową

Narody w klasycznej swej postaci jako wspólnoty kulturowe są zjawiskiem europejskim. Swą geneza sięgają wczesnego średniowiecza w Europie, okresu państwa Franków, Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, a następnie feudalnych księstw i państewek Europu Północnej i Południowej. Znaczenie państwa jako społeczności politycznej w powstaniu narodów było ważne, gdyż państwa stworzyły ramy terytorialne i organizacyjne dla kształtowania się kultur narodowych w obrębie danej grupy czy grup plemiennych. Wedle Znanieckiego badanie historyczno porównawcze dowodzą, iż rozwój kultur narodowych dokonywał się dzięki działalności przywódców kulturowych, twórców różnych sfer kultury. Role taką odgrywali i nadal odgrywają przede wszystkim pisarze, twórcy wartości literackich i estetycznych. Nie mniej doniosłą rolę odgrywali twórcy intelektualni, uczeni, a wśród nich historycy, etnografowie, którzy opisywali dzieje, dorobek, wspólną przeszłość czy też inwentaryzowali działa dokonane przez wcześniejsze generacje różnych grup etnicznych.

Grupa etniczna jest formą integracji ludności, która dokonuje się na podstawie tylko częściowej odrębności kulturowej. Występuje w dwojakiej postaci:

• autochtonicznych grup etnicznych (Indianie w Ameryce )

• imigracyjnych grup etnicznych (polska, włoska i inne grupy w Ameryce)

Grupy etniczne wyodrębniają się na gruncie odrębności:

• językowej

• rasowej

• regionalnej

• pochodzenia narodowego

• obyczajów i zwyczajów

• wyznaniowej itp.

Grupy etniczne utrzymują swą odrębność ale jednocześnie żyją w obrębie wspólnego państwa, tworząc elementy kultury i ponad etnicznych instytucji kulturalnych.

11. ORGANIZOWANIE PRZEDSIĘBORSTW

11.1 Organizowanie małych przedsiębiorstw

Przy organizacji nowych przedsiębiorstw trzeba wiedzie czym jest przedsiębiorczość, jakie czynni zapewniają nam sukces, jakie grożą porażki, jakie są sposoby w procesie uruchamiania nowej firmy.

Przedsiębiorczość proces organizowania działań gospodarczych, prowadzenie tej działalności i procesu poodejmowania decyzji. Z przedsiębiorczością wiąże się zawsze ryzyko czyli niepewność co do sukcesów.

Ryzyko niepewność lub niemożność poznania skutków podejmowanych działań.

Działania ryzykowne kiedy rezultaty nie są jednocześnie pozytywne, są niepewne, jesteśmy w stanie ponieść odpowiedzialność.

Przedsiębiorczość realizuje się na trzy sposoby:

1. szybki i dynamiczny wzrost

2. powolny i systematyczny rozwój firmy

3. stopniowy schyłek

Małe przedsiębiorstwo ma jednego widocznego właściciela, mało pracowników, a produkcja nie jest masowa.

Znaczenie małych firm w gospodarce narodowej:

1. małe firmy wykazują lepsze wyniki finansowe

2. są źródłem wyższych zysków

3. szybciej reagują na zmianę rynku

4. ponoszą niższe koszty niż duże firmy

5. SA atrakcyjne dla ambitnych jednostek

6. tworzą nowe miejsca pracy

7. są innowacyjne, dynamiczne i twórcze

8. łatwość organizowania małych firm

9. dość interesująca współpraca z dużymi firmami

Dziedziną działalności małych firm jest usługa, handel, hurt, gorzej produkcja.

Produkcja pociąga duże nakłady finansowe. Braki w parku maszyn. Jedynie w dziedzinie kompleksowej małe firmy dobrze funkcjonują.

Elementy tworzące sukcesu małych firm:

• ciężka praca

• skłonność do poświęceń

• pęd do rozwoju

• wiara we własne możliwości

• talent organizatorski

• ciągła praca

• popyt na określony produkt

• konkurencja

• kompetencje kierowników

• trzeba umieć kierować wzrostem firm

• wykorzystywać seanse

Przyczyny niepowodzeń małych firm:

• brak kompetencji i doświadczenia kierownika

• angażowanie niewłaściwych pracowników

• brak doświadczenia i kontaktu z bankami

• niewłaściwe negocjowania umów

• niewłaściwe kontakty z dostawcami i klientami

• różnorodne zaniedbania w działaniach firmy

• brak marketingu brak kontroli działalności pracowników i kapitału

• nadmierne zapasy

• zadłużenia klientów

• nieuczciwość pracowników

• niska jakość wyrobu, usług

• kontrola sprzedaży

• niska stopa zysku

• niedostateczne wyposażenie firmy w kapitał

11.2 Biznes plan

Biznes plan jest dokumentem(najważniejszym) opracowanym przez przedsiębiorcę, to zakres wymagań, które należy spełnić bezwzględnie by osiągnąć sukces. Informuje kredytodawcę o możliwościach rozwoju, jest wizytówką przedsiębiorstwa.

Plan ten odpowiada na cztery zasadnicze pytania:

1. Czego właściwie chcę

2. Jakie są moje atuty

3. Jakie są najlepsze metody osiągnięcia celów przedsiębiorstwa

4. Czego oczekujemy w przyszłości

Etapy przygotowania biznes planu:

1 tydzień zdecydować o podjęciu działalności

2 tydzień analiza własnych możliwości i zamiarów

3 tydzień wybór produktu lub usługi

4 tydzień badania ogółu

5 tydzień prognozowanie zysków, kosztów

6 tydzień wybór lokalizacji

7 tydzień (mogą być 2 tygodnie)opracowanie planu produkcji

8 tydzień opracowanie planu marketingu

9 tydzień opracowanie planu organizacyjnego

10 tydzień opracowanie planu działań prawnych

11 tydzień opracowanie planu ubezpieczenia

12 tydzień opracowanie planu księgowości

13 tydzień (kilka tygodni) opracowanie planu finansowego

16 tydzień napisanie listu, folderu prezentującego firmę

11.3 Własność przedsiębiorstwa

Kupno firmy zapewnia:

• poznanie dochodów i zysków

• jakie jest wielkość przychodu gotówkowego

• mamy gotowy garnitur dostawców, dystrybutorów i klientów

• nabywca dziedziczy problemy kadrowe, finansowe, marketingowe

• problemy produkcyjne

Uruchomienie nowej firmy:

• unikamy problemów starych firm

• możliwość wyboru kadr, dystrybutorów

ograniczenia:

• niepewność

• brak rozpoznania dochodów, przepływu gotówki

• poszukiwanie klientów, dostawców, kredytodawców

Umowa z siecią zawarta przez nowego właściciela:

• sieć dysponuje znakiem towarów

• sieć dysponuje dystrybucją

Te zjawiska pozwalają nowej firmie za cenę pozbawienia się części własności uzyskać korzyści:

1. sieć wspierana przez firmę:

• finansowo

• prowadzi szkolenia

• kontroluje wyniki, doradza o profilu produkcji

• firma macierzysta żąda opłaty

• ogranicza działalność nowej firmy

• sieć nie pozwala zbyt łatwo na wystąpienie z sieci

Inne formy własności:

1. własność jednoosobowa (koszty uruchomienia są niskie, zyski właściciela są opodatkowane na ogólnych zasadach, właściciel odpowiada całym swoim majątkiem, zdobycie finansów może być trudne)

2. spółka osobowa (co najmniej dwie osoby)

3. spółka akcyjna (podatek od dywidendy zyski)

4. spółka z o.o.

