PULMONOLOGIA - BADANIE I JEDNOSTKI CHOROBOWE

1. ANATOMIA

2. BADANIE CZYNNOŚCIOWE PŁUC

3. POCHP

4. GRUŹLICA

5. PYLICA

Pulmonologia

• dział medycyny zajmujący się diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób układu oddechowego

Anatomia

• Układ oddechowy tworzą narządy, których zadaniem jest pobieranie z powietrza tlenu koniecznego dla procesów życiowych organizmu i usuwanie dwutlenku węgla.

• Do układu oddechowego zaliczamy:

• nos zewnętrzny

• jama nosowa

• gardło

• krtań

• tchawica

• oskrzela główne i ich gałęzie

• płuca wraz z opłucną

• pod wzglądem wykonywanych czynności układ oddechowy dzielimy na:

• drogi oddechowe górne i dolne

• płuca

• Oskrzela:

• mają budowę podobną do tchawicy.

• oskrzele główne prawe jest krótsze, o większej średnicy od lewego.

• oskrzele lewe jest dłuższe i mniejsze.

• oskrzela główne dzielą się we wnęce płuca na oskrzela płatowe.

• Płuca:

• parzyste narządy położone w klatce piersiowej i częściowo w szyi

• podstawa płuca skierowana jest w stronę przepony, szczyt płuca na powierzchnię żebrową, a między obydwoma płatami - powierzchnie międzypłatowe.

• Na powierzchni żebrowej znajduje się wnęka płuca i korzeń płuca, który składa się z: oskrzeli płatowych, tętnicy płucnej, dwóch żył płucnych, naczyń oskrzelowych, nerwów i węzłów chłonnych oskrzelowo-płucnych.

• Płuco prawe jest podzielone na trzy płaty: płat górny, środkowy i dolny.

• Płuco lewe ma tylko płat górny i dolny.

• Płaty dzielą się na segmenty w kształcie stożków; segmenty dzielą się na zraziki, a te na gronka.

• Oskrzela główne we wnęce płuca dzielą się na oskrzela płatowe, a te wewnątrz płuca - na oskrzela segmentowe.

• W wyniku dalszych podziałów powstają oskrzeliki o średnicy ok. 1 mm.

• Od oskrzelików odchodzą przewodziki pęcherzykowe, a następnie woreczki pęcherzykowe, a w końcu - pęcherzyki płucne.

• Oskrzelik wraz z zespołem pęcherzyków płucnych tworzy gronko.

• Natomiast kilka takich gronek składa się na zrazik płuca.

• Opłucna:

• dzieli się na opłucną płucną (otacza płuca) i opłucną ścienną (pokrywa ściany klatki piersiowej). Pomiędzy nimi znajduje się szczelinowata przestrzeń - jama opłucnej.

• opłucna to cienka błona surowicza, jest bogato unaczyniona i unerwiona. Nie ma jednak zakończeń nerwów czuciowych odbierających wrażenia
  czucia bólu, dlatego też wszelkie zmiany chorobowe płuc przebiegają bez dolegliwości bólowych.

Ruchy oddechowe

• Wentylację płuc zapewniają ruchy ssąco-tłoczące klatki piersiowej.

• Wdech powodowany jest skurczem mięśni oddechowych: przepony rozpiętej na łuku żeber dolnych oraz mięśni międzyżebrowych zewnętrznych, rozpiętych na żebrach.

• Rozciągnięcie klatki piersiowej we wszystkich trzech wymiarach prowadzi do zwiększenia objętości płuc i wytworzenia podciśnienia zasysającego powietrze.

• Wydech jest najczęściej aktem biernym. Rozluźnienie mięśni oddechowych sprawia, że klatka piersiowa i płuca kurczą się, a niewielkie nadciśnienie wytłacza powietrze z płuc i dróg oddechowych.

• Przy wdechu powietrze dostaje się najpierw do jamy nosowej. Tam ulega ogrzaniu, nawilżeniu i oczyszczeniu z kurzu, bakterii i innych drobnych zanieczyszczeń.

• Jest to możliwe dzięki wyścieleniu jamy nosowej silnie unaczynioną błoną śluzową z wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym, zawierającym liczne komórki śluzowe.

• Następnie powietrze przepływa do gardła i krtani.

