Wydział: MT

Kierunek: MiBM

Semestr: IV

Grupa: 6

Sekcja: 4

Prawne i społeczne uwarunkowania prowadzenia działalności gospodarczej. Kodeks handlowy, kodeks cywilny, kodeks pracy. Instytucje zrzeszające przedsiębiorców.

Pracę wykonali:

Spendel Dominik

Furmanek Łukasz

Machura Daniel

Podgórny Sebastian

Wstęp

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w spo­sób zorganizowany i ciągły.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich dzia­łalności gospodarczej.

Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.

Obywatele państw obcych, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, korzystają w zakresie podejmowania i wykonywa­nia działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospo­litej Polskiej z takich samych praw jak obywatele polscy.

Na zasadzie wzajemności, o ile umowy międzyna­rodowe ratyfikowane przez Polskę nie stanowią inaczej, osoby zagraniczne mogą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach, jak przedsiębiorcy mający miejsce pobytu stałego lub siedzibę w Polsce.

W przypadku braku zasady wzajemności, osoby zagra­niczne dla podejmowania i wykonywania działalności gospo­darczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą tworzyć wyłącznie spółki komandytowe, spółki z ograniczoną odpo­wiedzialnością i spółki akcyjne, a także przystępować do takich spółek oraz obejmować bądź nabywać ich udziały i akcje.

Badanie rynku

W badaniach rynku uwzględnia się wszystkie jego elementy, a więc podaż, popyt, cenę oraz ogniwa obrotu towarowego i inne uwarun­kowania. Istotę i sposoby badania rynku oraz stosowane narzędzia (np. ankieta, test, wywiad, badanie panelowe). Podejmującego działalność gospodarczą interesuje głównie bieżąca sytuacja rynkowa oraz struktura rynku, określająca jego podstawowe cechy wpływające na zachowanie się podmiotów rynku, np. liczba i wielkość jednostek działających na rynku, ich rozmieszczenie, wyposażenie, jednostki reprezentujące siłę nabywczą, związki zachodzące między podmiotami. Podmiotem zain­teresowania jest również system dostaw i źródła zaopatrzenia, gdyż informacje z tego zakresu i ich analiza pozwalają ustalić, gdzie można otrzymać potrzebne produkty, na jakich warunkach, w jakich ilościach, po jakiej cenie, jakiej jakości itp. Po utworzeniu podmiotu gospodar­czego, w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej badanie rynku powinno ujawnić zmiany zachodzące w podaży i popycie określonych towarów lub usług oraz wyjaśnić przyczyny tych zmian. To stwarza przesłanki umożliwiające przewidywanie dalszych zmian w sytuacji rynkowej oraz pozwalające na dobranie środków aktywnego oddzia­ływania na popyt lub wprowadzenie zmian w strukturze sprzedawanego asortymentu.

Po określeniu rodzaju i rozmiarów działalności gospodarczej, jaką zamierza się podjąć, należy decyzję o jej podjęciu poprzedzić wnikliwym badaniem rynku. Podstawowa sprawa to ustalenie, czy na rynku, na który ma być skierowana planowana działalność, jest rzeczywiście zapotrzebowanie na produkty lub usługi, będące przedmiotem tej działalności, i czy wielkość tego zapotrzebowania zapewni zakładany zysk. Jeżeli badanie rynku nie potwierdzi odpowiednio dużego zapo­trzebowania na planowane produkty lub usługi, to podjęcie decyzji o uruchomieniu działalności nie ma sensu.

W przedsięwzięciach na mniejszą skalę, np. otwarcie sklepu, zakładu rzemieślniczego, niezbyt dużej wytwórni określonych wyrobów, bada­nia rynku można przeprowadzić we własnym zakresie. Kiedy w rachubę wchodzi działalność gospodarcza na większą skalę, angażująca od­powiednio duży kapitał, korzystniej jest zlecić przeprowadzenie badania rynku wyspecjalizowanej firmie konsultingowej. Decyzja o podjęciu działalności gospodarczej oparta wtedy zostanie na wynikach badań profesjonalistów.

W mniejszych przedsięwzięciach rozeznanie rynku we własnym zakresie powinno obejmować co najmniej następujące zagadnienia:

— charakterystykę głównych odbiorców,

— wielkość zapotrzebowania rynku na zamierzoną produkcję,

— ocenę konkurencji.

Charakterystyka głównych odbiorców polega na ustaleniu, kim są. czym się zajmują, jakie są wiek, płeć i zarobki potencjalnych klientów, gdzie mieszkają i jakie są ich zwyczaje dotyczące zakupów. Rodzaj odbiorców zależy od typu projektowanej działalności gospodarczej. Jeżeli zamierza się uruchomić księgarnię sprzedającą głównie podręcz­niki i lektury szkolne, głównym odbiorcą będzie młodzież szkolna, potencjalnymi klientami warsztatu naprawy samochodów są posiada­cze samochodów, sklep drogeryjny natomiast będzie miał bardziej zróżnicowanych klientów. Po poznaniu charakterystyki nabywców trzeba ustalić, w jaki sposób obecnie zaspokajane są ich potrzeby. Jest to bardzo pomocne do określenia zapotrzebowania.