5. spółdzielni

12. MENADŻER

Każda organizacja a taką organizacją jest każde przedsiębiorstwo, musi posiadać wielu, różnego rodzaju menadżerów. Zwykle w firmach każdemu obszarowi (w działach tej instytucji) odpowiada określony menadżer. W instytucjach lub firmach mamy co najmniej sześć rodzajów menadżerów:

• od marketingu

• finansów

• eksploatacji lub operacji

• kadr

• administracji

• promocji w tym także reklamy, konkurencji, a w miarę potrzeb zatrudnia menadżerów przygotowanych do rozwiązywania wąskich zagadnień.

Szable zarządzania:

1. Stanowisko dyrektora- najogólniejszy szczebel zarządzania- dyrektorzy stanowią niewielką grupę kierownicza, kontrolują całą pracę przedsiębiorstwa, określają strategię oraz politykę organizacji, reprezentują organizację na zewnątrz, negocjują zakup innych firm, inwestycje, wchodzenie i wychodzenie z rynku. Ten szczebel zarządzania na ogół nie kontroluje bezpośrednich podwładnych.

2. Menadżerowie średniego szczebla- osoby kierujące zakładami, stanowiące część korporacji, kierownicy eksploatacji, kontroli, wydziału. Do ich zadań należy realizacja polityki przedsiębiorstwa, nadzorują i koordynują działania menadżerów niższego szczebla, zarządzanie zapasami, kontrola jakości, współdziałanie ze związkami zawodowymi oraz koordynacja pac służb dozoru w zakładzie. Pełnią oni funkcje łącznika między szczeblem w hierarchii zarządzania.

3. Menadżerowie niższego szczebla- są to zwykle kierownicy koordynacji i nadzoru pracy bezpośrednich wykonawców (w praktyce są to brygadziści, majstrowie, kierownik biura). Na te stanowiska powołuje się pracowników z awansu. Są to osoby wyróżniające się z szeregu pracowników znających zakres pracowników szeregowych, strukturę zakładu, są fachowcami. Są oni niezwykle przydatni, większość czasu spędzają na nadzorowaniu bezpośrednich podwładnych.

Obszary zarządzaia:

Rodzaje menadżerów zawsze odpowiadają określonym dziedzina. Do najważniejszych obszarów zarządzania w przedsiębiorstwie należą:

1. obszar marketingu- menadżerowie marketingu w procesie zarządzania odpowiadają za funkcjonowanie marketingu. Działają oni w zakresie:

• pozyskiwania klientów

• pozyskiwania konsumentów

• promocji wyrobu

• zarządzania w sferze wprowadzenia na rynek nowego asortymentu

• dystrybucji

Są dla firmy jedyna instytucja, która decyduje o rozwoju firmy.

2. obszar finansów - menadżerowie zarządzają zasobami finansowymi firmy. Tu musi być największy ład w pracy. W ich gestii spoczywają następujące zakresy działań:

• rachunkowość

• zasoby pieniężne

• inwestycje

Ta liczba menadżerów licznie występuje w bankach i ubezpieczalniach.

3. obszar operacyjny- menadżerowie zajmują się systemami wytwarzającymi produkty lub usługi. Zarządzanie tą sferą polega głównie na kontroli produkcji, technologii produkcji, zarządzaniu wykorzystaniu urządzeń konstrukcyjnych i maszyn

4. obszar kadr- menadżer kadr manipuluje pracownikami w celu zrealizowania zasadniczych zadań firmy takich jak:

• zatrudnienie właściwej kadry

• rozwój pracowników

• planowanie kadr

• redukcja

• przenoszenie pracowników

• przekwalifikowane pracowników

• planowanie systemów wynagrodzeń

• premiowanie i wynagradzanie pracowników

• budowanie systemów ocen

• zwalnianie pracowników słabych lub zbędnych

5. obszar administracji- menadżerowie to wszechstronni biurokraci. Znają wszystkie podstawowe problemy zarządzani, wszystkimi sferami firmy. Nie mają specjalistycznego wykształcenia ale posiadają w tym kierunku wiedzę. Powinni oni dbać o właściwe funkcjonowanie przedsiębiorstwa w danym systemie prawnym, społecznym i moralnym. Musza poznać całą infrastrukturę prawna, społeczne otoczenie w którym działa przedsiębiorstwo, system wartości i norm moralnych, w których mogą się poruszać.

6. obszar innych menadżerów- (nie występujących powszechnie)- public relations, rzecznik prasowy. Pełnią funkcje z zakresu:

• ochrony firmy i jej wizerunku w opinii publicznej

• badania i rozwój firmy

• realizacja celów firmy

Jak zostać menadżerem?

Trzeba posiadać takie umiejętności (z zakresu zarządzania0, które firmy kupią. Poza tym posiadać doświadczenie z wybranej dziedziny, układy, zaufanie ludzi sprawujących władzę w firmie. Zdobywanie nowych kwalifikacji na uczelniach lub kursach.

Aby zostać menadżerem muszą być spełnione następujące warunki:

1. wykształcenie akademickie z zakresu zarządzania

2. dokształcanie się z tego zakresu

3. doświadczenie z zakresu kierowania ludźmi

4. doświadczenie na różnych stanowiskach pracy i ich znajomość

5. aktywność w zakresie zdobywania doświadczeń i umiejętności w zakresie zarządzania ludźmi

Na wyższych szczeblach zarządzania doświadczenie nie zawsze jest wymagane. Na niższych szczeblach zarządzania wchodzimy w pewne układy w tym także towarzyskie, zdobywamy doświadczenie, uczymy się lojalności, kontaktujemy się z interesującymi ludźmi, czasami musimy wykazać się politycznie, dobrze jest wchodzić w „kliki”.

W świecie uniwersalizującym się menadżer powinien mieć dostatecznie dobrą perspektywę dla własnych działań, odpowiednie wykształcenie, znajomość języków obcych , warunków pracy w kraju i zagranicą- gwarantuje mu to wejście na obszary, w których duże firmy działają w strukturze globalnej.

