Zagadnienia do egzaminu z przedmiotu: ekologia i ochrona środowiska / studia dzienne 2008/2009

1. Powstanie i znaczenie Raportu U'Thanta.

Raport U Thanta to raport przedstawiony na sesji Zgromadzenia Ogólnego w dniu 26 maja 1969 przez Sekretarza Generalnego ONZ U Thanta, zatytułowany Problemy ludzkiego środowiska wyrażony w rezolucji nr 2390. Dokument ten po raz pierwszy w historii prezentował opinii publicznej dane wskazujące na zniszczenie środowiska naturalnego i jego niekorzystne konsekwencje, wzywał wszystkie kraje do racjonalnego korzystania z zasobów Ziemi i do wysiłków na rzecz ochrony ekosystemu. Zawierał on wykaz zagrożeń istotnych dla całej ludzkości i wzywał do współpracy w rozwiązywaniu ich przez całą społeczność międzynarodową. W ten sposób po raz pierwszy na forum międzynarodowym pojawiła się kwestia globalnych problemów ochrony przyrody i środowiska naturalnego. Raport udokumentowany danymi statystycznymi stwierdzał że po raz pierwszy w historii ludzkości pojawił się ogólnoświatowy kryzys wywołany zniszczeniem środowiska naturalnego. U Thant zaapelował o podjęcie planowej międzynarodowej akcji ratowania środowiska naturalnego. Raport wzywał do traktowania problemów ochrony środowiska w sposób globalny i ostrzegał, że ludzkość z dotychczasowym sposobem gospodarowania zmierza do katastrofy i tylko połączony wysiłek wszystkich krajów może jej zapobiec. Raport ten wstrząsnął światową opinią publiczną i spowodował przekształcenie się słabego ruchu ochrony przyrody w prężny ruch ekologiczny.

2. Kiedy powstała i czego dotyczy Światowa Strategia Ochrony Przyrody?

Światowa strategia ochrony przyrody. Ochrona żywych zasobów dla trwałego rozwoju. (1985r.) Utrzymanie różnorodności form życia i zróżnicowania genetycznego, zabezpieczenie ciągłości procesów ekologicznych i ewolucyjnych oraz zachowanie gatunków rzadkich i zanikających to trzy główne działania, które nakazuje realizować światowa strategia ochrony przyrody w obronie świata żywego.

ŚSOP:

- produkcja żywności (stabilność)

*60% żywności- pszenica, ryż, kukurydza

- zabezpieczenia i ochrona roślin i zwierząt w ekosystemie

- zabezpieczenie surowców do produkcji żywności

- zabezpieczenie surowców farmaceutycznych

- aspekt moralny

*odpowiedzialność wobec przyszłych pokoleń (pozostawienie ziemi dla przyszłych pokoleń)

*człowiek nie jest twórcą życia, nie potrafimy stworzyć życia z nieżywych elementów

*nie trwonić bogactwa

3. Co oznacza pojęcie bioróżnorodności?

Różnorodność biologiczna, bioróżnorodność- oznacza zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji. Zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej (podpisaną w 1992 r. w czasie konferencji Narodów Zjednoczonych pn. Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro) różnorodność biologiczna to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych, morskich i słodkowodnych oraz w zespołach ekologicznych, których są częścią. Dotyczy ona różnorodności w obrębie gatunku (różnorodność genetyczna), pomiędzy gatunkami oraz różnorodności ekosystemów. Bioróżnorodność jest często stosowanym określeniem dla sumy gatunków lub ekosystemów analizowanych lub porównywanych obszarów.

4. Dlaczego postulat ochrony bioróżnorodności podsumowuje wcześniejszy rozwój idei ochrony przyrody?

5. Stan i tendencje zmiany bioróżnorodności na Ziemi.

Aktualny stan różnorodności biologicznej jest wynikiem zachodzących od tysięcy lat przekształceń. Procesy geologiczne oraz zmiany klimatyczne wytworzyły specyficzne warunki siedliskowe. W różnym czasie, w skutek naturalnych procesów ewolucji i migracji pojawiały się różne gatunki, reprezentujące wszystkie formy życia. Z chwilą pojawienia się człowieka naturalny proces formowania się i przekształcania biocenoz typowych dla danej strefy geograficznej został zaburzony. Można z dużą dozą pewności przyjąć twierdzenie, że każde działanie człowieka pociąga za sobą konkretne skutki dla środowiska w którym on żyję. Samemu będąc elementem różnorodności biologicznej oddziaływuje on na nią w sposób pośredni lub bezpośredni. Na przestrzeni lat bilans tych oddziaływań wypada zdecydowanie niekorzystnie. Presja na przyrodę wzmaga się wraz z rozwojem cywilizacyjnym i każdy rok przynosi niekorzystne zmiany zachodzące praktycznie na wszystkich poziomach jej organizacji.