Przeprowadzenie oceny wielkości zapotrzebowania na projektowane produkty lub usługi może opierać się na metodach badania rynku, które zostały już omówione w poprzednich rozdziałach. Wykorzystać można również prostsze sposoby, zwłaszcza, kiedy badanie prowadzi się osobiście. Do takich sposobów należą na przykład rozmowy z potenc­jalnymi klientami, obserwacja przepływu klientów w podobnych jed­nostkach, rozmowy ze specjalistami w danej branży, informacje miesz­kańców lub właścicieli sklepów w sąsiedztwie konkurencji i inne.

W ocenie konkurencji, oprócz metod już uprzednio omówionych, należy wpierw ustalić, gdzie zlokalizowani są najbliżsi i najwięksi konkurenci. Istotną sprawą jest zestawienie podobieństw i różnic między firmami konkurencyjnymi a własną firmą. Pozwala to ustalić, w jakim zakresie przewagę ma konkurencja, a w jakim własna firma, a dotyczyć może na przykład produktu, ceny, reklamy, lokalizacji, innowacyjności, fachowości personelu, sposobu zarządzania. Porów­nanie takie pokazuje zagrożenia ze strony konkurencji, a jednocześnie umożliwia znalezienie sposobów przeciwdziałania.

Podsumowaniem wyników badań powinno być ustalenie wysokości własnych obrotów oraz określenie efektywności planowanej działalno­ści. Jest to podstawa podjęcia decyzji o rozpoczęciu działalności gospodarczej.

Miejsce wykonywania działalności gospodarczej

Dobór miejsca wykonywania działalności gospodarczej zależy głównie od charakteru tej działalności. Najwięcej uwagi i starań należy poświęcić dobraniu miejsca na obiekty produkcyjne, gdyż ich wielkość, usytuowa­nie i wyposażenie związane są ściśle z rozmiarami i rodzajem produkcji. Nie bez znaczenia jest tu przebieg procesu technologicznego i przyjęty system organizacji produkcji. W doborze rodzaju i liczby pomieszczeń na działalność produkcyjną niezbędne jest zasięgnięcie rady i opinii specjalistów inżynierów i organizatorów z danej dziedziny produkcji, zwłaszcza, kiedy projektuje się produkcję na większą skalę. Stosunkowo najmniej trudności i kosztów przysporzy wynajęcie lub kupno nieczyn­nych hal i pomieszczeń produkcyjnych lub innych, które można względnie łatwo zaadaptować do projektowanej produkcji. Znacznie droższa, bardziej pracochłonna i uciążliwa oraz wymagająca dłuższego czasu jest budowa nowych pomieszczeń.

Prawidłowy przebieg działalności gospodarczej zależy w znacznej mierze od warunków technicznych jej wykonywania związanych często z lokalizacją szczegółową obiektu. Lokalizacja szczegółowa określa usytuowanie obiektów w konkretnej miejscowości i na ściśle oznaczonej działce budowlanej. Wśród warunków technicznych należy uwzględnić dogodne połączenie kolejowe i drogowe z rejonami zaopatrzenia i dostawy, możliwość podłączenia do sieci energetycznej i wodno-kanalizacyjnej, sprawy ochrony środowiska, a także uciążliwość obiektów dla dzielnic mieszkaniowych miasta lub okolicy. Zwrócić uwagę trzeba również na zasadę oszczędnego gospodarowania terenem, zwłaszcza na obszarach o wysokiej klasie ziemi uprawnej decydującej o poziomie produkcji rolnej oraz ze względu na koszty wynikające z podatku od nieruchomości.

Działalność gospodarcza w mniejszym zakresie nie wymaga pomie­szczeń wolno stojących, lecz może być prowadzona w budynkach mieszkalnych, biurowych itp. Pomieszczenia przeznaczone na działal­ność gospodarczą, w których znajdują się na przykład sklepy, maga­zyny, warsztaty, punkty usługowe, określa się jako lokale użytkowe.

Lokale użytkowe mogą się mieścić w różnego rodzaju budynkach:

-- w domach stanowiących własność komunalną, którymi za­rządzają gminy,

— w domach będących własnością spółdzielni mieszkaniowej,

— w domach wielomieszkaniowych stanowiących własność prywat­ną, zarządzanych przez właścicieli,

— w domach będących własnością osobistą lub rodziny, np. domach jednorodzinnych, lokalach własnościowych w domach wielo-mieszkalnych.

To rozróżnienie jest istotne dla sposobu pozyskiwania lokalu. Lokal znajdujący się w domu komunalnym przyznawany jest najczęściej w formie przetargu, temu, kto zaoferuje najwyższy czynsz. O wynajęciu lokalu w budynku spółdzielczym decyduje w zasadzie zarząd spółdziel­ni, chociaż i tu może być stosowany przetarg. W pozostałych budynkach o wynajęciu lokalu użytkowego decyduje właściciel, który sam wybiera użytkownika.

Użytkownik lokalu zawiera umowę najmu z właścicielem budynku. W umowie tej, oprócz innych ustaleń, określa się wysokość czynszu i sposób jego płacenia (np. z góry, z dołu, co miesiąc lub kwartał) oraz sprawę aktualizacji czynszu i terminu wypowiedzenia umowy. Czynsz za lokal użytkowy może być ustalany dowolnie w drodze umowy, gdyż nie obowiązują tu żadne górne granice, jak za lokale mieszkaniowe.