Społeczne rola menadżera.

Menadżer zawsze zaspakaja pewne potrzeby firmy i zawsze jest rozliczany głównie za błędy (to co robi dobrze dla przedsiębiorstwa jest jego obowiązkiem). Ciąży na nim odpowiedzialność za losy i kondycję firmy. Im niższy szczebel tym odpowiedzialność większa ( z punktu widzenia socjologii odpowiedzialność czasami rozkłada się na inne osoby).

Do podstawowych ról społecznych zalicza się:

1. role interpersonalne- mamy tu na względzie:

• reprezentowania na zewnątrz firmy

• uczestnictwo w uroczystościach

• reprezentowanie interesów firmy wobec władz lokalnych i centralnych

2. rola informacyjna mamy na względzie:

• rola obserwatora sprawozdania danej branży, obserwacja konkurencji

• rola propagatora ma obowiązek propagować nowe inicjatywy firmy, możliwość osiągania celów, założeń firmy, zadania te mieszczą się w zakresie komunikacji wewnętrznej przedsiębiorstwa

• rola rzecznika prasowego polega na interpretowaniu celów, planów, założeń firmy, wprowadzaniu nowego asortymentu, formalny przekazywaniu informacji ludziom spoza jednostki organizacyjnej, w tej roli menadżer jest dysponentem i posiadaczem informacji

3. Rola decydenta- rodzaje:

• rola przedsiębiorcy pełni ja menadżer na najwyższym szczeblu ma ona na względzie dobro firmy, musi podejmować decyzje o wszelkich zmianach w przedsiębiorstwie aby mogły one zapewnić rozwój przedsiębiorstwa, musi przeciwdziałać zakłóceniom w swojej firmie (rozwiązywani konfliktów wewnętrznych: strajki, niedobór energii, naruszanie praw autorskich)

• rola dysponenta zasobami firmy chodzi tu o : podział i dysponowanie dobrami, przegląd budżetu oraz jego rewizja, dobór współpracowników i kooperantów

• rola negocjatora polega na prowadzeniu negocjacji z innymi firmami, czasami ze zawiaskami zawodowymi, dostawcami, konsultantami. Decydent w swojej roli może prowadzić mediacje między określonymi grupami pracowników, może on negocjować warunki i zakres różnego rodzaju wsparcia określonych struktur w firmie, współprace między firmami obcymi jak i organizacjami stanowiącymi pewną część.

Umiejętności charakterystyczne dla menadżera

Umiejętności w zakresie zarządzania (także kwalifikacje do rozszerzania i wykonywania zadań):

1. Posiadanie wiedzy z zakresu pracy oraz technologii przedsiębiorstwa- menadżerowie wiedza na czym polega pracy czyli zadania wykonywane przez ich podwładnych inaczej nie mogli by pełnić swojej funkcji

2. Umiejętności interpersonalne nawiązywanie kontaktów z ludźmi, którymi ma zarządzać, rozumienie podwładnych, motywowanie podwładnych do pracy na rzecz firmy w wymiarze jednostkowym i grupowym

3. Umiejętności z zakresu współżycia z innymi menadżerami z równego i wyższego szczebla, dobre kontakty z dostawcami, partnerami, konkurentami, inwestorami

4. Umiejętności pracy koncepcyjnej zdolność do myślenia abstrakcyjnego- inaczej menadżer nie był by wstanie rozumieć funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całości pozwala m na budowanie strategii firmy na kilka a nawet kilkanaście lat

5. Umiejętności diagnostyczne i analityczne

• umiejętności analityczne poznanie problemu, rozpoznanie przyczyny, koncentracja na głównej przyczynie i zastosowanie skutecznego rozwiązania

• umiejętności diagnostyczne to taki sposób postrzegania rzeczywistości, który pozwala kierownikowi na zaprojektowanie właściwej reakcji i określonej sytuacji. Menadżer badając rezultat pracy firmy musi przedstawić diagnozę stany zwłaszcza nie przydatnego

Schemat ten można zastosować w sytuacji negatywnej np. niska sprzedaż produktów lub usług albo w sytuacjach pozytywnych np. zbyt wysoka sprzedaż.

Zarządzanie jako istota pracy menadżera

Istota pracy kierowniczej:

1. jest niepewna

2. jest zmienna nie ciągła

3. rozkład czasu dyrektora:

• 59% CSU poświęca na zebrania, kolegia itp.

• 22% czasu poświęca na siedzenie za biurkiem

• 10% czasu poświęca na spotkania nieplanowane

• 6% czasu poświęca na rozmowy telefoniczne

• 3% czasu poświęca na „latanie” po zakładzie

Dodatkowe zajęcia jednego dnia:

• decyzja o projekcie nowego produktu

• rozstrzygnięcie skargi podwładnego

• zaangażowanie nowego pracownika

• sporządzenie sprawozdania dla wyższej instytucji

• koordynowanie wspólnych przedsięwzięć z filią

• utworzenie grupy zadaniowej

• zapoznanie się z korespondencją

• przyjęcie oczekujących na rozmowę

Zakres zarządzania- zarządzanie firmą nastawioną na zysk:

1. duże przedsiębiorstwo- funkcjonowanie zależy od sprawnego, skutecznego zarządzania, pomyłki mogą być odrobione w następnych latach

2. małe firmy- zakres zarządzania jest niewielki a jego sprawność musi być wielka gdyż nawet małe pomyłki mogą spowodować podstawę likwidacji firmy

3. zarządzanie w skali globalnej- forma zarządzanie która zaczyna być upowszechniana na duża skalę.

Zarządzanie w organizacjach nie komercyjnych np.: organy rządowe, edukacyjne, ochrona zdrowia oraz inne pozarządowe w układach nie komercyjnych.

Cele tych organizacji:

1. wykształcenie ludzi

2. usługi socjalne

3. bezpieczeństwo publiczne

4. działalność w skwerze wypoczynku

5. organizacje rządowe

• administracja publiczna

• ochrona środowiska

• fundacje

• zakłady karne

• zakłady zarządu dróg i mostów

13. EKONOMIZACJA DZIAŁAŃ

Ekonomizacja działań jest ważnym zagadnieniem. W początkowym okresie organizacji procesu działań ważne jest ile to będzie kosztować. Ekonomizacja to inaczej przeciwdziałanie wysokim kosztom.

Ekonomizacja działań- minimalizacja inwestycji, jak najmniej wtrącać się w proces realizacji działania np. Dokonując wyrębu drzew- transport samochodowy, kolejowy, spław. Jeśli coś może dokonać się samo nie ma powodu działać na rzecz.

