ochrona zasobow genetycznych, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne


WYKŁADY

Bioróżnorodność-różnorodność biologiczna

Bioróżnorodność-zróżnicowanie życia na Ziemi na różnych poziomach.

Thomas Lovejoy 1980

Zróżnicowanie:

-genów

-gatunków

-ekosystemów

-krajobrazów.

Odnosi się do zagrożeń środowiska naturalnego.Dotyczy ochrony gatunków roślin i zwierząt, zagrożeń istniejących w odniesieniu do niektórych gatunków, bogactwa org. i ich struktury; zróżnicowanie na poziomie DNA,na poziomach hierarchii systemat. (org.niskozorganizowane-jednokomórkowe aż do tkankowych), na poziomie gat. roślin dzikich i uprawnych oraz zwierząt dzikich i udomowionych, w różnych środowiskach (glebowych-pola uprawne i łąki, wodnych-słodkowodne i morskie).


Bioróżnorodność-obejmuje różnorodność od genów po całość biosfery. Cecha określająca zróżnicowanie pomiędzy taksonami i w ich obrębie, zmienność genetyczna rozumiana jako obecność w populacji jak największej liczby różniących się genów i ich kombinacji w obrębie gat. i mniejszych grup wynikających z systematyki rolniczej i zootechnicznej.

Znaczenie bioróżnorodności:

-niespotykana osobliwość natury,

-1700000 gat. opisanych na Ziemi (może istnieć ponad 80mln gat.,ale nie są jeszcze zbadane); głębie oceanów-największe bogactwa organizmów,

-jest to dar przyrody dla zrównoważonego wykorzystania bogactw dla człowieka. Człowiek ma wykorzystywać przyrode, ale nie na zasadzie dewastacji, degradacji. Powinien oddawać przyrodzie to,co z niej wziął. Człowiek wykorzystuje ten dar w aspekcie ekonomii, produkcji, rekreacji, kultury.

-pełni w przyrodzie funkcję bioregulacyjną. Plega ona np. na symbiozie (sosna na piaskach i grzyb-mikoryza, korzenie roślin motylkowych i bakterie azotowe, hipopotam i bąkojad).

-stanowi wartość estetyczną, jest bodźcem dla odczuć wewnętrznych i etycznych dla człowieka i zwierząt,

-źródło surowców i pasz,

-źródło różnych subst. dla różnych gałęzi przemysłu.

-funkcje w przetwarzaniu żywności, wykorzystuje się same organizmy, enzymy,

-daje możliwości stałych odkryć-nauka może się rozwijać, odkrycia z pożytkiem dla społeczeństwa.

-Bioróżnorodność, a problem rolnictwa

*zapylanie roślin, zboża są wiatropylne, warzywa i owoce-owadopylne (ogrodnictwo, sadownictwo),

*pierścienice-spulchniają glebę, przyspieszają mineralizację mat. org. w glebie,

*gady-zjadają owady, ślimaki (szkodniki)

*owady pożyteczne np. biedronka zjada mszyce,

*ptaki-99,9% szkodników pożeranych jest przez sikorki, jaskółki,

*tworzenie krajobrazów.

-podstawa ewolucji, znaczenie dla trwałości układów podtrzymujących życie w biosferze.

Im większa różnorodność form życia, tym większe możliwości odkrywania nowych leków, surowców itd.

Każdy gatunek posiada wartość komercyjną.

Bioróżnorodność tworzy ekosystem-miejsce występowania gatunków. Zabezpiecza funkcjonowanie życia na Ziemi.

Walory turystyczne i wypoczynkowe niektórych obszarów,to źródło dochodu dla miejscowej ludności. Piękno krajobrazów-ludzka satysfakcja.

Priorytety określające stopnie konieczności chronienia gatunków:

-przesłanki biologiczne wskazujące na gatunki kluczowe, których zachowanie jest konieczne ze względu na strukturę ekosystemów (np. sosna, trawy i rośliny zielne)

-priorytet utylitarny podkreślający ważność gatunków ze względu na znaczenie użytkowe (gat. dostarczające produktów spożywczych i surowców),

-priorytet etyczno-kulturowy - gatunki flagowe-symbole, w Polsce żubr, bocian biały.

Historia ukształtowania się potrzeby ochrony zasobów genetycznych.

I zapis-podaje Biblia

II zapis-Polska-Kronikarz XIV/XV odnotował, że w Wilnie występowały dzikie konie, zadecydował,że zostały wydzielone obszary, gdzie obowiązywał zakaz polowania na te zwierzęta-zwierzyńce.

Polowania na dzikie konie przed wojną z Krzyżakami trwały 2 lata.

1529r.-uchwalone statuty litewskie nakazujące ochronę niektórych dzikich zwierząt-gł. dzikich koni-tarpanów.

XV/XVIw-założony kolejny zwierzyniec na terenie Prus-książę Albrecht Hohenzollern-utrzymywane tam dzikie konie barwy myszatej z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu.

III zapis-Czasy napoleońskie 1780-wędrówka Napoleona na Moskwę; baron Juliusz deBrinken (naczelny leśniczy Polski) podjął decyzję, aby dzikie konie odłowić z białowieskiej kniei i umieścić na mniejszym obszarze-w lasach ordynata Zamojskiego w okolicach Biłgoraja-dzisiejszy Zwierzyniec.

1860r-zlikwidowany, dzikie konie odłowiono i rozdano okolicznym włościanom,chłopom.

Tur-1627r-padła ostatnia turzyca w Puszczy Jaktorowskiej.

1910r-studenci z Krakowa oddelegowani na teren Biłgoraja, by spenetrować teren na którym znajdowały się konie przeniesione z Puszczy Białowieskiej. Grabowski i Szuch-spis z natury, decyzja, by izolować te konie.

Lata 20-ste, prof. Tadeusz Vetulani podjął starania i wykupił konie. Umieścił je w Puszczy Białowieskiej (dzikie konie, poddane udomowieniu, zwrócone pierwotnemu środowisku).

Okres międzywojenny-Polska jako Królestwo-na terenie Galicji użytkowane były kury galicyjskie o upierzeniu kuropatwianym-zielononóżki. Prowadzone były badania; (nadzieje,że 80% pogłowia kur w Polsce stanowią zielononóżki). Lata 50-te-20% zielononóżek, lata 70-te-1%. Kura zielononóżka walczy o przetrwanie. Po wojnie prace prowadzą m.in. na UMCS-Laura Kauffman.

1948r-stabilizacja gospodarki, Pn Polskich ziem-przesiedleńcy-ludność wileńska, z okolic Nowogródka itd.-przybyli ze świnią litewską i białoruską (czyste rasy)

Profesor Alexandrowicz- wyjazd w okolice Kętrzyna, wykupienie świń od chłopów-świnie łaciate i przypominające dzika. Umieszczone na terenach Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu-Hodowla->świnie uznane za rasę-złotnicka, złotnicka pstra. Lepsza jakość mięsa, lepsza żywotność, szybki wzrost, odporność na choroby.

Świnia puławska-powst, na terenie Gołębia.

Okres powojenny-świat zgniłego kapitalizmu chciał importować od nas tusze wieprzowe-gł. bekonu białego, a nie łaciatego. Świnia miała coraz mniejsze wzięcie przez producentów-podjęcie ochrony rasy puławskiej.

Owce-W Polsce było ich dużo:

-owca świniarka-przekrzyżowana na merynosa polskiego, obecnie restytucja świniarki (owca mała)

-karnówka-zniszczona

-fagas- od Holendrów

-krukówka (okolice Janowa)-przekrzyżowana na merynosa

ZNISZCZENIE ras polskich

-cakiel-owca górska.

Pozostała jedynie owca wrzosówka.

Lata 70-te-ochrona wrzosówki. Do tej pory funkcjonują w stadach zachowawczych.

Bydło:

-Bydło polskie czerwone-rasa rodzima. Lata 60-te - zasiedlały 18% Polski. Konkurencyjne bydło czarne holenderskie. Małopolska-pozostały rejon hodowli bydła czerwonego (Tarnów,Kraków, Nowy Sącz).

Po wojnie zrejonizowano rasy:

-czarno-białe nizinne

-czerwono-białe

-simentalskie w Bieszczadach

-czerwone.

Bydło biało grzbiete-odporniejsze, mniej wymagające, wysoko produktywne. Przetrwały do lat '99. 2003-rasa uznana przez Ministerstwo- V rasa polska.

Konie

Konie Vetulani'ego - po wojnie zostało kilka (zostały wywiezione przez hitlerowców). Odzyskano część- utworzono małe stadko na południu Polski (Rabka, Krynica). Początek lat 50-tych- koniki polskie umieszczone w Popielnie (należącym do Polskiej Akademii Nauk). Następcy prof. Vetulani'ego-tworzenie stad konika polskiego, chów rezerwatowy, utworzenie wielu stad w kraju, Roztocze PN-ostoja konika polskiego. Florianka-stadko kilkanaście sztuk-chów stajenny. Prof. Kaproń-kurator stada zwierzynieckiego.

