OTYŁOŚĆ

program rehabilitacyjno - leczniczy

„Uzdrowisko Szczawno - Jedlina” S.A.

Pion Lecznictwa

Opracowano na podstawie piśmiennictwa

SPIS TREŚCI

1. Wstęp

2. Leczenie dietetyczne

3. Leczenie ruchem

4. Wybór zabiegów balneologicznych zalecanych podczas pobyt w oddziale szpitala uzdrowiskowego w Szczawnie Zdroju

5. Psychoterapia

6. Przykłady zachowań w życiu codziennym

7. Ramy organizacyjne szpitala uzdrowiskowego

8. Program kuracji odchudzającej

I . WSTĘP

Otyłość stanowi jeden z najważniejszych problemów leczniczych i społecznych dotyczących współczesnego człowieka. Nie jest prostym następstwem dodatniego bilansu energetycznego, jak sądzono do niedawna, ale bardzo skomplikowanym procesem zmian biochemicznych i fizjologicznych, a także psychologicznych i socjologicznych. Według najnowszych danych ośrodków europejskich i amerykańskich 1/3 populacji osób dorosłych wykazuje nadwagę; tak zwana „amerykanizacja” sposobu życia z modą na. „fast food” i coca-cola również jest nie bez winy. Nieustannie wzrasta produkcja rolna w krajach wysoko uprzemysłowionych, a w USA dopuszcza się spożywanie produktów żywnościowych modyfikowanych genetycznie. Charakter zmian patologicznych powstałych w organizmie jest złożony i wielokierunkowy.

Bardzo prostym i łatwo dostrzegalnym tego wynikiem są postępujące zmiany zwyrodnieniowo - zniekształcające układu kostno- stawowego, zwłaszcza

kręgosłupa (a wtórne zmiany statyczno - dynamiczne powodują dalsze niszczenie układu szkieletowego). Jest to tylko wybrany, ale jakże przemawiający wizualnie przykład.

Tkanka tłuszczowa jest pochodzenia mezynchymalnego. Stanowiąc część układu siateczkowo - śródbłonnikowego, charakteryzuje się dużą aktywnością metaboliczną. Jest powszechnie przyjętym faktem, że liczba adypocytów jest uwarunkowana genetycznie. U osób nie otyłych liczba komórek tłuszczowych wzrasta do ok. 2. roku życia.

Od około 3. roku życia ich liczba, ani też rozmiary nie ulegają zmianie. Dopiero między 12-16 rokiem życia obserwuje się dalsze namnażanie komórek tłuszczowych i powiększenia ich wymiarów. Po tym okresie liczba komórek tłuszczowych już nie ulega zmianie do końca życia. U osób otyłych odnotowano postępujący wzrost liczby jak i rozmiarów komórek tłuszczowych . Komórki tłuszczowe po osiągnięciu krytycznej wartości ok. 0,8 μg - pobudzanie adypoblastów (komórek macierzystych) poprzez preadypocyty - przekształcają się w nowe adypocyty. Istnieje więc w ten sposób możliwość nieograniczonego zwiększania liczby komórek tłuszczowych. Poprzez ujemny bilans energetyczny można zahamować namnażanie komórek tłuszczowych u osób otyłych, co jest wielce istotne z punktu widzenia profilaktyki. Są znane różnice w ilości jak i wielkości komórek tłuszczowych w poszczególnych częściach ciała. Jednak największe różnice występują pomiędzy płciami: u płci żeńskiej komórki tłuszczowe w pośladkach są z reguły większe o około 20% w stosunku do płci męskiej. Także w okolicy ud u kobiet stwierdza się o około 90% większą koncentrację komórek tłuszczowych niż u mężczyzn. Zawartość tłuszczu w organizmie wzrasta wraz z wiekiem , co nie wynika ze wzrostu liczby komórek tłuszczowych, lecz zwiększenia w nich zawartości tłuszczu.

Ocenia się, że tzw. aktywność metaboliczna tkanki tłuszczowej jest podobnego rzędu co nerek, ale mniejsza o około 50% w stosunku do wątroby i różna dla komórek tłuszczowych w poszczególnych częściach ciała. Odróżniamy tzw. tkankę tłuszczową brunatną i białą. Brunatna tkanka tłuszczowa składa się z komórek tłuszczowych różniących się przemianą materii od komórek tkanki tłuszczowej białej. Tkanki różnią się też unaczynieniem oraz bogatym unerwieniem adrenergicznym. Morfologicznie stwierdza się w obrębie mitochondriów olipeptyd o masie cząstkowej 32000, który jest najważniejszym regulatorem wytwarzania ciepła (poprzez fosforylację oxydatywną). Brunatna tkanka tłuszczowa jest uważana za „magazyn” energii równoważący bilans energetyczny. Biała tkanka tłuszczowa wzrasta wraz z wiekiem i zależna jest od płci (u 30 letniego mężczyzny stanowi ok. 16% masy ciała, zaś u 50 letniego ok. 23%. U płci żeńskiej powyższe są wyższe o ok. 7%.

Proces tycia jest mechanizmem bardzo złożonym i polega na stopniowym wypełnieniu tłuszczem istniejących komórek tłuszczowych. Ocenia się, że przyrost masy ciała aż w 90% jest wynikiem zwiększenia się masy tłuszczowej, zaś tylko w ok. 10% zależy od przyrostu wody. Ponad 95 % całego tłuszczu ustrojowego jest zlokalizowane w tkance tłuszczowej i tylko ok. 5 % znajduje się w innych tkankach, a około 99% tłuszczu chemicznie składa się z trójglicerydów (w tym ok.. 1% wolnych kwasów tłuszczowych). Pozostaje 1% stanowią inne substancje tłuszczowe.

Tkanka tłuszczowa pełni niezwykle istotną dla organizmu rolę ochronną w stosunku do narządów położonych głębiej oraz bardzo ważną rolę termoizolacyjną. Jednak najbardziej istotna jest jej funkcja w przemianie energetycznej uwarunkowana tym, że zapasy tłuszczu wynoszą przeciętnie od 8 do 10 kg, co jest równoważne ok. od 73.000 do 91.000 kcal. W toku ewolucji pozwoliło to na uniezależnienie się od potrzeby stałego pobierania pokarmu. W warunkach fizjologicznych także białka nie są wykorzystywane jako źródło energii, dlatego też tłuszcz jest głównym, podstawowym jej źródłem.

Zawarta w pokarmach spożywczych energia jest wydatkowana poprzez:

• podstawową przemianę materii (jest to energia potrzebna do podtrzymania czynności organizmu ludzkiego będącego w spoczynku). Obliczono, że u dorosłego mężczyzny wynosi 1 kcal na 1,73 m² powierzchni ciała, co daje około 1500 kcal jako standardowe minimum energetyczne. U kobiet wartość ta jest mniejsza o ok. 10%,

• przekształcenie składników pokarmowych w substancje podlegające dalszej metabolizacji. Pokarmy zanim zostaną zmetabolizowane, muszą ulec różnego rodzaju przekształceniom. Powoduje to wydatek energii potrzebnej do dziennego przygotowania substancji pokarmowych jako tzw. specyficzny dynamiczny efekt spożytych pokarmów. Energia ta jest największa dla kobiet i dochodzi nawet do ok. 30% podstawy przemiany materii. Ocenia się, że ok.10% zawartej w pokarmach energii przypada na ww. wydatek energetyczny.

• praca fizyczna. (Ilość energii wydatkowanej na wysiłek fizyczny uzależniona od stopnia wytrenowania i postępu technicznego).

• wytwarzanie ciała. Uzyskiwana w organizmie ludzkim energia od ok. 25% do 40% ulega zamianie w energię pracy, pozostała część zamienia się w ciepło. Główną rolę w termogenezie przypisuje się brunatnej tkance tłuszczowej.

• wzrost organizmu i wytwarzanie zapasów energetycznych dotyczy głównie osób w okresach zdrowienia i rekonwalescencji po długotrwałych chorobach wyniszczających .

W stanie zdrowia wielkość poboru pokarmów jest regulowana wielkością wydatkowanej energii. Pobór ten uwarunkowany jest wpływem trzech różnych zjawisk fizjologicznych: uczucia głodu, sytości i apetytu. Czynniki te tworzą serwomechanizm czuwający nad zachowaniem stałej masy ciała tzw. apestat. Obecnie przyjmuje się, że za uczucie głodu odpowiedzialne są jądra brzuszno - środkowe podwzgórza (nucleus ventricomedialis), tworzą one tzw. ośrodek sytości, oraz jądra boczne podwzgórza (nucleus lateralis), tworzące ośrodek pobudzający apetyt. Znajduje się on pod wpływem wielu różnych bodźców: wzrokowych, węchowych, smakowych, dotykowych, psychicznych oraz bodźców interoreceptywnych płynących min. z przewodu pokarmowego. Po scaleniu tych wielu różnych bodźców w ośrodku sytości powstają bodźce odpowiedzialne za powstawanie odruchów spożywania pokarmów. Przyjmuje się, że czynnikiem pobudzającym uczucie sytości lub głodu jest stężenie fosforanu glukozy lub różnica tętniczo- żylna w zawartości glukozy we krwi przepływającej przez ośrodki sytości lub apetytu. Podaje się też wpływ stężenia wolnych kwasów tłuszczowych, wolnych aminokwasów lub też oddziaływanie ciepła wytworzonego poprzez specyficzne, dynamiczne oddziaływanie pokarmów; bierze się też pod uwagę wpływ amin katechalnych i endomorfin.

Zgodnie z przyjętą definicją otyłością nazywamy stan nadmiernego gromadzenia się w organizmie tłuszczy. W warunkach fizjologicznych tłuszcz stanowi ok.15% masy ciała, woda pozakomórkowa 23%, tkanka kostna - 4%, oraz tzw. tkanki aktywne metaboliczne - 58%.

U kobiet zawartość procentowa tłuszczy jest większa o ok. 5 - 7 % niż u mężczyzn. O otyłości mówimy wówczas, gdy tłuszcze stanowią więcej niż 25% masy ciała u mężczyzn i więcej niż 30% u kobiet.

W miarę starzenia się, zwiększa się procentowa zawartość tłuszczu.

Otyłość może, ale nie musi być przyczyną nadwagi.

Przy ustalaniu otyłości należy wziąć pod uwagę strukturę pacjenta.

Zawartość tłuszczu w organizmie określa się poprzez:

1. pomiar przeciętnej masy względnej tzw. ciśnienia właściwego ciała,

2. oznaczenie wody całkowitej w organizmie,

3. pomiar zawartości potasu w ustroju,

4. oznaczenie obszaru rozprzestrzeniania się gazów rozpuszczalnych w tłuszczach (cyklopropan, krypton promieniotwórczy) lub pomiar przewodnictwa elektrycznego organizmu.