6. Główne przyczyny wymierania gatunków.

Główne przyczyny gwałtownego zmniejszania się populacji wielu gatunków zwierząt na wszystkich szerokościach geograficznych:

I- utrata siedlisk, czyli niszczenie przez człowieka warunków do życia odpowiednich dla tych gatunków

II- przekształcanie środowiska przyrodniczego w środowisko cywilizacyjne

prowadzanie przez człowieka gatunków pochodzących z innych rejonów geograficznych - wypierają one gatunki rodzime na drodze konkurencji lub po prostu je zjadają

III- bezpośrednie zabijanie osobników

- niszczenie środowiska naturalnego

- polowania

- wycinanie lasów

- gospodarcza działalność człowieka

7. Co oznacza „fragmentacja siedlisk” - jak wpływa na bioróżnorodność?

Fragmentacja siedlisk- rozcięcie, rozdzielenia siedliska na części, które w sensie biologicznym są już ze sobą połączone (np. utworzenie autostrady). Często prowadzi do wymierania gatunków, które potrzebuja większej przestrzeni.

8. Znaczenie „korytarzy ekologicznych”.

Korytarz ekologiczny- służy utrzymaniu więzi biologicznych miedzy kompleksami przyrodniczymi.
Korytarz ekologiczny- to ciąg roślinności dzikiej, zadarnione pasy wzdłuż dróg i cieków wodnych, a także nie uprawiane obrzeża pola, które łącząc się z innymi pasami roślinności tworzą sieć, stanowiącą schronienie dla zwierząt, będącą swoistym szlakiem komunikacyjnym dla wielu gatunków roślin i zwierząt, które nie wytworzyły mechanizmów do przemieszczania się.
Funkcjonowanie korytarzy ekologicznych opiera się na obecności sieci tzw. siedlisk pomostowych - niezależnych od siebie ekosystemów, które spełniają podstawowe warunki niszy wędrującej populacji i umożliwiają przeżycie jej osobników w trakcie przemieszczania się w korytarzu, w którego skład te ekosystemy wchodzą.
Korytarze ekologiczne - umożliwiają one przemieszczanie się organizmów oraz ich wzajemne kontakty Np. doliny rzeczne, pasma górskie, prądy rzeczne.

9. Co znaczy: ochrona bioróżnorodności „in situ” i „ex situ”, przykłady?

Metoda in situ (na miejscu naturalnego występowania):

- zachowanie pełnej zmienności dzikich populacji roślin i zwierząt w ich naturalnych siedliskach

- tworzenie parków, rezerwatów

- właściwe planowanie przestrzenne(uwzględniając konieczność minimalizacji szkód biologicznych)

- odpowiednia gospodarka rolna (używanie naturalnych metod)

- docenianie lokalnych produktów (Im większa różnorodność i bazowanie na produktach lokalnych tym mniejsza szkodliwość dla różnorodności biologicznej)

Metoda ex situ (poza miejscem naturalnego występowania):

- różne metody hodowli (ogrody botaniczne- przechowalniki zagrożonych gatunków)

- przechowywanie materiału genetycznego w postaci głęboko zamrożonego nasienia, oocytów, zarodków, jak też fragmentów DNA, próbek krwi czy innych tkanek.