Hucuły-rejony: gł. Rumunia (Prut, Czeremosz, Pustawa, Cisa)

Koń górski, juczny. Okres wojen spustoszył stado. Większa część mat. genet. pozostała w Polsce.

Ochrona zasobów genetycznych roślin

Początek XXw zauważono potrzebę ochrony roślin uprawnych, gł. z gr. zbóż-odmian mniej wybieranych przez rolników.

I twórca tej idei-prof. Nikołaj Wasilow. Przejął prof. Miczyński, kontynuator prof.Lucjan Kaznowski. Zwrócili uwagę na konieczność zachowania odmian uprawnych. Prace ich przejęte przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie-krajowe centrum roślinnych zasobów genowych.
COBORU-Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych.

Metody hodowli:

1..metody naturalne-in situ

2.metody ex-situ.

1.Zachowanie rasy w normalnych warunkach produkcyjnych.

2.Hodowla pół sztuczna-przechowywanie zarodków, przetrzymanie nasienia samców (szeroka gama dla zachowania bioróżnorodności), przetrzymywanie tkanek, klonowanie, przechowywanie DNA, materiał genetyczny zwierzęcy może być przetrzymywany bardzo długo. Żywotność nasion jest ograniczona-tracą zdolność kiełkowania.

Lata 60-te-okres rozwoju inseminacji wśród podstawowych gatunków gospodarczych.

I. w Europie inicjatywa ochrony ras miejscowych „na własną rękę”-hodowców prywatnych

1974r-Madryt- I światowy Kongres Genetyki Stosowanej. Podkreślono znaczenie ras lokalnych; konieczność ochrony ras.

Lista ras, które muszą być objęte ochroną, m.in. bydło polskie czerwone, konik polski, hucuł, świnia złotnicka biała i pstra.

Od tego momentu co 2-3 lata zwoływane są konferencje ochrony zasobów genetycznych.

Europa-powstają organizacje:

Holandia-Holenderska Fundacja Ras Rodzimych

Niemcy-Towarzystwo Zagrożonych Ras Zwierząt

Szwajcaria-Szwajcarska Organizacja

Hiszpania-Hiszpańskie Towarzystwo Zasobów Genetycznych.


Powstanie Europejskiej Organizacji Zootechnicznej.

1992r-powstanie Europejskiej Federacji Hodowców Bydła Czerwonego-9krajów (Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Norwegia, Polska, Szwecja, Litwa, Łotwa).

Lata 80-te-Walter-Rosen-protokół dotyczący różnorodności biologicznej (memoriał)-rozesłany do poszczególnych krajów->w konsekwencji:

1992 VI 5-Rio de Janeiro-Szczyt Ziemi

Uchwalono „Konwencję o różnorodności biologicznej”

180 państw (Polska)

1995r-Sejm RP uchwalił ustawę o ratyfikacji Konwencji-RP podejmuje się realizacji wytycznych. I.1996r-prezydent podpisał ustawę.
Konwencja mówi,że konieczne jest zachowanie całej przyrody na Ziemi na wszystkich poziomach organizacji-ochrona wszystkich organizmów żywych. Brak podziału na zwierzęta pożyteczne czy niepożyteczne, podobnie rośliny. Należy zachowywać bioróżnorodność, dla potomnych.

Różnorodność biologiczna, to pojęcie dość nowe. W oficjalnych dokumentach pojawiło się wraz z Konwencją o bioróżnorodności. Środowisko i rozwój-Międzynarodowa konferencja, podczas której została przyjęta Konwencja UNICEF.

Konferencja w Rio de Janeiro-Szczyt Ziemi. Postanowiono, że:

-ochrona przyrody i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej łączy się z dotychczasowymi pojęciami: ochrony przyrody i zrównoważonego rozwoju.


Ochrona różnorodności w świetle Konwencji, to termin rozumiany w ten sposób, że musimy chronić różnorodność i musi ona służyć człowiekowi, musi być użytkowana w sposób zrównoważony=racjonalny.

Po raz pierwszy zostało podane,że ochrona zasobów genetycznych nie jest pojęciem jednostkowym. Trzeba do tego podchodzić kompleksowo. Ochroną należy objąć całą przyrodę. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na stare odmiany roślin użytkowych i rasy zwierząt gospodarczych.

Polska przystąpiła do realizacji zadań Konwencji. Sejm 1995-uchwała.Prezydent-ratyfikacja Konwencji I.1996.


FAO-ciało wykonawcze ONZ.

Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarczych realizuje Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt w Instytucie Zootechniki w Balicach. Ochronę odmian roślin użytkowych realizuje-COBORU-Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych i Centralny Związek Hodowli Roślin w Radzikowie.


Bioróżnorodność w Polsce

Bioróżnorodność mierzona na poziomie różnorodności gatunkowej należy do najwyższego w Środkowej Europie. Na poziomie ekosystemów bioróżnorodność polka charakteryzuje się szczególnie wysokim bogactwem zachowanych biocenoz leśnych i bagiennych. Są one charakterystyczne dla niżu Środkowoeuropejskiego. Te biocenozy tworzą wielką mozaikę, zarówno upraw, jak i siedlisk łąkowych, leśnych i terenów zadrzewionych. Wnikając w ich charakter należy stwierdzić, że Polska leży na granicy obszarów zach. i wsch.wzbogacenie bioróżnorodności.

Takie bogactwo zawdzięczamy uwarunkowaniom geograficznym:

-Polska zajmuje obszar 312 tys. km3

-kształt foremny

-najdłuższa granica z Czechami

-ludność 38mln

-kraj nizinny 70% pow. poniżej 200m

-tereny powyżej 200m - Pd Polski

-na PN. kraju-pasma pojezierzy z dużą liczbą jezior, łąk, terenów torfiastych,

-wnętrze kraju-wielka nizina o szczególnie bogatym występowaniu tych właśnie biocenoz, ale z mniejszą ilością lasów,

-klimat umiarkowany, przejściowy, podlega wpływom klimatu oceanicznego i kontynentalnego,

-różnice klimatyczne: duży wpływ wody-na pn.więcej dni ciepłych, więcej opadów, pn wsch.-chłodniej,

-śred.temp.I: -1st.C (Pd-zach), -4stC (pn-wsch)

najcieplejszy VII 20stC (Pd-wsch) 17stC (pn)

pokrywa śnieżna: 50 dni-zach, 120 dni-pn-wch, 150 dni-góry

-cała Polska leży w rozległej strefie lasów mieszanych

-dominują lasy iglaste ze znacznych udziałem drzewostanów sosen, pn.część-lasy z domieszką świerka (pn-wsch); pn-zach-duży udział lasów bukowych,

-pd.część-lasy mieszane z sosną i wieloma gat. drzew liściastych,

-przez terytorium Polski przebiega zachodnia i wschodnia sfera lasów, od zach.-bukowe,od wsch.-grądowe,

-pd. Polski-góry-lasy piętrowe-górskie, roślinność w górach nie jest jednolita, u podnóża-świerk, dalej świerki giną, pojawia się kosodrzewina; wyżej roślinność krzewinkowa, potem zielna, najwyżej-mchy, porosty,

-na Pd.wyst. murawy ksenotermiczne-cechy rośl. stepowej (Bieszczady, również na zach.); murawy wysokogórskie typu alpejskiego-hale

-na Pd-unikalne w Europie zespoły torfowisk wysokich i niskich-nad Biebrzą,

-obszar nadmorski-zespoły halofitowe (gleby zasolone)-wrzosowiska, nietypowe gat. traw oraz psammofity- roślinność piasków (Łeba-Pustynia piaskowa),

-brak naturalnych barier na wschód i Zachód, klimat przejściowy sprawa że przez nasz kraj przebiegają granice zasięgu wielu gatunków roślin i zwierząt. 96 gatunków kręgowców lądowych, osiąga na terenie polski granice swojego występowania ( 1/3 ssaków, 16% ptaków, 22% gadów i 28% płazów). 173 trzy gatunki kręgowców migruje codziennie przez obszar Polski.

Ta specyfika naszej flory i fauny spotykana jest do tej pory dzięki temu,że nadal panują pewne warunki historyczne i geograficzne:

-wysoka lesistość i jest ona utrzymywana,

-indywidualne i drobnołanowe rolnictwo w małym stopniu uprzemysłowione

-nierównomierny rozkład uprzemysłowienia i urbanizacji.

Lesistość Polski-27,8%.

Nierównomierne rozmieszczenie lasów-największe tereny na wsch., pn i zach.
Polska centr.-11% lasów

Pn. część-tereny Puszczy Białowieskiej-są fragmenty lasów naturalnych o mało zmienionym składzie gatunkowym. Pozostale lasy kraju-nie podlegają ścisłej ochronie jako parki narodowe, tam prowadzi się użytkowanie lasów-wycinkę i ponowne zalesianie.

