Bioróżn: zróżn życia na wszelkich poz jego organiz, w ekosyst: różnorodn gat, pomiędzy gat i różnorodn ekosyst; KRED -65; rośl: prawie75%gat; tetrapody: 36rodz z 3gr- dinozaury, pleziozaurs i pterozaury; org morsk: ammonity, głowonogi, małże, otwornice, ichtiozaury, mozazaurs, plankton i rudista, Przycz: asteroid, zm klim, aktywn wulk TRIAS -213; 80%gat morsk; rośl kilka rzędów nagozaląż, Umkomasiale; owady: nieznaczne gr; tetrapody: niekt gady ssakokształt; org mors: ammonity, belemnity, małże, ramienionogi, korale, ślimaki, gąbki, konodonty; P: 1lub kilka asteroid, zm klim, duża akt wulk, rozw war beztl PERM - 250: rośl: Ottokaralies wymar; owady ok2/3rodz i 6rzęd wymarło; tetrapody: płazy i gady ssakokształ; org morsk:otworniuce, ramienionogi, mszywioły, szkarłupnie, 44%rodz ryb kostnoszkielet, graptolity, korale, trylobity; P: zm klim, Duzy spadek poz mórz, nagły wz CO2, eksplozja supernowej, upadek aster, tworze Pangei DEWON - 367: 83%gat; rośli ryniophyty; morsk org: amonity, ramienionogi, korale, ryby bezżuchwowce, plakodermy, małżoraczki, trylobity, korale 4promieniowe, kondony; P: zm Klim, spadek asteroid (anomalia irydowa) ORDOWIK -438: 85%gat; wpływ na morsk org: ramienionogi, mszywioły, głowonogi, szkarłupnie, graptolity, korale, trylobity; P: zmiany Klim, spadek poz świat oceanów, spadek planetoidy, prom gamma
Miejce występ: Dzikie pop, Zdzicz, Miejscowe- lok rasy, Transgran (Reg transgr, Międzynar transgr) Stan zagroż: Wym, Krytycz: samice </= 100, samce </= 5, wszystkich os </= 120 i maleje, udział samic krytych samcami tej samej pop < 80%, Kryt utrzym(prowadz są aktyw progr ochr in-situ, utrzymyw przez komercyj przedsięb, instyt badaw), Zagrożone: samice > 100i </=1000,samce </= 20 i > 5; wielk pop >80 i < 100 i rośnie udział samic krytych samcami tej samej pop> 80%; wielk pop> 1000 i <1200 , Zagroż utrzymyw, Znacz lokal ras - Ochr zas gen, Odpo na chor i stres, Łatw reproduk, Wys płod, plen, dobre cechy mate, długowie , Małe wyma pokarm, Dosko przyst do lokal, często trudn war środ i klim, Dobrą jak wytwa prod, Kształt krajob, Zw z trad i kult lokal społe, Rola, w hist i trad regionu Zagroż dla zas genet- zmiana popytu na prod poch zwierz, a co za tym idzie zmiana formy użytk zwierz, specjaliz i intensyfik produk, marginaliz trad syst prod, postęp globaliz zarówno w hand jak i w prod zwierz, klęski żywioł i syt kryzys, epide i chor, zm klimat.