Potencjalizacja zapowiadanie działania bez działania (jest to zabieg polegający na zastąpieniu samego działania jako środka do osiągnięcia celu), zasygnalizowanie takiego działania. Musi być wyrażona gotowość do zapowiedzianych działań. Zapowiedź działania jest kosztowna (np. groźba napadu zmusiła Iran do ustępstw na rzecz USA).

Przykłady potencjalizacji:

• kto nie pracuje wydajnie zostaje zwolniony

• kto nie pali ten więcej zarobi

• kto jeździ po pijanemu straci prawo jazdy na zawsze

• W pewnych kulturach potencjalizacja nie działa.

Dobry organizator nic nie robi „ma tylko oka na wszystko”

Foresten organizator utożsamia się z podwładnymi.

Cechy dobrego organizatora:

1. znajomość podmiotu pracy

2. dysponowanie dobrym zespołem ludzi

3. musi zgromadzić środki techniczne

4. musi zgromadzić odpowiednie materiały

5. musi dysponować środkami ekonomicznymi

6. musi mieć możliwość wpływania na zespół

7. umiejętność nawiązywania kontaktów z podwładnymi i z tymi od których zależy

8. musi mieć autorytet

9. musi charakteryzować się zdecydowaniem

10. musi przejawiać inicjatyw w całym procesie organizatorskim

Inicjatywa to samorzutne podejmowanie działań na własną odpowiedzialność

Samorzutność działania nie wynikające z rozkazów, nakazów, przymuszeń przez inne osoby. Nie uwzględniania cudzych porad, czy cudzych podszeptów.

Przejawiamy inicjatywę tam gdzie podejmujemy nowe zadania, które nie są wymuszone.

Interwencja jest wtrąceniem się w tok danego procesu. Wpływ menadżera będzie działaniem zewnętrznym.

Ingerencja ma ona miejsce gdy praktycznie uczestniczymy w danym procesie. Ma ona charakter wewnętrznego i w wielu wypadkach ingerencja ma uzasadnienie (interwencja rzadziej). Interwencja jest ingerencją.

Fakt dokonany dobra forma minimalnej interwencji, bo czynności zapobiegawcze są mniej kosztowne niż permutacyjne (konstrukcyjne).

Techniki faktów dokonanych np. para ludzi chce się pobrać, a rodzice mogą się tylko tego spodziewać, to fakt dokonany (dziecko). Technikę faktów dokonanych można stosować we wczesnych stadiach działania. Fakty dokonane są skuteczne, jeżeli zaskakują lub uprzedzają, (kto pierwszy tan lepszy).

Beatus posides- kto posiadł ten szczęśliwy

W procesie działań skutecznych pojawia się bardzo często technika faktów dokonanych. Fakt dokonany wymaga działania - potencjalizacja nie dlatego ludzie częściej wybierają potencjalizację.

14. ORGANIZOWANIE PRACY

Organizacja pracy- proces, czynności polegająca na urabianiu z danego zespołu ludzi, zespołu ograniczonego, zdolnego do wykonywania zadań, które pozwalają na osiągnięcie celów (Kotarbiński)

Organizacja pracy powinna być rozumiana jako systemowe działanie zwłaszcza kadry kierowniczej. Owe działania powinny mieć na względzie pełne wykorzystanie:

• siły roboczej

• środków produkcji

• przedmiotów pracy

W celu zorganizowania procesów pracy w taki sposób aby skutecznie on realizował planowane założenia zarówno w czasie jak i przestrzeni.

Organizowanie funkcjonowania instytucji jest ważnym etapem działalności zarówno zakładów produkcyjnych jak i różnych instytucji.

Zespół roboczy- grupa ograniczona, zorganizowana w określonym celu (np. grupa pielgrzymów będzie słabo zorganizowana, ale grupa lekarzy w bloku operacyjnym będzie bardzo dobrze zorganizowana.

Sprawność - (Jan Zieleniewski) działania zbiorowe można traktować jako dwie zmienne:

1. Stopień zorganizowani poszczególnych działań indywidualnych

2. Stopnia zorganizowania działań zespołowych

Praca- to celowa działalność ludzka, to skierowanie aktywności człowieka na przetwarzanie dóbr przyrody, przedmiotów lub informacji w celu zaspokojenia ciągle rosnących potrzeb człowieka. Jest to proces, w kto4rym wykorzystywana ą co raz to doskonalsze narzędzia. Z punktu widzenia praca jest wartością.

Uświadomiona potrzeba pracy jest wartością a nie a nie sama praca (wartość łączy się ze sposobem rozumienia danego przedmiotu, a nie z samym przedmiotem):

• z punktu widzenia moralnego, praca jest obowiązkiem społecznym

• z punktu widzenia ekonomicznego praca jest źródłem zarobkowania

• z punktu.......................... praca jest czołową wartością

• z punktu widzenia politycznego praca jest źródłem wyzysku siły roboczej przez kapitał

• z punktu widzenia biologicznego praca jest zjawiskiem naturalnym

Podział pracy:

• fizyczna

• umysłowa

• koncepcyjna

Na przestrzeni dziejów ludzkich występuje wiele procesów, w których praca ulęgła zróżnicowaniu. W I etapie praca opierała się na zbieractwie. Z czasem poznana przyrodę i zaczęto zajmować się hodowlą, łowiectwem i rolnictwem. z rolnictwo wyodrębniło się rzemiosło. i dopiero na obrzeżu tej rzemieślniczej cywilizacji wyodrębniła się praca fizyczna i umysłowa. w miarę rozwoju praca umysłowa zdominowała pracę fizyczna. Powstała grupa zawodowa zajmująca się przemieszczaniem nadwyżki towarowej z obrębu całego świata -wyodrębnili się handlarze. Wraz z rozwojem cywilizacji przemysłowej pojawiło się nowe gwałtowne zróżnicowanie zawodowe, które pociągnęło za sobą zróżnicowanie ekonomiczne i społeczne.

Do kategorii zróżnicowania społeczno-zawodowego zaliczamy dziś:

1. wykształcenie

2. zawód

3. autorytet

4. rola społeczna

5. władza

6. przywileje społeczne

7. prestiż

8. stan majątkowy

9. rodzaj pracy

Z tym podziałem społecznym wiążą się zagadnienie „stratyfikacji zawodowej” nierówność społeczna, wynikająca z hierarchii grup pojawiających się w społeczeństwie (klasa wyższa, średnia i niższa).

Zróżnicowanie klasowe społeczeństwa.