- utrzymywanie stad rodzimych ras i odmian zwierząt poza regionem, z którego pochodzą

- (nowe możliwości w ochronie ex situ może przynieść udoskonalenie metod klonowania, umożliwiających rekonstrukcję osobnika dorosłego z DNA zawartego w dowolnych komórkach somatycznych organizmu)

10. Jakie są najważniejsze ustawy mające znaczenie dla ochrony środowiska?

PRAWNA OCHRONA PRZYRODY
Główne akty prawne w Polsce:
- ustawa o ochronie przyrody z 2004;
- ustawa o lasach 2000;
- ustawa Prawo Łowieckie 2002;
- ustawa o rybactwie śródlądowym 1999;
- ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych 1995;
- ustawa o ochronie zwierząt 1997;
- ustawa Prawo ochrony środowiska 2001;
- ustawa Prawo wodne 2001;
- ustawa o odpadach 2001
- ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
Konwencje międzynarodowe mające znaczenie dla ochrony przyrody:
- Konwencja o obszarach wodno-błotnych, mających znaczenie międzynarodowe zwłaszcza, jako środowisko życiowe ptactwa wodnego - Konwencja Ramsarska z dnia 2 lutego 1971 roku. Dla Polski weszła w życie 22.03.1978 roku;
- Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi roślinami i zwierzętami gatunków zagrożonych wyginięciem Konwencja Waszyngtońska z 3 marca 1979, ratyfikowana 12.12.1989;
- Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz jej siedlisk naturalnych Konwencja Berneńska z 19.09.1979 roku. Podpisana 24.03.1995 roku, weszła w życie dla Polski 01.01.1996 roku;
- Konwencja o różnorodności biologicznej CBD z 22.05.1992 roku, podpisana w Rio de Janeiro 05.06.1992 roku, ratyfikowana w 1996 roku;
- Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt Konwencja Bońska z 23.06.1979 roku, weszła w życie 01.05.1996 roku.

11. Znaczenie „ocen oddziaływania na środowisko”.

12. Wybrane, podstawowe pojęcia z ekologii ( osobnik, populacja, siedlisko, biocenoza, ekosystem, zespół, zbiorowisko, łańcuch pokarmowy itd. )

- TECZKA!!!

13. Czego dotyczy i jakie są najważniejsze zasady zawarte w „Deklaracji z Rio”.

- TECZKA!!!

14. Co oznacza pojęcie zrównoważonego rozwoju?

15. co oznacza pojęcie agenta 21?

- TECZKA!!!

16. Co oznacza pojęcie zrównoważonego rozwoju w turystyce - przykłady.

- TECZKA!!!

17. Co to są oceny oddziaływania na środowisko?

18. Co oznacza zasada „zanieczyszczający płaci”?

Zasada "zanieczyszczający płaci" oznacza, że sprawcy szkód w środowisku powinni ponosić koszty zapobiegania tym szkodom lub naprawiania ich skutków. Tak więc w większości przypadków nie powinno mieć miejsca publiczne finansowanie polityki środowiskowej, bowiem płacić powinni za nią sprawcy zanieczyszczeń, jeśli tylko uda się ich zidentyfikować.

19. Co oznacza zasada „ostrożności”?

Zasada ostrożności (od ok. 1988 roku) - zasada etyczna, która deklaruje, że jeśli kilku naukowców myśli, że istnieje wiarygodne, chociaż słabo znane, ryzyko negatywnych skutków nowej technologii, jest lepiej jej nie wprowadzać w życie zamiast ryzykować bardzo niepewne, ale potencjalnie bardzo szkodliwe, konsekwencje. Zasada ta jest powszechnie stosowana w farmacji czy produkcji żywności (GMO).

20. Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej, polska strategia.

21. Związek między ochroną środowiska a gospodarką przestrzenną.

22. Zagadnienia objęte pracami zadawanymi w ramach ćwiczeń.

- TECZKA!!!

Zagadnienia do egzaminu z przedmiotu: kształtowanie środowiska i ochrona przyrody/ studia dzienne 2007/2008

23. Ideowe, społeczne i naukowe przesłanki powstania nowożytnego podejścia do ochrony przyrody.

24. Pierwsza polska ustawa dot. ochrony przyrody.

Pierwsza ustawa o ochronie przyrody obowiązywała od marca 1934 r. (powstawała 14 lat - 1920-1934).

