WZiPZ - zagadnienia (uzupełniający), Turystyka - teoria, Anatomia i fizjologia człowieka


1. Główne czynniki warunkujące zdrowie.

  1. Genetyczne - cechy dziedziczone po przodkach

  2. Środowisko

Chemiczne - zatrucie atmosfery, gleby, wody metalami ciężkimi, tlenkami azotu, siarczanami etc.

Fizyczne - rożnego rodzaju promieniowania -jonizujące, niejonizujące, elektromagnetyczne, hałas , wibracje, temperatura

  1. Psychospołeczne - przewlekłe stresy powodują choroby somatyczne, a nawet psychiczne

  2. Działalność służby zdrowia - dużo wyższy poziom , szczepienia, profilaktyka zapobiegawcza.

2. Przemiany zdrowotne w Polsce po II wojnie światowej.

Tuż po II wojnie światowej głównymi przyczynami zgonów były choroby zakaźne (m.in. dur plamisty, dur brzuszny, błonica, Heine-Medina, malaria, wirusowe zapalenie wątroby). Nasiliły się też choroby weneryczne a także gruźlica. Warunki zdrowotne w Polsce po wojnie poprawiły się, wzrosłą liczba lekarzy. W 1946 wprowadzono dekret „o zwalczaniu chorób wenerycznych” - obowiązek rejestracji zachorowań na kiłę i rzeżączkę i ujawniania przez chorego źródeł zakażenia. W 1955 wprowadzono obowiązkowe szczepienia ochronne przeciw gruźlicy. Wprowadzono kalendarz szczepień ochronnych, który przyczynił się do zmniejszenia liczby zachorowań na choroby zakaźne. Przyczyniło się do tego również wprowadzenie nowych antybiotyków, postęp w bakteriologii. Do zwalczania chorób zakaźnych przyczyniły się: poprawa stanu sanitarnego kraju, nadzór nad żywnością i wodą, wzrost kultury zdrowotnej, poprawa warunków życia ludności miast i wsi. W II połowie XXw. czołowe miejsce wśród chorób zakaźnych zajmowały choroby górnych dróg oddechowych a także choroby wirusowe, a pod koniec XXw. wirus HIV. Od lat 60 zaczeły rozwijać się choroby cywilizacyjne (układu krążenia, nowotworowe, cukrzyca). W ostanich latach pojawiło się wiele chorób infekcyjnych a na wiele z nich nie ma skutecznych metod leczenia.

3. Najczęściej występujące choroby zakaźne w Polsce.

Lata 1945-1948 - dur plamisty, dur brzuszny, błonica

Lata 1949-1954 - błonica, Heine-Medina, malaria

Do 1960 - wirusowe zapalenie wątroby

Pierwsze lata po wojnie - choroby weneryczne (kiła, rzeżączka), gruźlica

II połowa XXw. - choroby górnych dróg oddechowych, grypa, WZW, odra, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowcych)

Koniec XXw. - wirus HIV

4. Najważniejsze odkrycia naukowe, które przyczyniły się do likwidacji masowego występowania chorób zakaźnych.

Wynalezienie szczepionek przeciwko :

  1. szcepionka przeciwko ospie - Edward Jenner w 1796r.

  2. szczepionka przeciw durowi plamistemu - Rudolf Weigl w 1957r.

  3. szczepionka przeciw gruźlicy - Calmette - BCG 1921 r.

  4. Koprowski - przygotował szczepionkę przeciwko polio

  5. wiele szczepionek (wąglik, wścieklizna i inne) - L.Pasteur

  6. R. Koch - odkrył pradki gruźlicy

Odkrycie :

  1. sulfonamidów - G.Domagk 1934 r.

  2. penicyliny - Aleksander Fleming- 1929 r. (skuteczna w leczeniu kiły i rzeżączki)

  3. streptomycyny - S.Abraham Waxman - 1943 r.

5. Obecnie występujące choroby zakaźne w Polsce i sposoby zapobiegania tym chorobom.

- grypa - zajmuje czołowe miejsce wśród chorób zakaźnych

- wirusowe zapalenie wątroby, zatrucia pokarmowe, biegunki dziecięce, wirusowe i bakteryjne zapalenie opon mózgowych - występują dość często.

- gruźlica - najczęstsza, umieralność na tą chorobę jest nadal większa niż liczba zgonów z powodu wszystkich pozostałych chorób zakaźnych

6. Choroby cywilizacyjne oraz ich prewencja.

nadciśnienie tętnicze, miażdżyca naczyń, niedokrwienna choroba serca, tętniaki

różnego rodzaju, udary.