Klasa wyznacza się w stosunku do stanu posiadania. Rozpatrywanie stosunków grup etnicznych może odbywać się poprzez:

1. Wyróżnienie grup

2. Nadawanie im pewnych praw (przywilejów)

3. Dopuszczanie do wyższych stanowisk

4. Ułatwianie zdobycia wyższego wykształcenia

Powodzenie etniczne jest podstawowym elementem uzyskania wyższego statusu społecznego. Czasami status społeczny jest nieuzasadniony. Statusowy podział społeczeństwa + nierówność rozumienia społeczeństwa.

Profesjonalizacja umacnianie nierówno wartościowe rozumienie społeczeństwa np. jakaś grupa społeczna utrudnia dostęp do wykształcenia.

Organizowanie pracy ma na celu wydajność pracy roboczej.

Celem badań nad organizowaniem pracy wg socjologów jest:

1. eliminowanie nieskutecznej pracy i zbędnych ruchów

2. ulepszanie warunków wykonywanej operacji

3. ulepszanie metod operacji i narzędzi

4. ulepszanie rozmieszczenia stanowisk pracy

5. zapewnienie bardzo równomiernego obciążenia pracą poszczególnych pracowników, oraz grup i urządzeń roboczych

6. dostarczenie informacji o możliwościach zwiększenia pracy przez pracowników pośrednio produkcyjnych oraz bezpośrednio produkcyjnych. Staramy się zmusić personel pracowniczy do pracy na rzecz pracowników bezpośrednich

7. dostarczenie informacji umożliwiających planowanie funkcji produkcyjnych i kontrolnych, w celu zapewnienia stałych przebiegów produkcji i dostarczenia właściwych surowców, półfabrykatów we właściwym czasie i miejscu

Cele organizacji pracy skupiają się na tym, aby wydajność pracowników zwielokrotniono.

Za wydajność pracownik a odpowiada:

1. sam pracownik

2. jego przełożony

3. uwarunkowania ekonomiczne

4. warunki społedzno -polityczne

Mamy tu na uwadze takie czynniki jak:

1. Chęć do pracy

2. Intensywność

3. Zdolność

4. Racjonalizacja czynników, racjonalizacja narzędzi

5. Przestrzeganie instrukcji

6. Unikania brakoróbstwa

7. Unikanie absencji

Od strony kierownika:

• własna praca kierownika

• wpływ na dobór pracownika

• odpowiedzialność

• kompetencje

• motywowanie podwładnych do pracy (stała praca dla najlepszych, wyróżnianie, dobre wyniki pracy)

Ważne czynniki w organizacji pracy:

• eliminowanie zbędnych czynności i przestojów

• uposażanie pracowników w narzędzia

• dobra atmosfera pracy

• kierownik powinien interesować się życiem osobistym pracownika

• dbałość o równomierny tryb pracy

• zapewnienie właściwych surowców (rozmiar, jakość)

• zapewnienie właściwej technologii

• określenie wielkości produkcji

Od strony ogólnospołecznej ważne staje się :

• rozwój kultury pracy

• wychowanie do pracy

• godziwe wynagrodzenie

• stworzenie bodźców do pracy

• podniesienie kwalifikacji

• szkolenie

• dbałość o warunki życia poza zakładem (dojazd, wypoczynek, mieszkalnictwo)

Działalność organizacyjna menadżera w zakresie materiałów, narzędzi pracy i zasobów.

1. W zakresie materiałów kierownik musi dbać o :

• normalizację

• kooperacje

• planowanie produkcji i materiałów

• ewentualne inwestowanie w produkcję

• ograniczenie produkcji- jeśli trzeba

• planowanie dystrybucji

• właściwe wykorzystanie maszyn i urządzeń

• odpowiednie zużycie surowców, energii, itp.

• uwzględnienie pory roku

• uwzględnienie warunków klimatycznych

• uwzględnienie gustów, zwyczajów, potrzeb i warunków atmosferycznych itp.

2. W zakresie narzędzi pracy:

- inwestycje w narzędzia i urządzenia

• roboty konserwatorskie

• inwestycje odtwarzające

• inwestycje do rozszerzania produkcji

• udoskonalanie istniejących narzędzi

• inwestycje w infrastrukturę

• kooperantów

• inwestycje ekologiczne

3. W sferze zasobów- skuteczne wykorzystanie ogółu zasobów dla rozwoju firmy. W działalności na rzecz rozwoju bierze się spod uwagę konieczność ciągłej inwestycji. Przesuwanie produkcji na tereny bardziej opłacalne są doskonalą okazją dla firm dobrze prosperujących. Zapewnia to skuteczny rozwój firmy.

Występuje:

• tania siła robocza

• tańsza energia

• rozszerzenie rynków zbytu

• ekspansja firmy

• dostęp do eksportu

• udogodnienia podatkowe

• ograniczenie nakładów na sferę socjalną

Menadżer swoje poczynania organizatorskie musi rozpocząć od badań pracy. Musi odpowiedzieć na pytanie: kto, o, gdzie, z czyją pomocą, jak, kiedy i dlaczego? Jeżeli umiemy odpowiedzieć na te pytania to przedsiębiorstwo powinno skutecznie funkcjonować.

Ważną czynnością menadżera jest zorganizowanie pracy indywidualnej. Sprawność przedsiębiorstwa zależy od tego, jak jest zorganizowana praca na poszczególnych stanowiskach indywidualnych oraz jak jest zorganizowany zespół roboczy (łączymy funkcje indywidualne i zbiorowe).

Zespoły robocze nie są tak sprawne jak sprawnie działają członkowie dobrze zorganizowanych zespołów. Jeżeli zespół roboczy nie jest sprawny, wtedy boleje poziom zorganizowania całości. Winę za to ponosi menadżer.

Zawsze jest tak: sprawność pracy indywidualnej modeluje efekt całej firmy, niezależnie od wielkości firmy. W malej firmie jeden pracownik o niskich kwalifikacjach nie przestrzegający procedur pracy jest łatwo zauważalny, ale w większych zespołach jest to trudne.

Na dobrą organizacje pracy indywidualnej składają się trzy czynniki, które rozpatrujemy łącznie:

1. ruchy robocze- ruchy przestrzenne

2. czas wykonywania ruchów roboczych

3. wysiłek pracownika

Efekt organizacyjny- powstaje w skutek automatyzacji pracy członków zespołów roboczych (zachowania pracowników + zachowania automatyczne). Efekt ten wymaga:

1. Idealnej synchronizacji działań wszystkich członków

2. Zgodności członków działania

3. Prawidłowego doboru ludzi do zespołów- wymaga się, aby czynniki pracy zespołu nie obniżały sie4 do pracowników najmniej wydajnych.

4. Wymaga się prawidłowej struktury indywidualnych działań oraz działań całego zespołu

Efekt organizacji- w zakresie pracy, bierze się stąd, że całość pracy zespołu (system) stanowi więcej niż suma wykonywanych prac przez jednostki.

