BADANIE DOKUMENTÓW 

Pojęcie i rodzaje dokumentów oraz zakres ich badań 

DOKUMENT: 

W nauce — każdy przedmiot materialny będący świadectwem jakiegoś faktu, zjawiska lub myśli ludzkiej; rozróżnia się dokumenty: piśmiennicze (np. książki, czasopisma) i niepiśmiennicze (np. plany, dokumentacja projektowo-techn.) oraz wizualne, oglądowe (np. publikacje drukowane, rękopisy, fotografie, dzieła sztuki), audialne, słuchowe (np. płyty gramofonowe, kompaktowe, taśmy magnetofonowe), audiowizualne, słuchowo-oglądowe (np. filmy) i nośniki komputerowe (np. dyskietki, dyski opt.); W prawie — przedmiot stanowiący dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności, która może mieć znaczenie prawne; najczęściej pismo stwierdzające stan prawny lub fakty będące podstawą ustalenia stanu prawnego, sporządzone przez organ państw. (dokument urzędowy) albo przez inną osobę (dokument prywatny). Encyklopedia PWN 

Dokumenty towarzyszą człowiekowi w codziennym życiu i spotykamy się z nimi nieustannie. Badania dokumentów są przeprowadza się w ramach postępowania karnego, cywilnego, czy administracyjnego. Wykonuje się je wtedy, gdy zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa przeciwko dokumen­tom. Ekspertyzę wykonuje się też w wypadku przestępstw gospodarczych. Dokument może stanowić narzędzie, za pomocą którego przestępstwo zostało popełnione bądź też za pomocą którego usiłowano je ukryć. 

Rozwój cywilizacji i postęp techniki wymusił zmianę tradycyjnej definicji dokumentu. Ewolucja przebiegła od twierdzenia, że dokument to „wszelki środek dowodowy zawierający treść pisemną", do określenia, że jest to „forma utrwalenia uzewnętrznionej myśli człowieka".

Dokumenty mogą być: graficzne; oglądowe (tzn. takie, które się ogląda, a nie czyta – zdjęcia, obrazy) i słuchowe. 

Wedle litery prawa dokument to każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. (art. 115 § 14 k.k.). 

Ze względu na wystawcę dokumenty można podzielić na - dokumenty publiczne (sporządzone przez przedstawicieli urzędów) oraz dokumenty prywatne (sporządzone przez osoby fizyczne, czyli szarych obywateli). Kryterium kwalifikacji informacji różnicuje dokumenty na tajne i jawne. W zależności od techniki, jaką zostały wykonane dzieli się je na sporządzone techniką wizualną (czyli po prostu napisane, narysowane) oraz na sporządzone techniką utrwalania dźwięków (nagrane). 

Inny podział zalicza dokumenty do autentycznych lub sfałszowanych, zachowanych w całości lub uszkodzonych, oraz dokumenty oryginalne, kopie i odpisy. 

Technika badań wymaga dalszego podziału na: 

• dokumenty, które po wyprodukowaniu i wprowadzeniu do obiegu nie wymagają żadnych uzupełnień (banknoty, znaczki, losy loteryjne); 

• dokumenty, które wymagają uzupełnień wykona­nych pismem ręcznym, maszynowym, odciskiem pieczęci itp. (dokumenty tożsamości, dowody rejestracyjne);

• dokumenty sporządzone odręcznie (listy, podania, anonimy, notatki). 

Przy badaniu dokumentów ustala się: 

• czy pismo ręczne jest autentyczne, czy też zostało podrobione lub przerobione;

• czy dana osoba nakreśliła kwestionowane pismo ręczne (identyfikacja osoby); 

• czy zakwestionowany podpis jest autentyczny, a jeżeli nie — to, czy podrobiła go osoba, od której pobrano materiał porównawczy; 

• czy dana osoba nakreśliła kwestionowane rysunki, znaki cyfrowe itp.; 

• czy dany maszynopis jest autentyczny, czy też sfałszowany; 

• czy kwestionowany maszynopis został napisany na konkretnej maszynie do pisania (iden­tyfikacja maszyny do pisania); 

• czy autorem i wykonawcą maszynopisu jest konkretna osoba; 

• czy kwestionowany dokument został skopiowany, powielony, wydrukowany lub wyprodukowany na danym urządzeniu (identyfikacja urządzeń służących do kopiowania, powielania, drukowania i wytwarzania dokumentów); 