Źródła kapitałów

Źród­łem kapitału nowo powstałej firmy mogą być oszczędności, majątek osobisty, darowizna właściciela lub współwłaścicieli firmy, które sta­nowią kapitał własny. Źródłem kapitału obcego są kredyty i pożyczki, pomoc państwa, pomoc fundacji itp. W większych podmiotach gos­podarczych źródłem kapitału własnego może być specyficzna jego forma, jaką jest emisja obligacji, a w spółkach akcyjnych — akcji.

Dla podejmujących działalność gospodarczą sposobami zdobycia kapitałów są najczęściej: zaciągnięcie kredytów bankowych, korzystanie z preferencyjnych form finansowania wybranych przedsięwzięć przez państwo, korzystanie z leasingu.

Kredyty dla osób podejmujących działalność gospodarczą na zasile­nie kapitałów obrotowych, czyli na działalność bieżącą, można uzyskać w bankach komercyjnych i spółdzielczych na ogólnie stosowanych warunkach, które zostały omówione w poprzednich rozdziałach.

Ponadto banki kredytują na warunkach preferencyjnych, często z pomocą finansową państwa, wybrane dziedziny działalności gospodar­czej, w których można na przykład wymienić potrzeby:

— rolnictwa w zakresie skupu płodów rolnych,

— spółdzielni inwalidów i niewidomych, według ustaleń ustawo­wych,

— restrukturyzacji w przemyśle rolno-spożywczym, według ustaleń Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej,

— kredytu dla osób niepełnosprawnych na dofinansowanie zaku­pów celowych, dokonywanych przez te osoby, wspierających ich aktywność zawodową, finansowane z Państwowego Funduszu Reha­bilitacji Osób Niepełnosprawnych,

— kredytu dla osób zwolnionych z pracy na podjęcie samodzielnej działalności gospodarczej.

Odrębną sprawą są kredyty dewizowe dla polskich podmiotów gospodarczych udzielane w ramach linii kredytowych uzgodnionych z polskimi władzami rządowymi, a realizowanych przez banki za­graniczne za pośrednictwem banków polskich.

Jako przykłady można tu wymienić:

— linię kredytową w Mitteleuropaische Handelsbank we Frank­furcie n/M., przeznaczoną na finansowanie konkretnych przedsięwzięć gospodarczych, w której kredyty udzielane są na okres 3—4 lat,

— linię kredytową w Landesbank Hassen-Thueringen Girozentrale we Frankfurcie n/M., na finansowanie importu dóbr inwestycyjnych z Niemiec,

— linie kredytowe Europejskiego Banku Inwestycyjnego, którego kredyty przeznaczone są m.in. na usługi przemysłowe, przetwórstwo rolno-spożywcze i na rozwój turystyki,

— linię kredytową hiszpańskiego Banco de Sabadell na zakup w Hiszpanii materiałów inwestycyjnych oraz kredytowanie zakupów w innych krajach.

Preferencyjne formy kredytowania oraz linie kredytowe banków zagranicznych nie są ustalone raz na zawsze. Z tego względu zainteresowani tą formą kredytowania powinni bieżąco zasięgać informacji w bankach komercyjnych lub spółdzielczych na terenie ich działalności.

Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej

Przedsiębiorca może 01 podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębior­ców. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców określają przepisy.

Organy rejestrowe, w terminie siedmiu dni od dnia wpisu do rejestru, przesyłają organom podatkowym i organom samorządu gminnego, właściwym ze względu na miejsce zamieszka­nia (siedzibę) przedsiębiorcy, wypis z rejestru dotyczący podjęcia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.

Przedsiębiorca jest obowiązany spełniać okre­ślone przepisami prawa warunki wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicz­nej, a także ochrony środowiska.

Jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych przy wyko­nywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej, przed­siębiorca jest obowiązany zapewnić, aby działalność gospo­darcza była wykonywana bezpośrednio przez osobę legity­mującą się posiadaniem takich uprawnień zawodowych.

Zakład główny, oddział oraz inne stałe miejsce wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej powinny być oznaczone na zewnątrz.

Zewnętrzne oznaczenie powinno zawierać:

l) oznaczenie przedsiębiorcy,

2) zwięzłe określenie przedmiotu wykonywanej działal­ności gospodarczej.

Jeżeli przedsiębiorca oferuje towary lub usługi w sprzedaży bezpośredniej lub wysyłkowej za pośred­nictwem środków masowego przekazu, sieci informatycznych lub druków bezadresowych, jest obowiązany do podania w ofercie co najmniej następujących danych:

l) oznaczenia przedsiębiorcy,

2) numeru, pod którym przedsiębiorca wpisany jest do rejestru przedsiębiorców,

wraz z oznaczeniem sądu rejestrowego,

3) siedziby i adresu przedsiębiorcy.

Przedsiębiorca jest obowiązany do zamieszczania na towarach lub na ich opakowaniach wprowadzanych do obrotu informacji w języku polskim zawierających:

l) oznaczenie przedsiębiorcy - producenta towaru i jego adres,

2) nazwę towaru,

3) inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów.