Zalesianie nie było do tej pory przemyślane. Stosowane wyłącznie monokultury. W monokulturach dochodzi do gromadzenia jednorodnych szkodników->plagi niszczące, powstają choroby=>zagrożenie dla dużych obszarów. Udało się utrzymać znaczne bogactwo gatunkowe obszarów leśnych.


Rolnictwo

Nie stosuje się chemizacji w wysoki stopniu, dużej ilości nawozów sztucznych. Polska nie poddała się kolektywizacji. Bioróżnorodność nadal duża.

Nierównomierny rozkład przemysłu

Śląsk-przemysł hutniczy i wydobycie, wsch.-brak przemysłu, Polska centr-średnio.

Stan różnorodności biologicznej w Polsce:

-Genów

-Gatunków

-Ekosystemów

Ekosystemy:
Zachowały się duże fragmenty naturalne lasu środk. europ.-wysokie bogactwo kręgowców: sarna, jeleń, żubr, dzik (duże ssaki), bogactwo ssaków drapieżnych: wilk, ryś, lis; gatunki łasicowate: łasica, tchórz, dzika norka. Brak zajęcy. Ptaki leśne w Puszczy Białowieskiej.

Dobrze zachowane lasy nizinne o charakterze naturalnym-łęgowe, grądowe, jodłowo-bukowe,bory mieszane sosnowo-świerkowe.

Południe-nieźle zachowane ekosystemy górskie-jedynie w Europie zbiorowiska roślinności alpejskiej (Karpaty)

Północny wschód - mało przekształcone zbiorowiska roślinne i zwierzęce terenów bagiennych, terenów podmokłych, torfowisk niskich, wysokich.

Obszar nadmorski - wydmy piaszczyste z charakterystyczną psammofilną roślinnością, występuje też bardzo bogaty świat zwierzęcy w odniesieniu do płazów i gadów.

Południowy - wschód ( Bieszczady ) - jedyny w Polsce obszar, gdzie zachowały się niewielkie obszary ekosystemów stepowych ( połoniny Bieszczadzkie )

Wisła - w wielu miejscach charakter dziki, naturalny - unikalne siedlisko wielu gat. zwierząt - głównie miejsca lęgowe ptaków. Większość z nich objęta ochroną rezerwatową. Stale podlegają presji terenów otulin.

Człowiek, żyjący obok terenów nie zawsze przestrzega przepisów ochrony.

Gatunki:

5tys. gat. grzybów

4tys. gat. glonów

5tys. gat. Królestwo roślin zielonych ( 2200 gat. rośliny nasienne )

31tys. gat. bezkręgowców

600tys. gat. Kręgowce (434 gat. rozmnażające się na terenie kraju. 370 gat. ptaków ( 230gat. lęgowych )

98 gat. ssaków (duże ssaki roślinożerne: żubr, łoś, jeleń, daniel, sarna, dzik, wilk; duże ssaki drapieżne:wilk, ryś, żbik),

W ostatnich 400 latach wiele gatunków wyginęło, wymarło, lub wycofało się:

3 gat. ssaków (tur)

11 gat. ptaków

1 gat. ryb

Różnorodność genetyczna -poznana w Polsce najsłabiej.

Mimo że mamy dużą bioróżnorodność, występuje niewielka ilość endemitów ( org. nie występują na innych obszarach.)

Duża grupa organizmów reliktowych, już wymarłych (relikty trzeciorzędowe, glacjalne i stepowe.) Gatunki reliktowe tworzą populację wyspowa. Występuje lokalnie i jest otoczona szczególną ochroną.

Postęp wszelaki dąży do tego, że liczebność populacji różnych gatunków zmniejsza się, co jest wysoce niebezpieczne. Im większa liczba gat. tym większe pokrewieństwo - inbred - wzrost homozygotyczności.

Krajowa strategia ochrony zasobów przyrody

W jakim wymiarze była ochrona przyrody stosowana?
L.60,70 - powszechna inf. na temat konieczności ochr. pojedynczych egzemplarzy roślin i zwierząt-konkretnych gatunków, np. storczyk, szarotka alpejska. Zwierzęta-nagłośnienie, plakaty z konkretnymi roślinami lub zwierzętami. Nie było to skuteczne, dawało tylko pewien pogląd. Nic nie da ochrona osobnika, bez ochrony siedliska, obszaru występowania.

Ochr. globalna.

Od początku lat 80. opracowywana koncepcja ekologicznego systemu obszarów chronionych. Spowodowała, że wydzielono w Polsce 4 reżimy ochronne (poziomy):

-rezerwaty przyrody,

-parki narodowe

-parki krajobrazowe

-obszary chronionego krajobrazu.

Sporządzone są mapy kraju,województw, konkretnych parków.

Rezerwaty przyrody:

-obiekty duże lub małe i b. małe dotyczące 1 gat. roślin, np. dąb Bartek-pomnik przyrody

-określają coś szczególnego, unikatowego na danym terenie, są to rezerwaty faunistyczne, florystyczne, leśne, krajobrazowe, torfowiskowe, łąkowe, wodne, stepowe, słonoroślowe i przyrody nieożywionej.


Parki narodowe:

-w przeciwieństwie do rezerwatów stanowią objęcie dużego obszaru, szczególna ochrona,

-obszar zamknięty,

-obszar unikalny, ingerencja człowieka jest zabroniona

-23 w Polsce:

Babiogórski 1954

Białowieski 1932

Biebrzański 2000

Bieszczadzki 1973

Bory Tucholskie 2000

Drawieński 1990

-W PN są wydzielone specjalne szlaki dla turystów,

-Na terenie Lubelszczyzny: Roztoczański i Poleski.


Parki krajobrazowe:

-obiekty przyrodnicze, które nie mają statusu parków narodowych, dlatego że stanowią mniejszą wartość. Jednak w przyszłości mogą się przekształcić w PN.

-są zabezpieczeniem zasobów przyrody przed wpływem człowieka,

-funkcja jak w PN

-ponad 20 PK w woj.lubelskim

-50% woj. lubelskiego stanowią obszary chronionego krajobrazu

Łukowski PK

PK Podlaskiego Przełomu Bugu

Południowo-roztoczański PK

PK Środkowego Biegu Wisły

Kazimierski PK

Park Lasów Włodawskich

Sobiborski PK

Łęczyński PK

Nadwieprzański PK

Krzczonowski PK

Skierbieszowski PK


Wokół obszarów chronionych wyst. otuliny-obszary szer. >1km jako miejsca kwarantannowe. Obowiązują pewne rygory: chemizacja, hałas, neutralizacja nieczystości.

Otuliny stanowią lasy (strefa buforowa) najlepiej wielogatunkowe.

W sferze działalności przestrzennej pojawiła się koncepcja „zielonych płuc Polski”-pn region kraju. Obszar taki powstał na terenie Mazur (pn-wsch). Równolegle tereny Pomorza Środ. i Zach. - II zielone płuco Polski.

Tereny przygraniczne-ważny problem

Puszcza Białowieska

Bieszczady

Karpaty

Tatry

Dorzecze Odry

Problem-by z jednakową miarą podchodzić do tych terenów.Rejony przygraniczne muszą być tak rozpatrywane, by były jednakowo chronione.

Problem lasów

Do tej pory lasy stanowiły funkcję produkcyjną (budown., przemysł, energetyka). Obecnie okazało się, ze to był niewłaściwy sposób gospodarowania. Obowiązuje więc strategia lasów wielogatunkowych. Ma to zagwarantować równowagę biologiczną.

Problem wieku pozyskiwania drewna:

Obecnie w Polsce drzewa wycina się zbyt wcześnie. Drzewa szpilkowe powinny rosnąć ok.100 lat (im dłużej tym lepiej). Skandynawia - 90% lasów, zaludnienie słabe. Drewno kupowane w Rosji.

Zmiana funkcji lasów:

-lasy wielogatunkowe

-wydłużony okres przyrostu drewna.

Zbędne tereny rolnicze (słabe) powinno się zalesiać.

Grunty orne klasy V, VI (gleby słabe, piaszczyste). Woj. lubelskie-Polesie, Podlasie, tereny Lubartowa.

Ochrona wód otwartych
W środowisku woda posiada b. ważne znaczenie (1 z czynników życia). Wody powierzchniowe zbierają wszelkie zanieczyszczenia (przemysł, transport, chemizacja, rolnictwa-spłukiwane środki chem.)