• W gardle krzyżują się drogi oddechowe i przewód pokarmowy, dlatego przy przełykaniu dochodzi do zatrzymania oddechu i zamknięcia dróg oddechowych przez nagłośnię.

• Przez krtań i tchawicę powietrze przechodzi do drzewa oskrzelowego, by dotrzeć w końcu do pęcherzyków płucnych, w których zachodzi właściwa wymiana gazowa.

Wymiana gazowa

• Pęcherzyki płucne, zwykle o kształcie kulistym (czasem wskutek ucisku z zewnątrz półkulistym lub wielościennym), oplecione są gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych.

• Zbudowane są z komórek nabłonkowych, które nazywane są pneumocytami.

• Tzw. bariera włośniczkowo-pęcherzykowa to przylegające do siebie ściany pęcherzyka i naczynia włosowatego.

• Poprzez tę barierę tlen dyfunduje do opływającej pęcherzyk krwi, a do światła pęcherzyka dostaje się dwutlenek węgla.

• Łączna liczba pęcherzyków płucnych wynosi ok. 300 milionów, a powierzchnia oddechowa to ok. 90 m².

• Średnica pęcherzyka płucnego wynosi 150-250 µm

BADANIA CZYNNOŚCIOWE PŁUC

• objętości płuc -

• statyczne - właściwości sprężyste płuc i ścian klatki piersiowej

• dynamiczne - drożność dróg oddechowych

• szybkości przepływu wydechowego - maksymalna szybkość przepływu powietrza w czasie natężonego wydechu

• pojemności dyfuzyjna płuc (DL)- zdolność przenikania gazów oddechowych z pęcherzyków płucnych do krwi włośniczkowej

SPIROMETRIA

• Rodzaj badania medycznego, podczas którego mierzy się objętości i pojemności płuc oraz przepływy powietrza znajdującego się w płucach i oskrzelach w różnych fazach cyklu oddechowego.

• Spirometria ma na celu określenie rezerw wentylacyjnych układu oddechowego. Badanie wykonuje się przy pomocy urządzenia zwanego spirometrem.

• Spirometria jest niezbędna do rozpoznania i kontroli efektów leczenia częstych chorób układu oddechowego: astmy i POChP.

Opis badania

• Przed przystąpieniem do badania spirometrycznego, pacjent wykonuje kilka głębokich wdechów. Ostatni głęboki wdech kończy się przyłożeniem ust do ustnika, połączonego specjalną rurką z aparatem spirometrycznym.

• Badanie polega na jak najszybszym wdmuchiwaniu do aparatu, całego zapasu powietrza zawartego w płucach. Kolejne ruchy oddechowe są wykonywane zgodnie z zaleceniami osoby wykonującej badanie.

Badane parametry

• objętość oddechowa (Vt) - obj. powietrza wdychanego lub wydychanego w czasie spokojnego, prawidłowego oddychania (norma 500-800 ml); zależy od wysiłku i stopnia wentylacji

• pojemność życiowa (VC)- max obj. powietrza, która może być usunięta po max wydechu

• natężona pojemność życiowa (FVC) - równoznaczne z VC, jeśli pomiar został wykonany podczas natężonego i najszybszego wydechu, poprzedzonego najgłębszym wdechem

• natężona jednosekundowa pojemność wydechowa (FEV 1) - obj. powietrza usunięta z płuc w czasie pierwszej sek natężonego wydechu (po max wdechu)

Podział chorób płuc

pierwotne obturacyjne choroby płuc (zwolnienie szybkości przepływu powietrza)	pierwotne restrykcyjne choroby płuc zmniejszenie czynnościowej pojemności płuc)
POCHP Przewlekłe zapalenie oskrzeli Rozedma płuc Astma oskrzelowa	ch. miąższu płucnego - zapalenie ch. ściany klatki piersiowej - ZZSK, kifoskolioza, otyłość ch. opłucnej ch. ukł. nerwowo-mięśniowego

POCHP - przewlekła obturacyjna choroba płuc

• postępująca obturacja dróg oddechowych

• wiąże się z narażeniem na inhalację czynników drażniących (dym tytoniowy)

• obejmuje przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc (razem lub osobno)