• czy odbitki (odciski) stempli (pieczęci) są autentyczne, czy też zostały podrobione; 

• czy kwestionowane dokumenty są autentyczne, czy zostały podrobione lub przerobione; 

• jakiego rodzaju podłoża użyto do produkcji kwestionowanych dokumentów;

• jakie narzędzia pisarskie zostały użyte do sporządzenia kwestionowanego dokumentu; 

• jakich środków kryjących użyto do wytworzenia kwestionowanego dokumentu; 

• jaki jest wiek dokumentów; w jakiej kolejności zostały nałożone na siebie krzyżujące się linie graficzne; 

• jaka była pierwotna treść dokumentu i w jaki sposób została usunięta; 

• czy dokumenty przed rozerwaniem, rozcięciem stanowiły jedną całość; 

• kto może być autorem lub wykonawcą danego dokumentu (wnioskowanie o wykonawcach lub autorach na podstawie cech formalnych i merytorycznych dokumentu anonimowego). 

Badania autentyczności dokumentów 

Przystępując do badania w pierwszej kolejności należy stwierdzić, czy występują cechy świadczące o fałszerstwie, stwierdzić, jaką metodą zostało ono dokonane oraz odróżnić fałszerstwa od ewentualnych poprawek wykonanych przez uprawnionego wystawcę dokumentu lub od powstałych przypadkowo uszkodzeń. Materialny fałsz dokumentu może polegać na podrobieniu bądź przerobieniu. Podrobienia dokumentu można dokonać przez: przeniesienie (np. przekalkowanie treści dokumentu autentycznego na odpowiednio przygotowane podłoże); naśladownictwo, które może być niewolnicze (np. gdy fałszerz podrabia podpis mając przed sobą oryginalny wzorzec), wolne (np. gdy fałszerz nauczy się oryginalnego podpisu na pamięć i może go sporządzić w każdej chwili, nawet w obecności innych osób). 

Przerobienie dokumentu to zmiana pierwotnego tekstu w dokumencie autentycznym, która może być dokonana przez dodanie lub usunięcie fragmentów treści. Przerobienie dokumentu może być wykonane metodą mechanicznego lub chemicznego usunięcia tekstu, dodania fragmentów treści, dokonania zmian w treści autentycznego dokumentu. Na dokumentach badanych w związ­ku z podejrzeniem o przerobienie poszukuje się głównie:

• cech usuwania pierwotnych zapisów lub śladów działań podejmowanych w celu doprowadze­nia do trwałej utraty czytelności, 

• cech świadczących o przeprowadzeniu zabiegów maskujących i zmniejszających chłonność naruszonego na podłożu miejsca, 

• cech wtórnego nanoszenia linii pisma  

Oględziny dokumentu przeprowadza się za pomocą lupy lub mikroskopu stereoskopowego w oświetleniu ukośnym lub przechodzącym, a w bardziej zaawansowanych badaniach wykorzystuje się mikroinfraskop (podczerwień), promieniowanie ultrafioletowe emitowane przez lampę kwarcową zaopatrzoną w filtr Wooda, laser, miękkie promieniowanie rentgenowskie, betagrafię, a także badania elektrycznego oporu papieru. By ustalić, czy usuwano powierzchniową warstwę papieru wraz z zapisem, można posłużyć się sposobami chemicz­nymi (suchymi lub mokrymi). 

Najczęściej spotykanymi śladami świadczącymi o podrobieniu lub przerobieniu są: 

• prześwit (powstaje najczęściej wskutek naruszenia powierzchni papieru w sposób mecha­niczny); 

• plamy; —  matową, porowatą powierzchnię papieru; 

• ślady wygładzania powierzchni; 

• zacieki na liniach załamania dokumentu; 

• różnice w środku kryjącym lub narzędziu pisarskim ; 

• różnice w kroju czcionki; 

• niewłaściwe rozmieszczenie tekstu, 

• źle dobrany papier (ze względu na gatunek, format); 

• odbitkę niewłaściwego stempla (ze względu na kształt, format); 

• brak  zgodności  fragmentów suchej  pieczęci  (przy  zamianie  zdjęcia  np.  w dowodzie osobistym); 

• niewłaściwe wypełnienie dokumentu (może świadczyć o tym, że wypełniała go osoba niekom­petentna). 