Problem otwarty. Na wiosnę dowiadujemy się o sinicach w zbiornikach wodnych->zamykanie kąpielisk. Zadaniem strategii jest, by wody otwarte zachować w jak najlepszej czystości.
Bałtyk-do niego odprowadzane wody z Polski. Morze zamknięte w pewnym stopniu. Nie ma przepływu w wodach Bałtyku. Jeśli wzrasta zasolenie, lub kumulacja metali, to brak jest możliwości oczyszczenia. Podobnie w Zatoce Puckiej.

Nakaz dbania o wody Bałtyku-konwencja mająca na celu ochronę wód bałtyckich. Należy dbać o wody od źródła.

Problem miejsc klęsk ekologicznych

Konieczność poprawy stanu środowiska w tych miejscach. Są to obszary, na których doszło do przekroczenia jakiegoś składnika, parametru, np.CO2, zasolenie, zadymienie, zapylenie. W przyrodzie są określane pewne granice. Chodzi o to, by w sytuacji stwierdzenia występowania takiego obszaru, należy podjąć strategie naprawy. Likwidacja zagrożenia u źródła-nie dopuścić do degradacji środowiska. Fabryki-filtry na kominach, oczyszczanie ścieków. Dotyczy to ograniczenia emisji pyłów, filtracji powietrza zapylonego, ścieków, wód zasolonych, odpadów. Dziedziny: przemysł, p.ciężki, energetyka, p. wydobywczy, transport.

Tereny rolnicze, gdzie uprawa jest niewłaściwa (np. z powodu ukształtowania terenu), nie są jednak zakwalifikowane do zalesiania.

Ochrona miejsc klęsk żywiołowych:

Rekultywacja:

Gleby-poprzez uprawę właściwej roślinności,

Wody-poprzez profilaktykę, nie dopuszczać do skażenia zbiorników.

Metody ochrony:

-in situ

-ex situ

Met naturalna-określa, że chronione organizmy powinny być zachowane w miejscu, w którym zostały wytworzone i użytkowane.

Warunki ex situ:

Warunki sztuczne lub półsztuczne-poza miejscem występowania gatunku, ogrody zoologiczne, botaniczne, akwaria, banki nasion, banki nasienia (samców zwierząt gospodarskich). Hodowla to utrzymanie rasy (dostatecznie duża grupa zwierząt gwarantująca chów bez pokrewieństwa).


Rasa-grupa zwierząt, charakteryzuje się dużą heterozygotycznością.

Klonowanie-tak, by nie dochodziło do powstawania osobników pokrewnych.

Przechowywanie DNA

Banki wyizolowanych genów.

Uzyskiwanie pożądanych cech.


Działania ex situ

Odtwarzanie mocno zagrożonych grup genetycznych.
Żubr-mocno zinbredowany, bardzo wąska grupa przodków, obecnie gatunek liczny ( w ogrodach zoolog. całego świata)

Bobry-otoczone ochroną, namnażane w miejscach sztucznych-stał się gatunkiem kontrowersyjnym, może być uznany za szkodnika.

Kura-poprzez mocną ochronę doszła do liczebności zagrażającej innym gatunkom.

Kormorany-obecnie 50% ryb na Mazurach zjadają te ptaki, pojawia się problem. Były to gatunki objęte ochroną ex situ, a obecnie stanowią problem.

Na naszych terenach uratowano przed zagładą warzuchę polską, z roślin krzyżowych, obecnie kapustnych. Roślina podobna do rzepaku, o białych kwiatach. Chwast dwuletni. W uprawach jednorocznych, nie pojawia się.

Edukacja społeczeństwa

Za organizowanie procesu edukacji ekologicznej w Polsce odpowiadane są resorty edukacyjne ( ME) jak i ministerstwo ochrony środowiska. Ministerstwo Edukacji Narodowej jak i Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego. Zadaniem tych ministerstw jest obowiązek objęcia nauczania z zakresu ochrony środowiska dzieci na każdym szczeblu nauczania od przedszkolaków do studentów. Problematyka ochrony środowiska wprowadzona jest do tematu przedmiotów jak i do olimpiad i konkursów. W szkołach wyższych wprowadzona samodzielne przedmioty z zakresu ochrony środowiska. Na niektórych uczelniach zostały otworzone kierunki kształcące każdy w tym zakresie. Prowadzone są studia dyplomowe i fakultatywne aby rozszerzać edukację aby zatrudniać ich na odpowiednich stanowiskach. Całym problemem zajmuje się ministerstwo środowiska. Ministerstwo Ochrony Środowiska mam nałożony obowiązek opracowywania wytycznych do programów szkolnych ( współdziałanie z innymi ministerstwami aby realizowały to co w danym kraju jest potrzebne).

Obecnie planują się zwiększenie edukacji specjalistycznej w zakresie ochrony środowiska . Szczególny nacisk jest kładziony na kształcenie:

-Konserwatorów przyrody

-Pracowników PN i rezerwatów

-Ekspertów od oceny wpływu różnych inwestycji na zachowanie różnorodności biologicznej

-Kształcenie specjalistów od biotechnologii.

-Kształcenie specjalistów od ekonomiki w zakresie szacowania kosztów i korzyści wynikających z ochrony zasobów gamet.

Formy tego kształcenia to:

-Krótkotrwałe kursy w sytuacjach nagłej potrzeby

-Kształcenie przez szkoły podyplomowe na uniwersytetach

-Otwieranie nowych specjalizacji na wyższych latach studiów

W niektórych sytuacjach konieczne jest dokształcanie wąskich specjalistów za granicą. Polska dysponuje doświadczoną kadrą biologów, taksonomów i jest oferentem do kształcenia osób z zagranicy.

To w/w jest edukacja formalna

Należy przyjąć, że całość społeczeństwa nie uczęszcza do szkoły, ten zakres wiedzy należało by żeby pojęli. Jest to edukacja nieformalna.

-Ponad 40% ludności mieszka na wsi. Na co dzień są związane z przyrodą bezpośrednio: Ta część społeczeństwa nie odczuwa potrzeby ochrony przyrody gdyż na co dzień się z nią styka. Popełniają wiele błędów.

-Wydatki na potrzeby środowiska są mocno wyważone. Dlatego też każdy musi być informowany w zakresie ochrony środowiska. Ochrona środowiska to obowiązek społeczny. W narodzie trzeba to podać do świadomości.

-Nasza przeszłość komunistyczna. Te sprawy były prowadzone poza obywatelami. Rżaądy pozbawiały ludzi inicjatyw w zakresie szkolnictwa lecznictwa. Mówi się że ustrój Komunistyczny zojmował obowiązki społeczeństwa. Obywatel był zwykłym „konsumentem”. Wiele spraw z zakresu ochrony środowiska w tamtym okresie była zaniedbana.

-Edukacja szerokich mas ludzi jest niezwykle konieczna.

Cel edukacji:

-Uświadomienie że bogactwo przyrodnie kraju jest niezwykle cenne w skali kraju.

-Kształtowanie takich norm społecznych aby obywatele nie ziałali wna szkode jakichkolwiek organizmów żywych.

-Wykształcenie w społeczeństwie, wrażliwość nawyków w kontaktach z nat. Środowiskiem przyrodniczym.

-Wykazywanie korzyści i zysków jakie mogą pływać z zachowania bioróżnorodności.

Konwencje zakresu ochrony środowiska.

Konwencja jest to umowa międzynarodowa czyli najwyższy instrument regulujący stosunki między narodowe ( państwa muszą współdziałać i podejmować wspólne decyzje ) Instrument mający na celu porozumiewanie się podmiotów inaczej to traktat , czyli umowa w jakiejś sprawie.

Jeśli chodzi o ochronę przyrody to Polska uczestniczy w edukacjach międzynarodowych umów ( konwencji ) , której jest ponad 150 z czego Polska ma udział w około 50 ( 1/3wszystkich)

  1. Jedna z ważniejszych konwencji - waszyngtońska - (CITES) - mówi o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i Krosinami zagrożonymi wyginięciem .Dotyczy 1) ochrony ( cel, ochrony drugiej populacji gat. zagrożonych)

  2. Kontrola nat. Ograniczeniu handlu międzynarodowego dzikimi roślinami, zwierzętami i ich produktami ( kości , nasiona, instrumenty muzyczne, produkty żywnościowe, medyczne, skóry, drewno).

  3. Konieczność ochrony konkretnych gat. ponad 30000 różnych organizmów. Polska przystąpiła w 1989r. Kraj, który przystępuje do konwencji musi określić sankcję karne lub za handel lub przetrzymywanie okazów. Każdy kraj musi określić porty wyjściowe i wejściowe ( wydzielone są pewne miejsca) Wyznaczanie schronisk dla organizmów zwierzęcych odebranych w nielegalnym handlu.

Konwencja Bońska ( CMS) - określa problematykę związaną z ochroną wędrujących gat. dzikich zwierząt ( głownie ptaków). Weszła w życie w 1983r.