Przedsiębiorca jest obowiązany do:

l) dokonywania lub przyjmowania płatności za pośred­nictwem rachunku bankowego tego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3.000 EURO albo równowartość 1.000 EURO, gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza równowartość 10.000 EURO, przeliczanych na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonywane są operacje finansowe,

2) zawiadomienia urzędu skarbowego, właściwego ze względu na podatek dochodowy, o posiadaniu rachunku bankowego związanego z wykonywaną działalnością gospodarczą, a w razie posiadania więcej niż jednego rachunku - do wskazania jednego z nich jako rachunku podstawowego i zawiadomienia o tym banku, w którym rachunek jest otwarty, oraz właściwego urzędu skar­bowego; zawiadamiając urząd skarbowy, należy podać nazwę i adres banku oraz numer rachunku bankowego albo podstawowego rachunku bankowego,

3) zawiadomienia właściwego urzędu skarbowego oraz banku, w którym otwarty jest podstawowy rachunek bankowy związany z wykonywaną działalnością, gospo­darczą, o posiadaniu rachunków bankowych w innych bankach, informując o nazwach i adresach banków oraz o numerach rachunków bankowych,

4) zawiadomienia banków, w których otwarte są inne rachunki bankowe tego przedsiębiorcy, o nazwie i adresie banku, w którym otwarty jest rachunek podstawowy tego przedsiębiorcy związany z wykonywaną działal­nością gospodarczą.

Przedsiębiorca będący członkiem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej może realizować obowiązki za pośrednictwem rachunku w tej spół­dzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. W takim przy­padku w zawiadomieniach, należy podać numer rachunku przedsiębiorcy oraz nazwę i adres spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. W razie zmiany stanu faktycznego w stosunku do zawiadomień przedsiębiorca jest obowiązany do zgłoszenia tych zmian w terminie 14 dni od daty ich powstania.

Dobór formy prawnej działalności podmiotu gospodarczego

W Polsce funkcjonują podmioty gospodarcze o różnych formach prawno-organizacyjnych, podstawami, których są przepisy regulujące ich działalność i formę organizacyjną.

Działalność gospodarczą prowadzą najczęściej następujące pod­stawowe formy jednostek gospodarczych:

— przedsiębiorstwa państwowe, działające na podstawie ustawy z dnia 25 września, 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (DzU nr 24 z 1981 r., póz. 123 wraz z późniejszymi zmianami);

— spółdzielnie, funkcjonujące na podstawie ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (DzU nr 30 z 1983 r., póz. 210 wraz z późniejszymi zmianami);

— banki, których działalność reguluje ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe (DzU nr 72 z 1992 r., póz. 359);

— spółki z udziałem podmiotów zagranicznych, działające na podstawie ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (DzU nr 41 z 1988 r., póz. 325);

— podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek, opierające się na przepisach ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (DzU nr 41 z 1988 r., póz. 324);

— spółki prawa cywilnego, działające na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU nr 16 z 1964 r., póz. 93 wraz z późniejszymi zmianami);

— spółki prawa handlowego, których funkcjonowanie reguluje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (DzU nr 57 z 1934 r., póz. 502 wraz z późniejszymi zmianami).

Omówione teraz zostaną podmioty gospodarcze wymienione w trzech ostatnich punktach, a więc działające na podstawie ustawy o działalności gospodarczej, kodeksu cywilnego i kodeksu handlowego.

Dobór formy prawnej działalności gospodarczej zależy głównie od rodzaju i rozmiarów działalności oraz od potrzebnego kapitału. Działal­ność gospodarcza w niewielkim zakresie, polegająca na przykład na wytwórczości, handlu, usługach, prowadzona często osobiście oraz jeśli przedsiębiorstwo zatrudniające dowolną liczbę pracowników jest włas­nością osoby fizycznej lub prawnej, opiera się na ustawie o działalności gospodarczej. Działalność gospodarcza wymagająca współdziałania jako właścicieli większej liczby osób fizycznych i prawnych prowadzona jest w formie spółki.

Ewidencja podmiotów gospodarczych jest prowadzona w dwojakiej formie. Urzędy gmin (miast) prowadzą ewidencję działalności gos­podarczej wykonywanej przez osoby na podstawie ustawy o działalności gospodarczej lub przez spółki prawa cywilnego. Dla spółek prawa handlowego rejestr handlowy prowadzą sądy gospodarcze, stanowiące wyodrębnione organizacyjnie jednostki w sądach rejonowych. Rejestr taki jest oficjalnym, powszechnie dostępnym, wykazem spółek hand­lowych. Składa się on z trzech działów, dla których prowadzi się odrębne księgi. Do działu A wpisywane są spółki jawne i komandytowe, do działu B — spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, do działu C zaś — spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjne z udziałem podmiotów zagranicznych.

Koncesjonowanie działalności gospodarczej

Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

l) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydo­bywania kopalin ze złóż, bezzbiomikowego magazy­nowania substancji oraz składowania odpadów w góro­tworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bro­nią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przezna­czeniu wojskowym lub policyjnym,

3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesy­łania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią,

4) ochrony osób i mienia,

5) transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,

6) budowy i eksploatacji albo wyłącznie eksploatacji auto­strad płatnych oraz dróg ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradach płatnych,

7) zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych,

8) rozpowszechniania programów radiowych i telewi­zyjnych.