Działania zespołowe to splot działań indywidualnych. Działaniami zespołowymi zajmuje się wyspecjalizowana komórka w zakresie pracy zbiorowej.

Przykładem stanowiska pracy może być:

• biurko

• samochód

• obrabiarka

• okienka na poczcie (banku)

Stanowisko pracy jest miejscem w strukturze organizacyjnej firmy (miejsce w którym wykonujemy zadania robocze)

Stanowisko pracy miejsce zgrupowania narzędzi, maszyn, urządzeń i przedmiotów pracy dla realizacji celów, dla których to stanowisk zostało zorganizowane.

Stanowisko pracy powinno być estetyczne, higieniczne, bez hałasu i zapylenia.

Stanowisko pracy jest zawsze realne i materialne. Nie zawsze mamy do czynienia z miejscami pracy.

Stanowisko pracy nie może obciążać pracownik, musi zmniejszać wysiłek, nieprodukcyjnego pracownika.

Do organizacji pracy należy również rozmieszczenie jednostkowych stanowisk, aby członkowie zespołu roboczego nie przeszkadzali sobie nawzajem (byli swobodni).

Zmiana pracownika powinna być tak zorganizowana, aby nie przerywała toku pracy. Sprzęt musi być odpowiednio konserwowany i wykorzystywany przez odpowiednie ekipy pracowników (zazwyczaj tych samych). Droga do narzędzi nie może być daleka, tak by pracownik nie tracił czasu. Hałas utrudnia pace w zespole.

Organizacja pracy rozpoczyna się od pewnego schematu (abstrakcyjnego):

1. ustalić zakres powiązań między maszynami a stanowiskami pracy

2. powierzchnia potrzebna na wykonywanie określonej operacji

3. sporządzamy wykres powiązania operacyjnego między zespołami

4. sporządzamy wykres planowania przestrzennego

5. ocena możliwych warunków projektów

6. szczegółowo opracować wybrany wariant

To zaplanowanie występuje gdy organizujemy sieć zakładów między np. w skali kraju.

Organizacja zbiorowej pracy czasem pochłania znaczne koszty. Czasami trzeba zaprojektować:

• program działalności zgodnie z potrzebami

• program dynamicznej struktury

• program struktury statycznej firmy, pomyślany tak, aby sprzyjał procesom organizacji pacy

Organizowanie pracy powinno być skrupulatne i robione przez zawodowych organizatorów. Powinno odbywać się w ten sposób, aby analizować stan poszczególnych stanowisk do jednostkowych stanowisk. Organizator powinien mieć dobrze zaprojektowany schemat funkcjonowania.

Z punktu widzenia socjologii powinniśmy zająć się:

1. badaniem metod pracy

2. badaniem techniki organizowania pracy

Jest to pewien zespół problemów, który powinien być ewidentny dla menadżera.

Organizacja pracy zespołowej- mogą zagadnienie powstałe z konieczności powstania pracy zbiorowej. Struktura organizacji zadań indywidualnych ulęgła zmianie na tyle, że rozwija się organizowanie pracy człowieka w zespole. Powstaje tzw. efekt organizacyjny- pojawia się jako konieczność w procesie produkcji masowej.

Najważniejsze staje się tu:

1. wzrost wprawy pracownika w zespole w skutek specjalizacji oraz kumulowanie się jednakowych działań w rękach wyspecjalizowanych, ściśle określonych członków zespołu.

2. Ciągłość pracy jednostki w zespole, która to eliminuje stratę czasu pracy, kiedy członek zmienia jeden rodzaj pracy na inny. Członek zespołu roboczego wykonuje jeden rodzaj czynności zawsze ten sam. Jeśli ma ograniczoną ilość czynności to ruchy robocze są ograniczone.

3. Możliwość korzystania w pracy zespołowej z bardziej wydajnych narzędzi oraz doskonalsza ich obsługę (taśma produkcyjna).

15. ORGANIZOWANIE

Organizacja wg Gryfina

Jest to grupa ludzi którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany oraz skoordynowany aby osiągnąć pewien zestaw celów.

Przykłady organizacji to: instytucje społeczne, partie, związki sportowe, grupy przestępcze, mafie, masonerie, związki zawodowe, przedsiębiorstwa, NATO, ONZ, PCK, Bank Śląski.

Organizacja - termin wieloznaczny, oznacza współdziałanie podległych członów podległych jakiemuś centrum. W tym przypadku organizacja oznacza ciąg zdarzeń na które składają się czynności owego centrum które kieruje lub przewodniczy określonym zespołem.

Tu chodzi nie o cechę instytucji, lecz o samą instytucję.

Organizacja oznacza cechę instytucji

Organizacja jest to coś co posiada cechę dobrze funkcjonującego tworu.

Organizacja w znaczeniu atrybutowym

Organizacja jako instytucja - rzeczowe rozumienie terminu

W sensie atrybutowym - coś ma cechę bycia zorganizowanego działania

Przez organizację nie rozumiemy wieloosobowej całości złożonej z ludzi i rzeczy ustosunkowanych.........

Nie mamy też na myśli organizacji w innym też wąskim sensie jako akcji zespolenia pewnych ludzi i rzeczy w całości określonymi stosunkami, lecz mamy na myśli w ogóle pewien rodzaj całości ze względu na stosunek do jej własnych elementów. Chodzi tu o taką całość której wszystkie składniki współ przyczyniają się do powodzenia całości.

Def: Organizacja jest to takie ukształtowanie elementów względem całości, że wszystkie one przyczyniają się do powodzenia całości.

Def: W sensie prakseologicznym organizacja znaczy tyle co pewien rodzaj całości w której wszystkie elementy współpracują z sobą w celu osiągnięcia wyznaczonych rezultatów.

Def: W socjologii organizacja oznacza instytucję tzn. zespół ludzi o względnie sprecyzowanych kompetencjach wspólnie realizujących określone zadania i cele, które to dysponują określonymi środkami.

Zwykle w organizacji mamy do czynienia z dwoma rodzajami struktury:

1. strukturę formalną

2. strukturę nieformalną

Układ ról społecznych w określonych instytucjach które nazywamy organizacjami.

Struktura formalna to stosunki społeczne w organizacji zgodne z postanowieniem władzy prawodawczej dla tej organizacji która decyduje o uprawnieniach i obowiązkach które na ogół zapisuje się w statutach lub regulaminach.

Struktura nieformalna musi być rozumiana jako stosunki społeczne organizacji które są stosunkami rzeczywistymi i nie koniecznie zgodne ze struktura formalną tj. z postanowieniem zawartym w statutach, przepisach, regulaminach, nakazach itp.

Mamy na względzie system nieformalnych pozycji społecznych ludzi oraz system nieformalnych stosunków społecznych .