25. Związki między ochroną przyrody a turystyką do I wojny światowej ( w Polsce), znaczenie Tatr.

26. Postacie wybitnie zasłużone na rzecz ochrony przyrody.

- Jedną z najwybitniejszych postaci w ochronie polskiej przyrody był pisarz, filozof i prawnik Jan Gwalbert Pawlikowski. Działał w okresie, który w ochronie przyrody zwany jest biocenotycznym. W okresie tym powstała bardzo duża liczba parków narodowych i rezerwatów przyrody. W 1911 r. był inicjatorem Komisji Ochrony Tatr w TT, aby uchronić je "przed czynnikami zacierającymi pierwotny charakter krajobrazu tatrzańskiego", a także przeciwdziałać "zaśmiecaniu gór i w ogóle niewłaściwemu zachowaniu się człowieka w stosunku do dzikiej przyrody". Wybitnymi uczniami Pawlikowskiego byli geolog Walery Goetel i botanik Władysław Szafer, orędownicy parków narodowych, przede wszystkim w Tatrach i Pieninach. Z wykształcenia prawnik, ekonomista, polonista z zamiłowania przyrodnik.
- Stanisław Staszic (1755-1826), którego działalność w okresie stanisławowskim przyczyniła się do rozwoju ochrony przyrody i nauki polskiej.
- Inny przedstawicielem okresu biocenotycznego w ochronie przyrody jest Józef Paczoski (1864-1942). Z wykształcenia botanik profesor na Uniwersytecie Poznańskim, jest twórcą dziedziny zwanej socjologią roślin. Jest autorem pracy z tej dziedziny pt. "Życie gromadne roślin"
- Wiele parków narodowych w Polsce nie powstałaby, gdyby nie działalność profesora W. Szafera. To dzięki niemu i jego staraniom doszło do utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego, a także Białowieskiego Parku Narodowego.
- Osobą reprezentującą Polskę na licznych konferencjach i zjazdach międzynarodowych, poświeconych ochronie przyrody, był profesor W. Goetel.

27. Dokonania w zakresie ochrony przyrody w XX-leciu międzywojennym.

28. Organy administracji w zakresie ochrony przyrody w Polsce.

Prawo o ochronie przyrody stanowi Sejm i Senat. Minister Środowiska wykonuje ustawy oraz wydaje rozporządzenia dotyczące ochrony przyrody i ochrony środowiska. Niektóre rozporządzenia, np. o powołaniu parku narodowego wydaje Rada Ministrów. W Ministerstwie Środowiska szczególnie odpowiedzialny za sprawy ochrony przyrody jest Główny Konserwator Przyrody. W województwach kompetentną władzą jest wojewoda i pracujący w urzędzie wojewódzkim Wojewódzki Konserwator Przyrody.

29. Organy doradcze w zakresie ochrony przyrody w Polsce.

organy doradcze: Państwowa Rada Ochrony Przyrody (złożona z wybitnych naukowców i specjalistów) oraz wojewódzkie komisje ochrony przyrody. Na szczeblu gminnym o sprawach ochrony przyrody decydują: rada miasta i rada gminy a wykonują ją: prezydent miasta, burmistrz i wójt, oprócz tego w urzędzie miasta i urzędzie gminy pracują wydziały (referaty) ochrony środowiska (mogą nazywać się różnie), podobne organy są również na szczeblu powiatowym. Poza w/w organami państwowymi ochroną przyrody zajmują się różne organizacje pozarządowe.

30. Formy ochrony przyrody.

10 form ochrony przyrody:

- Parki Narodowe

- Rezerwaty Przyrody

- Parki Krajobrazowe

- Obszary Chronionego Krajobrazu

- Pomniki Przyrody

- Stanowiska Dokumentacyjne

- Użytki Ekologiczne

- Zespoły Przyrodniczo- Krajobrazowe

- Obszary NATURA 200

- Ochrona Gatunkowa

31. Rezerwaty przyrody - cele, sposoby powoływania, wykonywanie ochrony, rodzaje

Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Rezerwat musi mieć opracowany plan ochrony, nie ma administracji ani straży. Rezerwat tworzą Regionalni Dyrektorzy Ochrony Środowiska w trybie zarządzenia. Nie musi brać pod uwagę opinii Gminy. Cały rezerwat albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej.

Rodzaje rezerwatów:

• Leśny - chroniący gatunki drzew rzadkich lub ginących naturalnie, naturalne zespoły roślinne i siedliskowe typu lasów albo fragmentów lasów o znaczeniu historycznym.

• Florystyczny - chroniący stanowisko jednego lub wielu gatunków roślin i grzybów rzadkich lub zagrożonych.

• Faunistyczny - chroniący miejsce gnieżdżenia się lub przebywania rzadkiego lub zagrożonego gatunku zwierząt.