Badania podłoża dokumentów  

Najpowszechniej występującym podłożem dokumentów jest papier. Przy jego badaniu, by określić cechy grupowe, bierze się pod uwagę: 

• rodzaj i gatunek — określa zastosowanie użytkowe papieru 

• klasę 

• gramaturę 

• powierzchnię

• barwę 

• format 

Bardziej szczegółowe badania papieru obejmują ustalenie składu włóknistego, właściwości fizycznych, wytrzymałościowych, chemicznych i cech specjalnych. W grupie właściwości fizycznych bada się m.in.: grubość, gładkość, przezroczystość, przepuszczalność powietrza, chłonność wody i tłuszczów, rozciągliwość, przewodnictwo prądu i palność. W grupie właściwości chemicznych ustala się m.in. rodzaj włókien i innych składników (wypełniacze, kleje, barwniki i zanieczyszczenia). Najważniejsze w tej grupie są: pH papieru i wyciągu wodnego, skład włóknisty, rodzaj kleju. Do cech specjalnych papieru zalicza się właściwości mające znaczenie tylko dla pewnych grup wyrobów. 

Oprócz papierów z naturalnych włókien roślinnych produkuje się także papiery syntetyczne. Do ich wytwarzania używa się głównie polimerów termoplastycznych.

 Papiery syntetyczne dzieli się ze względu na technologię ich otrzymywania na trzy grupy: papiery z syntetycznej pulpy (zwanej SWP), z syntetycznych włókien ciągłych i z syntetycznej folii. Papiery wykonane z SWP są bardzo wytrzymałe na tarcie i rozerwanie, dobrze chłoną środki kryjące, a wszelkie wydrapywanie lub usuwanie zapisów pozostawia łatwe do wykrycia ślady. Papier z syntetycznych włókien ciągłych jest wytwarzany z wysoko spolimeryzowanych polietyleno­wych włókien ciągłych. Jest to papier o specyficznej jedwabistej powierzchni, nieprzezroczysty, dobrze wiążący środki kryjące, a ponadto bardzo odporny na tarcie, zginanie i inne obciążenia mechaniczne. Papiery syntetyczne otrzymywane z cienkich folii plastikowych są produkowane metodą wyciskania w podwyższonej temperaturze.

 Badania narzędzi pisarskich i środków kryjących 

By powstał dokument potrzeba nie tylko materiału, na którym zostanie sporządzony, ale też narzędzia, dzięki któremu zaistnieje. Każdy z nas nieustannie ma do czynienia z takimi narzędziami, jak długopisy, ołówki, pisaki etc. Narzędzia pisarskie zawierają substancje kryjące. W piórach i długopisach substancją taką jest atrament, czyli roztwór barwnika naturalnego lub syntetycznego w rozpuszczalniku (woda destylowana, spirytus) z dodatkiem składnika zagęszczającego (gliceryna, guma arabska) i środka konserwującego (fenol, formalina). Grafit w ołówkach to mieszanina sproszkowanego grafitu, bentonitu, spoiwa i tłuszczu lub wosku. 

Substancje kryjące bada się przy użyciu metod optycznych i fizykochemicznych. Badania mikroskopowe i w świetle UV pozwalają na ustalenie m.in. intensywności i odcieni danej barwy, stopnia wniknięcia środka kryjącego w głąb papieru, a także fluorescencji. Z metod fizykochemicznych największe znaczenie ma chromatografia oraz spektrofotometria w podczerwieni. 

Badania pisma ręcznego i podpisu 

Pismo ręczne stanowi ślad psychofizjologiczny i bezpośredni. Przez całe życie czynność pisania jest powtarzana wielokrotnie, staje się nawykiem, a pismo indywidualizuje się do tego stopnia, że na jego podstawie można dokonać identyfikacji indywidualnej wykonawcy. Pismo ręczne bada się pod kątem cech formalnych, języka i treści. 