Etiologia

• naukowo nie jest znana

• badania epidemiologiczne wskazują, że czynnikiem etiologicznym jest wdychanie dymu tytoniowego

Fizjopatologia

• Zmiany oskrzelowe

• początkowo w małych oskrzelach śluz zatyka ich światło, powoduje zapalenie i włóknienie wokół oskrzelików, prowadząc do ich zwężenia i niedrożności

• w zaawansowanej postaci dochodzi do przerostu gruczołów śluzowych, zapalenia i obrzęku śluzówki, skurczu oskrzeli i zatkania ich wydzieliną

• Zmiany rozedmowe

• następstwem uszkodzenia ścian pęcherzyków płucnych i utrzymujących ich struktur jest powstanie rozległych przestrzeni powietrznych.

• utrata podpory dla dróg oddechowych prowadzi do ich zwężania z powodu łatwego ich czynnościowego zapadania się przy wydechu

Obraz kliniczny

• młodzi palacze - nieznaczne i bezobjawowe zmiany w drobnych oskrzelach

• dorośli palacze - przewlekły kaszel i objawy zapalenia górnych dróg oddechowych

• długotrwałe palenie w średnim wieku powoduje obturację dróg oddechowych, wywołującą duszność wysiłkową

Postacie kliniczne

• „różowi dmuchacze” - typ A - pacjenci z rozedmową i dusznościową postacią POCHP - przeważa rozedma, starsi pacjenci (pow. 65 r.ż.), narastająca duszność, utrata masy ciała, sporadycznie kaszel i odksztuszanie

• „niebiescy nadymacze” - typ B - pacjenci z oskrzelową, kaszlową postacią POCHP - przeważa przewlekłe zapalenie oskrzeli, młodzi pacjenci, przewlekły kaszel i odksztuszanie, epizodyczna duszność, przyrost masy ciała

Rozpoznanie

• Wywiad

• Badanie fizykalne - wdechowe ustawienie kl. piers., słabo ruchoma przepona, osłabienie szmerów

• Badanie spirometryczne

• RTG - rozdęcie płuc, brak naczyń, spłaszczenie przepony, małe serce

Leczenie

• rozszerzenie oskrzeli - leki - metyloksantyny

• kortykosteroidy - kontrowersyjne

• usuwanie wydzieliny - leki wykrztuśne, mukolityki

• leczenie zakażeń - antybiotyki o szerokim spektrum w okresie zaostrzeń

• rehabilitacja oddechowa

• leczenie chirurgiczne - resekcja pęcherzyków rozedmowowych

• tlenoterapia

Rehabilitacja

• Rehabilitacja oddechowa może poprawić wydolność wysiłkową, zmniejszyć uczucie duszności, zredukować ilość zaostrzeń i związanych z tym hospitalizacji, poprawić samopoczucie chorego i zmniejszyć depresję związaną z POChP

• Polega na poprawie wydolności organizmu poprzez wykonywanie ćwiczeń fizycznych - próba chodzenia na odcinku 10-metrowym tam i z powrotem ze stopniowym zwiększaniem obciążenia.

• Stosuje się również ćwiczenia kończyn górnych, zwykle z użyciem ergometru lub ciężarków - ćwiczenia takie są szczególnie korzystne u osób z osłabionymi mięśniami oddechowymi

Powikłania

• rozwój niewydolności oddechowej, raka oskrzeli, skłonność do choroby wrzodowej

• zapalenie płuc

Gruźlica (łac. tuberculosis, TB - tubercule bacillus)

• powszechna i potencjalnie śmiertelna choroba zakaźna, wywoływana przez prątka gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis).

• dotyczy najczęściej płuc (gruźlica płucna), może atakować ośrodkowy układ nerwowy, układ limfatyczny, naczynia krwionośne, układ kostno-stawowy, moczowo-płciowy, skórę

Epidemiologia

• Wg szacunków WHO obecnie 1/3 populacji świata jest zainfekowana prątkiem gruźlicy, z czego:

• ok. 8 mln/rok to nowe zachorowania,

• 2,6-2,9 mln chorych rocznie umiera z powodu gruźlicy,

• w skali całej planety co sekunda pojawia się nowe zakażenie (co daje rocznie ok. 31,6 mln).

• Najpoważniejsza sytuacja epidemiologiczna występuje w Azji i Afryce, gdzie wskaźniki zachorowalności osiągają 100-120/100 tys. ludności.