Leczenie trudne, należy raczej zapobiegać, normalne ciśnienie skurczowe to 140 mm słupka rtęci, a rozkurczowe to 80 mm słupka rtęci, cholesterol 200 mg %, HDL (dobra frakcja), LDL (zła frakcja)

Czynniki hamujące raka to racjonalne odżywianie i prozdrowotny tryb życia (bez używek). Najczęściej występujący rak piersi (z reguły złośliwy), rak prostaty.

Różnicą w chorobach zakaźnych, a cywilizacyjnych jest czynnik zakaźny.

7. Zagrożenia środowiskowe.

Środowisko - całokształt czynników żywych (biotycznych) i martwych (abiotycznych) działających na organizm. Czynniki te podlegają ustawicznym zmianom, których źródłem jest ustawiczny ruch materii. Zmienność środowiska pociąga za sobą zmiany w strukturze i funkcjonowaniu organizmów, na które oddziałuje środowisko.

Środowiskowe czynniki ryzyka (jakość życia):

Niestety, generalnie w polskim społeczeństwie środowiskowe czynniki ry­zyka ch.uk. traktuje się z „przymrużeniem oka", zakładając, że unikanie stresu, rekreacja, racjonalne i zrównoważone odżywianie czy też regularny odpoczynek są zaleceniami nie do zrealizowania. Efektem tego jest, wyższa śmiertelność z powodu ch.u.k. w Polsce niż w krajach zachodnich - w odpowiednich grupach wiekowych. Życie w cią­głym stresie powoduje podwyższenie poziomu katecholamin (adrenaliny, noradrenaliny) we krwi, co w sposób proporcjonalny przekłada się na wzrost rozwoju zmian miażdżycowych. Tak samo ważny - albo może nawet waż­niejszy - jest sposób odżywiania. Polski styl odżywiania powoduje znaczne obciążenie organizmu tłuszczami, głównie zwierzęcymi. A na rekreację i wypoczynek z reguły nie mamy czasu.

8. Zdrowie psychiczne i zaburzenia psychiczne.

Zdrowie psychiczne

Zdrowie psychiczne jak i choroby psychiczne zależą od wielu czynników. Zdrowie psychiczne to stan zdrowia pożądany przez jednostkę i akcepto­wany przez społeczeństwo, a polegający na zdolności do współdziałania, twórczej działalności oraz odczuwania zadowolenia z życia. Zdrowie psy­chiczne może też być określane jako brak zaburzeń psychicznych (patologii).

W ostatnich latach systematycznie zwiększa się w Polsce liczba osób zgłaszających się po pomoc psychologiczno-psychiatryczną z powodu zabu­rzeń nerwicowych i emocjonalnych. Co piąty Polak cierpi z powodu tych zaburzeń i około 10-20% dzieci i młodzieży wymaga opieki psychologiczno-psychiatrycznej.

Zaburzenia i choroby psychiczne

Źródłem zaburzeń psychicznych mogą być zarówno czynniki i me­chanizmy biologiczne, jak też czynniki społeczne, psycho­społeczne.

Na podstawie badań przeprowadzonych w dużych aglomeracjach miejskich stwierdzono, ze ponad 3% mieszkańców pozostaje pod stałą opieką psychiatrów, około 25% leczonych przez lekarzy ogólnych cierpi na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne, nerwice i psychozy, wśród których dominują psychozy alkoholowe. Należy mieć na uwadze, że nie każdy stan wzbudzający zaniepokojenie jest przejawem choroby - może być objawem normalnej „zdrowej" reakcji na określone warunki będące wynikiem stresów współczesnej cywilizacji (warunki pracy, nauki, zamieszkania, wypoczynku

itp).

Choroby zaburzeń psychicznych :

Zaburzenia psychiczne będące wynikiem uszkodzeń organicznych - związane z uszkodzeniem struktur i funkcji mózgowych, spowodowane działaniem szkodliwych czynników zewnątrzpochodnych (np. urazy mecha­niczne głowy, infekcje i intoksykacje przebiegające z uszkodzeniem tkanki mózgowej) lub wewnątrz ustrojowych (np. miażdżyca, zanik mózgu na różno­rodnym tle itp.).