Konwencja Ramsarska - dotyczy ochrony obszarów wodno - błotnych. Weszła w życie w 1975r.. została powołana do działalności w kurorcie Ronsard nad morzem Kaspijskim . Ma znaczenie międzynarodowe bo dotyczy ochrony ptaków. Istoty te wymagają odpowiednich siedlisk aby odpoczywać i regenerować siły. Żeby zapewnić im egzystencje to ta konwencja działa Międzynarodowym aktem prawnym.

Celem jest:

  1. Ochrona obszarów wodno błotnych z ptactwem tam zamieszkującym. Na obszarach wodno - błotnych dominującą rolę odgrywa woda. Zachodzi konieczność dbania o te siedliska. Polska przystępując do konwencji zgłosiła nasze regiony ( j. tukajno - rezerwat faunistyczny, j. karaś, rezerwat siedem wysp ( na Suwalszczyźnie ).

Konwencja Paryska - weszła w życie w 1975r. Polska od 1976r. Jest to konwencja w sprawie światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Objęte ochroną obiekty kulturowe ( kopalnia w Wieliczce, Białowieski P N, stare miasto w Warszawie, obóz koncentracyjny w Oświęcimiu.

Konwencja nakazuje ochronę dużych obiektów jaki i rozwiązać spory ludności tam zamieszkującej. Należy zachować rozwagę ludności i procesów w Parku Narodowym.

Konwencja Helsińska - 1974r. Ochrona środowiska morskiego. Obszar morza bałtyckiego. Dotyczy kompleksowej ochrony środowiska Morskiego a w szczególności nakreśla problemy takie jak:

-Zapobieganie zanieczyszczeniom pochodzących z lądu

-Zapobieganie zanieczyszczeniom morza ze statków ( tankowców)

-Zwalczanie awaryjnych rozlewisk olejowych na morzu pochodzących z tankowców.

Wykaz zanieczyszczeń z lądu

-Substancja z pierwiastkiem rtęci. Z przemysłu i gabinetów stomatologicznych, związki kadmu.

-Substancje biogeniczne ścieków miejskich i przemysłowych

-Duża ilość zanieczyszczeń ( związki fosforowe ) pochodząca z nawozów.

Konwencja Berneńska - mówi o ochronie Europejskiej Dzikiej przyrody i siedlisk Naturalnych.

Dotyczy:

-Konieczności ochrony siedlisk dzikiej flory i fauny

-Ochrona obszarów ważnych dla pewnych gatunków ( gł. Ptaków drownych )

-ochrona naturalnych siedlisk usytuowanych na obszarach przygranicznych.

Konwencja w Sprawie Ochrony Odry przed zanieczyszczeniem. ( Polska, Czechy, Niemcy).

W ostatnich latach powstała natura 2000. To jest o mniejszym wymiarze niż konwencja ale bardzo istotna ( Europejska sieć ekologiczna ) Jest to tzw. dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków. Dyrektywa siedliskowa mówiąca o ochronie siedlisk tych ptaków. Mówi o konieczności ptaków w ich naturalnych siedliskach. W Polsce do tej pory 78 siedlisk. Obecnie 453 nowe obszary Natura 2000.

Protokół sporządzony przez Waltera Rosena - problem dojrzewał przez kilka lat.

1992 maj - w Kenii przyjęto projekt o powołaniu Konwencji o Bioróżnorodności pod nazwą Nairobi Act(przeanalizowany).

5 czerwca 1992 - w Rio de Janeiro, problem ten wyszedł w postaci konwencji o bioróżnorodności. Udział brało ponad 150 państw. Ustalono deklaracje, posiedzenie miało rangę Szczytu Ziemi.

Ratyfikacja konwencji.

W kraju - Polska przystąpiła do konwencji dopiero w 1995 roku - Sejm podjął uchwałę.

18 stycznia 1996 roku - prezydent Lech Wałęsa złożył podpis pod ustawą i nastąpiła ratyfikacja.

Założenia konwencji:

-ochrona bioróżnorodności jest wspólną troską ludności całego świata i integralną częścią rozwoju świata. Ochronie podlegają wszystkie organizmy i środowisko.

-decyzja konieczności ochrony zaś dotyczy odmian roślin uprawnych i ras, odmian i linii zwierząt użytkowych.

Najważniejsze stwierdzenia konwencji:

-kraje, które dokonały ratyfikacji podejmą się ochrony różnorodności biologicznej

-zrównoważone wykorzystywanie jej zasobów(jeśli coś z przyrody zabieramy, musimy to oddać)

-konieczny jest uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikający z wykorzystywania zasobów różnorodności.

Konwencja działa i funkcjonuje

Władze światowe:

-realizację konwencji powierzono komórce działalności przy ONZ - FAO.

FAO - Organizacja dla Wyżywienia Ludności i Rolnictwa Narodów Zjednoczonych.

UNEP - Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych.

Przy FAO utworzone zostało Światowe Centrum Koordynacji, mieści się w Rzymie, tam też inne jednostki - Rzym jest siedzibą realizacji konwencji.

Regionalne Ośrodki Koordynacyjne(Kontynentalne)

Oddziałuje na - Krajowe Ośrodki Koordynacji

3 szczeble FAO:

-centralny

-regionalny(kontynentalny)

-krajowe

Zadanie programu FAO:

1. Zinwentaryzowanie światowych zasobów genetycznych(opis). Utworzenie wielkiej bazy danych, dotyczącej nazwy rasy, odmiany rasy, nazwy grupy genetycznej, liczba zwierząt, liczba samców i samic, rozmieszczenie geograficzne, poziom użytkowości itd.

-informacja o sposobie zabezpieczenia, metodzie zachowanie zwierząt przed zagładą

-dane o ewentualnych zasobach zgromadzonego materiału biologicznego - czy jest przechowywanie nasienie samców, zarodki czy zygoty

Osiągnięcia - Światowy Bank Danych przekroczył oczekiwania, człowiek wytworzył 4-5 tysięcy ras użytkowych.

Naliczono 5 300 grup genetycznych zwierząt użytkowych.

Pod koniec XX wieku - 6 tysięcy, teraz około 8 - 28 gatunków ssaków i ptaków (?)

2. Konwencja mówi, że potrzebne jest wytworzenie międzynarodowych struktur i wspieranie wszelkich działań krajów. Realizacja krajowych projektów.

3. Opracowanie sieci Internet - systemu informującego o światowych zasobach genetycznych zwierząt gospodarczych.

DAD-IS - podstawowy element Światowego programu FAO, dostępny w wersji angielskiej.

EAAP - Europejska Federacja Zootechniczna.

Wymienione są rasy i zestawienia w postaci czerwonej księgi, mówiące, że dana populacja, linia, jest wysoce zagrożona, bo liczba samców jest mniejsza niż 20 sztuk(czy poniżej 1000 samic).

Grupa wysokiego zagrożenia - rasy o krytycznej ilości samic<100, samców<5

4. Mówi o sposobie działań na rzecz kwalifikacji, identyfikacji ras zagrożonych wyginięciem i opracowanie programu ich zachowania, promowanie ochrony ras rodzimych i odmian zwierząt w ich naturalnym siedlisku, promowanie produktów uzyskiwanych od tych zwierząt.

5. Konieczność poprawy efektywności produkcji rolniczej, szczególnie w krajach rozwijających się, w rejonach o niskiej kulturze gospodarowania przez zrównoważone użytkowanie istniejących zasobów.

Proponowana struktura organizacyjna realizacji programu FAO w kraju członkowskim:

1. Administracja centralna

a)Ministerstwo Ochrony Środowiska

b)Ministerstwo Rolnictwa

c)Ministerstwo Spraw Zagranicznych

2. Krajowy Ośrodek Koordynujący

a)Regionalny Koordynator

b)Krajowy Koordynator

c)Krajowy Bank Genów, Ośrodki naukowo-badawcze, Ośrodki wdrożeniowe i edukacyjne, Organizacje pozarządowe(w tym samorządy), komercyjne, Organizacje hodowlane

Centralna Stacja Ochrony Zwierząt

Centralna Stacja Hodowli Zwierząt - zmieniona na Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt - przeniesione z Warszawy do Balic - tu znajduje się Krajowy Ośrodek Koordynacji(w Instytucie Zootechniki)

Gatunki objęte zachowawczą hodowlą(ochroną zasobów genetycznych):

-bydło

-konie

-świnie

-owce

-futerkowe: lis i królik

-ryby: karp(4 odmiany), pstrąg tęczowy(2 odmiany).

-owady: pszczoły(2 odmiany)

ĆWICZENIA

Programy rolno-środowiskowe

Ochrona zasobów genetycznych zwierząt

Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich

Długoletnia tradycja działań na rzecz ochrony i restytucji ras rodzimych - od wielu lat utrzymywanie tych ras jest wspomagane ze środków funduszu postępu biologicznego.