• W państwach Ameryki Płd., basenu Morza Śródziemnego - wskaźniki zapadalności 50-80/100 tys., natomiast w krajach rozwiniętych (Europa, Ameryka Płn., Australia) 10-15/100 tys.

• W krajach tzw. wysoko rozwiniętych wzrost zachorowań na gruźlicę występuje przede wszystkim u imigrantów i w grupach ryzyka np. zakażenia wirusem HIV.

• Gruźlica w Polsce

• od 1994 roku notuje się w Polsce stałą tendencję spadkową zapadalności na gruźlicę.

• należymy do krajów o wysokiej zapadalności na gruźlicę, ponieważ w 2004 r. wskaźnik wynosił w 24,9/100 tys.

• w porównaniu z krajami UE wskaźnik ten jest ponad 2-krotnie wyższy (średnia dla UE 12,4/100 tys.)

• najwyższa zapadalność na gruźlicę: lubelskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie,

• najniższa: wielkopolskie i lubuskie.

Historia

• Odkrywcą prątka gruźlicy jest niemiecki uczony Robert Koch, który wyniki swoich badań opublikował 24 marca 1882 roku.

• Postęp nauk medycznych, który dokonał się przez następne 100 lat dawał nadzieję na całkowite opanowanie tej choroby, która od XVII wieku dziesiątkowała mieszkańców Europy.

• Na postęp ten składały się wydarzenia z 1921, gdy po raz pierwszy użyto u ludzi szczepionki przeciwgruźliczej (BCG) oraz z 1946, kiedy wprowadzono do leczenia gruźlicy streptomycynę

--+

+jednak od lat 80. XX wieku gruźlica ponownie stała się poważnym problem zdrowotnym w wielu krajach.

w 1993 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała gruźlicę za chorobę stanowiącą globalne zagrożenie zdrowotne

Postacie gruźlicy

Mikroorganizmy wywołujące gruźlicę atakują różne narządy, przede wszystkim płuca (ze względu na obecność tlenu i wysokie ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla), rzadziej skórę, układ kostny, układ płciowy, ośrodkowy układ nerwowy, węzły chłonne. Znane są także przypadki gruźlicy wielonarządowej.

• W Polsce najczęstsze postacie gruźlicy pozapłucnej to:

• gruźlicze zapalenie opłucnej,

• gruźlica węzłów chłonnych,

• gruźlica układu moczowo-płciowego,

• gruźlica kości i stawów,

• gruźlica opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu

Przyczyny

głównym czynnikiem etiologicznym jest prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis)

Droga szerzenia

• do zakażenia dochodzi drogą kropelkową przez układ oddechowy, znacznie rzadziej innymi drogami

• źródłem zakażenia jest prątkujący chory na płucną postać gruźlicy

• gdy taki chory kaszle, kicha, śmieje się i mówi powstają bardzo małe kropelki, które unoszą się w powietrzu. Jeżeli są one odpowiednio małe (o śr. 1-5 μm) wraz z powietrzem dostają się drogami oddechowymi do pęcherzyków płucnych, w których dochodzi do zakażenia

• im kontakt z prątkującym chorym bliższy i dłuższy, tym ryzyko zachorowania większe.

• do zakażenia dochodzi najczęściej w źle wentylowanych budynkach

• stosunkowo duża ilość prątków potrzebna jest do wywołania choroby

• w większości przypadków organizm człowieka potrafi sam obronić się przed rozwojem zachorowania

• tylko u 2-3% zakażonych rozwija się objawowa gruźlica, u pozostałych prątki pozostają w stanie latentnym w organizmie, a po kilku (a nawet kilkunastu) latach u ok. 5-10% może się rozwinąć choroba.