Wprowadzenie innych koncesji w dziedzinach dzia­łalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy działalność ta nie może być wykonywa­na jako wolna lub po uzyskaniu zezwolenia .

Jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej, udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji należy do ministra właściwego ze względu na przed­miot działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu.

Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu w stosunku do wnio­sku następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat.

Minister właściwy ze względu na przedmiot działal­ności gospodarczej zwraca się o opinię do Ministra Obrony Narodowej w przypadku zamiaru udzielenia, zmiany lub cofnięcia koncesji na prowadzenie działalności .

Organ koncesyjny może określić w koncesji szczególne warunki wykonywania działalności gospodar­czej objętej koncesją.

Organ koncesyjny jest obowiązany przekazać każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółową informację o szczególnych warunkach nie­zwłocznie po wszczęciu postępowania w sprawie udziele­nia koncesji.

Organ koncesyjny może uzależnić udzielenie koncesji od ubezpieczenia się przedsiębiorcy od odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu.

Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać:

l) oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres,

2) numer w rejestrze przedsiębiorców,

3) określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja,

4) informacje określone w przepisach odrębnych ustaw.

Przed podjęciem decyzji w sprawie wydania koncesji organ koncesyjny może:

l) wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczo­nym terminie, brakującej dokumentacji poświadcza­jącej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej dzia­łalności gospodarczej,

2) dokonać kontrolnego sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

W przypadku gdy organ koncesyjny przewi­duje udzielenie ograniczonej liczby koncesji, o możliwości uzyskania koncesji ogłasza w Monitorze Sądowym i Gospo­darczym oraz w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym.

Ogłoszenie to powinno zawierać:

l) określenie przedmiotu i zakresu działalności gospo­darczej, na którą ma być wydana koncesja,

2) szczególne warunki wykonywania działalności gospodar­czej, na którą ma być wydana koncesja, o ile organ kon­cesyjny przewiduje określenie w koncesji szczególnych warunków wykonywania działalności gospodarczej,

3) termin składania wniosków o udzielenie koncesji,

4) wymagane dokumenty i informacje dodatkowe.

Jeżeli wnioski o udzielenie koncesji złożyło kilku przedsiębiorców, organ koncesyjny prowadzi jedno postę­powanie, w ramach którego przeprowadza rozprawę admi­nistracyjną.

W przypadku, tym przedsię­biorca przekazujący informacje mające istotne znaczenie dla jego pozycji konkurencyjnej na rynku może zgłosić uzasadniony wniosek, aby informacjom tym była nadana klauzula poufności.

Informacjom nadaje się klauzulę poufności, pod warunkiem, że przedsiębiorca:

l) przekazując informacje uzasadni swoje żądanie,

2) z przekazanych informacji sporządzi streszczenie, który może zostać udostępnione

innym uczestnikom postę­powania.

Informacje, którym nadano klauzulę poufności, nie mogą być udostępniane innym uczestnikom postępowania bez zgody przedsiębiorcy przekazującego informacje.

Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji:

l) gdy przedsiębiorca nie spełnia warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją

2) ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeń­stwa Państwa,

3) ze względu na inny ważny interes publiczny,

4) jeżeli w wyniku przeprowadzonej rozprawy udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom.

Organ koncesyjny może czasowo wstrzymać udzie­lanie koncesji, ze względu na uzasadnione przyczyny, ogłaszając o tym w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:

l) zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją,

2) przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej

3) obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli lub innego ważnego interesu publicznego.

Czynności kontrolne przeprowadza się na podsta­wie upoważnienia wydanego przez organ koncesyjny.

Osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli są uprawnione w szczególności do:

l) wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części, gdzie jest wykonywana działalność gospodarcza objęta koncesją, w dniach i w godzinach, w których jest wykonywana lub powinna być wykonywana ta działalność,

2) żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania doku­mentów lub innych nośników informacji oraz udostępnie­nia danych mających związek z przedmiotem kontroli.

Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego, osoby zastępującej kontrolowanego lub przez niego zatrudnionej, a w razie nieobecności tych osób - w obecności przywołanego świadka.

Organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do usunięcia stwierdzonych uchybień w wyznaczonym terminie.

Organ koncesyjny może upoważnić do dokonywania kontroli, inny organ administracji wyspecjalizowany w kontroli danego rodzaju działalności.

Organ koncesyjny cofa koncesję w przy­padku, gdy:

l) wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsię­biorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,

2) przedsiębiorca nie podjął działalności objętej koncesją mimo wezwania organu koncesyjnego lub zaprzestał wy­konywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Organ koncesyjny cofa koncesję lub zmienia jej zakres w przypadku, gdy przedsiębiorca:

l) w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycz­nego lub prawnego niezgodnego z warunkami okre­ślonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją,

2) rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa.

Organ koncesyjny może cofnąć koncesję lub zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpie­czeństwa państwa lub innego ważnego interesu publicznego.

Przedsiębiorca jest obowiązany zgłaszać orga­nowi koncesyjnemu wszelkie zmiany danych, w terminie 14 dni od dnia ich powstania.

Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą w dziedzinie podlegającej konce­sjonowaniu, może ubiegać się o przyrzeczenie wydania koncesji, zwane dalej „promesą". W promesie można uza­leżnić udzielenie koncesji od spełnienia warunków wyko­nywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

W postępowaniu o udzielenie promesy stosuje się przepisy dotyczące udzielenia koncesji.