Najważniejsze cechy, które są badane to:

• język, jakim sporządzono treść; 

• typ pisma (zwykłe, techniczne, na wzór druku); 

• stopień wyrobienia pisma; 

• wielkość, rozpęd i nachylenie pisma;

• rozmieszczenie pisma na podłożu (topografia);

• strukturę pisma (stosunki wielkościowe znaków graficznych i ich detali); 

• budowę znaków graficznych (punkt rozpoczęcia linii, kierunek ruchu ręki, zakończenie itp.); 

• liczbę i jakość odmian tych samych znaków; 

• cechy powtarzalne występujące w różnobrzmiących znakach; 

• impuls, czyli natężenie pisma; 

• system wiązania znaków w zespoły; 

• następstwo znaków i ich detali; 

• sposób kreślenia poprawek, retuszów, wstawek i uzupełnień; 

• cechy językowe (styl, słownictwo, składnia, błędy ortograficzne i interpunkcyjne); 

• cechy techniczne (sposób wykonania oraz edycja dokumentu). 

Badania pisma ręcznego powinny odbywać się na podstawie oryginalnych dokumentów. Konieczność zbadania autentyczności podpisu zachodzi najczęściej w następujących sytuacjach: 

• gdy osoba kwestionuje swój podpis 

• gdy osoby trzecie kwestionują podpis określonej 

• gdy upoważnione instytucje kwestionują określony podpis 

Podpis, tak jak i pismo ręczne, jest śladem psychofizjologicznym. Chociaż jest krótki zawiera zespół cech indywidualnych pozwalających na identyfikację konkretnej osoby. W trakcie badań podpisów uwzględnia się następujące zespoły cech: klasę podpisu (stopień wyrobienia), topografię (rozmieszczenie podpisu), strukturę (proporcje), budowę znaków graficznych i ich odmiany, formy powtarzalne, następstwo znaków graficznych, cieniowanie. 

Badania dokumentów drukowanych i powielanych różnymi technikami

 


   
 

Mam całkiem niezłą drukarkę ;) 

Galopująca technika przyczyniła się do powstania nowych narzędzi, dzięki którym tworzy się i powiela dokumenty. Te nowoczesne techniki druku, kopiowania i powielania dokumentów dają większe pole działania fałszerzom, a utrudniają identyfikację. 

Podobnie jest w przypadku drukarek komputerowych, których liczba ciągle rośnie. Wśród nich dużą grupę stanowią drukarki mozaikowe. Są one wykorzystywane do drukowania tekstów, które dotychczas były sporządzane na maszynach do pisania, a także pozwalają na zastąpienie przez wydruki komputerowe tradycyjnych druków wykonywanych technikami poligraficznymi. W trakcie identyfikacji drukarek mozaikowych uwzględ­nia się cechy grupowe i indywidualne. Do cech grupowych zalicza się m.in.: liczbę i grubość igieł, rodzaj stosowanej formy, liczbę kropek na cal, konstrukcję i wymiary liter, skok głowicy. Na cechy indywidualne umożliwiające identyfikację drukarki mozaikowej składają się: kształt i wymiary kropek, przesunięcia kropek względem osi poziomowej i pionowej, zmienna intensywność zabarwie­nia kropek będąca wynikiem zróżnicowanej siły uderzenia igieł.   

Poza drukarkami mozaikowymi występują także drukarki rozetkowe, głowicowe, strumieniowe, termiczne, elektrostatyczne i laserowe. 

Drukarki termiczne grupowo dzielą się na drukujące wyłącznie na papierze termoczułym, drukujące za pomocą termoczułej taśmy, na którą oddziałuje odpowiednio skonstruowana głowica oraz drukujące zamiennie. Identyfikacja indywidualna drukarki jest oparta na błędach w druku powstałych w wyniku uszkodzenia elektrycznych połączeń z elektrodami głowicy lub zanieczyszczeń głowicy. 

Drukarki laserowe charakteryzują się dużą szybkością druku (do 10 stron w ciągu minuty) oraz wysoką jakością wydruku. W drukarkach laserowych promień lasera sterowany komputerem rozładowuje fragmenty warstwy fotoczułej cylindra drukarki, nadając im kształty znaków i rysunków. Następnie, podobnie jak w kopiarkach kserograficznych, następuje proces wywoływania obrazu, przenoszenia go na papier i utrwalania. 

Inną techniką powielania dokumentów jest stereotermokserografia. Kopia wykonana tą metodą, poza długością i szerokością czcionek, ma trzeci wymiar — wysokość. Rysunek lub tekst otrzymuje się w formie wypukłej. Metoda ta może być wykorzystywana do fałszowania odcisków pieczątek. Badania identyfikacyjne również są tu oparte na metodach identyfikacji kopiarek i kopii kserograficznych. Coraz częściej przeprowadza się też ekspertyzy dokumentów sporządzonych na ploterze (urządzeniu zewnętrznym — kreślaku współ­pracującym z komputerem) oraz badania dokumentów powstałych wskutek przekazania obrazu za pomocą telefaxu.  