Upośledzenia umysłowe - uwarunkowane konstytucjonalnie, będące

następstwem defektu genetycznego lub uszkodzenia tkanki mózgowej w okre­sie porodowym lub wczesnodziecięcym. O tym, jakie będą w wieku dojrzałym możliwości adaptacyjne danej osoby i jej poziom umysłowy, decyduje jednak — poza ciężkością samej choroby - w wielu wypadkach środowisko (rodzina, szkoła specjalna, odpowiednie warunki i typ pracy).

Zaburzenia psychosomatyczne - bez uchwytnego podłoża organicz­
nego, na czele ze schizofrenią, stanowią typ zaburzeń o najtrudniejszych do
określenia uwarunkowaniach przyczynowych.

4. Nerwice i zaburzenia osobowości (psychopatie). Są to zaburzenia najbardziej uwarunkowane przede wszystkim przez czynniki psychologiczne i społeczne (rodzina, środowisko społecznie patologiczne, szkoła, środowisko pracy i wiele innych). Zaburzenia osobowości i nerwice mają te same uwa­runkowania co alkoholizm, uzależnienia lękowe i narkomania.

Depresje

Stan depresji to przygnębienie, zobojętnienie, któremu towarzyszy spowolnienie wszystkich procesów życiowych zachodzących w organizmie. Depresja jest stanem całego organizmu, może być objawem, chorobą lub re­akcją. Stany depresyjne towarzyszą wielu ciężkim chorobom; wiąże się to nie tylko z wpływem schorzenia na ośrodkowy układ nerwowy (oun), ale także z przeżyciami związanymi z chorobą.

Do najczęściej występujących należą depresje psychogenne, wśród których wyróżniamy:

- depresje reaktywne,

depresje po utracie osoby bliskiej,

- depresje nerwicowe.

smutny, napięty wyraz twarzy, ubogą mimikę, monotonny głos, spowol­nione ruchy.

Leczenie depresji

Leczenie depresji jest dość trudne i zwykle długotrwale Polega na właściwym i wczesnym rozpoznaniu oraz ocenie głębokości depresji. W jej leczeniu stosuje się farmakoterapię za pomocą środków łagodzących stany depresyjne, a także psychoterapię, a przy jednoczesnym występowaniu choro­by somatycznej jej odpowiednie leczenie.

Nerwice

Nerwice to zespół psychogennych zaburzeń czynnościowych o niejed­norodnym obrazie klinicznym, z przewagą zmian w zakresie procesów emo­cjonalnych. Najczęściej przyczyną nerwic są konflikty pomiędzy dążeniami jednostki a jej możliwościami, potrzebami a obowiązkami, pragnieniami a normami etycznymi. Nerwice zazwyczaj pojawiają się u osób wrażliwych, nieodpornych na stresy. Najbardziej podatne są jednostki o oso­bowości niedojrzałej, neuropaci, charakteropaci oraz stosunkowo często -psychopaci.

Objawami nerwic są: lęk, przygnębienie, apatia, różnego rodzaju fo­bie i natręctwa, histeria i hipochondria.

Profilaktyka i leczenie

Podstawowym postępowaniem w leczeniu nerwic jest długotrwała psychoterapia, której celem jest uświadomienie choremu istoty jego konfliktu wewnętrznego oraz konieczności odbudowy osobowości i zdolności przysto­sowawczych. Środki farmakologiczne spełniają jedynie rolę pomocniczą.

znajdującym się w sytuacjach trudnych.

9. Zdrowa żywność i racjonalne odżywianie (piramida zdrowia).

Piramida zdrowia przedstawia aktualnie panujący pogląd na sprawy żywienia i zdrowia ludzkiego. Opracowana przez Dpt Zdrowia i Dpt Rolnictwa. Żywienie powinno opierać się na 2/3 produktów pochodzenia roślinnego, 1/3 zwierzęcego.

I poziom = chleb, makarony, produkty zbożowe, ryż - od 6 do 11 porcji

II poziom = do spółki owoce od 2 do 3 porcji, warzywa od 2 do 5

III poziom = do spółki mleko, ery, jogurty od 2 do 3 porcji, mięso, drób, ryby, rośliny strączkowe , jaja orzechy od 2 do 3

IV poziom = tłuszcze ,oliwa, słodycze - do oszczędnego używania.