Względna masa tłuszczu organizmu ludzkiego przeciętnie wynosi 0,940, zaś tkanek beztłuszczowych 1,097. Znając aktualną objętość ustroju ludzkiego (z różnicą objętości pęcherzyków płucnych, przewodu pokarmowego) oraz jego masę ciała można obliczyć jego przeciętną masę względną (zawartość tłuszczu jest tym większa, im przeciętna masa względna będzie mniejsza). Oznaczenie zawartości tłuszczu poprzez pomiar zawartości potasu lub wody organizmu jest oparty o fakt, że tłuszcze obojętne nie zawierają tych czynników. Znając tzw. przestrzeń potasową lub wodną można obliczyć masę tłuszczu danego ustroju. Jednak w codziennej praktyce powyższe metody nie mają szerszego zastosowania. Bardziej powszechny jest pomiar fałdu skórno - podskórnego w połowie długości mięśnia trójgłowego ramienia (norma grubości u mężczyzn nie przekracza 15 mm, zaś u kobiet - 25 mm).

W codziennej praktyce pomiarów można dokonywać też w okolicy pępka lub pod grzebieniem łopatki. Jest sprawą trudną określenie tzw. masy ciała należnej, a co za tym idzie stopnia otyłości u poszczególnych osób. Muszą zostać uwzględnione takie czynniki jak: wzrost i budowa morfologiczna, płeć, wiek, także ewentualne schorzenia towarzyszące. Dlatego używa się odpowiednich wzorów służących do określenia masy należnej ciała i stopnia nadwagi w odniesieniu do konkretnych osób. Najbardziej rozpowszechniony jest tzw. wzór Broca. Według niego masa należna w kilogramach = wzrostowi w centymetrach - 100. Odnośnie kobiet uzyskany wynik należy obniżyć o ok. 10%.

Wg wzoru Pottona

masa należna u mężczyzn = wzrost w cm-100 - wzrost w cm-100

20

dla kobiet = wzrost w cm - wzrost w cm - 100

10

Wg Lorentz`a masa należna = wzrost w cm -100 - 0,25 ( wzrost w cm - 150). Praktycznie używany jest również wzór Amerykańskiego Towarzystwa Ubezpieczeń na Życie wg którego masa należna= 50+0,75x (wzrost w cm - 150). Wzoru Lorentz`a i Amerykańskiego Towarzystwa Ubezpieczeń na Życie nie można stosować u ludzi ze wzrostem mniejszym niż 150 cm.

Jeżeli masa badanego pacjenta nie przekracza 10% masy należnej, określa się ją jako prawidłową. Obecnie najbardziej miarodajne jest stosowanie ilorazu masy ciała w kg do wzrostu wyrażonego w m².

Uzyskane wyniki jeżeli przekraczają 30 świadczą o otyłości, mieszczące się w przedziale od 24 do 29 świadczą o nadwadze.

Wśród czynników etiologicznych otyłości należy wymienić:

- czynniki genetyczne. Skłonność do nadmiernego gromadzenia tłuszczu dziedziczy się zgodnie z prawami Mendla.

Wg Magera, jeżeli rodzice nie są otyli to częstość wystąpienia otyłości u ich dzieci do 15 roku życia nie przekracza 10%. Jeżeli jedno z rodziców jest otyłe, ten odsetek wynosi ok. 40%, jeżeli zaś oboje rodzice są otyli odsetek ten wynosi aż 80%.

• czynniki psychiczne. Niepowodzenia życiowe, lęk, strach, stres są często kompensowane nadmierną podażą pokarmów. Szczególnie ważny jest wpływ bodźców płynących z kory mózgowej na ośrodek głodu i apetytu.

• czynniki neurogenne (jw.)

• czynniki hormonalne. Istotnym czynnikiem wzmagającym lipogenezę jest insulina. Podobne działanie mają glikokortykosteroidy anabolizujące. Ciekawym jest fakt neutralizowania działania sterydów nadnerczy przez nadmiar insuliny.

Wśród innych czynników wymieniane są: wychowawcze, zawodowe,

zwyczajowe, ekonomiczne i cywilizacyjne.

Wiadomo, że otyłość w ostatecznym rozrachunku jest wynikiem dodatniego bilansu energetycznego. Jednak wiadomo również, że dostarczenie jednakowych ilości energii u różnych osób może wywołać różne skutki termodynamiczne. Zależy to od zdolności do zużytkowania dostarczonej energii mniej lub bardziej „rozrzutnego”. W patogenezie otyłości niezwykle istotny jest udział upośledzonej termogenezy, indukowanej pobieraniem pokarmów, zimnem, stopniem aktywności układu adrenergicznego. Bezpośrednio po spożyciu pokarmów występuje podwyższenie wytwarzania ciepła będącego skutkiem rozkojarzenia fosforylacji oksydatywnej. Jednak u osób nie otyłych wzrost termogenezy jest dopasowany do aktualnego bilansu energetycznego tzn. w przypadku spożycia nadmiernej ilości pokarmów ulegają one spaleniu z wytworzeniem ciepła. Nie dochodzi więc do gromadzenia energii pod postacią trójglicerydów w komórkach tłuszczowych. U osób otyłych efekt termogeniczny jest upośledzony, przez co nadmiar energii jest gromadzony w komórkach tłuszczowych. Nadmierne spożywanie pokarmów i sprawność ustroju w wykorzystywaniu dostarczonej energii powodują stymulację komórek B wysp trzustkowych oraz hiperinsulinizm. Wywołuje to stymulację cyklu pentozowego dostarczającego potrzebny do syntezy kwasów tłuszczowych NADPH i ułatwiając przenikanie glukozy do komórek tłuszczowych. Oba te procesy zwiększają lipogenezę i hamują proces lipolizy. Powstałe trójglicerydy odkładają się w komórkach tłuszczowych, zwiększając ich objętość. Powoduje to wzrost zawartości tłuszczu w organizmie. W tym okresie powstawania otyłości tolerancja węglowodanów i reakcja tkanki tłuszczowej na czynniki lipolityczne jest prawidłowa. Stężenie wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi jest również prawidłowe. Utrzymujący się hipoinsulinizm stymuluje korę nadnerczy do wzmożonego uwalniania kortykosterydów; hamują one utylizację glukozy przez tkankę mięśniową i wzmagają lipolizę na poziomie komórek tłuszczowych. Wzmożony napływ wolnych kwasów tłuszczowych do wątroby stymuluje dalszą syntezę trójglicerydów. Wzrost ich stężenia wywołuje pojawienie się nietolerancji cukrów, pojawia się zmniejszona wrażliwość mięśni na insulinę pod wpływem wysokiego stężenia glikokortykosteroidów, powoduje to zwiększenie lipogenezy i wzrost komórek tłuszczowych. Wzmożona produkcja tkanki tłuszczowej zmniejsza wydatek energetyczny na utrzymanie ciepła. Nie podlega żadnym dyskusjom fakt, że otyłość obciąża układ sercowo- naczyniowy. Dzieje się to na skutek zwiększenia objętości krwi krążącej, wzrostu oporu naczyniowego i wzrostu rzutu serca na obwód. Dodatkowo występuje wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych i wzrost lepkości krwi. U podstaw tych zjawisk leży bogate unaczynienie tkanki tłuszczowej. W ekstremalnych przypadkach otłuszczenie serca upośledza jego funkcję kurczliwą. W piśmiennictwie pojawiły się doniesienia o wpływie rozmieszczenia tkanki tłuszczowej na częstość występowania zmian niedokrwiennych mięśnia sercowego oraz wylewów krwi do OUN. I tak, gdy nadmiar tkanki tłuszczowej lokalizuje się w okolicy śród - i nadbrzusza, częstość występowania wyżej wymienionych powikłań jest szczególnie duża. Mniejsza, gdy tkanka tłuszczowa w nadmiarze lokalizuje się w okolicy pośladkowo - biodrowej.

Znaczna otyłość wywołuje utrudnienie wentylacji płuc poprzez:

- usztywnienie i obciążenie rusztowania klatki piersiowej tkankę tłuszczową,

• uniesienia przepony poprzez rozrosłą tkankę tłuszczową w jamie brzusznej,

• pogłębienie naturalnej kyfozy piersiowej odcinka kręgosłupa.

Powstałe niedotlenienie i wzrost stężenia CO2 pobudza szpik kostny do wzmożonego wytwarzania erytrocytów, co dodatkowo obciąża „prawe serce”.

Zmniejszona ruchomość klatki piersiowej jest też przyczyną powstawania „zespołu sercowo - płucnego”.

Znany jest szkodliwy wpływ otyłości na funkcję wątroby, zarówno poprzez stłuszczenie komórek wątrobowych, jak i upośledzenie funkcji biochemicznej.

Udowodniono też większą częstość występowania kamicy moczanowej i zapalenia nerek u otyłych. Trzeba natomiast wyraźnie stwierdzić, że zmiany w układzie kostno - stawowym nie są tylko prostą wykładnią nadmiernego obciążenia układu ruchu, ale też wynikają ze skomplikowanych zmian biochemicznych, zmian funkcji pozostałych organów i układów. Otyłości często towarzyszy osłabienie popędu płciowego. Do ujawnienia się otyłości, obok wpływów środowiskowych, nieodzowne jest też oddziaływanie czynnika genetycznego oraz czynnika traumatyzującego.

Według patognomicznego podziału zaproponowanego przez Magera wyróżniamy następujące typy otyłości:

1. REGULACYJNĄ - w której patogeneza otyłości opiera się na rozkojarzeniu regulacji poboru pożywienia pod wpływem czynników: psychicznych, nerwowych, zapalnych, urazowych, hormonalnych, socjalnych, ekonomi -cznych, środowiskowych itp.

2. METABOLICZNA - w której pierwotnym czynnikiem powstawania otyłości jest wrodzone lub nabyte zaburzenie przemiany węglowodanowej i tłuszczowej.

Biorąc pod uwagę sposób rozmieszczenia nadmiaru tłuszczu, rozróżniamy:

1. OTYŁÓŚĆ GINOIDALNĄ - w której nadmiar tkanki tłuszczowej występuje w okolicy podkrętarzowej przedniej powierzchni uda, pośladków, wzgórka łonowego i brzucha.

2. OTYŁOŚĆ ANDROIDALNA - nadmiar tkanki tłuszczowej odkłada się w okolicy brzucha, bocznych powierzchni klatki piersiowej, pod mięśniem trójgłowym ramienia, karku, podbródka, pośladków.

Na podstawie określenia liczby i wielkości komórek tłuszczowych, wyróżniamy:

1. OTYŁOŚĆ HIPERTROFICZNĄ - która charakteryzuje się przerostem komórek tłuszczowych, hiperinsulinizmem i hipertrójglicerydemią. Często obserwuje się brak tolerancji na węglowodany i szybki postęp procesu miażdżycowego. Ważne jest, że w tej postaci otyłości wysiłek fizyczny likwiduje lub zmniejsza hiperinsulinizm. Zmniejszenie masy ciała u tych pacjentów może zahamować lub nawet cofnąć większość objawów hormonalnych i metabolicznych. Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w tej postaci choroby odpowiada tzw. otyłości ginoidalnej.

2. OTYŁOŚĆ HIPERPLASTYCZNA - charakteryzuje się wzrostem liczby komórek tłuszczowych ( uwarunkowany genetycznie) lub też wzrostem tkanki tłuszczowej w pierwszym roku życia. Ten patologiczny rozrost tkanki tłuszczowej może być wynikiem zmian genetycznych, zmian w OUN ( zmiany zapalne, nowotworowe itp.), mogą też być skutkiem przekarmienia w okresie niemowlęcym.