Status społeczny oznacza położenie jednostki bądź grupy osób w społeczeństwie. Owo miejsce w strukturze społecznej jest wyznaczone przez: wykształcenie, zawód, prestiż.

Oddziaływanie to interakcje międzyludzkie. Interakcje międzyludzkie przybierają charakter stosunków społecznych

Organizowanie

1. Funkcja zarządzania - polega na tym, że kadra kierownicza tworzy niezbędne struktury organizacyjne.

2. Organizowanie - oznacza dokładne określenie zasadniczych czynności niezbędnych do zweryfikowania celów pracy, lub działalności którą podejmuje zespół jako całość. Przebieg realizacji owych czynności jest zarządzany przez wyspecjalizowaną komórkę podlegającą kierownictwu, które posiada określone uprawnienia. Organizowanie działalności lub pracą jest wyrazem dobrze funkcjonującego zarządzania . Organizowanie może być rozumiane jako akt zarządzania.

Zarządzanie może być działaniem które ma na względzie doprowadzenie do takiego funkcjonowania zespołu roboczego lub określeniem organizacji które to podlegają kierownictwu, które to funkcjonowanie zapewnia realizację celów jakie stawia zarządzający (kierownictwo)

Zarządzanie: def: Zarządzanie oznacza takie koordynowanie działalności zespołów ludzkich oraz środków produkcji w dążeniu do zrealizowania określonych celów. Przy czym ważne jest aby cele i zadania osiągnąć bez niepotrzebnych strat i dodatkowych nakładów. W zarządzaniu ważne staje się: - organizowanie

• planowanie

• stymulowanie, pobudzanie, motywowanie

• kontrolowanie wykonania

Organizowanie - wszelkie działania w procesie zarządzania. Ważnym zjawiskiem jest tutaj cel. Organizowanie to działanie z namysłem.

Działanie to tyle co zmienić rzeczywistość w sposób mniej lub bardziej świadomy, to zmierzać do określonego celu w danych warunkach przy pomocy właściwych środków, po to aby dojść do warunków istniejących do warunków odpowiadających przyjętemu celowi.

Działać to znaczy włączać w rzeczywistość czynniki które mają ten skutek, że się przechodzi od układu warunków początkowych do układów określ. warunków końcowych.

Działanie racjonalne musi uwzględniać 3 zasadnicze warunki:

1. cel jasno określony i realny

2. warunki działań, tzn. rzeczywistość w której działamy

3. środki działania muszą być zastosowane do warunków i dające szansę do osiągnięcia celu.

Cele działań:

Cele - działania które przyjmuje się do realizacji

Plany działania i planowanie

Plan - ustalony projekt określonych działań.

Planowanie jest funkcją zarządzania które to polega na określeniu celu, koncepcji, kierunków oraz metod działań.

Cele muszą być realne, koncepcje sensowne, kierunki dokładnie określone, natomiast metody działania znane dla wykonawców i skuteczne.

Pobudzanie jest funkcją zarządzania które polega na nakłanianiu podwładnych w procesie kierowania nimi do działania zgodnego z intencją zarządzającego, tym samym z intencją firmy.

Kontrolowanie jest to jeszcze jedna funkcja zarządzania. Zarządzanie ma to do siebie, że tę funkcję musi pełnić dość rygorystycznie. Funkcja kontroli polega głównie na porównaniu stanów wykonania produktu lub zadania ze stanem pożądanym zgodnym z recepturą i oczekiwaniami.

Zarządzanie dysponuje mechanizmami które mogą być uruchomione w efekcie negatywnych wyników kontroli. Chodzi tu o poprawę wadliwego stanu wykonania do stanu pożądanego.

Społeczeństwo jest zorganizowane i funkcjonuje w ramach tej organizacji.

Stopień zorganizowania

Organizacja społeczeństwa jest wieloznaczna.

Współczesne organizacje posiadają złożoną strukturę wysoce sformalizowaną.

Wielkie organizacje kształtują osobowość ludzi

ORGANIZATION MAN (termin) człowiek organizacji

W Polsce wielkie organizacje: - partie, związki zawodowe, związki religijne, duże zakłady pracy, ustrój spoleczny to system strtyfikacyny spoleczeństwa, to ulożenie klas i warstw w układzie pionowym.

Tadeusz Kotarbiński - Traktat o dobrej robocie z 1969 r.

Zadania

Zadania to ustalony stan rzeczy i przekazany do wykonania określonemu człowiekowi lub zespołowi wykonawców. Kiedy wykonawca przyjmuje zadanie to owo zadanie staje się celem.

Cel jest realizacją przyjętych zadań.

16. TERMINY UZPEŁNIAJĄCE

Rola społeczna - to zbiór praw i obowiązków jakie przypisuje się jednostce lub określonej kategorii osób które zajmują daną pozycję społeczną.

Ustrój społeczny to: system stratyfikacyjny społeczeństwa, to ułożenie klas i warstw w układzie pionowym

Zjawiska społeczne są specyficzne i różnią się od zjawisk typowo przyrodniczych. Zjawiska przyrodnicze istnieją i przejawiają się w sposób obiektywny, czyli inaczej niż zjawiska społeczne. Zjawisko społeczne jest zjawiskiem kulturowym i nie ma przyrodniczej podstawy ontycznej. Zjawiska społeczne są subiektywne i nie jawią się w sposób obiektywny. Stanowią klasę zjawisk różniących się od takich zjawisk: opady atm., trzęsienia ziemi, itp.

Wg Floriana Znanieckiego - socjologia nie próbuje wyrażać zjawisk społecznych jako odrębną klasę zjawisk humanistycznych. Socjologia jednomyślnie traktuje wszystkie zjawiska humanistyczne jako zjawiska społeczne.

Zjawisko

W ujęciu F. Znanieckiego zjawiska społeczne należy rozumieć jako te które socjologia określa jako przedmiot własnych naukowych penetracji tzn. jest to to, co jest podmiotowi poznającemu empirycznie dane. Tak więc zjawisko społeczne w tym wypadku jest terminem epistomologicznym.

Zjawisko (wg Griffa) - ekonomiczne, artystyczne, intelektualne, moralne, prawne i polityczne,...

Środowisko społeczne w naukowym znaczeniu może być traktowane jako ogół jednostek kręgów, grup i innych zbiorowości z którymi człowiek jako jednostka ludzka styka się w ciągu życia i które wywierają wpływ na jego zachowanie, na wytworzenie się wspólnych cech, postaw i poglądów jednostek stanowiących to środowisko do którego człowiek należy.

Wspólnota

Nazwa ta określa zbiorowość, wieś, miasteczko, dzielnicę .

Wspólnotę rozumie się jako zbiorowość niewielką o dużym poczuciu więzi.