 

falsyfikat                                          oryginał 

Kompleksowe badania dokumentów 

Badanie dokumentów nie ogranicza się tylko do badania podłoża i substancji kryjącej. Na dokumentach znaleźć można też ślady kryminalistyczne. Są to ślady linii papilarnych, ślady mechanoskopijne, ślina, krew, włosy, kleje. Niekiedy można znaleźć ślady stóp, użycia broni palnej, różnego rodzaju substancji, a nawet ślady zębów. Bardzo często substancje te występują w postaci mikrośladów.   

Zasady zabezpieczania dokumentów 

Dokumenty, co chyba oczywiste, należy zabezpieczyć w takim stanie, w jakim zostały znalezione, bądź zakwestionowane i, co jeszcze bardziej oczywiste, nie można ich dotykać gołymi rękami ani w żaden sposób wpływać na znajdujące się na nich ślady. Absolutnie niedopuszczalne jest dokonywanie na kwestionowanych dokumentach jakichkolwiek adnotacji, dopisków czy też podkreślać fragmentów tekstu. Dokumentu zniszczonego nie można „naprawiać” na przykład podklejając papierem. 

Dokumenty takie powinno się umieszczać w przezroczystych kopertach lub między szklanymi płytkami, które należy. Dokumentów stanowiących materiał dowodowy nie wolno dziurkować, wszywać czy też bezpośrednio wpinać do akt. Należy umieszczać je w odpowiednich pod względem wielkości kopertach i dopiero w tej postaci wpinać do akt. Koperty powinny być tak duże, aby dokument zmieścił się w nich w całości, wszelkie bowiem składanie dokumentów może spowodować uszkodze­nie podłoża oraz zniszczenie znaków graficznych. Jeżeli jest to możliwe, dokumenty należy składać w miejscach nie zapisanych (między liniami pisma). 

Dokumenty należy sfotografować, opisać i nanieść miejsce ich położenia na szkicu.   

Zabezpieczenie dokumentów podartych 

Podczas oględzin dokumenty można znaleźć w różnych miejscach i często są one uszkodzone. 

Fragmenty podartych dokumentów trzeba zebrać, ułożyć na szklanej płytce lub folii, odtworzyć ich pierwotny wygląd, po czym przykryć drugą szklaną płytką albo arkuszem folii i okleić.  

Zabezpieczenie dokumentów spalonych, mokrych, zamrożonych 

Jeśli mamy do czynienia z palącymi się dokumentami, nie można ich gasić silnym strumieniem wody, a spalonych nie można brać do rąk. Żeby zabezpieczyć spalony dokument trzeba podłożyć jeden pasek kartonu pod spód, a drugim przytrzymać od góry. Jeśli nie ma konieczności przenoszenia na dużą odległość, a tylko kawałek, wtedy najlepiej jest dmuchnąć albo użyć kawałka papieru jako „wachlarza”. Taki materiał umieszcza się w kartonach wyłożonych ligniną lub miękkim papierem. Jeśli spalony dokument jest wilgotny, wtedy trzeba opakować go w folię aluminiową. 

Gdy na spalonym dokumencie występują ślady linii graficznych, wówczas zabezpiecza się go na szeroką taśmę samoprzylepną lub przezroczystą folię daktyloskopijną. Nie należy wydobywać spalonych papierów znajdujących się w kieszeniach ofiar katastrofy, w zwęglonych teczkach, portfelach. Najlepiej zabezpieczyć je wraz z opakowaniem. Wycina się więc część ubrania, w całości zabezpiecza teczkę, portfel, kasetę i odpowiednio opakowuje. Dokumenty dla większego bezpieczeństwa i zachowania elastyczności powinno się też zabezpieczyć przy pomocy roztworu szelaku w spirytusie czy też polimerów (jak choćby lakier do włosów). Substancje te nanosi się rozpylaczem lub miękkim pędzelkiem na zewnętrzne powierzchnie spalonego dokumentu. 