Czynniki ryzyka

• zwiększone ryzyko wystąpienia gruźlicy dotyczy: chorych na AIDS, narkomanów, alkoholików, osób z osłabioną odpornością zależną od limfocytów T, bezdomnych i niedożywionych, imigrantów, osób po 65 roku życia

• do reinfekcji predysponują: długotrwała immunosupresja, stosowanie terapii kortykosteroidami, cukrzyca, chłoniaki, pylica

Objawy i przebieg

• ze względu na fazy rozwoju zakażenia prątkiem gruźlicy rozróżnia się gruźlicę pierwotna i popierwotną

• gruźlica pierwotna to pierwszy kontakt z czynnikiem zakaźnym

• objawy:

• ból w klatce piersiowej,

• krwioplucie

• produktywny kaszel trwający się ponad trzy tygodnie

• gorączka

• dreszcze

• nocne poty

• ubytek masy ciała

• bladość

• męczliwość

• gruźlica popierwotna jest wynikiem reaktywacji latentnego zakażenia pierwotnego

• rozwój choroby po wielu latach, na skutek dołączenia się dodatkowego czynnika ryzyka: zakażenie HIV, leczenia immunosupresyjne, dłuższe leczenie kortykosteroidami, białaczki, chłoniaki, cukrzyca, skrajna niewydolność nerek,

• nacieki gruźlicze w gruźlicy popierwotnej ulegają serowaceniu, a masy serowate są wykrztuszane

• towarzyszy temu rozsiew prątków do innych części płuc.

• w zależności od stanu chorego, jego odporności i szybkości wdrożenia leczenia zmiany w płucach mogą się wchłaniać, włóknieć lub postępować doprowadzając do całkowitego zniszczenia płuc, a ostatecznie do śmierci

• na początku może nie dawać objawów

• potem mogą pojawić się:

• wilgotny kaszel,

• zmęczenie i osłabienie,

• chudnięcie i brak apetytu,

• gorączka i krwioplucia

• przy mniej zaawansowanej chorobie i lżejszym jej przebiegu dolegliwości mogą ustępować i nawracać.

• w zaawansowanej rozsianej gruźlicy stan jest ciężki, a objawy nasilone

Rozpoznanie

• na podstawie symptomów klinicznych nie można rozpoznać choroby

• w przypadku gruźlicy płucnej nasuwają one tylko podejrzenie schorzenia

• RTG klatki piersiowej z gruźlicą płuc nie może stanowić definitywnego rozpoznania (nie zawsze da się odróżnić obraz gruźlicy od podobnych zmian chorobowych w płucach).

• przy stosowaniu prób tuberkulinowych należy wziąć pod uwagę występowanie wyników zarówno fałszywie dodatnich, jak i ujemnych

• ostatecznym potwierdzeniem rozpoznania gruźlicy jest diagnostyka mikrobiologiczna i hodowla na pożywkach

• pełna diagnostyka wymaga łącznie ok. 2-4 miesięcy (hodowla + identyfikacja gatunkowa + badanie lekowrażliwości)

• materiałem do badania jest plwocina pacjenta, a u dzieci popłuczyny żołądkowe

• w gruźlicy pozapłucnej materiałem mogą być np. płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz czy próbki tkanek

• Próba tuberkulinowa rodzaj badania diagnostycznego wykonywanego dla sprawdzenia stanu przeciwgruźliczej odpowiedzi immunologicznej organizmu.

• dodatnia próba tuberkulinowa - wyczuwalny naciek o śr.> 6mm - zakażenie gruźlicą.

• próba tuberkulinowa polega na celowym wywołaniu odczynu alergicznego poprzez podanie tuberkuliny.

Badanie RTG płuc

• objawy gruźlicy pierwotnej są często mało charakterystyczne, podobne do objawów grypowych.

• bardziej zaawansowana postać gruźlicy daje zmiany w płucach w postaci nacieków gruźliczych

• Leczenie

• Leczenie ma kilka celów:

• szybkie zwalczenie prątków powodujących obecną chorobę

• zapobieganie lekooporności

• eliminacja prątków pozostających w organizmie w stanie latentnym (zapobieganie późniejszej reaktywacji zakażenia)

podstawową metodą leczenia gruźlicy jest stosowanie leków przeciwgruźliczych, które jeśli rozpoczęte we wczesnej fazie choroby i prowadzone zgodnie z zaleceniami doprowadza do wyleczenia ok. 90% chorych.