10. Składniki pożywienia i ich funkcja w organizmie.

BIAŁKA - PROTEINY Nie ma życia bez białka, ani dla roślin, ani zwierząt czy ludzi. Białko stanowi materiał budulcowy. Wchodzi w skład mięśni i kości. Bierze udział w enzymach, od których zależą procesy życiowe. Rozpuszcza się w wodzie. Białko zbudowane jest z aminokwasów (ok. 20). Wyróżniamy :

Są zasadniczymi elementami metabolicznymi i strukturalnymi komórek, tkanek i narządów roślin i zwierząt. Białka stanowią podłoże lub biorą udział w licznych procesach fizjologicznych: przenoszeniu i magazynowaniu różnych substancji, utlenianiu tkankowym, krzepnięciu krwi, procesach odpornościowych, procesach widzenia, przewodzenia bodźców nerwowych, skurczu mięśni, dostarczaniu energii, regulacji procesów metabolicznych

WĘGLOWODANY-CUKRY Wiązania mostkowe-wielocukry. Wzór cukr prost.C6H12O6. Cukier to źródło energii dla organizmu. W Międzyn. Systemie Miar kalorie już nie występują. Dawna 1 kaloria = 4,18 J. 1cal = il. en. potrzebna do ogrzania 1ml wody o 1 stopień Celsj. (w granicach 14,5 - 15,0 stopnia Celsj)

W zależności od ekonomicznego statusu i kulturowych uwarunkowań pokrywają 40-80% dziennego zapotrzebowania energetycznego człowieka. Oprócz dostarczania energii pełnią one szereg ważnych funkcji w organizmie ludzkim np. tj.:

  1. wpływają na poziom glukozy we krwi i wytwarzanie insuliny;

  2. regulują poziomem sytości i głodu;

  3. uczestniczą w metabolizmie cholesterolu i trójglicerydów

  4. stymulują rozwój flory bakteryjnej jelita grubego i wpływają na funkcjonowanie komórek nabłonka jelita grubego;

  5. oddziałują na motorykę jelit, mają właściwości przeczyszczające.

W przeciwieństwie do diety wysokotłuszczowej i wysokobiałkowej, wysoki poziom węglowodanów w diecie, pod warunkiem że pochodzą one z różnych źródeł, nie wpływa niekorzystnie na zdrowie człowieka. Dieta bogata w węglowodany redukuje prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości, cukrzycy, miażdżycy, raka jelita grubego i raka piersi. W optymalnej diecie człowieka 55% zapotrzebowania energetycznego powinno być pokrywane z metabolizmu węglowodanów, występujących w diecie w różnej postaci. Cukier jest źródłem energii dla organizmu, 60% energii pochodzi ze spalania cukru z pożywienia. Energia potrzebna jest do: *utrzymania ciepłoty ciała, *przemian metabolicznych, *intens. ruchu, *myślenia (niewiele potrzebuje).

TŁUSZCZE - LIPIDY Tłuszcze - są to estry kwasów tłuszczowych z alkoholami wielowodorotlenowymi (alkoholem trójwodorotlenowym gliceryna) Rozróżniamy :

Wyjątek : tłuszcz rybi - tran jest tłuszczem płynnym. Tłuszcze to materiał budulcowy i energetyczny, ale należy spożywać jak najmniej.

LDL - zły cholesterol (winno być nie więcej niż 200 mlg w surowicy).

HDL - dobry cholesterol (budowany z kwasów nienasyconych, płynnych), wchodzi w struktury z białkami tworząc tkankę.

SOLE MINERALNE

Sole mineralne to : makroelementy (wapń, sód, potas, magnez), mikroelementy (jod, żelazo, kobalt, miedź). Zapotrzebowanie wynosi : pół grama na 1 kg masy ciała na dobę.

Przeciętny mężczyzna winien spożywać do 40 g soli na dobę.

Wapń - niezbędna w budowie kości. Sód (w soli kuchennej) - dzienne zapotrzebowanie to ok. 5 g, sód rozpuszczony to płyn ustrojowy. Chlor z soli trafia do żołądka - kwas solny.

Potas występuje w komórkach. Między nim a sodem musi być równowaga.

Jod (wchodzi w skład hormonu wytwarzanego przez tarczycę) - niedobór powoduje wole tj. pogrubienie szyi. Płyn lugola tj. jodek potasu wychwytywał jod napromieniowany z Czernobyla i uchroniło to tarczycę przed nadmiarem szkodliwego jodu. Żelazo wchodzi w skład hemu - hemoglobina - czerwone krwinki - przenosza tlen. Wit. B12 kobalamina związana z przyswajalnością żelaza. Chrom zapobiega niedokrwiennej chorobie serca. Miedź -wchodzi w skład enzymów uczestniczących w produkcji hemoglobiny i chlorofilu, i z tego względu jej niedobór prowadzi do niedokrwistości u zwierząt i ludzi.