• Torfowiskowy - chroniący ekosystem torfowiska wraz z jego złożem torfu i stosunkami wodnymi oraz chroniący ekosystem bagienny.

• Krajobrazowy - chroniący ukształtowanie powierzchni wraz z całym pokryciem na obszarze o unikalnych cechach krajobrazu.

• Przyrody nieożywionej (geologiczny) - chroniący unikatowe obiekty geologiczne mające znaczenie dla poznania budowy i dziejów ziemi.

• Stepowy (kserotermiczny) - chroniący murawy, zarośla lub kompleksy muraw, zarośli i lasów na siedliskach suchych.

• Wodny - chroniący ekosystem wodny (jeziora, stawy, rzeki itp.).

• Kulturowy - chroniący obiekty o wybitnych własnościach historycznych.

• Słonoroślowy (halofitów) - chroniący siedliska i rośliny wokół słonych źródeł i na innych miejscach o zasolonej glebie.

• Biosfery - o randze międzynarodowej (park narodowy wraz z otuliną).

• Archeologiczny - chroniący obszar, na którym występują zabytki prehistoryczne (np.: cmentarzyska).

• Łąkowy - chroniący ekosystem łąki; powstałe w określonych warunkach siedliskowych w wyniku dostosowania się roślin do wielowiekowego ich koszenia.

32. Obiekty chronione: pomniki, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - objaśnienie pojęć, przykłady.

Pomniki przyrody- pojedyncze twory przyrody np. wiekowe drzewa, skupienia drzew, skała, głaz narzutowy, jaskinia, źródło.

Stanowiska dokumentacyjne- miejsca ważne z punktu widzenia geologii, geomorfologii np. profile skalne, skamieniałości.

Użytki ekologiczne- fragmenty w miarę naturalnie zachowanej przyrody, bez nadmiernego wpływu człowieka np. staw, bagno, kępy roślinności, torfowiska. Mają niewielkie lub wielkie powierzchnie np. pustynia Błędowska.

Zespoły przyrodniczo- krajobrazowe- estetyczne walory, pozostałości dawnych parków podworskich.

33. Uprawnienia samorządów w zakresie ochrony przyrody.

Do obowiązków rady gminy, w zakresie ochrony przyrody należy m.in. ustanowieni pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych lub zespołu przyrodniczo - krajobrazowego. Jednakże ma to miejsce wówczas gdy wojewoda nie ustanowił tych form ochrony.

Gmina (wójt, burmistrz, prezydent miasta, rada gminy)

• Wprowadzenie form ochrony przyrody nie wprowadzonych przez wojewodę tj. OChK lub form ochrony indywidualnej tj. PP, SD, UE, ZePK.

• Uzgadnianie programów działalności i rozwoju ogrodów botanicznych i zoologicznych.

• Uzgodnienie projektu utworzenia, zmiany obszaru lub likwidacji PK lub PN.

• Opiniowanie planów ochrony PN, ReP i PK.

• Informowanie ministra właściwego ds. środowiska o wydaniu decyzji o WZiZT dla inwestycji realizującej cele publiczne na obszarze PK lub OChK.

• Sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru objętego planem ochrony lub dokonanie zmian w obowiązującym planie miejscowym.

• Wydawanie decyzji o usunięciu drzew rosnących w pasach drogowych na wniosek zarządcy drogi.

34. Na czym polega ochrona ścisła, częściowa, krajobrazowa.

Ochrona ścisła polega na nieingerencji w naturalne procesy, ochrona częsciowa dopuszcza wykonywanie zabiegów ochronnych (np. usunięcie drzew zacieniających stanowisko cennego gatunku rośliny), a ochrona krajobrazowa polega na prowadzeniu gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej w sposób uwzględniający potrzeby przedmiotu ochrony.

35. Co to są plany ochrony.

Plan ochrony - jest to dokument, który sporządza się i realizuje dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych. Plan ochrony ustanawia się w terminie 5 lat od dnia utworzenia parku narodowego, uznania obszaru za rezerwat przyrody albo utworzenia parku krajobrazowego.

36. Parki narodowe w Polsce.

Park narodowy - obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. "obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów".

Są tworzone przez radę ministrów, czyli przez rząd centralny. PN zarządza dyrektor Parku Narodowego. PN jest jednostką budżetową, finansowany przez państwo.