• zasady leczenia:

• stosować leczenie skojarzone,

• leczenie powinno być systematyczne i długotrwałe (6-9 miesięcy),

• określone leki, w określonych dawkach, podawane w określonym rytmie.

leki przeciwgruźlicze można podzielić też na 4 grupy:

• leki bakteriobójcze (streptomycyna);

• leki bakteriostatyczne

• leki wyjaławiające

• leki odprątkowujące, powodujące, że prątki znikają z plwociny

• inne metody leczenia:

• kortykoterapia,

• leczenie operacyjne (w wybranych przypadkach),

• leczenie klimatyczne - stosowane od starożytności

• ocenę leczenia przeprowadza się co kilka miesięcy w oparciu o kryteria kliniczne, radiologiczne i bakteriologiczne.

• możliwe przyczyny niepowodzenia terapii:

• przerwanie leczenia,

• leczenie nieregularne,

• przedwczesne zakończenie leczenia,

• współistnienie innych chorób,

• lekooporność,

• zaawansowanie choroby (ciężki stan ogólny).

Gruźlica a zakażenie HIV

• Gruźlica i zakażenie HIV współistnieją ze sobą od samego początku epidemii AIDS - u ok. 10 mln osób na świecie współistnieje HIV i gruźlica z tego 90% pochodzi z krajów Trzeciego Świata.

• Zakażenie HIV jest przyczyną stopniowego upośledzenia odporności komórkowej, co prowadzi do znacznego zwiększenia ryzyka rozwoju gruźlicy, gdy współistnieje latentne zakażenie prątkiem gruźlicy.

• W skali światowej jest najczęstszym zakażeniem występującym u ludzi HIV-pozytywnych i najczęstsza przyczyną zgonów pacjentów z AIDS.

Zapobieganie

• Do najważniejszych metod zapobiegania gruźlicy zaliczamy:

• identyfikacja i leczenie wszystkich osób chorych na gruźlicę;

• odnajdywanie i ocena stanu osób, które miały kontakt z pacjentami chorymi na gruźlicę dla określenia, czy przypadkiem nie ulegli infekcji;

• prowadzenie badań wśród grup wysokiego ryzyka, aby zidentyfikować kandydatów do leczenia zakażenia latentnego i zapewnić ukończenie leczenia;

• szczepienia szczepionką BCG

Pylica

• przewlekła choroba układu oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów

• charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia

• dotyczy osób narażonych na wdychanie różnych pyłów np. pył węglowy

• długotrwałe narażenie organizmu prowadzi do zmiany w obrębie tkanki płucnej (bliznowacenie), czego konsekwencją jest niewydolność oddechowa

Podział

W zależności od zmian anatomopatologicznych podzielono pylice na kolagenowe i niekolagenowe.

• kolagenowe - wywołane przez pył o działaniu zwłókniającym (krzemionka, azbest) - trwałe uszkodzenie lub zniszczenie struktury pęcherzyków płucnych oraz włóknienie typu kolagenowego.

• niekolagenowe - wywoływane przez pyły o słabym działaniu zwłókniającym (tlenek cynku, siarczan baru) typu retikulinowego, bez zmian w strukturze pęcherzyków płucnych.

Pylice kolagenowe

• pylica krzemowa

• pylica azbestowa

• pylica talkowa

• pylica aluminiowa

Pylice wywołane pyłem mieszanym

• pylica górników kopalń węgla - choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu kopalnianego, który jest mieszaniną pyłu węglowego, krzemionki, glinokrzemianów i wielu innych składników w tym metali śladowych

• pylica spawaczy elektrycznych - rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod.

• zespół Caplana - reumatoidalna postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania, w jego rozwoju bierze się pod uwagę mechanizmy immunologiczne

RTG - okrągłe, zwykle mnogie zacienienia

dodatnie odczyny serologiczne na obecność czynnika reumatoidalnego (RF), rzadziej objawy reumatoidalnego zapalenia stawów

przebieg choroby jest powolny, postępujący

nie ma specyficznego sposobu leczenia - leczenie objawowe przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i RZS

Pylice niekolagenowe

choroby wywołane wdychaniem pyłów niezwłókniających np. pyłu żelaza, cyny i siarczanu baru

Objawy

trudności w oddychaniu

duszności

kaszel

stan podgorączkowy

ból w klatce piersiowej

bóle głowy

Leczenie

badania diagnostyczne

leczenie przez pulmonologa

leczenie przez internistów i lekarzy rodzinnych

leczenie przez specjalistów medycyny pracy

2

---