Cynk jest składnikiem enzymów, jego niedobór objawia się nieprawidłowościami w rogowaceniu naskórka, karłowatością, niedorozwojem gonad mężczyzn. Kobalt jest składnikiem kobalaminy czyli witaminy B12 i z tego względu jego niedobór powoduje niedokrwistość, a poza tym jest aktywatorem wielu enzymów. Zapotrzebowanie wynosi : pół grama na 1 kg masy ciała na dobę. Przeciętny mężczyzna winien spożywać do 40 g soli na dobę.

WODA Ok. 70% masy ciała to woda. Zachodzą w niej procesy : *kataboliczne - rozkład, *anaboliczne - budowa. Procesy te winny być w stanie równowagi. Gdy w przewadze są procesy kataboliczne, następuje wyniszczenie organizmu (np. przy głodówce, chorobie). Gdy przeważa anabolizm to odkłada się tkanka tłuszczowa. Utrata 10% wody powoduje omdlenie. Utrata 20% wody powoduje śmierć. Bez jedzenia można przeżyć do 1 m-ca, ale bez wody tylko ok. 3-4 dni. Dzienne zapotrzebowanie to 1,5 - 2 litrów płynów. Dowóz pokarmów winien zabezpieczać dowóz płynów. Lekki niedobór pokarmu jest korzystniejszy niż nadmiar.

11. Rola witamin w organizmie człowieka.

Witaminy odkrył Polak K. Funk w 1911r. Są to różnorodne pod względem chemicznym związki organiczne niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Część witamin wchodzi w skład enzymów (są koenzymami, tworzą w enzymach tzw. grupy prostetyczne). Część witamin jest otrzymywana na drodze syntezy chemicznej. Powinny być dostarczane organizmowi w odpowiednich ilościach. Witaminy dzielą się na 2 grupy :

1. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

A - retinol - ważna w rozwoju człowieka, w połączeniu z białkiem tworzy purpurę wzrokową, która pozwala odbierać wrażenia zewnętrzne, brak tej wit. powoduje „kurzą ślepotę”. Ponadto duża rola w ontogenezie człowieka (rozwój, wzrost), czynnik ochronny dla nabłonka, zapobiega zakażeniom. Występuje : tran rybi, wątroba, masło, tłuste sery, jarzyny kolorowe np. marchew. Niedobór : kurza ślepota, suchość skóry, utrata połysku włosów i paznokci.

D - kalcyferol (występuje w kilku odmianach D1, D2, D3) - Występuje : ryby morskie (śledzie, sardynki), masło, sery tłuste, żółtka jaj,

Reguluje w organiźmie gospodarkę wapniowo-fosforową. Jest niezbędna dla rozwoju kośćca u dzieci, zapobiega krzywicy. Pozwala przyswajać wapno, b. istotna, może być tworzona przez organizm (wystarczy 2 godzinne intensywne nasłonecznienie).

E - tokoferol - antyoksydant likwidujący wolne rodniki. Zasadnicza rola tej witaminy to jej właściwości przeciwutleniające. Zmniejsza ryzyko powstawania nowotworów. Zwiększa odporność krwinek czerwonych na hemolizę. Występuje : warzywa liściaste, kiełki pszenicy, mleko, masło, oliwa. Niedobór : zmiany w układzie mięśniowym (bardzo rzadko)

K - filochinon - Odpowiedzialna za krzepliwość krwi, w organiźmie ludzkim jest wytwarzana przez florę bakteryjną przewodu pokarmowego, a poza tym występuje w wielu produktach roślinnych zwłaszcza roślinach liściastych. Po leczeniu antybiotykami należy uzupełniać florę bakteryjną jogurtami, kefirami. Jeśli bowiem brak vit. K, to mogą występować zaburzenia w krzepnięciu krwi..

2. Witaminy rozpuszczalne w wodzie

B1 (tiamina) - wchodzi w skład enzymów, uczestniczy w procesach energetycznych oraz w procesach przekazywania impulsów nerwowych. Nieodzowna do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Niedobór : zapalenie wielonerwowe (na Dalekim Wschodzie choroba beri-beri). Obrzęki nóg. Dzienne zapotrzebowanie 1,5-2,5 mg. Występuje płatki owsiane, kasza, drożdże.