W Polsce występują 23 PN:

• Babiogórski Park Narodowy

• Białowieski Park Narodowy

• Biebrzański Park Narodowy

• Bieszczadzki Park Narodowy

• Park Narodowy Bory Tucholskie

• Drawieński Park Narodowy

• Gorczański Park Narodowy

• Park Narodowy Gór Stołowych

• Kampinoski Park Narodowy

• Karkonoski Park Narodowy

• Magurski Park Narodowy

• Narwiański Park Narodowy

• Ojcowski Park Narodowy

• Pieniński Park Narodowy

• Poleski Park Narodowy

• Roztoczański Park Narodowy

• Słowiński Park Narodowy

• Świętokrzyski Park Narodowy

• Tatrzański Park Narodowy

• Park Narodowy Ujście Warty

• Wielkopolski Park Narodowy

• Wigierski Park Narodowy

• Woliński Park Narodowy

37. Przykłady parków krajobrazowych.

Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

- Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego

- Park Krajobrazowy Orlich Gniazd

- Popradzki Park Krajobrazowy

- Mazurski Park Krajobrazowy

38. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt - podstawy prawne.

Ochrona gatunkowa jest w Polsce jedną z form ochrony przyrody. Zgodnie z brzmieniem Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku na celu ma zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, grzybów i zwierząt oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona ta dotyczy gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych.

Podstawy prawne ochrony gatunkowej ustala ustawa o ochronie przyrody, a szczegółowe jej zasady oraz wykazy gatunków chronionych określa Minister Środowiska w rozporządzeniu publikowanym w Dzienniku Ustaw (istnieje też możliwość objęcia gatunków ochroną na czas określony przez Wojewodę w granicach województwa).

W stosunku do gatunków objętych ochroną gatunkową obowiązują określone zakazy (zabijania, zbierania, przetrzymywania, niszczenia ich siedlisk, handlowania, wywożenia za granicę, płoszenia itp.). Na odstępstwa od zakazów zezwolenie wydaje Minister Środowiska w odniesieniu do gatunków chronionych ściśle i wojewoda w odniesieniu do gatunków pod ochroną częściową.

39. Znaczenie ustawy o lasach.

Ustawa określa zasady zachowania, ochrony i powiększania zasobów leśnych oraz zasady gospodarki leśnej w powiązaniu z innymi elementami środowiska i z gospodarką narodową. Przepisy ustawy stosuje się do lasów, bez względu na formę ich własności.

40. Ważniejsze polskie organizacje działające na rzecz ochrony przyrody.

- TECZKA!!!

41. Agendy ONZ i organizacje międzynarodowe ( np. WWF, IUCN, Europarc, itp. ) zajmujące się ochroną przyrody i środowiska.

WWF (dawniej World Wildlife Fund) powstał w 1961 roku jako organizacja ekologiczna o charakterze międzynarodowym. Misją WWF jest powstrzymanie degradacji środowiska naturalnego naszej planety i stworzenie przyszłości, w której ludzie będą żyli w harmonii z przyrodą.

IUCN- International Union of Conservation of Nature and Natural Resources, Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów, organizacja specjalistyczna UNESCO założona w 1948 z siedzibą w Szwajcarii, zrzeszająca ponad 3000 badaczy z 70 państw, w tym z Polski.
Jej celem jest opracowanie zasad ochrony i użytkowania ekosystemów wraz z ich zespołami roślinnymi i zwierzęcymi. Publikuje międzynarodową Czerwoną Księgę zawierającą listę gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Prowadzi działalność oświatową, informacyjną i dokumentacyjną. W swych poczynaniach współpracuje z UNESCO, FAO, WHO, WWF i wieloma innymi. W 1979 roku opublikowała Światową strategię ochrony.

EUROPARC- Federacja EUROPARC została założona w 1973 r. pod nazwą Europejska Federacja Parków Narodowych i Krajobrazowych. Europarc gromadzi przede wszystkim instytucje i organizacje odpowiedzialne za gospodarowanie na terenach chronionych Europy. EUROPARC jest organizacją pozarządową (NGO) o demokratycznym statucie.