W promesie ustala się okres jej ważności, z tym że nie może on być krótszy niż 6 miesięcy.

W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na wykonywanie działalności gospo­darczej określonej w promesie, chyba że:

l) uległy zmianie dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy,

2) wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków poda­nych w promesie,

Przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu.

Za udzielenie koncesji lub jej zmianę oraz za udzielenie promesy pobiera się opłatę skarbową, chyba że przepisy odrębnych ustaw stanowią inaczej.

Wysokość opłaty skarbowej za udzielenie lub zmianę koncesji oraz za udzielenie promesy określają przepisy o opłacie skarbowej.

Zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej

Uzyskania zezwolenia wymaga wykony­wanie działalności gospodarczej w zakresie określonym w przepisach odrębnych ustaw.

Organy zezwalające oraz wszelkie warunki wykonywa­nia działalności objętej zezwoleniami, a także tryb wydawania, odmowy wydania i cofania zezwoleń określają przepisy.

Organ zezwalający wydaje zezwolenie po stwierdzeniu, że spełnione zostały wymagane prawem warunki wykonywania działalności gospodarczej w dzie­dzinie objętej obowiązkiem uzyskania zezwolenia.

Przed podjęciem decyzji w sprawie wydania zezwo­lenia organ zezwalający:

l) wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, brakującej dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej,

2) może dokonać kontrolnego sprawdzenia faktów poda­nych we wniosku o udzielenie zezwolenia w celu stwier­dzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywa­nia działalności gospodarczej objętej zezwoleniem.

W przypadku gdy wydanie zezwolenia na wykony­wanie działalności gospodarczej wszystkim wnioskodaw­com spełniającym warunki nie jest możliwe - zgodnie z obowiązującymi przepisami regulującymi wykonywanie danego rodzaju działalności gospodarczej - organ zezwa­lający przeprowadza rozprawę administracyjną.

Wydawanie, odmowa wydania i cofnięcie zezwolenia następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Przedsiębiorca może ubiegać się o wydanie promesy zezwolenia.

-- Zezwolenie wydaje się na czas nieoznaczony.

-- Zezwolenie może być wydane na czas oznaczony:

l) na wniosek przedsiębiorcy,

2) jeżeli przepisy odrębne tak stanowią.

Organ zezwalający cofa zezwolenie w przy­padku, gdy:

l) wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsię­biorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem,

2) przedsiębiorca przestał spełniać warunki określone przepisami prawa, wymagane do prowadzenia działal­ności gospodarczej określonej w zezwoleniu,

3) przedsiębiorca nie usunął, w wyznaczonym przez organ wydający zezwolenie terminie, stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z przepisami prawa regulują­cymi działalność gospodarczą objętą zezwoleniem.

Organ zezwalający może cofnąć zezwolenie w przy­padku, gdy:

l) przepisy odrębne tak stanowią,

2) przedsiębiorca nie podjął, mimo wezwania organu zezwalającego, lub zaprzestał wykonywania działal­ności gospodarczej, na którą uzyskał zezwolenie,

Organ zezwalający jest uprawniony do kontroli dzia­łalności gospodarczej w zakresie przestrzegania warunków działalności gospodarczej objętej zezwoleniem.

Przedsiębiorca jest obowiązany zgłaszać organowi ze­zwalającemu wszelkie zmiany danych określone w zezwoleniu.

Przedsiębiorca, któremu cofnięto zezwolenie może ponownie wystąpić z wnioskiem o wydanie zezwolenia w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu zezwolenia.

Za wydanie zezwolenia oraz za wydanie promesy zezwolenia pobiera się opłatę skarbową, chyba że przepisy odrębnych ustaw stanowią inaczej.

Wysokość opłaty skarbowej za wydanie zezwolenia oraz za wydanie promesy zezwolenia określają przepisy o opłacie skarbowej.

Oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych

Dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorcy zagraniczni mogą, na zasadzie wzajemności, o ile umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę nie stanowi. inaczej, tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium Rze­czypospolitej Polskiej, zwane dalej „oddziałami".

Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział może prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie w zakre­sie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego.

Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział jest obowiązany ustanowić osobę upoważnioną w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego.

Niezależnie od obowiązków określonych w przepisach o Krajowym Rejestrze Sądowym przedsię­biorca zagraniczny jest obowiązany:

l) podać imię i nazwisko oraz adres w Polsce osoby upo­ważnionej w oddziale do reprezentowania przedsię­biorcy zagranicznego,

2) dołączyć poświadczony notarialnie wzór podpisu osoby upoważnionej w oddziale do reprezentowania przed­siębiorcy zagranicznego,

Oddział jest obowiązany:

l) używać nazwy przedsiębiorcy zagranicznego w języku państwa jego siedziby wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej przedsiębiorcy oraz doda­niem wyrazów „oddział w Polsce",

2) prowadzić oddzielną rachunkowość w języku polskim zgodnie z przepisami o rachunkowości,

3) zgłaszać ministrowi właściwemu do spraw gospodarki wszelkie zmiany stanu faktycznego i prawnego, w terminie 14 dni od dnia ich wystąpienia

Minister właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego ze względu na przed­miot działalności przedsiębiorcy zagranicznego, wydaje decy­zję o zakazie wykonywania działalności gospodarczej przez oddział w przypadku, gdy:

l) oddział rażąco narusza prawo polskie

2) nastąpiło otwarcie likwidacji przedsiębiorcy zagranicz­nego, który utworzył oddział, lub przedsiębiorca ten utracił prawo wykonywania działalności gospodarczej lub rozporządzania swoim majątkiem,

3) działalność przedsiębiorcy zagranicznego zagraża bezpieczeństwu i obronności państwa, ochronie tajem­nicy państwowej lub innemu ważnemu interesowi publicznemu.

