KLASTEROWY BÓL GŁOWY

BÓL GŁOWY HORTONA, HISTAMINOWY BÓL GŁOWY,

GROMADNE BÓLE GŁOWY, CLUSTER HEADACHE

1. R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii”

2. R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne”

3. D. Dalessio „Jak przynieść ulgę cierpiącym na klasterowe bóle głowy

i nerwobóle czaszkowe” - MpD 10/9

4. A. Prusiński „Jaki to ból głowy?”

EPIDEMIOLOGIA:

• występuje znacznie rzadziej niż migrena

• ok. 0,1% populacji ogólnej

• dotyczy głównie męszczyzn (4 - 7x częściej)

• napady bólów klasterowych rozpoczynają się zwykle w 20 - 30 rż.

• brak skłonności genetycznej

ETIOLOGIA:

• nieznana

PATOGENEZA:

• wg. Goadsby³ :

• stosując nitroglicerynę w aerozolu wyzwalał typowe bóle klasterowe u chorych,

następnie badał ich mózgi metodą PET

• w przebiegu klasterowych bólów głowy dochodzi do aktywacji 3 obszarów mózgu,

z których 2 są pobudzane nieswoiście zawsze po zadziałaniu jakiegokolwiek

bodźca bólowego

• największą aktywację stwierdza się jednak w obrębie neuronów istoty szarej

podwzgórza po stronie występowania bólu

• ponieważ podwzgórze może mieć związek z różnymi chorobami o okresowym

przebiegu, wydaje się, że tu tkwi wyjaśnienie napadowej natury klasterowych

bólów głowy

• związane z klasterowym bólem głowy rozszerzenie naczyń jest wtórne do aktywacji

neuronów n.V dających projekcję do naczyń zaopatrywanych przez ten nerw

• być może klaster jest wynikiem wrażliwości wewnątrzjamistej części t. szyjnej wewnętrznej na neuralne wpływy z podwzgórza dotkniętego dysfunkcją

OBRAZ KLINICZNY:

• choroba charakteryzuje się występowaniem ataków bólowych w określonym czasie

w sposób zgrupowany (klastery)

• cechy klasteru :

• klaster jest to okres występowania ataków bólowych

• najczęściej trwa 3 - 6 tygodni

• w okresie klasteru pacjent doznaje od 1 ataku na dwa dni do 8 na dobę

zwykle od 1 do 4 na dobę, często o tej samej porze dnia

• częstość napadów może być największa w środku okresu klasteru i stopniowo ↓ się aż do zakończenia klasteru

• między okresami bólu występują (niekiedy z dużą regularnością) przerwy

trwające od pół roku do kilku lat

• najczęściej okresy napadowe występują 1 - 2x w roku, zwykle wiosną

i (lub) jesienią

• u części chorych (15 - 20%) w przebiegu choroby nie występują remisje,

lub są one tyko kilkudniowe

• napady u tych chorych występują codziennie,

lub prawie codziennie w ciągu lat

→ jest to tzw. postać przewlekła

• cechy bólu :

• atak trwa 15 - 180 minut (zwykle 90 minut)

• ból ma charakter ostry, przeszywający, rozdzierający, silny, połowiczy

• zlokalizowany jest za gałką oczną i w okolicy czołowej

• promieniuje do okolicy skroniowej, policzka, zębów, żuchwy i nosa

• pojawia się nagle, bez zwiastunów, zwykle podczas snu, lub drzemki,

choć może wystąpić też w trakcie czuwania

• czynniki wywołujące :

• działają tylko w czasie klasteru

• alkohol

• zmiany temperatury działające na twarz

• środki rozszerzające naczynia (nitraty) zawarte w pokarmach

i lekach

• sen

• objawy towarzyszące :

• występują wyłącznie po stronie bólu

• łzawienie

• zaczerwienienie spojówek

• wyciek z nosa, lub uczucie zatkania nosa

• zwężenie szpary powiekowej

• zwężenie źrenicy

• osłabienie odruchu rogówkowego

• obrzmienie powieki

• jednostronne pocenie się i zaczerwienienie twarzy

• chory nie może pozostać nieruchomo, pozycja leżąca subiektywnie

nasila dolegliwości :