Ten typ otyłości jest mało podatny na wszelkiego rodzaju odchudzanie.

Kliniczne postaci otyłości:

1. otyłość uwarunkowana genetycznie

1. zespół Laurencea Moona i Budla,

2. zespół Gelneau,

3. zespół Morgagniego, Morella i Stewarta (hyperostosis frontalis),

4. choroba Dercuma ( adipositas dolorosa),

5. lipodystropia progresina,

6. adenolipomatosis,

7. inne: zespól nadnerczowo - płciowy, zespół Klinefeltera, Turnera, Steina

i Lerenthala, glikogeneza typ I.

1. Otyłość pochodzenia nerwowego; różne stany zapalne, urazy, wylewy, guzy,

także niedorozwój OUN.

2. Otyłość związana z zaburzeniami hormonalnymi:

1. otyłość okresu pokwitania,

2. otyłość okresu przekwitania,

3. otyłość ciężarnych,

4. otyłość w przebiegu zespołu Cushingo,

5. otyłość w niedoczynności tarczycy,

6. otyłość w przeroście gruczolaka końcówek B wysp trzustkowych,

7. otyłość w przebiegu cukrzycy

Rozpoznanie otyłości opiera się o wywiad, badanie przedmiotowe i badanie dodatkowe.

W wywiadzie należy ustalić:

1. sposób odżywiania się (ilość, skład, częstotliwość),

2. okres życia w którym pojawiła się otyłość (dzieciństwo, pokwitanie, przekwitanie, ciąża, rekonwalescencja po ciężkiej chorobie, przebyty uraz psychiczny, oraz OUN),

3. wydatek energetyczny uwarunkowany pracą fizyczną ( charakter pracy, sposób dojazdu itp.),

4. konflikty psychiczne,

5. zaburzenia endokrynologiczne ( dotyczące przysadki nerwowej, tarczycy, kory nadnerczy, układu insulinarnego trzustki, gruczołów płatowych),

6. przebyte choroby, szczególnie OUN, urazy OUN, choroby psychiczne,

7. wywiad rodzinny ( występowanie otyłości, cukrzycy),

W badaniu przedmiotowym należy zwrócić uwagę na:

1. wielkość nadwagi

2. charakter nadwagi (uogólniona czy miejscowa)

3. typ otyłości (androidalna, ginoidalna)

4. ewentualne następstwa otyłości w obrębie układu sercowo - naczyniowego, (nadciśnienie tętnicze, miażdżyca naczyń), oddechowego, przewodu pokarmowego, układu moczowego, endokynologicznego.

W badaniach dodatkowych należy uwzględnić dane uzyskane z wcześniejszego badania przedmiotowego odnośnie zmian np. w OUN, układzie endokynologicznym, oddechowym, sercowo - naczyniowym itp.

Na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego i wykonanych badań dodatkowych należy ustalić, czy mamy do czynienia z otyłością pierwotną uogólnioną, czy też wtórną do innych zaburzeń.

Należy również ustalić, czy otyłość jest tylko wynikiem zaburzonej regulacji spożywania pokarmów, czy też wynikiem pierwotnych zmian metabolicznych.

Wśród czynników przyczynowych należy uwzględnić udział elementów:

genetycznych, psychicznych, środowiskowych, socjologicznych.

Należy też uwzględnić ewentualne zmiany morfologiczne w OUN. Ustalenie rozpoznania otyłości wtórnej do pierwotnych zmian metabolicznych przy pełnej ekspresji klinicznej nie sprawia większych trudności, tak jak to ma miejsce przy zespole lub chorobie Geshinga, zespole Turnera, Klinefelta itp. Przy niepełnym obrazie klinicznym może spowodować duże trudności diagnostyczne.

Do leczenia należy kwalifikować każdego pacjenta, który wykazuje o co najmniej 20% większą masę ciała od wartości należnej lub większą o 10%, jeżeli otyłości towarzyszy zwiększenie poziomu trójglicerydów, cholesterolu, kwasu moczowego, ciśnienia tętniczego. Do leczenia należy kwalifikować również te osoby, które pomimo prawidłowej masy należnej ciała mają kliniczne cechy stłuszczenia. Względnymi przeciwwskazaniami do podjęcia leczenia są wszystkie ostre lub podostre stany zapalne, przewlekła niewydolność wątroby, nerek, aktywna choroba wieńcowa, czynna choroba żołądka i dwunastnicy. Przeciwwskazaniem są również choroby psychiczne przebiegające z depresją.

Zmniejszenie masy ciała może odbywać się:

• sposobami dietetycznymi,

• sposobami farmakologicznymi,

• poprzez zwiększenie wydatkowania energetycznego na pracę fizyczną, (każdy oddzielnie oraz wszystkie razem).

II. LECZENIE DIETETYCZNE

Leczenie otyłości winno zawierać następujące elementy.

• dieta,

• modyfikacja zachowań,

• aktywność fizyczna,

Podawane w różnych pozycjach piśmiennictwa normy, tabele należnej masy ciała -w wielu przypadkach nie powinny być osiągalne.

Podane normy dotyczą młodych osób, które utrzymywały idealną masę ciała od młodości. Osoba z prawidłową masą ciała, z mierną aktywnością fizyczną jest zdolna do utrzymania jej na jednakowym poziomie, gdy na 1kg. masy ciała będzie przypadać 30 kcal. W początkowej fazie odchudzania masa ciała szybko się obniża, głównie w wyniku utraty wody, w mniejszej części w wyniku utraty tkanki tłuszczowej. Przed przystąpieniem do leczenia dietetycznego należy obliczyć, ile kalorii potrzebuje nasz organizm dla utrzymania masy ciała na dotychczasowym poziomie. Uzyskujemy to mnożąc wielkość należnej masy ciała (nie aktywnej) przez 30. Utratę 1kg zapasów tłuszczowych można uzyskać poprzez ograniczenie 7000 kcal w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Jeżeli więc pacjent chce uzyskać spadek wagi ciała 1kg tygodniowo winien codziennie przyjmować o

7000 : 7= 1000 kcal mniej niż wynosi jego zapotrzebowanie codzienne.

Chudnąć 1 kg tygodniowo

=

Jeść 1000 kcal dziennie mniej

Jeżeli pacjent planuje wolniejszy spadek masy ciała np. w 2 tygodnie, to codziennie winien przyjmować o 500 kcal mniej. Przed przystąpieniem do leczenia należy uświadomić pacjenta, że nawet mimo intensywnego odchudzania pozostaje skłonność do tycia. Bardzo niekorzystne są wahania masy ciała - wielokrotne chudnięcie i tycie tzw. efekt jojo.

W trakcie leczenia dietetycznego zmniejsza się wydatek energetyczny, dlatego też w kolejnych kuracjach coraz trudniej jest uzyskać efekt odchudzający. Dla uzyskania trwałego rezultatu niezwykle ważna jest zmiana niekorzystnego stylu życia i odżywiania. Nie należy stosować rygorystycznych reżimów dietetycznych, znacznie lepiej dostosować dietę do potrzeb i przyzwyczajeń pacjenta. Leczenie dietetyczne należy rozpocząć od określenia, ile naprawdę pacjent zjada. W pierwszym tygodniu należy pouczyć pacjenta o konieczności ważenia produktów żywnościowych i spisywania wszystkiego co jest spożywane i obliczenie odpowiedniej ilości kalorii wg odpowiednich tabel. ( patrz dalej)

To uświadomi pacjentowi, ile kalorii naprawdę spożywa codziennie. Należy pamiętać, że duża objętość potraw niskokalorycznych odpowiada małej ilości potraw wysoko kalorycznych. Przykładowa kaloryczność 100g różnych potraw: warzywa -35, owoce - 53, potrawy mączne -176, mięso - 265, słodycze - 530, tłuszcze - 700 np.3 główki sałaty ( ok.300g =100kcal) odpowiada 3 łyżeczkom masła (14g).

Wskazane jest (zwłaszcza u osób bez nadciśnienia) spożywanie wody (nawet 6 -8 szklanek).

Można pić gorzką herbatę, kawę, mleko odtłuszczone, soki. Najlepsza jest niegazowana woda mineralna (ok.4 szkl. dziennie). Odchudzanie powinno być bezpieczne, dlatego też w diecie muszą znaleźć się wszystkie niezbędne dla organizmu składniki, tylko w zmniejszonej ilości. Należy pamiętać, że co najmniej połowa spożywanych tłuszczy znajduje się w mięsie. Należy je więc przed spożyciem usunąć. Spróbować nie smarować pieczywa ani masłem, ani margaryną, a mleko pić tylko odtłuszczone ( ok. 0,5% tł.), jeść chude sery. Jarzyny najlepiej jeść na surowo ( bez ograniczeń ilościowych). Produktami niskotłuszczowymi są pokarmy skrobiowe (pieczywo, kasze, ryż), dlatego też bardziej od eliminowania chleba i ziemniaków ważniejsze jest eliminowanie cukru, tłuszczu i spożywania z pieczywem tłustych serów i wędlin. Dla osób lubiących smak słodki, można stosować przez pewien czas zastępcze środki słodzące. Potrawy z chudego mięsa, drobiu, ryb najlepiej gotować lub piec w folii. Groch, fasola są produktami praktycznie beztłuszczowymi, będąc jednocześnie źródłem białka i błonnika. Głównym składnikiem diety są białka stanowiące główny element wzrostu i regeneracji komórek. Węglowodany są niezbędnym dostarczycielem energii, tłuszcze nagromadzone jako energia zapasowa oraz niezbędne składniki mineralne, witaminy, mikro i makroelementy.

Należy wiedzieć, że:

1g węglowodanów i 1 g białek dostarczają po 4 kcal, a 1g tłuszczu dostarczy 9 kcal energii.

W zależności od zawartości, składniki odżywcze można dzielić na następujące grupy: warzywa, owoce, produkty zbożowe, produkty mleczne, produkty nabiałowe, produkty mięsne, produkty tłuszczowe . Poprzez zamienne spożywanie produktów z tej samej grupy, dietę można zamienić od 800do 1000 kcal dziennie i obejmować następującą ilość produktów z poszczególnych grup:

Ilość kcal/dzień

owoce 100

warzywa 200

produkty zbożowe 260

„ mleczne 190

„ nabiałowe 120

„ mięsne 90

„ tłuszczowe 40

razem 1.000

Wzór przybliżonego żywienia dziennego:

Śniadanie I: płatki kukurydziane, owsiane (musli) z odtłuszczonym

mlekiem lub mała ilość chleba (1 kromka), chrupki, pieczywo

gruboziarniste, razowiec, pumpernikiel, suchary, crisp, bread,

krakersy z chudym twarogiem, kawa z mlekiem lub herbata bez

cukru.

Śniadanie II: pieczywo np. 2 kawałki chleba chrupkiego, kefir, jogurt, owoce.

Obiad: pierwsze danie zupa (pod warunkiem, że jest to czysty wywar z jarzynami,

bez tłuszczu, śmietany i mąki).