1992 r.Konwencja o Różnorodności Biologicznej (ratyfikacja przez Polskę w grudniu 1995)

1995 r.Światowa Strategia FAO Zachowania Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich

1996 r.Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej powierza Centralnej Stacji Hodowli Zwierząt (późniejsze Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt) koordynację działań na rzecz ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i ryb

2002 r.Przejęcie przez Instytut Zootechniki w Krakowie realizacji zadań wynikających z Konwencji o Różnorodności Biologicznej.

Rasa zagrożona - populacja zwierząt gospodarskich danej rasy, której niska lub malejąca liczebność stwarza zagrożenie jej wyginięcia.

Art. 28.1. Rasy zagrożone obejmuje się ochroną zasobów genetycznych polegającą na utrzymaniu żywych zwierząt gospodarskich lub gromadzeniu i przechowywaniu materiału biologicznego pochodzącego od tych zwierząt.

2. Ochrona zasobów genetycznych jest prowadzona w sposób określony w programie ochrony zasobów genetycznych.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi z dnia 06.06.2008 r.

w sprawie podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich

(Dz. U. Nr 108 poz. 691)

Instytut Zootechniki w Krakowie

podmiot realizujący lub koordynujący działania w zakresie:

ochrony zasobów genetycznych

zwierząt gospodarskich

Programy ochrony realizowane od maja 2000 r.

Obejmują 87 ras, odmian, linii i rodów:

bydła (4 rasy) nutrii (7 odmian)

koni (7 ras) lisów (2 odmiany)

świń ( 3 rasy) tchórzy

owiec (13 ras) szynszyli (1 odmiana)

kur (10 rodów) pszczół (4 linie)

gęsi (14 rodów) pstrąga tęczowego (2 szczepy)

kaczek (10 rodów) karpia (8 linii)

królików (1 rasa)

Programy ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich określają:

Programy ochrony określają:

  1. cel prowadzenia programu,

  2. zakres ochrony in-situ (docelowe liczebności populacji),

  3. zakres prowadzenia oceny wartości użytkowej,

  4. zasady i metody pracy hodowlanej (m.in. selekcja, dobór do kojarzeń),

  5. zakres kriokonserwacji materiału biologicznego (ochrona ex-situ ),

  6. warunki uczestnictwa w programie,

  7. podmioty uczestniczące w realizacji programu.

Cele programu:

-zachowanie populacji i zwiększenie jej liczebności;

-dążenie do utrzymania jak największej zmienności genetycznej;

-odtworzenie/stabilizacja cech charakterystycznych dla danej populacji


Zakres prowadzenia oceny wartości użytkowej:
-ocena prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami dla danego gatunku zwierząt (cechy i metody);

-dodatkowa ocena cech charakterystycznych dla danej populacji.

Metody hodowlane:
-prowadzenie selekcji zgodnie z zaleceniami prowadzącego księgi,

-stosowanie do rozrodu samców zakwalifikowanych do udziału w programie ochrony

-stosowanie doboru do kojarzeń zgodnie z zaleceniami prowadzącego księgę.

Warunki uczestnictwa w programie:

Programem ochrony zasobów genetycznych mogą być objęte zwierzęta danej rasy poddane ocenie wartości użytkowej zgodnie z obowiązującymi przepisami, które:

Utrzymywanie populacji objętych programami ochrony jest wspomagane finansowo w ramach:

Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie:

-Zachowanie lokalnych ras bydła (polska czerwona, białogrzbieta, polska czerwono-biała, polska czarno-biała),

-Zachowanie lokalnych ras koni (konik polski, koń huculski, małopolski, śląski, wielkopolski, sokólski, sztumski),

-Zachowanie lokalnych ras owiec (wrzosówka, świniarka, olkuska, polska owca górska odmiany barwnej, merynos barwny, uhruska, wielkopolska, żelaźnieńska, corriedale, kamieniecka, pomorska, cakiel podhalański, merynos polski w starym typie),

-Zachowanie lokalnych ras świń (puławska, złotnicka biała, złotnicka pstra).

Lokalne rasy i odmiany zwierząt są doskonale przystosowane do miejscowych,

często bardzo trudnych warunków środowiskowych. Mogą one być utrzymywane

w warunkach produkcji ekstensywnej i przy ubogich zasobach paszowych dając

produkty często o unikalnej jakości.

Utrzymanie tych zwierząt umożliwia

zagospodarowanie obszarów, które w innym przypadku nie byłyby w ogóle

użytkowane. Mają one także duże znaczenie ze względu na rolę jaką pełniły w

historii rozwoju regionów, z których się wywodzą i są związane z tradycją oraz

kulturą lokalnych społeczności.

Zachowanie lokalnych ras bydła

Lokalne rasy bydła są doskonale przystosowane do miejscowych, często bardzo trudnych warunków środowiska. Zasługują one na zachowanie i promocję, głównie w systemie produkcji ekstensywnej w gospodarstwach

ekologicznych i agroturystycznych, gdzie ich użytkowanie pełni także funkcje pozaprodukcyjne, a zwłaszcza edukacyjne. Lokalne rasy bydła powinny być upowszechniane ze szczególnym uwzględnieniem okolic, gdzie żywe są tradycje ich hodowli i chowu.

Bydło polskie czerwone i białogrzbiete to stare rodzime polskie rasy odznaczające się właściwościami populacji autochtonicznych, takimi jak: doskonałe przystosowanie do trudnych warunków środowiska, niewybredność w doborze pasz, która umożliwia przetrwanie sezonowych niedoborów paszowych, jak też dość szybkie regenerowanie utraconej kondycji.

Bydło polskie czerwono-białe charakteryzuje się wyraźnie dwukierunkową użytkowością, jest dobrze przystosowane do utrzymania w gospodarstwach dysponujących trwałymi użytkami zielonymi, odznacza się dużą odpornością i zdrowotnością, długowiecznością, dobrą płodnością, lekkimi porodami i dobrym odchowem cieląt.

Bydło polskie czarno-białe historycznie użytkowane było w kierunku mlecznomięsnym. Odznacza się ono cechami takimi jak: dobra mleczność, znaczna odporność na choroby i zdrowotność, dobra płodność, lekkie porody, duża żywotność cieląt i łatwość ich odchowu, a także doskonałe przystosowanie do rodzimych warunków środowiska.

Wymogi wariantu:
-minimalna liczba samic w stadzie: 4 krowy tej samej rasy zakwalifikowane do udziału w programie ochrony;

-wpis krów do księgi zwierząt hodowlanych danej rasy;

-prowadzenie kontroli użytkowości mlecznej i dokumentacji hodowlanej w stadzie;

-realizacja programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła danej rasy.

Wysokość płatności rolnośrodowiskowej - 1140 PLN/szt.

Zachowanie lokalnych ras koni

Rodzime rasy koni są doskonale przystosowane do miejscowych, często bardzo trudnych warunków środowiska. Charakteryzują się takimi cechami jak: odporność na choroby, wysoka płodność i plenność, dobre cechy mateczne, długowieczność oraz zdolności adaptacyjne do skrajnych warunków środowiskowych i paszy o niskiej jakości.

Rodzime rasy koni powinny być zachowane i promowane w systemie produkcji ekstensywnej oraz w gospodarstwach ekologicznych i agroturystycznych, gdzie ich użytkowanie pełni

także funkcje pozaprodukcyjne, a zwłaszcza edukacyjne.

Konik polski to typowy przedstawiciel polskiej rasy koni małych, wywodzący się bezpośrednio od dzikich koni - tarpanów.

Konie huculskie należą do jednej z najstarszych ras koni opisanych w Polsce. Zostały one ukształtowane we wschodnich Karpatach, w surowym klimacie górskim.

Koń małopolski to rasa o genotypie i fenotypie podkreślającym odrębność i specyfikę polskiego angloaraba.

Koń śląski wywodzi się w liniach żeńskich od miejscowych szlachetnych klaczy i od ogierów oldenburskich i wschodnio-fryzyjskich.

Koń wielkopolski powstał w wyniku uszlachetniania krajowego pogłowia końmi wschodnio-pruskimi i trakeńskimi.

Koń sokólski został wytworzony w końcu XIX wieku na terenach Wileńszczyzny, Grodzieńszczyzny i Białostocczyzny poprzez krzyżowanie miejscowych klaczy z ogierami zimnokrwistymi.

Koń sztumski został wytworzony na początku XX wieku w wyniku krzyżowania miejscowych nizinnych koni żuławskich z ogierami belgijskimi i reńskobelgijskimi.

Wymogi wariantu

-minimalna liczba samic w stadzie: 2 klacze tej samej rasy zakwalifikowane do udziału w programie ochrony;

-wpis koni do księgi zwierząt hodowlanych danej rasy i prowadzenie dokumentacji hodowlanej stada;

-realizacja programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych koni danej rasy.