Charakteryzuje się:

• zamieszkaniem

• stałymi stycznościami osobistymi

• podobieństwem spraw, czynności

• podobnym stylem życia

• wspólnymi interesami

• systemem wartości

• poczuciem więzi

Wiezi:

• biologiczne (rodzinne)

• duchowe

• idee

• wyzania

• dążenia

• oczekiwania sąsiedzkie

Zachowanie jest to reakcja człowieka na określone zjawiska, sytuacja w których dana jednostka znajduje się.

! Zachowanie jest empirycznym przejawem postawy człowieka wobec doświadczonych przez niego zjawisk społecznych bądź fizycznych.

Kręgi społeczne

Def: Zespoły osób stale spotykających się i utrzymujących stałe styczności osobiste, jednakże bez wewnętrznej organizacji oraz bez zasady odrębności.

Kręgi społeczne nie kontrolują zachowania jednostek, ale grupa społeczna robi to dosyć skutecznie.

W kręgach społecznych istnieje solidarność i odpowiedzialność za współuczestników.

Krąg społeczny często przekształca się w grupę społeczną wtedy, kiedy krąg zaczyna się organizować (pojawia się kontrola, większe więzi między jednostkami)

Zbiór społeczny

W socjologii zbiór jawi się nam jako zbiór społeczny. Ogół jednostek charakteryzuje się jakąś cechą którą wyróżniamy spośród społecznego otoczenia. Podstawą wyróżnienia może być cecha somatyczna, społeczna, ekonomiczna, geograficzna itp.

Ludzie zaliczani do zbioru nie muszą uzmysławiać sobie przynależności do danego zbioru.

Zbiór osób (kobiet, mężczyzn, dzieci, starców ..........)

Zbiorowość społeczna

Skupienie ludzi w którym wytwarzają się więzi społeczne i utrzymuję się one przez pewien czas. Zbiorowość społeczna oznacza wszelkie trwałe formy życia społecznego.

Kategoria

Jest to wyraz którego używa się w klasyfikacji różnych przedmiotów i zjawisk

Kategoria oznacza pewną klasę zjawisk , przedmiotów, procesów. W socjologii oznacza to zbiór przedmiotów charakteryzujących się cechą która nas interesuje.

Kategorie: - płci

• wieku

• zawodowe (skupia ludzi określonego zawodu)

• społeczna (zbiór jednostek które nie są powiązane więzami wewnętrznymi) Wyróżnia się w oparciu o cechę która nas interesuje.

Istnienie społeczne

Należy o nim mówić jeżeli zachodzi względnie trwały układ interakcji. Jednostki z jego otoczeniem gatunkowym. Jeżeli interakcje nie są trwałe to nie mówi się o istnieniu społecznym.

Def: proces w którym jednostki lub grupy się przedmiotem działalności, albo też są elementem bądź systemem czynności zbiorowej.

Postawa

Termin ten jest używany w znaczeniu bądź psychologicznym, bądź epistemologicznym lub socjologicznym.

Rozumiana jako zachowanie osobnika oraz jego reakcja wobec przedmiotu, zjawisk których człowiek doświadcza.

W znaczeniu epistemologicznym → poznawczym, naukowym nie chodzi o zachowanie człowieka wobec rzeczywistości, ale o dyspozycje do pewnego rodzaju zachowań wobec doświadczonych zjawisk.

W znaczeniu socjologicznym → postawa jest stosunkiem człowieka do przedmiotu którego człowiek doświadcza,

Obejmuje dwa poprzednie znaczenia.

Postawa to takie motywy które skłaniają do takiego lub innego zachowania. Postawa jest względnie trwałym układem dyspozycji jednostki ludzkiej do określonego zachowania się wobec doświadczanych przez przedmiot istotnych zjawisk dla jego społecznego życia.

Na tę postawę wg Turowskiego składają się względnie trwałe poglądy, uczucia i dążenia.

Tłum

Zgromadzenie dużej ilości ludzi pozostających w bezpośrednim kontakcie, reagującym spontanicznie na podniety (zewnętrzne, wewnętrzne itp.) Jednostki łączy silna więź psychiczna o podłożu emocjonalnym. Tłum nie istnieje w postaci zorganizowanej, nie kieruje się żadnymi racjami moralnymi ani prawnymi

Rodzaje; - agresywny (terror, rozruchy, lincze itp....)

• uciekający (panika, strach, ....)

• nabywający (kupowanie, rabowanie, ....)

• ekspresywny (demonstracja, protest, ....)

Tłum wytwarza poczucie siły, słuszności, racji, znosi poczucie bezpieczeństwa, odpowiedzialności i ma niezwykle doniosły wpływ na jednostkę.

17. PYTANIA EGZAMINACYJNE.

Zestaw I

1. Podstawy życia społecznego (przyrodnicze, biologiczne, geograficzne, demograficzne, ekonomiczne, kulturalne).

2. Geneza i rozwój socjologii.

3. Co to jest kategoria społeczna.

4. Klasy społeczne.

5. Co to jest wartość (najważniejsze wartości).

6. Więzi społeczne - definicje i przykłady.

Zestaw II

1. Teoria grup społecznych (definicja grupy, rodzaje grup, kręgi społeczne i środowisko społeczne).

2. Państwo- geneza, typy państw, funkcje.

3. Inteligencja i elity społeczne.

4. Co to jest naród, geneza współczesnych narodów.

5. Demograficzne i geograficzne uwarunkowania życia społecznego.

6. Czynniki dezintegracji społecznej.

Zestaw III

1. Więzi społeczne ( definicja więzi, geneza więzi, definicja więzi narodowej, więzi rodzinne, dezintegracja społeczna, integracja społeczna)

2. Społeczne funkcje państwa.

3. Grupy społeczne.

4. Geneza inteligencji społecznej.

5. Kasty, klasy, warstwy.

6. Kulturowe podstawy życia społecznego ludzi.

Zestaw IV

1. Organizacja pracy.

2. Cechy dobrego organizatora.

3. Potencjalizacja.

4. Typy menadżerów i ich strefy działań.

5. Zarządzanie marketingowe. #

6. Plan biznesowy. *

Zestaw V

1. Organizacja.

2. Zarządzanie i jego proces.

3. Życie społeczne i jego czynniki (podstawy życia społecznego)

4. Ekonomizacja dziedziny.

5. Plan biznesowy. *

6. Menadżer i jego umiejętności. **

Zestaw VI

1. Organizacja przedsiębiorstwa.

2. Organizowanie. Plan biznesowy.

3. Promocja firmy i produkcji.

4. Zarządzanie marketingowe. #

5. Menadżer i jego umiejętności i role. **

SOCJOLOGIA ORGANIZACJI

- STRONA 22 -

---