Drugie danie - potrawy z chudego mięsa, drobiu, ryż z surówkami lub

gotowanymi jarzynami.

Najlepiej spożywać na talerzu deserowym (mniejszy od obiadowego),

którego przynajmniej ½ powinny pokrywać jarzyny.

Podwieczorek: surówka z jarzyn lub owoce, galaretki lub mus jabłkowy.

Kolacja: potrawa gorąca - ryba z sałatą jarzynową lub omlet ze szpinakiem lub też

mała ilość chleba (1/2 kromki) z chudym twarogiem

lub wędliną.

Przybliżona wartość energetyczna tak przyrządzonych posiłków wynosi:

śniadanie i 200 kcal

śniadanie ii 150 kcal

obiad 350 kcal

podwieczorek 100 kcal

kolacja 200 kcal

Inny przykład dziennego jadłospisu to:

śniadanie i - mleko (1 szklanka), płatki kukurydziane (3 łyżki),

śniadanie ii - jogurt (1/2 szklanki), chrupki (1 szt.), owoce, kawa (bez cukru),

obiad - mięso (50g), ziemniaki (1 średni) warzywa,

podwieczorek - owoce,

kolacja - chleb (1 kromka), ser (20g) lub chuda wędlina (10g), warzywa, herbata

(bez cukru).

Warzywa w zależności od zawartości węglowodanów i wartości energetycznej można podzielić na:

1. do 25 kcal/100g: boćwina, brokuły, cebula, cykoria, grzyby, kabaczki, kalafior, kalarepa, kiszona kapusta, ogórki, papryka, pomidor, rabarbar, rzepa, rzodkiewka, sałata, szparagi, szpinak. Można jeść bez ograniczeń

2. od 25 kcal do 50 kcal/110g: bób , brukiew, brukselka, buraki, dynia, fasolka (strączki), groch suchy, jarmuż, kapusta czerwona i włoska, marchew, pietruszka, por, seler, salsefia. Można spożywać w ramach dziennej ilości kalorii.

• ziemniaki posiadają wartość kaloryczną ok. 60 kcal/100g,

• konserwowany groszek, kukurydza posiadają ok. 70 kcal /100g,

• suszony groch, fasola, soczewica, posiadają ok. 350 kcal /100g,

• ziarna soi posiadają ok.400 kcal/100g

Owoce zawierają różne ilości cukru (od 7% do 20%).

W kuracjach odchudzających zaleca się spożywanie owoców w ilościach dopowiadających 100 kcal dziennie.

OWOCE ŚWIEŻE

Rodzaj	100 kcal		Ilość kcal W 100g
		Miara kuchenna		Ilość w gramach
agrest	¾ szklanki	160	61
ananas konserwowy	3 plastry	145	74
arbuz	1 połówka	830	12
avocado	1 mały	60	125
banany	1 mały	140	72
brzoskwinie	2 średnie	200	53
cytryny	3 średnie	400	24
czarne jagody	1szklanka	160	61
czereśnie	11/2 szklanki	200	48
grapefruit	1 duży	330	24
gruszki	2 małe	200	44
jabłka	2 średnie	220	36
jeżyny	1 szklanka	61	160
kiwi	2 sztuki	145	66
maliny	1 szklanka	160	65
mandarynki	4 sztuki	280	32
mango		145	66
melon		330	30
morele	6 sztuk	200	48
nektarynki	1 1/2 sztuki	155	65
papaja		250	39
pomarańcze	2 małe	250	36
porzeczki czarne	2 szklanki	160	65
porzeczki czerwone	2 1/2 szklanki	200	56
poziomki	3 szklanki	280	36
renklody	3 sztuki	145	68
śliwki	10 sztuk	160	64
truskawki	20 sztuk	280	32
winogrona	30 sztuk	145	68
wiśnie	40 sztuk	200	52
żurawiny	1 szklanka	200	49

OWOCE SUSZONE

daktyle - 3 sztuki ok. 40g odpowiada 272 kcal w 100g

figi - 1 ½ sztuk ok. 35g odpowiada 297 kcal w 100g

śliwki - 5 sztuk ok. 40 g odpowiada 265 kcal w 100g

PRZETWORY OWOCOWE

	100 kcal		Ilość
		Miara kuchenna		Ilość w gramach
galaretka		160	60
kisiel		100	100
mus jabłkowy		80	119
dżem niskosłodzony	6 łyżeczek	60	160
dżem wysokosłodzony	4 łyżeczki	40	250
kompot	2/3 szklanki	125	80
napój owocowy	1 szklanka	250	40
syrop owocowy		35	280

Produkty zbożowe zawierają następujące wartości energetyczne

chleb zwykły 1 kromka-50g = 100kcal; w 100g - 210 kcal

chleb chrupki 1 kromka -10g = 37 kcal; w 100g - 370 kcal

bułka paryska 1 kromka - 20g = 50 kcal; w 100g - 225 kcal

bułka kajzerka 1 mała - 50g = 125 kcal; w 100 g - 240 kcal

pumpernikiel 1 kromka - 45g = 110 kcal; w 100g - 245 kcal

sucharki 1 sztuka - 10g = 30 kcal; w 100g - 300 kcal

mąka 1 łyżeczka - 15g = 35 kcal; w 100g - 345 kcal

kasze 1 łyżka - 20g = 50 kcal; w 100g - 350 kcal

ryż 1 łyżka - 20g = 70 kcal; w 100g -350 kcal

makaron ½ szklanki - 20g = 70 kcal w 100g - 360 kcal

otręby pszenne 1 łyżka - 10g = 25 kcal w 100g - 250 kcal

płatki kukurydziane 1 łyżka - 10g = 40 kcal w 100g - 390 kcal

Produkty mleczne

mleko 25 tłuszczu 1 szklanka = 200g w 100g - 46 kcal

mleko zsiadłe, kefir 1 ½ szklanki = 200g w 100g - 46 kcal

maślanka 1 ½ szklanki = 300g w 100g - 30 kcal

jogurt owocowy ½ = 100g w 100g - 94kcal

Około 130 kcal zawartych jest w100 g produktów nabiałowych i mięsnych:

ser twarogowy , dwa jaja, cielęcina, wołowina ,kura, królik, wątroba, polędwica,

chuda kiełbasa, dorsz, karmazyn, karp, śledź.

Uwzględniona do spożycia ilość tłuszczu o wartości energetycznej 40 kcal zawarta jest w 5 g = 1łyżeczce: masła, margaryny lub oleju.

Zaleca się spożyć tę ilość tłuszczy jako sos typu winegret z octem winnym, wodą

i ziołami lub jako dodatek do surówki z warzyw.

Dla leczącego swoją otyłość pacjenta, produktami żywnościowymi nie wskazanymi są:

tłuste mięso, wędliny, ryby, tłuszcze, pełno tłuste mleko i jego przetwory, a także cukier i jego pochodne, w tym czekolada.

Bardzo ważne jest unikanie napojów alkoholowych i piwa, jako produktów

wysokoenergetycznych, natomiast zaleca się:

warzywa i owoce niskokaloryczne, chude mleko i jego przetwory, chude ryby,

chude mięso, wędliny, białko jaj.

Przyprawy winny być łagodne ,takie jak: kwasek cytrynowy, sok z cytryny, koperek, cebula, czosnek, majeranek, kminek, wanilia, cynamon, goździki.

Błonnik, tzw. ”włókno pokarmowe” zwalnia trawienie i wchłanianie węglowodanów, przyspieszając perystaltykę - zapobiega zaparciu, jest składnikiem warzyw, owoców, otrąb, chleba razowego .

PRZYKŁAD TYGODNIOWEGO JADŁOSPISU

DIETA ok. 1000 kcal/dzień.

Poniedziałek

śniadanie I: chleb zwykły-jedna kromka/100kcal/,szynka wołowa 30 g /60kcal/

śniadanie II: ser twarogowy chudy/70g/-70kcal,pomidor 1szt/20kcal pumpernikel

1kromka/110kcal

obiad : omlet z 2 jaj ze szpinakiem /160kcal/ , kefir /200ml 100 kcal,

podwieczorek: : pomarańcza/szt./50kcal surówka z marchwi, selera,

jabłka/100g/- kcal, chleb graham /kromka/ 100kcal/

razem 980k

wtorek :

śniadanie I: kawa z mlekiem/szklanka/100kcal,chleb graham /kromka/100kcal,

jajko na miękko /sztuka/ 70kcal

śniadanie II: chrupki/2kromki =70 kcal/ papryka /1sztuka=20kcal/

obiad : klops cielęcy/upieczony/100g=180kcal,ryż 2 łyżki =140kcal,

cukinia 100g=70kcal

podwieczorek : gruszka/sztuka=50kcal/

kolacja: napój z kwaśnego mleka z koperkiem, grapefruit 1/2=50kcal

razem 950 kcal

środa :

śniadanie I: mleko /szklanka100kcal/ płatki kukurydziane 2łyżki

80kcal/ truskawki 10 sztuk=30kcal/

śniadanie II: chleb zwyczajny /kromka=100kcal/ polędwica wędzona

30g=60kcal, sałata 2 liście=5kcal.

obiad : żurek z serwatki 150g=40 kcal filety z morszczuka 80g=60kcal,olej

roślinny,1łyżeczka=40kcal, ziemniaki pieczone z kurczakiem 2szt. małe

bułki, brukselka 150g=60kcal,kisiel 100g=100kcal

podwieczorek: jabłko 1 szt.

kolacja: pierogi leniwe z twarogu chudego 100g = kcal, jajko 1 szt. + 70 kcal,

mąka 1łyżka = 35 kcal

razem = 980 kcal

czwartek:

śniadanie I: mleko 1 szkl. - 100 kcal, chleb razowy 1 kromka 100 kcal,

margaryna Kama ½ łyżeczki - 12 kcal, ser żółty 20g - 55 kcal śniadanie II: chrupki 2 szt. - 70 kcal, twaróg chudy 80g - 80 kcal

obiad: sztuka mięsa (wołowe bez kości) 100g - 130 kcal, ziemniaki 2 małe -

• kcal, buraki 50g - 50kcal, koktajl (mleko kwaśne + truskawki) -

1 szklanka - 100 kcal

podwieczorek: pomarańcza 1 szt. - 50 kcal

kolacja: ryż 1 łyżka - 70 kcal, owoce 100g - 50 kcal, cukier 1 łyżeczka - 20 kcal

piątek

śniadanie I - chleb razowy 1 kromka - 100 kcal, twaróg chudy 60g - 60 kcal,

rzodkiewka 5 szt.- 5 kcal

śniadanie II - jogurt 100 ml - 100 kcal, chrupki 2 szt - 100 kcal, sałata 2 liście -

5 kcal

obiad: zupa ogórkowa bez śmietany 200g - 80 kcal, ryba gotowana 50g - 40 kcal,

jarzyny 100g - 40 kcal, ziemniaki 2 małe sztuki - 60 kcal,

podwieczorek: grapefruit 1 szt. - 100 kcal

kolacja: śledź marynowany 100g - 70 kcal, surówka z jarzyn 100g -70 kcal, chleb

zwykły 1 kromka -100 kcal

razem 960 kcal

sobota

śniadanie I- mleko 1 szklanka - 100 kcal, kasza manna 2 łyżki-100 kcal,

poziomki lub maliny ½ szklanki - 80 kcal,

śniadanie II- twaróg chudy 60g-60 kcal, rzodkiewka 5 szt. -5 kcal

jajko na twardo 1szt - 70 kcal

obiad - zupa pomidorowa czysta - 200ml - 40 kcal, kurczak (chudy

z kością) 150g - 120 kcal, 2 łyżki ryżu -140 kcal, marchew 100g -

- 30 kcal

podwieczorek - jabłko 1 szt. - 40 kcal,

kolacja - chleb zwykły ½ kromki-50 kcal, flaki /wyrób mrożony/ 100 g -

100 kcal

niedziela

śniadanie I- chleb graham 1 kromka-100kcal, szynka konserwowana 30g - 40

kcal, margaryna kama 1\2 łyżeczki -12 kcal,

śniadanie II - jogurt 100ml-100kcal, krakersy 80 kcal,

obiad - barszcz czysty 200ml - 40 kcal, pieczeń wołowa, 100g- 180 kcal,

ziemniaki 2szt - 60kcal, jarzyna, surówka 100g - 70 kcal, galaretka

owocowa 100g -60kcal ,

Ponadto codziennie należy wypić 8 szklanek płynu, w tym 4 szklanki wody mineralnej , herbata, kawa bez cukru, bulion z 1 kostki, sok pomidorowy, sok jarzynowy mieszany, coca-cola light.