B2 (ryboflawina) - bierze udział w przemianach białek, tłuszczów, węglowodanów w energię. Wraz z kwasem fosforowym i białkiem odgrywa poważną rolę w oddychaniu komórkowym Niedobór : upośledzenie wzroku, światłowstręt, pękanie kącików ust, obrzmienie języka, a u dzieci zahamowanie rozwoju i wzrostu. Występuje: mleku, serach, jogurcie, owocach awokado, grzybach, płatkach śniadaniowych.

B3 (niacyna, kwas nikotynowy, PP) - jest składnikiem koenzymów, które w połączeniu z białkami tworzą enzymy należące do oksydoreduktaz. Bierze udział w przemianie węglowodanów w energię a także regulowaniu poziomu glukozy we krwi. Niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu i ukł.nerwowego. Występuje: produkty nabiałowe, mięso, jaja. Niedobór: wiele schorzeń układu nerwowego, hipercholesterolemię.

B5 (kwas pantotenowy) - uczestniczy w procesach energetycznych organizmu oraz w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów. Niezbędna w syntezie i degradacji kwasów tłuszczowych, w syntezie fosfolipidów. Niedobór: nie stwierdza się. Występuje: produkty zbożowe, owoce, warzywa, orzechy, wątroba, jaja, mięso.

B6 (pirydoksyna) - jej rola związana jest z przemianą białka. Wspólnie z enzymami przyspiesza procesy odbywające się w komórkach. Niedobór: przyśpieszenie procesów miażdżycowych, uszkadza funkcje płytek krwi. Występuje: wątroba, ryby, ziarna zbóż, warzywa liściaste.

B8 (biotyna) - wchodzi skład enzymów biorących udział w metabolizmie lipidów, glikozy i niektórych aminokwasów oraz w przemianach energetycznych. Niedobór: zmiany skórne, anoreksja, depresja, niedokrwistość. Występuje: wątroba, drożdże, jaja, niektóre warzywa, płatki owsiane

B9 (kwas foliowy) - niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego, nerwowego i rozwoju wszystkich komórek w organizmie. Niedobór: zaburzenia krzepnięcia krwi, uszkodzenie komórek śródbłonka naczyń krwionośnych, u noworodków - bezmózgowie, przepuklina rdzenia kręgowego. Występuje: wątroba, drożdże, owoce, surowe zielone warzywa, rośliny strączkowe.

B12 (kobalamina) - niezbędna do tworzenia elementów morfotycznych krwi, bierze udział w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów. Występuje: podroby, jajka, mięso, sery, ostrygi. Niedobór: zmęczenie, depresja, dezorientacja, utrata pamięci, ciężkie przypadki - demencja, anemia złośliwa.

12. Składniki pożywienia odgrywające istotny wpływ w profilaktyce miażdżycy.

- tłuszcze nasycone powinny stanowić mniej niż 7% zapotrzebowania kalorycznego

- spożycie cholesterolu powinno być mniejsze od 200mg na dobę

- często należy jeść ryby

- w diecie powinny dominować warzywa i owoce (źródło m.in. błonnika)

- olej ryb morskich - zawarte w nim omega-3 (w-3) kwasy tłuszczowe zmniejszają zagrożenie atakiem serca

- herbata (głównie zielona) - zawiera wysoki poziom antyoksydantów, które chronią przed chorobami serca

- węglowodany

- chrom - zmniejsza poziom trójglicerydów i cholesterolu całkowitego, podwyższa poziom działającej ochronnie frakcji HDL, bierze udział w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów.

- kakao i czekolada - zawarte w nich polifenole zmniejszają aktywność "złego" LDL-cholesterolu, a spośród nich, obecne w kakao, rozkurczają naczynia krwionośne, ułatwiając w nich przepływy

- witamina E, C - przeciwutleniacze redukujące prawdopodobnie występowanie ataków serca. Witaminy z grupy B - obniżają poziom krążącej we krwi homocysteiny, aminokwasu uznawanego za czynnik zagrożenia zawałem serca.