Dokumenty wyjęte z wody należy rozłożyć na siatce (sicie) i odczekać 2,3 godziny, aż woda wyschnie. Następnie należy je lekko podsuszyć, a potem delikatnie wyprostować. Dokumenty zamrożone stanowią zwykle twardą, ośnieżoną i oblodzoną grudę. Rozmrożenie takiej bryły należy przeprowadzić powoli, w ciepłym pomieszczeniu. Jeżeli zachodzi potrzeba szybkiego zapoznania się z treścią zamarzniętego dokumentu, można przyspieszyć rozmrożenie, stosując w tym celu suszarkę do włosów. Rozmrożony dokument należy delikatnie wyprostować. 

Zabezpieczenie dokumentów z pismem wgłębionym (odciśniętym) 

Pismo wgłębione jest niemal nierozerwalnie związane z powstawaniem dokumentu. Spotyka się je w zeszytach, notatnikach, kalendarzach etc. z których wyrwano kartki z właściwymi zapisami. Pojedyncze kartki z pismem wgłębionym należy umieszczać w płaskich pudełkach lub między arkuszami kartonu (należy uważać, aby dokument nie uległ sprasowaniu). 

Kompletowanie i pobieranie materiału porównawczego do badań dokumentów 

Uzyskiwanie i pobieranie materiału porównawczego do badań pisma ręcznego 

Materiał porównawczy powinien obejmować wzory pisma bezwpływowego oraz pisma kreślonego na polecenie. Pismo bezwpływowe jest to pismo wykonane w warunkach codziennych. Pobierając wzory pisma bezwpływowego, należy: 

• ustalić, czy materiał porównawczy został faktycznie wykonany przez osobę, której pismo ma być poddane badaniom 

• uwzględnić w pierwszej kolejności wzory pisma pochodzące z tego samego okresu, w którym został sporządzony zakwestionowany rękopis; 

• starać się uzyskać obszerne wzory pisma; 

• brać pod uwagę przeznaczenie rękopisów mających być przedmiotem badań porównawczych; dokumenty stanowiące materiał porównawczy powinny być w miarę możliwości podobne w formie i treści do dokumentów dowodowych 

• zwrócić uwagę, aby materiał porównawczy był wykonany na papierze tego samego (lub podobnego) formatu, gatunku i rodzaju oraz podobnym narzędziem pisarskim i środkiem kryjącym co pismo dowodowe. 

 

 

 

 

 

 

 

Nie zawsze kwestionowane dokumenty są kreślone pismem zwykłym, np. anonimy pisze się często pismem maskowanym. W takich przypad­kach najlepszym materiałem porównawczym będą wzory kreślone bezwpływowo tym samym rodzajem pisma.

Wzory pisma bezwpływowego należy uzupełnić wzorami kreślonymi na polecenie. W miarę możliwości wzory pisma kreślonego na polecenie powinny być pobierane w warunkach zbliżonych do tych, w jakich powstało pismo dowodowe, tzn.: na papierze takiego samego lub podobnego gatunku, podobnym narzędziem pisarskim i środkiem kryjącym i tym samym rodzajem pisma.

Duże znaczenie ma również pozycja piszącego. Należy więc usadowić piszącego w pozycji jak najbardziej zbliżonej do tej, w jakiej najprawdopodobniej zostało wykonane pismo dowodowe. 

Ważnym zagadnieniem jest dobór odpowiedniego tekstu do podyktowania. Najlepszym mate­riałem porównawczym są wzory pisma zawierające dosłownie tekst dowodowy. Do badań porównawczych pisma na różnych drukach, blankietach itp. są niezbędne wzory pisma wykonane na takich samych lub podobnych drukach. Można również przygotować odpowiednie rubryki na zwykłych kartkach papieru. Jeżeli tekst pisma dowodowego jest bardzo krótki, należy (oprócz pisma bezwpływowego) uzyskać wzory pisma kreślone na polecenie, które zawierałyby wielokrotnie powtórzony zakwestionowany tekst. Gdy materiał dowodowy stanowią poprawki lub dopiski do cudzego tekstu, należy polecić osobie, od której pobiera się materiał porównawczy (po pobraniu zwykłych prób pisma), aby wykonała podobne poprawki i dopiski w przygotowanym uprzednio tekście. Jeżeli jest niewskazane dyktowanie dosłownej treści dokumentu dowodowego powinno się przygotować tekst składający się z wyrazów i zwrotów użytych w kwestionowanym dokumencie. 