Pacjent winien sam prowadzić codzienny spis posiłków i ich kaloryczność w celu samokontroli.

WARTOŚĆ KALORYCZNA 100g produktów spożywczych.

nabiał

mleko 2% tłuszczu 46 kcal	jogurt owocowy 94 kcal
kefir 2%tłuszczu 46 kcal	maślanka 28 kcal
ser camembert 264 kcal	ser edamski 288 kcal
ser topiony krem 29 kcal	ser topiony tłusty 224 kcal
bryndza 285 kcal	ser twarogowy tłusty 165 kcal
śmietana kremowa 290 kcal	lody 156 kcal
jaja kurze 138 kcal

mięso

baranina tusza 228 kcal	cielęcina tusza 114 kcal
wieprzowina tusza 290 kcal	schab surowy 119 kcal
kotlety schabowe 237 kcal	szynka chuda 177 kcal
szynka tłusta 254 kcal	wołowina tusza 127 kcal
pieczeń wołowa 120 kcal	polędwica 116 kcal

konserwy mięsne

mielonka wieprzowa 240 kcal	pasztet popularny 402 kcal
szynka mielona 143 kcal

podroby

flaki wołowe 82 kcal

wątroba 140 kcal

drób

indyk 58 kcal	kurczak 102 kcal
kaczka 198 kcal	pasztet z drobiu 272 kcal

wędliny

kiełbasa zwyczajna 203 kcal	kiełbasa myśliwska 265 kcal
parówki 294 kcal	szynka gotowana 389 kcal
pasztetowa 348 kcal

ryby świeże

dorsz-filet 64 kcal	flądra 28 kcal
halibut 92 kcal	karmazyn 71 kcal
karp 50 kcal	makrela 111 kcal
morszczuk 48 kcal	pstrąg 57 kcal
sandacz 40 kcal	szczupak 44 kcal
śledź 90 kcal	węgorz 98 kcal

ryby wędzona

flądra 53 kcal	łosoś 169 kcal
makrela 155 kcal	pikling 137 kcal
szprot 147 kcal	węgorz 231 kcal

konserwy rybne

szprot w oleju 360 kcal	śledź w oleju 341 kcal
śledź w pomidorach 173 kcal	śledź marynowany 200 kcal

tłuszcze

boczek wędzony 475 kcal	majonez 637 kcal
margaryna 747 kcal	masło 742 kcal

przetwory zbożowe

kasza gryczana 359 kcal	kasza manna 353 kcal
makaron 368 kcal	mąka 345 kcal
płatki kukurydziane 387 kcal	ryż 353 kcal
chleb graham 201 kcal	chleb zwykły 205 kcal
chleb razowy 197 kcal	pieczywo chrupkie 370 kcal
bułki 225 kcal

warzywa

botwina 24 kcal	brukselka 44 kcal
buraczki 32 kcal	cebula 28 kcal
cykoria 16 kcal	fasola strączki 36 kcal
groszek zielony 44 kcal	groszek konserwowy 78 kcal
kalafior 16 kcal	kalarepa 24 kcal
kapusta biała 28 kcal	kapusta czerwona 36 kcal
marchew 26 kcal	kapusta kwaszona 16 kcal
ogórki 8 kcal	papryka 24 kcal
pomidory 24 kcal	koncentrat pomidorowy 110 kcal
rabarbar 12 kcal	rzodkiewka 8 kcal
sałata 16 kcal	seler 36 kcal
szpinak 16 kcal	ziemniaki 60 kcal
pieczarki 24 kcal	rzepa 24 kcal

owoce

agrest 61 kcal	arbuz 12 kcal
banany 68 kcal	brzoskwinie 53kcal
cytryny 24 kcal	czarne jagody 61 kcal
czereśnie 48 kcal	grejpfrut 24 kcal
gruszki 44 kcal	jabłka 36 kcal
jeżyny 61 kcal	maliny 65 kcal
mandarynki 32 kcal	morele 48 kcal
pomarańcze 36 kcal	śliwki 64 kcal
truskawki 32 kcal	winogrona 68 kcal
wiśnie 52 kcal	żurawiny 49 kcal

owoce

suszone

daktyle 272 kcal	figi 297 kcal
morele 308 kcal	rodzynki 292 kcal
śliwy 265 kcal

dżemy owocowe niskosłodzone 160 kcal	orzechy ziemne 43 kcal
dżemy wysokosłodzone 250 kcal	orzechy włoskie 303 kcal
kompoty owocowe 80 kcal	orzechy laskowe 349 kcal

słodycze

cukier 400 kcal	miód 320 kcal
czekolada 555 kcal	herbatniki 450 kcal
wafle 467 kcal	karmelki 390 kcal
napoleonki 324kcal
drożdżówki 21 kcal
paluszki słone 384 kcal

napoje

coca - cola 44 kcal	sok pitny 40 kcal
syrop owocowy 264 kcal	sok pomidorowy 25 kcal
sos ketchup 105 kcal	piwo jasne 49 kcal
wino półsłodkie 100 kcal	wódki 225 kcal

Przykłady potraw niskokalorycznych:

napoje:

- koktajl truskawkowy

(100 kcal) 100g kefiru + 100g truskawek (mogą być mrożone) + 5 g. cukru.

• kwas z buraków (35 kcal): buraki 50g + cytryna 10g + 1g drożdży + 5g cukru + skórka od chleba; buraki zetrzeć na tarce o dużych oczkach, zalać ciepłą, przegotowaną wodą, dodać sól do smaku, roztarte drożdże z cukrem, wymieszać, włożyć skórkę od chleba. Po sfermentowaniu zlać do butelek, zakorkować, wynieść do chłodnego miejsca. Podawać po 2 dniach. Można dodać sok z cytryny do smaku.

• napój z kiszonej kapusty (10 kcal): sok z kiszonej kapusty (100g) + woda (100g) + koncentrat pomidorowy (5g) + zielona pietruszka (2g) + sól do smaku.

wodę przegotować, ostudzić, wlać do kiszonej kapusty i koncentratu

pomidorowego, dodać drobno posiekaną pietruszkę i sól do smaku.

• napój z kwaśnego mleka i koperku ( 100 kcal): mleko kwaśne (200g ) + świeży koperek (5g ) + sól do smaku.

• mleko kwaśne rozbić, dodać sól do smaku, wymieszać z drobno posiekanym koperkiem.

• napój z serwatki i warzyw ( 80 kcal ) ; serwatka (150 g ) + marchew ( 100g ) + pomidory ( 100g ) + seler ( 50g ) + zielona pietruszka ( 50g ) + sól .

Warzywa pokroić, odcisnąć sok z marchwi, dodać do serwatki + sól do smaku,

roztrzepać, wymieszać z pietruszką.

• napój hiszpański ( Gazacho 200 ml = 50 kcal )

Sok pomidorowy 500 ml + cebula ( 1 szt. ) + pomidory 2 szt.+ papryka zielona

1 szt. + czosnek zmielony 3 ząbki + 70 ml soku z cytryny + ocet winny 50 ml +

pieprz 5 g. Warzywa obrać ze skórki ( wyrzucić pestki ) drobno pokroić, dodać

roztarty czosnek i przyprawy, wymieszać. Podawać po kilkugodzinnym

schłodzeniu w lodówce.

• Potrawy z warzyw i owoców 100g = 70 kcal

• surówka z warzyw

warzywa pokroić ( lub utrzeć ) i wymieszać w następujących zestawieniach:

• cykoria + ogórek kiszony + seler + szczypiorek,

• kapusta biała + jabłko + cebula,

• marchew + cebula,

• kapusta kiszona + seler + marchew,

• kapusta kiszona + papryka + sałata,

• kalarepa + jabłko + koperek,

• pory + groszek zielony + jabłko,

• pory + papryka + jabłko,

• sałata + papryka + kukurydza z puszki,

• papryka + ugotowana soja + podsmażane pieczarki + cebula,

dodać jeden z sosów: kefir wymieszany z musztardą, solą, pieprzem i sokiem z cytryny, ocet winny wymieszany z olejem roślinnym, wodą, musztardą, rozgniecionym czosnek, sól, przyprawy do smaku. Można dodać rybę w oleju.

• kabaczek duszony (50 kcal ): obrać, oczyścić z miąższu (150g) pokroić w kostki + cebulę (20g) pokroić podsmażyć w oleju (5g) + przyprawy: czosnek, chili, sól (dusić).

• gołąbki z mięsem biała kapusta 150g + ryż 20g + wołowina bez kości 30g + cebula 10g + sól + pieprz.

Liście kapusty sparzyć w wodzie. Pokrojoną cebulę dusić bez tłuszczu, dodać mięso i zemleć, doprawić solą i pieprzem. Nadzienie zawinąć w liście kapusty, zalać posoloną wodą i udusić. Można zapiekać w piekarniku.

Potrawy z drobiu

• kura gotowana ( 180 kcal )

kura 150g + włoszczyzna 30g + sól, pieprz.

• kurczak z rożna ( 140 kcal) 150g + sól

• risotto z kury ( 210 kcal ): 100g kury + 20g włoszczyzny + ryż 20g + sól, pieprz, papryka.

Kurę posolić, zalać wodą, gotować z dodatkiem włoszczyzny. Ugotowane mięso zemleć razem z włoszczyzną. Dodać gotowany przez 15 minut ryż w dużej ilości wody, wymieszać i przyprawić. Włożyć do formy i upiec w piekarniku.

kura w galarecie (80 kcal)

100g kury + włoszczyzna bez kapusty 20g + 2g zieleniny + sól

Ugotować włoszczyznę. Oddzielić mięso od kości i pokroić.