Zachowanie lokalnych ras owiec

Pakiet obejmuje następujące rasy owiec: wrzosówka, świniarka, owca olkuska, polska owca górska odmiany barwnej, merynos odmiany barwnej, polska owca nizinna odmiany uhruskiej, owca wielkopolska, polska owca nizinna odmiany żelaźnieńskiej, korideil, owca kamieniecka, owca pomorska, cakiel podhalański i merynos polski w starym typie.

Rodzime, prymitywne rasy owiec (cakiel podhalański, świniarka, wrzosówka) odegrały dużą rolę w kształtowaniu późniejszych szlachetnych regionalnych typów owiec. Merynos starego typu jest protoplastą grupy owiec merynosowych charakteryzujących się doskonałej jakości wełną. Lokalne rasy owiec cechuje bardzo dobre przystosowanie do miejscowych warunków środowiska, minimalne wymagania paszowe oraz duża odporność na choroby i niekorzystne warunki bytowania.

Cechy te potwierdzają zasadność pracy nad przywróceniem owcom należnego im miejsca w ekosystemie - wykorzystanie ich do wypasu na rzecz zachowania walorów środowiska przyrodniczego oraz jako ważnego elementu folkloru wsi. Polskie owce górskie są nieodłącznym elementem gospodarki, tradycji i kultury ludzi gór.

Owce odgrywają także dużą rolę w agroturystyce, stanowiąc ważny element krajobrazu oraz dostarczając specyficznych produktów tj: oscypek (polska owca górska), kożuchy (owca rasy wrzosówka), naturalnie kolorowa wełna (merynos barwny, polska owca górska odmiany barwnej). Poza tym użytkowanie owiec w gospodarstwie stanowi dodatkową atrakcję turystyczną.

Wymogi wariantu

-minimalna liczba owiec matek tej samej rasy zakwalifikowanych do udziału w programie ochrony: 5 sztuk - owce rasy olkuskiej, 10 sztuk - owce pozostałych ras;

-wpis owiec do księgi zwierząt hodowlanych danej rasy i prowadzenie dokumentacji hodowlanej stada;

-realizacja programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych owiec danej rasy;

-liczba maciorek przypadających na 1 tryka nie przekracza 30.

Wysokość płatności rolnośrodowiskowej - 320 PLN/szt

Zachowanie lokalnych ras świń

Pakiet obejmuje następujące rasy świń: puławska, złotnicka biała i złotnicka pstra. Są to rasy wywodzące się od prymitywnych świń z terenów Polski i Wileńszczyzny.

Rozwój populacji świń ras lokalnych, przy aktualnych uwarunkowaniach rynkowych, byłby niemożliwy z powodu gorszych wskaźników użytkowości tucznej i rzeźnej w stosunku do ras mięsnych oraz ich mieszańców.

Świnie ras lokalnych posiadają cechy, które w przyszłości mogą być wykorzystane w hodowli, a obecnie stanowią rezerwę genetyczną. Są to przede wszystkim: dobra płodność, plenność i cechy mateczne, bardzo dobra jakość mięsa, odporność na choroby oraz odmienność genetyczna i fenotypowa od ras wysoko produkcyjnych.

Wymogi wariantu

-minimalna liczba loch stada podstawowego tej samej rasy zakwalifikowanych do programu ochrony w stadzie∗: świnie rasy puławskiej - 10 sztuk; świnie rasy złotnickiej białej -8 sztuk; świnie rasy złotnickiej pstrej - 8 sztuk;

-płatność nie przysługuje na lochy stada podstawowego powyżej 70 sztuk rasy puławskiej oraz 100 sztuk rasy złotnickiej białej lub złotnickiej pstrej ;

-prowadzenie oceny wartości użytkowej i dokumentacji hodowlanej w stadzie;

-wpis loch do księgi zwierząt hodowlanych danej rasy;

-realizacja programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych świni danej rasy.

Wysokość płatności rolnośrodowiskowej - 570 PLN/szt.

Płatność rolnośrodowiskową przyznaje się rolnikowi, jeżeli:

-został wpisany do ewidencji producentów,

- zobowiązał się do:

*realizacji 5-letniego zobowiązania rolnośrodowiskowego zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej,

*przestrzegania podstawowych wymagań w gospodarstwie rolnym,

- łączna powierzchnia posiadanych przez rolnika działek rolnych wynosi co najmniej 1 hektar.

Podstawowe wymagania w gospodarstwie rolnym:

-zapewnienie dobrostanu zwierząt,

-dbałość o zdrowie zwierząt,

-utrzymanie czystości i porządku w gospodarstwie

Wniosek o przyznanie płatności

rolnośrodowiskowej

Krok I. Posiadanie zwierząt jednej z ras objętych płatnością rolnośrodowiskową

Poddanie stada ocenie wartości użytkowej prowadzonej przez upoważniony podmiot

Krok II. Zgłoszenie zwierząt do wpisu do księgi hodowlanej danej rasy

Krok III. Zgłoszenie zwierząt i stada do udziału w programie ochrony zasobów genetycznych danej rasy.

Krok IV. Opracowanie planu rolnośrodowiskowego na okres pięciu lat

Krok V. Złożenie do właściwej agencji płatniczej (ARiMRwniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej

załącznik do wniosku:

Krok VI. Zaświadczenie, że stado jest objęte programem ochrony zasobów genetycznych, wydane przez Instytut Zootechniki

termin składania wniosków:

Krok VII. Realizacja pakietu

„Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich

terminy rozpoczęcia realizacji:

okres realizacji:

Krok VIII. Składanie do właściwej agencji płatniczej wniosków o przyznanie kolejnych płatności rolnośrodowiskowych

termin składania wniosków:

Średnioroczny stan zwierząt
oblicza się przez okres 11 miesięcy od dnia rozpoczęcia realizacji pakietu
według wzoru:

suma stanów samic w poszczególnych miesiącach / 11 miesięcy

Stan samic w każdym miesiącu ustala się:

dla krów: na dzień przeprowadzonego próbnego udoju; dla klaczy, loch i owiec matek: na pierwszy dzień miesiąca

Polityka dla Rolnika

czyli programy UE dla rolnictwa

Unijne rozporządzenia w sprawie programów ochrony środowiska rolniczego

Programy rolno-środowiskowe

Rolnicy zobowiązują się przynajmniej przez pięć lat, stosować praktyki przyjazne dla środowiska, które zstąpią tradycyjne praktyki rolnicze, biorąc pod uwagę dodatkowo utratę dochodów, która wynika ze zmiany praktyk rolniczych.

 Przykłady zobowiązań pokrywanych przez reżimy krajowe/regionalne związane ze przeistoczeniem rolno-środowiskowym są następujące:

· Wprowadzenie upraw przyjaznych dla środowiska

· Gospodarowanie pastwiskami w systemie niskiego obciążenia

 

Co to są programy rolnośrodowiskowe?

Programy te jako jedyne są obowiązkowe dla wszystkich krajów członkowskich i pełnią kluczową rolę w realizacji planów ochrony przyrody. Mają one za zadanie pomóc we wdrażaniu europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000, której wprowadzenie wymuszają na państwach Wspólnoty Dyrektywa Siedliskowa (92/43/WE) i Dyrektywa Ptasia (79/409/WE) Unii Europejskiej.

Jak wygląda budowa programu rolnośrodowiskowego?

Składa się z czterech podprogramów:

I - ochrona różnorodności biologicznej obszarów wiejskich

II - ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu

III - rolnictwo ekologiczne

IV - ochrona zasobów genetycznych w rolnictwie

Gdzie będzie realizowany podprogram?

I - na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych /obszary przyrodniczo wrażliwe/. Na wyznaczonym terenie zachowanie bioróżnorodności zależeć będzie od kontynuacji tradycyjnych form użytkowania rolniczego. W skład tych obszarów wejdą: obszary chronione wraz z otulinami. Wstępnie oblicza się, że tereny te obejmą ok. 10% powierzchni kraju.

II - na terenie całego kraju, z wydzieleniem regionów w każdym z obszarów problemowych. W ramach podprogramu przewiduje się działania zachowujące i przywracające walory przyrodnicze, ochronę genetyczną roślin uprawnych i ras zwierząt gospodarskich, kształtowanie struktury krajobrazu, przeciwdziałanie erozji i obniżaniu retencji wodnej etc.

III - na terenie całego kraju bez ograniczeń przestrzennych

IV - na terenie całego kraju bez ograniczeń przestrzennych

Jakie są zalecenia minimum rolnośrodowiskowego?

Kto może uczestniczyć w programie?

Za jakie działania można uzyskać dopłatę i w jaki sposób obliczane są płatności?

Program Działania 2000 - Zasada zgodności

 

Zasady zgodnie, z którymi rolnicy muszą dostosowywać się do wymogów ochrony środowiska, jako warunek wstępny uzyskania dofinansowania, zostały włączone w reformę pod nazwą Planu Działań 2000. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej z roku 2003 postawiła zwiększyć nacisk na wzajemne dostosowanie, które stało się obowiązkowe.