Pobieranie materiału porównawczego do badań podpisów  

Ogólne zasady pobierania wzorów pisma ręcznego należy stosować również podczas pobierania wzorów podpisów, szczególnie wtedy, gdy zakwestionowane podpisy są sporządzone czytelnie, na wzór pisma. Do przeprowadzenia ekspertyzy należy uzyskać kilkanaście wzorów podpisu osoby, której podpis został zakwestionowany. Podpisy bezwpływowe należy uzupełnić wzorami podpisów pobranych na polecenie.

Jeżeli okaże się, że kwestionowany podpis jest podrobiony, zachodzi konieczność ustalenia osoby, która go podrobiła. Do tego rodzaju badań trzeba zgromadzić wzory pisma ręcznego osoby podejrzanej, wzory jej własnych podpisów oraz wzory podpisów o brzmieniu podpisów kwestio­nowanych.W czasie pobierania wzorów podpisów nie można pokazywać piszącemu dowodowych (kwestionowanych) podpisów. 

Jeżeli dowodowy podpis został nakreślony na formularzach lub drukach, należy podać piszącemu takie same lub podobne druki. Wzory podpisów powinny zostać nakreślone takim samym narzędziem pisarskim i środkiem kryjącym, jakim został nakreślony podpis dowodowy. 

Pobieranie materiału porównawczego do badań odcisków pieczęci i odbitek stempli

Pieczęć służy do wykonywania odcisków, odwzorowań trójwymiarowych, np. w laku lub na sucho; stempel służy do wykonywania odbitek w postaci warstwy tuszu, może być kauczukowy lub metalowy (datowniki, numeratory).

Do badań odcisków pieczęci i odbitek stempli jako materiał porównawczy najlepiej przesyłać pieczęcie i stemple. Należy sprawdzić, ile egzemplarzy pieczęci i stempli o tym samym układzie, formie i treści znajduje się w danej instytucji. Jeżeli uzyskanie oryginałów pieczęci i stempli jest niemożliwe, należy odszukać dokumenty, na których znajdują się ich autentyczne odciski lub odbitki. Dokumenty te powinny pochodzić możliwie z tego samego okresu, w jakim zostały wykonane zakwestionowane odciski pieczęci lub odbitki stempli.

Jeżeli nie można przesłać stempla do badań, należy wykonać nim 20—30 próbnych odbitek na gładkim papierze. Kartkę papieru należy umieścić na równym, niezbyt twardym podłożu. Należy stosować różny nacisk ręki na stempel, różną warstwę tuszu oraz zmieniać kierunek (kąt) jego nachylenia.

Pieczęcie metalowe (negatywowe lub pozytywowe), używane do odcisków w laku, plastelinie itp., najlepiej przesłać do badań w oryginale, dołączyć próbkę laku lub stopu używanego w danej instytucji (próbne odciski mogą ulec deformacji w czasie transportu). Jeżeli jednak nie będzie możliwe nadesłanie oryginalnych pieczęci do badań, należy odcisnąć 20—30 próbnych wzorów w dobrze rozgrzanym, płynnym laku. Lak powinien być topiony na twardych tekturach. Tektury z próbnymi odciskami należy obłożyć np. ligniną i zapakować w kartonowe pudełko. Do badań odcisków suchych pieczęci (stosowanych np. w dowodach osobistych, legitymacjach) należy przesyłać pie­częcie w oryginale. W wypadku gdy jest to niemożliwe, należy pobrać na miejscu 20—30 odcisków próbnych. Odciski porównawcze powinny być wykonane na podłożu kartonowym podobnym do podłoża, na którym zostały wykonane dowodowe (zakwestionowane) odciski. Odciski należy pobrać z różną siłą.

W każdym wypadku pobierania porównawczych wzorów pieczęci lub stempli nie należy ich czyścić, myć, przesuwać czy też przyklejać kauczuku do podłoża (gdy jest częściowo odklejony od drewnianego korpusu). Z czynności pobrania materiału porównawczego w postaci stempli lub pieczęci, ich odbitek lub odcisków należy sporządzić protokół. 

------------------------------------------------------------------------  

Źródło: Technika kryminalistyczna t.II i III. WWiP WSPol Szczytno 

Strona9

---