13. Najczęściej występujące błędy w żywieniu.

14. Zapotrzebowanie energetyczne człowieka, w różnych warunkach pracy i źródła pokrycia.

Zapotrzebowanie człowieka na energię jest wyznaczone poziomem przemiany materii , będącej sumą wszystkich procesów metabolicznych zachodzących w organizmie. Przy określaniu zapotrzebowania energetycznego decydujące znaczenie ma to czy organizm znajduje się w spoczynku czy wykonuje jakąś pracę. Dlatego wyróżnia się podstawową przemianę materii i ponadpodstawową ,które składają się na przemianę całkowitą.
• podstawowa przemiana materii - najniższy poziom przemian energetycznych dostarczający energii dla podstawowych czynności fizjologicznych, warunkujących podtrzymanie życia

• ponadpodstawowa przemiana materii - warunkująca prawidłowe funkcjonowanie człowieka w środowisku

Podstawowym źródłem energii dla pokrycia potrzeb energetycznych organizmu są tłuszcze , węglowodany i białka. W normalnej diecie-fizjologicznej składniki te powinny pokrywać zapotrzebowanie energetyczne w następujących proporcjach:
białka 12-14 % do 15%
tłuszcze 30% (w tym min 3% powinny stanowić Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe)
węglowodany 50-60% w tym do 10% cukry proste (nawet do 70% kosztem tłuszczów)

Ilość energii jaka może się wyzwolić w organizmie po spożyciu posiłku nazywamy jego kalorycznością lub wartością kaloryczną tego pożywienia.
Współczynnik (równoważnik) energetyczny - określa ilość kcal jaka wywiązuje się podczas spalania w organizmie lub poza nim 1g danego składnika pokarmowego (wartości tych wskaźników różnią się nieco w zależności od metody ich wyznaczania). Do obliczeń kaloryczności pokarmów możemy jednak przyjąć następujące wartości współczynników energetycznych:
białka i węglowodany po 4 kcal
tłuszcze 9kcal
alkohol 7kcal.

Wyznaczanie zapotrzebowania energetycznego - Dla człowieka dorosłego zapotrzebowanie energetyczne na podstawową przemianę materii wynosi przeciętnie 1 kcal/1 godzinę/1 kg masy ciała czyli dla człowieka ważącego 70 kg wyniesie ok. 1680kcal/ dzień.
zapotrzebowanie na podstawową przemianę materii u dzieci jest większe o ok. 20-30%
u osób starszych mniejsze o 10-20%.
Wydatek na czynności pozazawodowe ok. 500-100kcal
praca zawodowa 1h pracy lekkiej - 75kcal
1h pracy średnio ciężkiej 75-100kcal
1h pracy ciężkiej 300 i więcej kcal

15. Patologia życia społecznego.

  1. Palenie papierosów

Ok. 12-14 mln obywateli pali, 90% raka płuc występuje wśród palaczy, 10% wśród biernych palaczy. Coraz więcej kobiet i nieletnich zaczyna palić. Kobiety palące w czasie ciąży rodzą dzieci lżejsze, często również z wadami.

  1. Nadmierne spożycie alkoholu

Ok. 3 mln osób nadmiernie spożywa alkohol , 600 tys. jest uzależnionych. Polska przoduje w wypijaniu wysokoprocentowego alkoholu na głowę rocznie. Wg statystyk :

Obserwuje się wzrost spożycia alkoholu przez młodzież w wieku 21-24 lat.

Rośnie liczba psychoz alkoholowych.

Jednocześnie zauważa się nowy styl picia alkoholu w Polsce. Modne są drinki, niskoprocentowe alkohole (piwo, wino).

Statystyki ostatnich lat podają, iż picie wzrasta wraz ze wzrostem dochodów, niższym wykształceniem, stanem wolnym osoby.

  1. Lekomania i narkomania

Lekozależność - w Polsce występuje masowe uzależnienie od następujących leków :

Narkomania - w Polsce szacuje się na podstawie statystyk z zakładów odwykowych, ośrodków Monar-u, że ok. 80-90 tys. osób jest na odwyku. (oficjalnie zarejestrowanych jest 8-9 tys. osób, ale co 10 jest rejestrowany, tak więc należy pomnożyć tą liczbę przez 10, by otrzymać rzeczywisty obraz). Ponad 500 tys. osób zetknęło się z narkotykami.

Terapia odwykowa niezmiernie trudna, zaledwie ok. 10% udaje się wyjść z nałogu.

Wyróżniamy narkotyki :

    1. pochodzenia roślinnego :

pochodne maku (opiaty) :

pochodne konopii indyjskich :