Główne cele Federacji to:

• promocja dobrej praktyki w zarządzaniu terenami chronionymi,

• ułatwienie tworzenia nowych terenów chronionych,

• budowanie świadomości ekologicznej i tworzenie przychylnego klimatu dla terenów chronionych,

• oddziaływanie na programy publiczne (szczególnie w Unii Europejskiej) w kierunku umocnienia roli terenów chronionych w ochronie dziedzictwa i promocji zrównoważonego rozwoju.

42. Konwencja ramsarska - obszary ramsarskie w Polsce.

Konwencja ramsarska- potoczna nazwa układu międzynarodowego dotyczącego ochrony przyrody, który został podpisany 2 lutego 1971 roku podczas konferencji w irańskim kurorcie Ramsar nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Konwencja weszła w życie 21 grudnia 1975 roku. Pełna nazwa tego aktu prawnego brzmi: Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego.
Celem porozumienia jest ochrona i utrzymanie w niezmienionym stanie obszarów określanych jako "wodno-błotne". Szczególnie chodzi o populacje ptaków wodnych zamieszkujących te tereny lub okresowo w nich przebywające.
Obszary ramsarskie Polsce: (13)
- Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno
- Park Narodowy Ujście Warty
- Rezerwat przyrody Jezioro Karaś
- Rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp
- Rezerwat przyrody Świdwie
- Biebrzański Park Narodowy
- Słowiński Park Narodowy
- Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy
- Narwiański Park Narodowy
- Poleski Park Narodowy
- Wigierski Park Narodowy
- Rezerwat przyrody Jezioro Drużno
- Subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym

43. Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, obiekty dziedzictwa w Polsce.

Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości - lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. W sprawie wpisania danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 roku. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje.

Na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce znalazły się:

• 1978 - Historyczne centrum Krakowa (K)

• 1978 - Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce (K)

• 1979 - Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945) (K)

• 1979 - Puszcza Białowieska - (wspólnie z Białorusią) (P)

• 1980 - Historyczne centrum Warszawy (K)

• 1992 - Stare Miasto w Zamościu - przykład renesansowej zabudowy miejskiej (K)

• 1997 - Średniowieczny zespół miejski Torunia (K)

• 1997 - Zamek Krzyżacki w Malborku (K)

• 1999 - Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w. (K)

• 2001 - Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (K)

• 2003 - Drewniane kościoły południowej Małopolski - Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (K)

• 2004 - Park Mużakowski nad rzeką Nysą (wspólnie z Niemcami) (K)

• 2006 - Hala Stulecia (Hala Ludowa) we Wrocławiu (K)

44. Konwencje: waszyngtońska, bońska, berneńska.

Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, konwencja waszyngtońska - międzynarodowy układ kontrolujący handel różnymi gatunkami roślin i zwierząt oraz produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Konwencja została podpisana 3.03.1973 roku, natomiast weszła w życie 1.07.1975 roku.
Głównym celem tego traktatu jest kontrola, redukcja lub całkowita eliminacja handlu gatunkami, których liczba lub stan sugerują, że dalsza ich eksploatacja w naturalnym środowisku byłaby szkodliwa dla przetrwania tego gatunku.
Konwencja CITES przyczyniła się m.in. do całkowitego zakazu handlu rogami nosorożców czy ciosami słoni. Obecnie konwencja CITES jest uznawana przez 169 krajów na całym świecie ( w tym Polskę) i reguluje handel prawie 34 tys. gatunkami roślin i zwierząt, ujętych w trzech załącznikach do konwencji (stan na 30.10.2006).

Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt (tzw. Konwencja   Bońska) została podpisana w 1979 r. (weszła w życie w Polsce w 1995 r.) W obrębie tej konwencji przyjęto dodatkowe porozumienia:

• ochronie nietoperzy w Europie,

• o ochronie małych waleni w Bałtyku i Morzu Północnym

Konwencja Berneńska, czyli Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz siedlisk przyrodniczych - konwencja dotycząca odnowy europejskiej ochrony żywej i siedlisk naturalnych. Podpisana w Bernie (Szwajcaria) w 1979 roku, Polska ratyfikowała ją w 1982.

45. Dyrektywy UE będące podstawą programu Natura 2000.

Natura 2000 w pigułce

Natura 2000 to europejski program ochrony przyrody, do realizacji którego zobowiązane są wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej. Jego realizacja polega na tworzeniu europejskiej sieci obszarów cennych przyrodniczo. Podstawy całego programu to dwie dyrektywy Unii Europejskiej:

• Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa Rady o ochronie dziko żyjących ptaków) z 1979 r.

• Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady o ochronie naturalnych siedlisk oraz dziko żyjącej fauny i flory) z 1992 r.

Prawo unijne musi być natychmiast wprowadzane w życie w każdym z krajów członkowskich, toteż zapisy o Naturze 2000 występują też w krajowej Ustawie o ochronie przyrody z 2004 r.

46. Rodzaje obszarów NATURA 2000, sposób ich powoływania i relacja do innych terenów chronionych.

Sieć Natura 2000 składa się z dwóch rodzajów obszarów: pierwszy to ostoje ptaków tworzone na podstawie Dyrektywy Ptasiej (DP), a drugi rodzaj to ostoje przyrody tworzone na podstawie Dyrektywy Siedliskowej (DS).

Sposób powoływania

W ramach programu wyznaczone zostają tzw. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (Special Protection Areas - SPA) oraz Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (Special Areas of Conservation - SAC), na których obowiązują ochronne regulacje prawne. Każde państwo członkowskie musi opracować i przedstawić Komisji Europejskiej listę leżących na jego terytorium obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym, odpowiadających gatunkowo i siedliskowo wymogom zawartym w Dyrektywach Ptasiej i Habitatowej. Po przedłożeniu listy, następuje proces ewaluacji i selekcji obszarów na poziomie europejskim a następnie obszar może zostać oficjalnie zatwierdzony jako składnik sieci.

47. Rezerwaty biosfery w Polsce.

Rezerwat biosfery- jest to wyznaczony obszar chroniony zawierający cenne zasoby przyrodnicze. Rezerwaty biosfery na świecie powstały w ramach programu UNESCO MaB (Man and the Biosphere).
Według Ramowego statutu światowej sieci rezerwatów biosfery, powstałej w 1995, rezerwaty te są tworzone, aby promować i demonstrować zrównoważony związek człowieka z biosferą. Artykuł 4. stanowi, że rezerwat biosfery obejmuje mozaikę ekosystemów.
W ramach tych rezerwatów znajdują się ekosystemy reprezentatywne dla głównych biomów danego kraju. Celem powstania tych rezerwatów jest stworzenie miejsc ochrony, obserwacji i badań. W ramach każdego rezerwatu tego typu wyróżnia się strefę centralną (core zone), buforową (buffer zone), czyli zabezpieczającą oraz przejściową (transition zone).
W maju 2008 było 531 rezerwatów biosfery w 105 krajach, z tego 9 w Polsce.

Do polskich rezerwatów biosfery wpisanych na listę rezerwatów biosfery UNESCO należą:

• Rezerwat Biosfery "Babia Góra" (1977, stracił swój status w 1997, odzyskał w 2001)

• Babiogórski Park Narodowy

• Białowieski Rezerwat Biosfery (1977)

• Białowieski Park Narodowy

• Rezerwat Biosfery "Jezioro Łuknajno" (1977)

• Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno

• Słowiński Rezerwat Biosfery (1977)

• Słowiński Park Narodowy

• Międzynarodowy Rezerwat Biosfery "Karpaty Wschodnie" (1992, polsko-słowacko-ukraiński)

• Bieszczadzki Park Narodowy (Polska)

• Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy (Polska)

• Park Krajobrazowy Doliny Sanu (Polska)

• Park Narodowy Połoniny wraz ze strefą otulinową (do 1997 Chroniony Krajobrazowy Obszar "Wschodnie Karpaty") (Słowacja)

• Użański Park Narodowy (dawniej rezerwat Stużycia) (Ukraina)

• Nadsański Regionalny Park Krajobrazowy (Ukraina)

• Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992, polsko-słowacki)

• Tatrzański Park Narodowy (Polska)

• Tatranský národný park (Słowacja)

• Karkonoski Rezerwat Biosfery (1992, polsko-czeski)

• Karkonoski Park Narodowy (Polska)

• Krkonošský národní park (KRNAP) (Czechy)

• Rezerwat Biosfery "Puszcza Kampinoska" (2000)

• Kampinoski Park Narodowy z otuliną

• Rezerwat Biosfery "Polesie Zachodnie" (2002)

• Poleski Park Narodowy z otuliną

48. Zagadnienia objęte pracami zadawanymi w ramach ćwiczeń.

- TECZKA!!!

---