Wywar odcedzić, dodać namoczoną żelatynę. Zagotować i ostudzić. Przecedzić.

Ułożyć na salaterce kawałki mięsa i warzyw, zalać sklarowanym wywarem i ostudzić.

pieczona indyczka ( 60 kcal )

100 g indyczki natrzeć solą, owinąć w folię. Upiec w piekarniku na brytfannie do której dodać trochę wody, którą należy uzupełniać w czasie pieczenia.

Potrawy z ryb

ryba z wody ( 60 kcal )

80 g filetów z morszczuka + 50g włoszczyzny + sól.

Warzywa zalać gotującą się wodą, posolić. Do wywaru włożyć rybę i gotować przez około 20 minut. Rybę podawać z warzywami z wywaru.

ryba po grecku ( 120 kcal )

Filety z ryb + 100g włoszczyzny bez kapusty +10g cebuli + 8g koncentratu pomidorowego + 3g mąki + 5g oleju roślinnego + sól, majeranek.

Filety natrzeć majerankiem i solą i obsmażyć. Na pozostałym tłuszczu obsmażyć pokrojoną cebulę. Do rondla włożyć pokrojone warzywa, cebulę i koncentrat pomidorowy i poddusić. Dołożyć rybę i udusić pod przykryciem przez 15 minut.

kebab rybny ( 110 kcal )

Filety z ryb 80g + 50g pomidorów + 50g cebuli + 5g oleju roślinnego + sól + pieprz. Rybę i paprykę pokroić w kostkę, pomidory i cebulę w ćwiartki. Zmieszać kolejno składniki w oleju, posolić, popieprzyć. Nabijać na szpady - opiekać na grilu.

ryba pieczona ( 60 kcal )

80g ryby + 3g oleju roślinnego + sól + czosnek.

Rybę natrzeć solą z roztartym czosnkiem, skropić olejem i zawinąć w folię. Upiec w piekarniku.

Podczas kuracji niezwykle istotne są modyfikacje dotychczasowych zachowań.

Wiadomo jest, że kuracja odchudzająca daje o wiele lepsze rezultaty, gdy jest prowadzona grupowo. Niezwykle ważne jest oddzielenie spożywania pokarmów od wszelkich innych czynności np. oglądanie telewizji, czytanie itp. Czynności te mogą kojarzyć się z jedzeniem i głodem. Emocje i stres nie powinny być uspakajane jedzeniem. Gdy pacjent odczuwa głód, nie powinien reagować na niego błyskawicznie. Należy próbować opóźniać jedzenie nawet o 10 minut na początku.

Uczucie głodu jest zjawiskiem falującym; nasila się i spada. Można przetrwać uczucie największego głodu przez wykonywanie czynności zastępczych, np. spacer, jazda na rowerze, gimnastyka, prysznic, mycie samochodu, hobby itp.

Należy bezwzględnie zwrócić uwagę na spożywanie tzw. ukrytych kalorii np. masło do jarzyn, cukier do słodzenia. Należy je eliminować. Wyraźnie należy stwierdzić, że spożywanie dodatkowych 100 kcal dziennie w skali roku może dać przybór 10 kg wagi.

DOBRE RADY (które ułatwią odchudzanie )

• jedz wolno, z przerwami, zastanawiając się czy naprawdę chcesz jeść więcej,

• jedz wolniej, tak aby powstały naturalne odruchy fizjologiczne,

• wybieraj produkty wymagające intensywnego żucia,

• nie popijaj jedzenia,

• zaprzestań jedzenia i odejdź od stołu, gdy jesteś jeszcze trochę głodny,

• ustal sobie własny plan posiłków, dostosowany do charakteru pracy,

• jedz w jednym miejscu,

• nakładaj od razu całą porcję (nie dokładaj),

• nie zjadaj resztek, tylko wyznaczone porcje,

• gdy odczuwasz głód, wypij szklankę wody lub zjedz kawałek owocu,

• jedynie zrównoważona dieta, która będzie przestrzegana przyniesie skutek,

• wybieraj potrawy niskokaloryczne,

• nie spożywaj tłustych kawałków mięsa, drobiu,

• zamiast smażonego mięsa, spożywaj gotowane, duszone z wodą, pieczone na rożnie lub w folii,

• ogranicz ilość przypraw i soli,

• kupuj produkty żywnościowe bez nadmiaru,

• produktów żywnościowych nie kupuj w trakcie głodu,

• kupuj tylko wg przygotowanego uprzednio spisu.

III. LECZENIE RUCHEM

Jest wiadomym, że zwiększenie aktywności fizycznej u pacjenta ułatwia spadek masy ciała, aktywność fizyczna zmniejsza ilość tkanki tłuszczowej przy jednoczesnym utrzymaniu sprawności mięśniowej, wysiłek fizyczny zwiększa wydolność fizyczną, poprawia też samopoczucie.

Plan ćwiczeń możliwych do samodzielnego wykonywania obejmuje:

• chodzenie,

• jogging ( chodzenie naprzemienne z bieganiem ),

• jazdę na rowerze stacjonarnie i w terenie,

• pływanie.

Pacjent sam może wybrać odpowiedni poziom ćwiczeń, dostosowany do swoich możliwości i w miarę treningu zwiększać go. Każde z ćwiczeń składa się z 4 części:

• rozciąganie mięśni trwające około 5 min,

• rozgrzewka trwająca około 5 min,

• aktywność właściwa,

• powrót do spoczynku trwający około 5 min,

Ćwiczenia należy wykonywać regularnie co najmniej 3 x tydzień.

Najlepszym sposobem właściwej oceny doboru poziomu ćwiczeń jest badanie częstości akcji serca mierzonej na nadgarstku, szyi, klatce piersiowej. W czasie wysiłku należy osiągnąć właściwą dla swojego wieku częstość akcji serca:

Wiek w latach Liczba uderzeń serca /min

10 - 19 140 - 170

20 - 29 130 - 160

30 - 39 120 - 150

40 - 49 110 - 140

50 - 59 100 - 130

60 - + 90 - 120

Rozciąganie zwiększa ruchomość i przygotowuje ciało do ćwiczeń.

1. Rozciąganie szyi

Stojąc prosto pochyl głowę w bok do ramienia i licz do 4, potem powrót do

pozycji wyjściowej i pochylenie głowy w stronę przeciwną.

Powtarzać 4 razy

2. Rozciąganie boku.

W pozycji stojącej jedna ręka na biodrze, a druga uniesiona prosto nad głową.

Pochylić się do boku nad ręką ułożoną na biodrze i utrzymać pozycję licząc do

10. Powoli powrócić do pozycji wyprostowanej. Powtarzać 4 razy.

Zmieniać pozycję rąk i powtarzać 4 razy w stronę przeciwną.

3. Rozciąganie barków

Stojąc prosto trzymaj ręcznik za plecami w prawej ręce podniesionej nad

barkiem. Lewą zgiętą pod lewym barkiem za plecami chwyć ręcznik. Pociągnij

wolno lewą ręką, aż do uczucia naciągnięcia barków. Utrzymaj przez 10 sek.

Następnie pociągaj prawą ręką, gdy poczujesz naciągnięcie w barkach.

Utrzymaj przez 10 sek. Zmień pozycję i powtórz 4 razy dla każdej ze stron.

4. Rozciąganie łydek i ścięgien Achillesa.

Stać wyprostowanym z rękoma opartymi o ścianę na wysokości barków, wolno pochyl się do przodu, utrzymując kręgosłup i nogi prosto.

Próbuj dotknąć ramionami i klatką piersiową ściany, obracając jednocześnie twarz do boku. Utrzymaj tę pozycję przez około 20 sek., nie odrywając pięt od podłogi. Powrót do pozycji wyjściowej. Powtórzyć 4 razy.

5. Rozciąganie dolnej części kręgosłupa.

Siedząc ze złączonymi i wyciągniętymi prosto nogami pochylamy się do przodu

z prostymi plecami, starając się dotknąć rękoma palce stóp. Utrzymać tę pozycję przez 10 sek. Powrót do pozycji wyjściowej. Powtórzyć 4 razy.

Ćwiczenia dynamiczne obejmują właściwą aktywność fizyczną i należy je uprawiać minimum 3 x na tydzień przez 30 min.

Niżej (w tabelach) przedstawiono wzrastające poziomy ćwiczeń właściwych.

ZAŁĄCZNIK nr I

Wzmacniające ćwiczenia statyczne należy wykonywać obok ćwiczeń dynamicznych 5 x w tygodniu.

Wśród nich zalecane są:

1. leżenie na plecach, podnoszenie głowy i barków

przez 6 sek. powtarzanie 10 x (wzmacniają mm. brzucha),

2. leżenie na brzuchu i podnoszenie nóg przez 6 sek. 10 x każdą, (wzmacniają mm. pośladków),

3. leżenie na boku, podnoszenie nogi 5 cm od podłoża na 6 sek. 10 x każdą (wzmacniają mm. biodrowe),

4. leżenie na plecach , podnoszenie głowy i kolan z przybliżeniem do siebie przez 30 sek. powtarzanie 3 x (poprawiają ruchomość pleców),

5. stań twarzą do ściany, oprzyj dłonie o ścianę , nie odrywając pięt od podłoża, ugnij kolana do odczuwalnego napięcia w łydkach i pozostać w takim przysiadzie przez 10 sek., powtarzać 3 x ( wzmacniają mm. łydek),

6. stań prosto, postaw jedną prostą nogę na niskim stołku, wykonaj skłon całego ciała, aż do odczucia napięcia w nodze. utrzymaj skłon przez 10 sek. powtarzać 3 x każdą nogą,

7. leżenie na plecach, unieś kolana, przyciągnij je rękoma do siebie i przytrzymaj przez 30 sek. powtarzać 3 x (poprawia ruchomość pleców),

8. leżenie na plecach, podnoszenie prostej nogi na 10 sek. powtarzaj 3 x każdą nogą (wzmacnia mm. brzucha)

9. stojąc prosto chwyć ręką przeciwległy bark i skręć głowę w tę stronę, powtarzać 3 x (wzmacnia mm. szyi),

10. leżąc na plecach przyciągaj stopę bez odrywania pięty do odczuwalnego napięcia, utrzymać 10 sek., powtarzać 10 x każdą nogą (wzmacniają mm. podudzi.

Zestaw ćwiczeń mających zastosowanie u pacjentów z dolegliwościami bólowymi układu ruchu w zakresie kręgosłupa.

Każde ćwiczenie należy powtarzać początkowo od 2. do 5. razy, a później 10 razy.

W pozycji leżącej na plecach:

1. zgięte kolana kładziemy na materac bokiem na przemian w prawo i w lewo,

2. kołyska z kijkiem pod kolanami,

3. jazda na rowerze,

4. przyciągnąć kolano do klatki piersiowej, następnie chwytem za kolano pogłębić zgięcie kończyny, podciągając brodę do kolan,

5. jednoczesne przygięcie obu kolan do klatki piersiowej z pogłębieniem przez chwyt obydwoma rękoma za kolana i przyciągnięcie brody do kolan,

6. napiąć i wytrzymać długo mm. pośladków, grzbietu nóg i stóp ,

7. ręce na karku, unieść głowę i sięgając kolanem do łokcia prawego później lewego.