Spółka cywilna

Spółka prawa cywilnego, zwana potocznie spółką cywilną, wzięła swą nazwę stąd, że jej działalność została uregulowana w kodeksie cywilnym (art. 860—875). Spółka cywilna, w odróżnieniu od spółek prawa handlowego, powstaje tylko na mocy porozumienia wspólników, bez dodatkowych wymagań i formalności, a jedynie w wyniku zawarcia pisemnej umowy spółki cywilnej. Pisemna forma umowy jest tu wy­magana na cele dowodowe, by zapewnić interesy poszczególnych wspólników. Z tego względu pisemna umowa spółki ustala wzajemne prawa i obowiązki, sposób podziału zysku, reprezentacji spółki, wy­sokości wkładów itp. Umowa spółki cywilnej może być napisana przez samych zainteresowanych, bez udziału notariusza. Działalność gospodarcza w ramach spółki cywilnej wymaga jedynie zgłoszenia w urzędzie gminy (miasta) w takim samym trybie, jak działalność prowadzona przez jedną osobę, omówiona w poprzednim punkcie.

Przykład umowy spółki cywilnej

UMOWA SPÓŁKI CYWILNEJ

zawarta w dniu 15 listopada 1996 r. między:

1) Janem Kowalskim zamieszkałym w Żaganiu, przy ul. Wolności 2, legitymującym się dowodem osobistym nr AB 0123456,

2) Józefem Majewskim, zamieszkałym w Żaganiu przy ul. Dlugiej 31,

legitymującym się dowodem osobistym nr CD 9876543, zwanymi w dalszym ciągu wspólnikami.

Wspólnicy niniejszą umową zawiązują spółkę pod firmą ,,Auto-Serwis" — s.c. na czas nieokreślony. Siedziba spółki mieści się w Żaganiu, przy ul. Cichej 28.

§2

Celem spółki jest prowadzenie dzialalności gospodarczej w zakresie na­prawy pojazdów mechanicznych oraz handlu częściami zamiennymi i ak­cesoriami samochodowymi.

1. Dla realizacji celu wymienionego w § 2 Jan Kowalski wnosi maszyny i sprzęt warsztatowy według załącznika nr l do niniejszej umowy wartości 5 600 (pięćtysięcy sześćset) złotych oraz gotówkę w kwocie 1 600 (jeden-tysiącsześćset) złotych, Józef Majewski zaś wnosi gotówkę w kwocie 4 800 ( czterytysiąceosiemset ) złotych.

2. Wspólnicy będą świadczyć pracę w zakresie naprawy pojazdów mecha­nicznych w ramach ustalonego przez nich zakresu obowiązków.

Każdy ze wspólników ma prawo samodzielnego prowadzenia spraw oraz reprezentowania spólki.

Każdy ze wspólników uczestniczy w zyskach i stratach proporcjonalnie do wniesionych wkładów, a więc J. Kowalski w 60%, a J. Majewski w 40%

§6

Podzial zysków następuje zaliczkowo do dnia dwudziestego danego miesiąca za miesiąc poprzedni, a ostateczne rozliczenie zysku następuje po zakoń­czeniu roku do końca lutego roku następnego.

Każdemu ze wspólników przysługuje prawo wystąpienia ze spółki za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, ze skutkiem na koniec roku.

Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają formy pisemnej.

W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego, a w szczególności artykuły 860 — 875.

§10 Koszty zawarcia niniejszej umowy ponoszą wspólnicy w równych częściach.

§11

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

Podpisy:

(Jan Kowalski)

(Józef Majewski)

Najprostszą umową spółki cywilnej, w której Jan Kowalski zamie­rza prowadzić naprawę samochodów wspólnie z Józefem Majewskim w ramach spółki, przedstawia wzór.

Spółki prawa handlowego

Do spółek prawa handlowego, działających na podstawie kodeksu handlowego, zalicza się: spółki jawne, spółki komandytowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne.

Spółka jawna jest najbardziej zbliżona do spółki cywilnej. Zrzesza ona dwie osoby lub więcej w celu prowadzenia działalności gos­podarczej we wspólnym imieniu i na zasadzie pełnej i solidarnej odpowiedzialności wszystkich wspólników. Prawo nie uzależnia powstania spółki jawnej od wniesienia określonego kapitału, gdyż wkładem do spółki może być dozwolenie używania rzeczy lub osobiste, bezpośrednie działanie wspólników. Każdy z nich jest zobowiązany i uprawniony do prowadzenia spraw spółki i reprezen­towania jej na zewnątrz.