 

Reforma Wspólnej Polityki Rolnej oraz Planu Działań 2000 wymagały, aby państwa członkowskie koniecznie zastosowały programy środowiskowe, biorąc pod uwagę stan użytkowanego terenu, lub względną produkcję. Państwa członkowskie miały do wyboru trzy możliwości aby spełnić te wymagania:

Rolnictwo i bioróżnorodność

 

W Planie Działań na rzecz bioróżnorodności, Komisja zasugerowała wprowadzenie nowego wspólnego programu dla podtrzymania i gromadzenia zasobów genetycznych w rolnictwie. Ten nowy wspólny program przypada na okres między 2004-2006 rokiem, i został ustanowiony przez Radę 24 kwietnia 2004 (Zasada Nr 870/2004(ΕΚ). (http://europa.eu.int/comm/agriculture/envir/#genres).

Priorytety tego Planu są następujące:

Zasoby genetyczne i rolnictwo

 

 

Program ten działa na rzecz różnorodności genetycznej i wymiany informacji, obejmując ścisłą koordynację między państwami członkowskimi Unii, dla utrzymania różnorodności ekologicznej zasobów genetycznych w rolnictwie. Wymaga również koordynacji na poziomie zobowiązań międzynarodowych, pod względem zasobów genetycznych.

 

Celem tego nowego programu jest:

Rolnictwo a organizmy modyfikowane genetycznie

 

 Zgodnie z ustawami dotyczącymi zasad nadzoru produktów transgenicznych, jest ważne, aby:

Każdy z podprogramów składa się z różnych pakietów działań:

Dostępne pakiety rolnośrodowiskowe:

Zasady obowiązujące uczestników programu

Uzyskanie dopłat:

Ochrona zasobów genetycznych roślin uprawnych

Występujący na terenie Polski przodkowie dzisiejszych roślin uprawnych to głównie gatunki z rodzaju Prunus (do rodzaju tego należą gatunki określane zwyczajowymi nazwami jako: brzoskwinia, czeremcha, czereśnia, laurowiśnia, morela, wiśnia, śliwa), a także sałata kompasowa (Lactuca serriola) - przodek sałaty.

Ałycza (mirabelka) - Prunus

Wiele ważnych gatunków leczniczych występuje pospolicie na stanowiskach naturalnych, np. krwawnik pospolity (Achillea millefolium), czy kosaciec syberyjski (Iris sibirica).

Achillea millefolium L.
krwawnik pospolity

Istnieje wiele gatunków, które stanowią potencjalne źródło różnorodności biologicznej dla rolnictwa, lecz nie są wykorzystywane. Należą do nich rośliny pastewne z rodzajów wyczyniec (Alopecurus), stokłosa (Bromus), lucerna (Medicago) i koniczyna (Trifolium).

wyczyniec alopecurus pratensis

lucerna
Medicago sativa or Alfalfa

W przyrodzie występuje również grupa gatunków dzikich, które mogłyby wykorzystane jako rośliny ozdobne, np. cebulica dwulistna (Scilla bifolia), azalia pontyjska (Azalia pontica) czy chryzantema Zawadzkiego (Dendranthema Zawadskii).

cebulica dwulistna Scilla bifolia Linné

Azalia pontyjska Azalea pontica

We florze polskiej tylko 68 % roślin nasiennych stanowią gatunki rodzime, natomiast pozostałe 32 % to gatunki obce, które mogą stanowić zagrożenie dla rodzimej flory. Wiele gatunków jest też obecnie zagrożonych w związku ze zmianami w tradycyjnej gospodarce rolnej (np. zanikanie chwastów związanych z uprawą lnu).

Flora naczyniowa Polski wynosi obecnie około 2500 - 3000. Około 400 gatunków to rośliny o potencjalnym znaczeniu użytkowym.

Z upraw ustępują takie gatunki, jak: proso zwyczajne (Panicum miliaceum), lnicznik siewny (Camelina sativa), rzepik (Brassica campestris var. typica), esparceta siewna (Onobrychis vicifolia) i inne.

proso zwyczajne Panicum miliaceum

(esparceta siewna) (Onobrychis vicifolia Scop

Podobnie zanikają w uprawie polskie odmiany traw pastewnych oraz roślin motylkowych, np. komonica zwyczajna (Lotus corniculatus), koniczyna szwedzka (Trifolium hybridum) czy przelot pospolity (Anthyllis vulneraria).

komonica zwyczajna Lotus corniculatus L

przelot pospolity
Anthyllis vulneraria

Ulepszanie roślin wymaga oceny ważnych cech użytkowych roślin i ich zasobów genowych. Zarejestrowanie nowej odmiany wymaga jej dokładnego opisu zgodnie z wymogami UPOV (International Union for Protection of New Varieties of Plants).

W okresie 1986 - 1995 rejestrowano rocznie około 30 - 32 odmian, a w latach 1996 - 2000 liczba ta wzrosła do 50, jednak głównie przez rejestrację odmian zagranicznych. Największy wzrost można zaobserwować w liczbie odmian zbóż. Pojawiły się pierwsze polskie odmiany mieszańcowe żyta, uzyskano cały szereg odmian pszenic jakościowych i chlebowych, wyprodukowano odmiany bezłuskowe owsa.

W celu zachowania zróżnicowania genetycznego roślin użytkowych został stworzony Polski Bank Genów, który gromadzi zasoby genowe pochodzące z kraju. Charakterystyka obiektów gromadzonych w bankach genów zawiera cechy łatwo rozpoznawalne o wysokim stopniu odziedziczalności.

Wśród wszystkich materiałów znajdujących się w banku genów, 28 % stanowią trawy, a szczególnie ich różne ekotypy, nad którymi prowadzone są liczne badania.

Gatunki objęte dotacją

Pszenica płaskurka (Triticum dicoccum Schrank)

Pszenica płaskurka (Triticum dicoccum Schrank)

Pszenica płaskurka (Triticum dicoccum Schrank)

Pszenica samopsza (Triticum monococcum L.)

Pszenica samopsza (Triticum monococcum L.)

Pszenica samopsza (Triticum monococcum L.)

Proso zwyczajne, proso właściwe (Panicum miliaceum L.)

proso zwyczanje

Proso zwyczajne, proso właściwe (Panicum miliaceum L.)

Owies szorstki (Avena strigosa Schreb.)

Owies szorstki (Avena strigosa Schreb.)

krzyca

LNICZNIK SIEWNY , lnianka siewna (Camelina sativa)

LNICZNIK SIEWNY , lnianka siewna (Camelina sativa)

LNICZNIK SIEWNY , lnianka siewna (Camelina sativa)

Komonica błotna (Lotus uliginosus Schkuhr)

Komonica błotna (Lotus uliginosus Schkuhr)

Komonica błotna (Lotus uliginosus Schkuhr)

Nostrzyk biały (Melilotus alba)

Nostrzyk biały (Melilotus alba)

Nostrzyk biały (Melilotus alba)

sałata łodygowa Lactuca sativa

sałata łodygowa Lactuca sativa

sałata łodygowa Lactuca sativa

Lędźwian siewny (Lathyrus sativus)

Lędźwian siewny (Lathyrus sativus)

Lędźwian siewny (Lathyrus sativus)

Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.)

Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.)

Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.)

Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.)

Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.)

Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.)

Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.)

Na szczególną uwagę zasługują te gatunki uprawne, których uprawa jest obecnie zarzucona lub odbywa się w bardzo ograniczonym zakresie. Są to przede wszystkim: LNICZNIK SIEWNY Camelina sativa, proso zwyczajne Panicum miliaceum, Sporek polny
Spergula arvensis, Lędźwian siewny Lathyrus sativus, owies szorstki Avena strigosa i żyto zwyczajne Secale cereale

Sporek polny Spergula arvensis

owies szorstki Avena strigosa

Czereśnia ptasia
antonówka


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
genetyka sciaga, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
sc1 kolos ochrona zas genet, Ochrona Środowiska, Ochrona Zasobów Genetycznych
wyklady -ochrona zasobow genetycznych zwierzat gospodarskich2, polityka w ochronie srodowiska, polit
sc kolos ochrona, Ochrona Środowiska, Ochrona Zasobów Genetycznych
ochrona na kolosa, Ochrona Środowiska, Ochrona Zasobów Genetycznych
genetyka sciaga, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
Geologia koło1, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
BHP i ergonomia, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
typologia egz. wyk., Ochrona Środowiska - różne, Typologia
sk osadowe itd, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
Definicje - biodegradacja, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
a, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
gleba, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne
Typ- bory[1]., Ochrona Środowiska - różne, Typologia
BHP i ergonomia, Ochrona Środowiska, Ochrona Środowiska - różne

więcej podobnych podstron