CHROMOS-forma org mat gen wewn kom Locus- okreś obsz chromo zajmow przez gen. W obrębie chromo znajd się wiele różn loci Allel - jedna z wer genu w okreś miejs(locus) na danym chrom homol. Allele tego sam genu róż się jedn lub kilk nukleo. Występ więcej niż 1 wersji danego genu - polimorfizm. Gen- podst jedno dziedzicz ZMIENN -całokszt proc które są odp za fakt że żadne org nie są ident fenot. Ma duże znacz w przyst się do zmien się war środ w trakcie życia org oraz ewolucyjnej możl powst stałych przystos. jest istotne dla utrzym różnor puli gen, dzięki czemu popul lep funkc. Podstaw mechan napędz ewol. Umoż powst nowych gat i specjacje. Można ją podz na niedziedz-modyfik (pod wpływ war środ jest to 2 co do ważn czynnik mający wpływ na fenot. Cechy mogą ulegać zmian i być naginane ale do pewn granic których dana cecha nie może przekrocz. Cecha nie jest trwała i uzależn od dział środow i może się zmieniać) dziedzicz- rekombin lub mutacyjna (zmiany kodu gen, są one przekazyw kolej pokolen: rekombin- tworz róż kombinacji 1 allela i każdy przeds-ciel ma inny zestaw alleli, przyczyny c-o(wym odc chromatyd pom chrom homolog, zach na począt mejozy-podz prowadz o do powst gamet, dzięki temu znajd się na 1 chrom allele genów nie są ze sobą trwale sprzęż- wym fragm chromos), losowe rozchodz się chromo do gamet( przypadek który z pary chromos homolog trafi do danej gamety), losowość zapłodn, mutacyjna- przycz mutacje i pojaw się nowych alleli jest istotna dla ewol gdyż pojaw się nowe cechy: klasyfik ich na samorzutne- powst bez wpływ czynn chem i fiz, są rzadkie; i indukowane- wpływ czynn fiz lub chem np. uv,rtg). MUT: GEN(PUNKT)) dot zm kodu genet w obręb 1genu przeważ jest to zm 1 pary nukleot w sekw: substytucja- zmiany skład nukleotyd DNA przez podstawi 1 pary zasad przez inna np. A-T->G-C. jeżeli w łanc beta(synteza hemogl) A zastąp T to powst walina zamiast kw glutaminow- zmiana kształ erytrocyt-anemia sierpowata; delecja-utrata 1 lub wielu par nukleot z DNA genow, delecja 3nukleot powod brak 1 aminokw, delecja liczby nukleot nie będącej wielokrotn liczby 3 prow do przes ramki odczytu i zmiany wszyst kodonów od m-ca delecji. Del kilkuset nukleot może prow do usun całego genu.; insercja- wstaw krótkiej sekw DNA w obręb pojedyn genu albo dłuższ fragm chrom, może powod powst dodat aminokw np wstaw ATT między C i T kodonu CGT daje CATTTG (CAT i TTG), insercja liczby nukleot nie bedącej wielokrot liczby 3 prow do przesun ramki odczytu i zmiany wszyst kodonów od miejs insercji. CHROM: zm w strukt 1 chromos: podział deficjencje- elimin odc chromos na skut fragment, utarty; duplikacja- powielen fragm chromos lub transpozyc w wyniku niej 1 z kopii genu uwaln się od presji selekcyj środ dzięki czemu może swobod mutować i zazwycz mut te nie zaburz pracy organiz nagromadz się mut może spowod to ze gen zyska nową f-cje albo stanie się innym genem: powst w ten sp geny-paralogi; inwersja-chromos ulega pękn w 2 miejs a powst fragm ulega przed ponow wbudow, przekręc o 180st para centryczna bez centromeru, pericentryczna ma centromer; translok -przenies części chromos na inny niehomolog. wyróż: wzajemną chromos wymien się między sobą, l chrom się nie zmien ale 2 mają nieprawidł kształ, robertsonowska- łączą się całe lub prawie całe ram długie chrom, miejscem przyłącz jest rejon centromer, doch do utraty ram krótk w kariotypie stwier się brak chromos; GENOMOW- zm poleg na powst rózn w liczb komplementar chrom-mów: wyróż aneuploidaln wyst licz chrom nie będących wielokrotn podstaw liczby trisomia 2n+1 zespół downa, monosomia 2n-1 zespół Turnera; poliploidal org ma więcej niż 2 komplet zestawy chrom, takie zwiększ dzieje się w trakcie tworz gamet gdy po podz chrom nie nastąpi podz kom. Ze wzg na możliw dziedzicz: dziedzicz powst w kom z której gen zostan przekaz do potomst może to być kom jaj plemnik lub kom z której rozw się cała linia kom i z nich kom rozrod; somat (niedziedz) powst w kom somat stan gł masę mutacji często obserw co najmn proporcjonal do masy kom somat. Skutki mut dla ewol: niekorzyst dają organizm mniej szanse na przeżyc, niekoniecz upośledzaj f-wanie organiz, niekorzyst skutek jest charakt dla większ mut gdyz org są na ogół dobrze przystosow do środow w którym żyją; korzystne dają organ przewagę nad osobn nie posiadaj nowej cechy, takie mut utrwal się w popul mimo ze nie są częste są ważnym czynn spraw ewol; neutral inie pomaga i nie szkodzi, utrzym się w popul i przy zmianie war mogą okazać się przydat, ich wartość dla ewol jest istotna.