Siad prosty:

1. podparcie rękoma, unoszenie bioder na prostych nogach,

2. na rozstawionych nogach robić skłony starając się czołem dotknąć kolan,

3. siad ze skrzyżowanymi i podkurczonymi nogami, ręce na karku, łokciem dotykać kolana po przeciwnej stronie - łokciem prawym do lewego kolana (i zmiana).

Pozycja na brzuchu

1. wysuwać ręce do przodu jak przy boksowaniu,

2. ręce pod brodą -unosić na przemian prawą rękę i lewą nogę,

3. kijek za pośladkami trzymany oburącz - jednoczesne unoszenie kijka ku górze i podnoszenie kl. piersiowej,

4. ręce pod brodą - jednoczesne uniesienie rąk i wyprostowanych złączonych nóg.

Klęk podparty:

1. na przemian prostujemy prawą nogę i lewą rękę i odwrotnie,

2. głęboki wdech nosem i równocześnie wypinanie grzbietu tzw. „koń grzbiet”, następnie wolny wydech ustami z uzyskaniem maksymalnej lordozy lędźwiowej.

PROGRAM AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

„Uzdrowiska Szczawno-Jedlina”S.A.

I. W zależności od indywidualnych możliwości pacjenta prezentujemy proponowane w programie formy treningowe:

1. trening izometryczny (tam gdzie rzeczywista masa ciała przekracza 140 % masy należnej) .........................czas trwania: do 30 min.,

2. trening aerobowy .........................czas trwania:od 30min. do 1 godz.,

3. trening aerobowo- siłowy ...............czas trwania:od 30 min. do 1 godz.,

4. aerobik dla „grubasów” (proponujemy 2 formy:

* aerobik,

* slimnastik),

5. trening w terenie- „ścieżka zdrowia”

.........................miejsce: Park Szwecki,

.........................czas trwania:40-50 min.,

........................ilość stacji: 6,

........................dystans: 1-2 km,

6. masaż w formie drenażu limfatycznego (na życzenie pacjenta z użyciem własnych preparatów wyszczuplających):

........................miejsce: gabinet masażu,

........................czas trwania: do 25 min..

3. Program kuracji obejmuje:

• badanie lekarskie,

• trening 6 x w tygodniu,

• minimalny czas dzienny przeznaczony na aktywność ruchową wynosi 2 godz.,

• obciążenia treningowe kształtują się w granicach 30 % wysiłku submaksymalnego.

Pięć rad wzmacniających aktywność fizyczną:

1. wstań 30 min. wcześniej, aby pochodzić,

2. chodź podczas przerw w pracy,

3. chodź po pracy,

4. chodź po obiedzie,

5. chodź przed spaniem.

Korzyści wynikające z aktywności fizycznej

• zmniejsza masę tłuszczową ciała poprzez zużycie kalorii, przy równoczesnym zwiększeniu wytrzymałości mięśni,

• zapobiega obniżeniu wydatku energetycznego występującego podczas stosowania diety niskokalorycznej (zmniejsza to szybkość chudnięcia),

• poprawia przemianę węglowodanową i obniża poziom „złego cholesterolu” w surowicy krwi,

• poprawia wydolność krążenia i obniża ciśnienie tętnicze krwi.

IV.WYBÓR ZABIEGÓW BALNEOLOGICZNYCH ZALECANYCH PODCZAS POBYTU W ODDZIALE SZPITALA UZDROWISKOWEGO W SZCZAWNIE-ZDROJU.

Pierwsze miejsce mają tu zabiegi wodolecznicze, gdyż w zależności od temperatury mogą spowodować zwiększenie przemiany materii; wszystkie zaś oddziaływują korzystnie na układ sercowo-naczyniowy oraz stan czynnościowy skóry.

Zabiegi wodolecznicze z tzw. małej hydroterapii winny być stosowane

z uwzględnieniem stałego zwiększania ich siły.

Stosuje się :

• zimne kąpiele zanurzeniowe,

• chłodne kąpiele w otwartych zbiornikach wodnych - basen,

• kąpiele powietrzne połączone z intensywnym ruchem,

• kąpiele solankowe,

• kurację terenową,

• saunę.

W ograniczeniach dietetycznych należy uwzględnić stosowanie naturalnych wód leczniczych, zwłaszcza wody „Dąbrówki”. Nie poleca się stosowanie wód wzmagających reakcję w przewodzie pokarmowym, np.: „Marta”.

Zabiegi fizykoterapeutyczne mają zastosowanie przede wszystkim w celu uelastycznienia skóry; zapobiega to tworzeniu się fałd (przy spadku masy ciała). W tym celu stosuje się:

• masaż klasyczny,

• masaż podwodny, wirowy,

• masaż podwodny strumieniem wody,

• kąpiele zmiennocieplne,

• polewania i zmywania ciała.

Stosowane zabiegi wodolecznicze zapobiegają też nadmiernym spadkom ciśnienia tętniczego krwi. W tych przypadkach, w których dochodzi do nadmiernych stanów obniżenia ciśnienia tętniczego we krwi można zastosować:

• kąpiele ze szczotkowaniem z dodatkiem wyciągu z rozmarynu,

• trening ruchowy.

W stanach, w których dochodzi do zwiększenia ciśnienia tętniczego krwi można zastosować:

- kąpiele kwasowęglowe.

Niezwykle ważna dla prawidłowego leczenia jest pozytywna samoocena pacjenta. Pomocne jest stawianie pytań i odpowiedzi na nie ze strony pacjenta:

• odczuwam, że dokonania moje są bardzo mało wartościowe,

• czuję się zły i mało wartościowy,

• jestem niezadowolony z siebie,

• jestem krytyczny wobec swoich słabości i pomyłek,

• czuję się winny,

• mam trudności w zmuszaniu się do zrobienia czegokolwiek,

• rzadko udaje mi się zrobić coś, czego dotychczas nie zrobiłem,

• przejmuję się krytyką innych ludzi,

• czuję, że nic nie robię dobrze.

Jeżeli pacjent nie odnosi powyższych stwierdzeń do siebie, to oznacza , że ma wysoką samoocenę. Jeżeli jednak w większości odnosi to do siebie, oznacza to niską samoocenę, którą należy podnieść.

W celu poprawy własnego samopoczucia i samooceny należy zaproponować pacjentowi, aby dokonał spisu własnych przykładów pozytywnego myślenia:

• spisz listę cech, które ci się w tobie podobają. Można o to poprosić swoich sąsiadów, znajomych itp.

• spisz swoje wszystkie osiągnięcia i systematycznie dopisuj nowe,

• unikaj porównań z innymi,

• akceptuj podziękowania,

• unikaj stosowania do siebie negatywnych opisów,

• unikaj słów wskazujących na negatywne nierealne wymagania.

Kiedy pacjent będzie czuł się źle, będzie zaniepokojony, zestresowany, można zaproponować przeprowadzenie niżej opisanej techniki relaksacyjnej;

• nabierz głęboko powietrza, a następnie wydmuchaj je z długim westchnieniem,

• powiedz głośno stop-przerwij i uspokój swoje myśli,

• podnieś ramiona , a następnie je opuść,

• wykonaj jakąś prostą czynność,

• śmiej się ze swojego napięcia,

• zdystansuj się do „sprawy”- wyobraź sobie, że za jakiś czas będzie ona nieistotna,

• podziel się z kimś swoim problemem,

• policz do 10,

• opisz swoje zmartwienie,

• rozejrzyj się za czymś przyjemnym w swoim otoczeniu,

• wierz w swoje przeznaczenie.

4. PSYCHOTERAPIA

Bardzo pozytywnie na pacjenta wpływa prowadzony pod kontrolą psychologa trening asertywności. Jest to uczenie się własnej wartości, pewności siebie, dawania sobie rady w życiu. Ludzie, którzy manifestują swoje optymistyczne nastawienie, wzmacniają się psychicznie tworząc u innych bardziej pozytywny własny wizerunek.

Dla potrzeb tego opracowania należy pokrótce opisać leczenie farmakologiczne w otyłości. Stosuje się leki działające „tłumiąco” na ośrodki nerwowe, regulujące spożywanie pokarmów zwiększających liczbę tkanki tłuszczowej, hamujących lipogenezę, utrudniających przyswajanie dostarczanej z pożywieniem energii.

Z wyraźnym naciskiem należy tutaj zaznaczyć, że rola farmakoterapii w leczeniu otyłości jest drugorzędna i pomocnicza, żadne leczenie farmakologiczne nie zastąpi leczenia dietetycznego i kinezyterapii.

Wśród preparatów farmakologicznych można wymienić:

- amfetaminy i pochodne działające lipolitycznie,

• avipon działający depresyjnie na ośrodek poboru pokarmów,

• mazyndol działający ośrodkowo,

• preparaty tarczycy działające lipolitycznie,

• pochodne bioguanidowe hamujące lipogenezę.

Bardzo modnym i szeroko stosowanym nowym lekiem jest xenical, inhibitor lipaz, działający miejscowo w przewodzie pokarmowym.

Niezwykle ważna jest też pomoc dla osoby pragnącej obniżyć swoją masę ciała. Wsparciem są stowarzyszenia i kluby zrzeszające takie osoby.

Poniżej podano kilka praktycznych rad mających zastosowanie w codziennym życiu pacjenta:

• nie chować jedzenia przed odchudzającym się (na pewno znajdzie je i będzie urażony)

• nie dokuczać. Zachowania łatwiej zmienić łagodnością, bez przymusu.

• nie unikać spotkań z ludźmi, bo rodzi złą samoocenę i konflikty w rodzinie.

• nie spodziewać się i wymagać idealnych wyników kuracji , są okresy gorsze i lepsze,

• nie krytykować, nie dawać pouczeń, bo to rzadko pomaga.

Pacjent odchudzający potrzebuje wsparcia dla poprawy, a nie pogorszenia samopoczucia.

• nie odgrywać roli ofiary lub męczennika. Wsparcie i zachęta dają lepsze wyniki terapeutyczne.

Najbliższa rodzina winna:

• utrzymywać pozytywny stosunek do odchudzającego,

• rozmawiać i kontaktować się z ludźmi o podobnych problemach,

• dbać o wypoczynek rodziny,

• darować błędy i chwilowe pomyłki, przechodząc nad nimi do porządku dziennego,

• pytać pacjenta jak mu pomóc,

• ćwiczyć wspólnie,

• rozwijać wspólne zainteresowania.

Powstanie i obecność otyłości może wywołać i wywołuje różnorodne sytuacje stresogenne. Obok niezwykle ważnej roli psychologa - psychoteraputy, duże znaczenie ma zastosowanie treningu relaksacyjnego - autogennego.

Wykorzystując autosugestię można uzyskać odprężenie i zniwelowanie wpływu sytuacji stresogennych na psychikę pacjenta. Metoda ta została stworzona i opracowana przez niemieckiego lekarza Heinricha Schultza.

Metoda ta pozwala osiągnąć pewność siebie, wzmacnia terapeutyczne działanie innych sposobów leczenia.