• chorzy są pobudzeni psychoruchowo

• najczęściej chodzą

• czasem pacjent z bólu uderza głową o ścianę, lub tłucze ją pięściami

KLINICZNE CECHY KLASTEROWEGO BÓLU GŁOWY 1. jedno lub obustronne pocenie twarzy 2. zaczerwienienie twarzy 3. zatkanie nosa po stronie bólu 4. ból głowy trwa 15-90 minut, występuje rzutami trwającymi 3-16 tygodni, rzuty występują najczęściej raz do roku lub co drugi rok 5. ból często budzi chorego w nocy o tej samej porze, niezwykle dręczący ból umiejscowiony za okiem lub w otoczeniu oczodołu, ból może promieniować do skroni, szczęki, nosa, brody lub zębów 6. opadanie powieki, łzawienie lub zaczerwienienie spojówek, zmiany ze strony źrenicy

ROZPOZNANIE:

RÓŻNICOWANIE:

• przewlekła napadowa hemikrania :

• ataki bólu przypominają bóle klasterowe

• napady występują wyłącznie w ciągu dnia, są krótsze (5 - 20 min.),

częstsze (śr. 14/dz.) i nie mają tendencji do grupowania klasterowego

• występuje niemal wyłącznie u kobiet

• całkowite ustępowanie pod wpływem indometacyny

• migrena :

• częściej u kobiet

• może być poprzedzona aurą

• może dotyczyć obu stron, a ból klasterowy zawsze dotyczy tej samej strony

w kolejnych napadach w jednym klasterze

• występuje rodzinnie

• światłowstręt, objawy wegetatywne

• nie ma cech zgrupowanych

• nie ma łzawienia po stronie bólu

• napad trwa dłużej

• ruch nasila dolegliwości (chory leży)

• nerwoból nerwu trójdzielnego :

• ból trwa klika - kilkanaście sekund i często się powtarza

• ból można wywołać przez ucisk punktów spustowych

LECZENIE:

• wyjśnić pacjentowi naturę choroby i poinformować, że nie powoduje

ona poważniejszych następstw dla zdrowia i życia

• leczenie ataku bólu :

• sumatriptan

• s.c. 6 mg.

• lek może być podany jedynie 2x w ciągu dnia, co przy

znacznej liczbie ataków w ciągu dnia czyni ten sposób

terapii mało przydatnym

• wdychanie czystego tlenu :

• przypuszczalnie działanie tlenu ↓ oponowe i czaszkowe

przepływy krwi

• tlenoterapię należy rozpocząć na początku napadu

• chory wdycha przez 10 -15 min. czysty tlen za pomocą

maski twarzowej z szybkością 7 - 8 l/min.

• chorzy powinni siedzieć, lub stać pochyliwszy się do przodu

• unikać hiperwentylacji

• ergotamina

• doodbytniczo, podjęzykowo, lub w postaci inhalacji

• dihydroergotamina :

• w postaci aerozolu donosowego

• np. Neomigran in aerosol

• steroidy

• podawane w postaci tzw. ataku steroidowego

• w początkowej fazie klasteru

• deksametazon (początkowo i.v. 16 mg./dz. , potem p.o.

4 - 2 mg./dz.)

• lidokaina³ :

• 4% roztwór do zakraplania do nosa

• na początku napadu chory powinien, pochyliwszy głowę w tył

i zwróciwszy ku górze stroną objętą przez ból, wprowadzić do

nozdrza po bolącej stronie 15 gtt. roztworu

• po 15 min. można powtórzyć

• lidokainę można użyć 2x w każdym napadzie do 4x/dz.

• wcześniej w celu udrożnienia przewodu nosowego można użyć

np. fenylefryny

→ krople z lidokainą mogą powodować zawroty głowy i nerwowość

• leczenie profilaktyczne :

• węglan litu

• 100 - 800 mg./dz.

• blokery kanałów wapniowych

• werapamil (320 - 600 mg./dz.)

• leki p/serotoninowe

• pizotifen (1 - 2 mg./dz.)

• walproinian sodu

• 600 - 1200 mg./dz.

• prednizon ³ :

• nie dłużej niż 7 - 14 dni

• 60 - 80 mg/dz.

• można werapamil (240 mg/dz) skojarzyć z prednizonem

• zabiegi chirurgiczne :

• po wyczerpaniu innych metod

• przecięcie zwoju skrzydłowo - podniebiennego

• koagulacja termiczna zwoju Gassera

• przecięcie n.V

POWIKŁANIA:

ROKOWANIE:

• bóle mają tendencję do wygasania z biegiem lat, ale są wyjątki od reguły

PROFILAKTYKA:

• unikanie czynników wywołujących napad bólu w okresie klasteru

• leczenie profilaktyczne

PATRZ TEŻ:

• ból głowy

1

4/4

Klasterowy ból głowy

---