Celem treningu autogennego jest:

• zdolność do przeciwstawiania się stresowi,

• łagodzenie stanu napięcia,

• możliwość wypoczynku po stanach napięcia.

Istotą jest zasada sprzężenia zwrotnego pomiędzy psychiką pacjenta, a jego ciałem.

Jest to zjawisko szeroko znane w hipnozie.

Metoda ta po jej opanowaniu może być stosowana samodzielnie.

Niżej przedstawiono tekst zaczerpnięty z piśmiennictwa dla ludzi praworęcznych (leworęczni będą zaczynać ćwiczenie od lewej ręki). Do przeprowadzenia treningu należy pomieszczenie, w którym nikt nie będzie przeszkadzał. Należy przyjąć najwygodniejszą pozycję z rozluźnieniem mięśni, zamknąć oczy i powtarzać głośno (lub w myśli) kilka razy wyuczone kwestie (tzw. polecenia autosugestywne).

Leżę (siedzę ) wygodnie,

bardzo wygodnie.

Zamykam oczy.

Rozluźniam wszystkie mięśnie.

Oddycham lekko, równo i swobodnie .

Wszystko staje się mało ważne

odległe i obojętne.

Nie myślę o niczym.

Odczuwam spokój, głęboki spokój.

Zagłębiam się w łagodną ciszę.

Rozluźniam mięśnie prawej ręki.

Prawa ręka staje się ciężka,

bardzo ciężka.

Nie mogę jej unieść.

Rozluźniam mięśnie lewej ręki.

Lewa ręka staje się ciężka,

bardzo ciężka.

Nie mogę jej unieść.

Oddycham lekko, równo i swobodnie.

Rozluźniam mięśnie prawej nogi.

Noga staje się ciężka,

coraz cięższa.

Jest już tak ciężka, że nie mogę jej unieść.

Oddycham lekko, równo i swobodnie.

Rozluźniam mięśnie prawej nogi.

Noga staje się ciężka,

coraz cięższa.

Jest już taka ciężka, że nie mogę jej unieść.

Oddycham lekko, równo i swobodnie

Rozluźniam mięśnie szyi, twarzy i całej głowy.

Głowa spoczywa spokojnie, zupełnie bezwładnie.

Jest ciężka.

Całe ciało jest przyjemnie odprężone i bezwładne.

Odczuwam spokój,

głęboki spokój i wewnętrzną ciszę.

Ciepło przepływa przez moją rękę.

Z każdą chwilą czuję je wyraźniej.

Ręka staje się coraz cięższa.

Ciepło przepływa przez moją prawą nogę.

Z każdą chwilą czuję je wyraźniej.

Noga staje się coraz cieplejsza.

Ciepło przepływa przez moją lewą nogę.

Z każdą chwilą czuję je wyraźniej.

Noga staje się coraz cieplejsza.

Z rąk ciepło przesuwa się na klatkę piersiową,

z nóg w kierunku brzucha.

Ciepło ogarnia całe moje ciało.

Moje ciało jest ciepłe, jak w ciepłej kąpieli.

Czuję odprężenie.

Czuję wielki spokój wewnętrzny.

Ten spokój zostanie we mnie.

Daje mi to siłę i pewność siebie.

Teraz czuję się jak po przebudzeniu ze zdrowego, krzepiącego snu.

Uczucie bezwładu ustępuje i znika.

Otwieram oczy.

Mam uczucie odświeżenia i rześkości.

Jest lekko.

Jest mi dobrze.

Zakończenie treningu przed zaśnięciem powinno brzmieć:

Czuję odprężenie.

Czuję wielki spokój wewnętrzny.

Jest mi dobrze, ogarnia mnie ciepło i łagodna senność.

Czuję ciepły przypływ snu.

Sen ogarnia mnie,

łagodnie pogrążam się we śnie.

Zasypiam.

Zasypiam.

5. PRZYKŁADY ZACHOWAŃ W ŻYCIU CODZIENNYM

Pacjent powinien pilnować swoich zachowań i przy np. zachęcaniu do jedzenia, grzecznie omówić i uprzedzić częstujących, że nie sprawi to pacjentowi przykrości.

Osoby otyłe mogą być zazdrosne o uzyskany efekt, zaś szczupłe mogą być zazdrosne, że dokonano czegoś co może być powodem do dumy.

Stwierdzenia lekceważące uzyskany sukces najlepiej ignorować.

Odmowa jedzenia musi być stanowcza, grzeczna i pewna.

Otoczenie należy zapewnić, że pacjent nie jest głodny, że czuje się dobrze i nikt nie powinien interesować się dietą chorego.

Jeżeli pacjent ma trudności w radzeniu sobie w tego typu sytuacjach, winien wcześniej je przewidzieć i przećwiczyć swoje zachowanie.

W restauracji pacjent powinien zamawiać potrawy z karty, unikając wysokokalorycznych zestawów. Przy zamawianiu sałatek dokładnie określić ich sposób przyrządzania (należy uważać na tzw. ukryte kalorie).

Istnieje kilka niżej podanych sposobów uniknięcia „pokus” dobrego jedzenia :

1. Przed spotkaniem należy starannie zaplanować, co będzie pacjent jadł i tego przestrzegał,

2. Należy coś zjeść przed wyjściem np. surówkę,

3. Jeść tylko wybrane potrawy z uniknięciem wysokokalorycznych.

4. Jeść bardzo wolno, wolniej od innych.

5. Jeżeli pacjent zje więcej niż zaplanował, powinien natychmiast zwiększyć aktywność fizyczną.

Jednorazowy błąd nie zaprzepaszcza uzyskanych efektów. Należy tylko prawidłowo na niego zareagować w postaci zwiększenia aktywności fizycznej i dalej prawidłowo prowadzić dietę .

Na koniec kilka pożytecznych uwag dla pacjenta chcącego trwale obniżyć swą masę ciała:

• regularnie się ważyć i zaznaczać na wykresie,

• znać wartość kaloryczną spożywanych potraw,

• prowadzić dzienniczek ilości zjedzonych potraw,

• unikać automatycznego jedzenia,

• jadać w jednym miejscu,

• nie wolno jeść z przerwami,

• jedzenia kupować, gdy nie jest się głodnym,

• posiłki podawać w porcjach, a nie na półmiskach ,

• zastępować jedzenie różnymi czynnościami,

• prowadzić dzienniczek ćwiczeń i aktywności fizycznej,

• zwiększyć chodzenie ( nie używać windy, tylko schodów),

• znać wartość kaloryczną wysiłków fizycznych.

6. RAMY ORGANIZACYJNE ODDZIAŁU SZPITALA UZDROWISKOWEGO

Kadra: - ordynator (II^o specjalizacji z chorób wewnętrznych, podspecjalizacja z endokrynologii (diabetologii)

• pielęgniarka oddziałowa,

• 6 pielęgniarek odcinkowych pracujących w systemie 12 godzinnym,

• dietetyk,

• wyposażenie w leki, w płyny infuzyjne, leki wspomagające krążenie, glukometr

• wydzielona stołówka, najlepiej przy oddziale.

Oddział może funkcjonować jako oddział sanatoryjny, a także jako „pododdział” np. część oddziału diabetologicznego.

Wymagane jest wykonywanie badań kontrolnych: morfologia, mocz, poziom białka, jonogram, wskaźniki wydolności nerek, wątroby.

7. PROGRAM KURACJI ODCHUDZAJĄCEJ

1. Trening siłowo - aerobowy; } miejsce: Klub Fitness

czas: od 30 min do 1 godz.

2. Gimnastyka w wodzie:

do wyboru:

• zajęcia w formie ścisłej

• aerobik w wodzie

1. Aerobik dla „grubasów” } miejsce : Klub Fitness

czas: 45 min

2. Trening izomeryczny - (tam, gdzie rzeczywista masa ciała przekracza 140%

należnej masy),

miejsce: Fitness Klub

czas: do 30 min

3. Masaż w formie drenażu limfatycznego - miejsce: gabinet masażu

czas: do 25 min

Zasady obowiązujące w programie:

1. Dobór form i obciążeń treningowych do indywidualnych możliwości pacjenta.

2. Systematyczność przy mniej więcej takiej samej ilości ćwiczeń i obciążeniu treningowym.

3. Minimalny czas dzienny przeznaczony na aktywność ruchową powinien wynosić 2 godz.

4. Obciążenia treningowe powinny kształtować się w granicach 30% wysiłku submaksymalnego, gdyż przy takiej intensywności pracy największy jest udział tłuszczów w pokrywaniu zapotrzebowania energetycznego.

5. Indywidualna ocena pacjenta, uwzględniona wydolność krążeniowo - oddechowa, ewentualne współistnienie powikłań narządowych oraz stopień nadwagi określana jest poprzez badania lekarskie oraz test wysiłkowy oparty na takich samych zasadach, jakie stosuje się u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca.

8. ZESTAW ĆWICZEŃ MAJĄCYCH ZASTOSOWANIE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI UKŁADU RUCHU W ZAKRESIE KRĘGOSŁUPA

Każde ćwiczenie należy powtarzać początkowo od 2 do 5 razy, a później 10 razy.

W pozycji leżącej na plecach:

1. zgięte kolana kładziemy na materac bokiem na przemian w prawo i w lewo,

2. nożyce, wyprostowanymi nogami, możliwie jak najbliżej podłogi,

3. kołyska z kijkiem pod kolanami,

4. jazda na rowerze,

5. przyciągnąć kolano do klatki piersiowej, następnie chwytem za kolano pogłębić zgięcie kończyny, podciągnąć brodę do kolan,

6. jednoczesne przygięcie obu kolan do klatki piersiowej z pogłębieniem przez chwyt obydwoma rękoma za kolana i przyciągnięcie brody do kolan,

7. napiąć i utrzymać długo napięcie mm. pośladków, grzbietu nóg i stóp,

8. ręce na karku, unieść głowę i sięgnąć kolanem do łokcia prawego, później lewego,

Siad prosty:

1. apodparcie rękoma, unoszenie bioder na prostych nogach,

2. na rozstawionych nogach robić skłony starając się czołem dotknąć kolan,

3. siad ze skrzyżowanymi i podkurczonymi nogami, ręce na karku, łokciem lewym dotykać kolana po prawej stronie - łokciem prawym do lewego kolana ( i zmiana).

Pozycja na brzuchu:

1. wysuwać ręce do przodu jak przy boksowaniu,

2. ręce pod brodą - unosić na przemian prawą rękę i lewą nogę,

3. kijek za pośladkami trzymany oburącz - jednoczesne unoszenie kijka ku górze i podnoszenie klatki piersiowej,

4. ręce pod brodą - jednoczesne uniesienie rąk i wyprostowanych złączonych nóg.

Klęk podparty:

1. na przemian prostujemy prawą nogę i lewą rękę i odwrotnie,

2. głęboki wdech nosem i równoczesne wypinanie grzbietu tzw. „koci grzbiet”, następnie wolny wydech ustami z uzyskaniem maksymalnej lordozy lędźwiowej.

.

1

29

miejsce: basen

czas: od 30 do 45 min

---