Do zawarcia umowy spółki jawnej nie jest wymagana forma aktu notarialnego, podobnie jak w wypadku spółki cywilnej. Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie i określać: firmę spółki, przedmiot i zakres jej działalności gospodarczej, wkłady wspólników do majątku spółki, udział w zyskach i stratach, sposób prowadzenia spółki oraz osoby uprawnione do jej reprezentacji. W umowie można również określić czas trwania spółki, wypowiedzenie i rozwiązanie spółki. Spółka jawna podlega wpisowi do rejestru handlowego w sądzie gospodarczym, a więc odmienię niż spółka cywilna.

Wpis do rejestru handlowego powinien obejmować:

— firmę, siedzibę i przedmiot działalności gospodarczej,

— imiona i nazwiska wspólników oraz okoliczności dotyczące zdolności wspólnika do czynności prawnych,

— imiona i nazwiska osób, które są uprawnione do reprezen­towania spółki i sposób tego reprezentowania.

Jeżeli następują zmiany w wymienionych danych, muszą być one również wpisane do rejestru. Do zgłoszenia spółki do rejestru należy dołączyć uwierzytelnione przez sąd albo notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentacji.

Spółka komandytowa jest szczególną formą spółki jawnej. Do jej powstania konieczne jest współdziałanie przynajmniej jednego wspól­nika odpowiadającego bez żadnych ograniczeń (komplementariusza) oraz przynajmniej jednego (komandytariusza), którego odpowiedzial­ność ograniczona jest do jego wkładu, czyli sumy komandytowej. Umowa spółki komandytowej musi być zawarta w formie aktu notarial­nego, inaczej więc niż w poprzednio omówionych spółkach, który powinien obejmować: oznaczenie wspólników, datę i miejsce zawarcia umowy, firmę, przedmiot i zakres działalności, wkłady wspólników, zasady podziału zysku i pokrywania strat, sposób prowadzenia spółki oraz osoby uprawnione do jej reprezentowania. Spółka komandytowa wymaga wpisu do rejestru handlowego w sądzie gospodarczym.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zaliczana do spółek kapitałowych, a jej cechą charakterystyczną jest to, że wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki (z pewnymi wyjątkami wobec skarbu państwa) z osobistego majątku, lecz tylko do wysokości udziałów. Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością mogą założyć co najmniej dwie osoby, zawierając stosowną umowę, lecz jest również możliwość powołania takiej spółki przez jedną osobę. Powstaje wtedy jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Umowa spółki musi być zawarta w formie aktu notarialnego, pod rygorem nieważności. Najistotniejszym elementem umowy spółki z ograniczoną odpowiedzial­nością jest obowiązek wniesienia przez wspólników kapitału zakłado­wego. Kapitał zakładowy może być wniesiony przez wspólników w formie wkładów pieniężnych bądź wkładów niepieniężnych, np. maszyny, lokal, prawa majątkowe, czyli aportów.

Oprócz wysokości kapitału zakładowego (w 1995 r. minimalna wysokość 4000 zł) umowa spółki powinna określać:

— firmę i siedzibę spółki, ,

— przedmiot przedsiębiorstwa,

— władze spółki,

— czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony,

— czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy większą liczbę udziałów,

— liczbę i wysokość udziałów poszczególnych wspólników.

Spółka musi mieć wpis do rejestru handlowego. Wpis powinien obejmować wszystkie wymienione wyżej elementy umowy, a ponadto imiona i nazwiska członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki. Jeżeli wspólnicy wnoszą aporty, należy to zaznaczyć, a kiedy umowa spółki wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki, należy to pismo podać. Do zgłoszenia spółki do rejestru należy dołączyć umowę spółki, oświadczenie wszystkich członków zarządu, że udziały zostały wpłacone, podpisane przez zarząd, listę wspólników z podaniem imienia i nazwiska (lub firmy w wypadku osób prawnych) oraz liczby i wysokości udziałów każdego z nich.

Spółka akcyjna wyróżnia się najbardziej rozbudowanym trybem tworzenia i zasadami funkcjonowania, dlatego też nie jest formą nadającą się dla mniejszych przedsiębiorstw, lecz formą właściwą do realizacji przedsięwzięć gospodarczych, wymagających dużego kapita-

łu. Cechą charakterystyczną spółki akcyjnej jest anonimowość wspól­ników, gdyż nie są oni ujawniani w rejestrze handlowym. Kapitał akcyjny spółki dzieli się na akcje, a jego minimalna wysokość w 1995 r. wynosiła 100 tyś. zł. Umowa spółki w spółce akcyjnej formalnie nie istnieje, lecz zastępuje ją statut spółki. Statut spółki musi być określony w formie aktu notarialnego.

Do podstawowych elementów statutu spółki akcyjnej należy określenie:

— firmy i siedziby spółki,

— przedmiotu przedsiębiorstwa,

— czasu trwania spółki,

— wysokości kapitału akcyjnego, sposobu jego zebrania, nominal­nej wartości akcji i ich liczby ze wskazaniem, ile jest akcji imiennych, a ile na okaziciela,

— liczby akcji poszczególnych rodzajów (np. uprzywilejowane) i przywiązane do nich uprawnienia,

— imion i nazwisk osób fizycznych lub nazw osób prawnych będących założycielami spółki oraz ich adresy,

— organizacji władz zarządzających (zarząd) i władz nadzorczych (rada nadzorcza, komisja rewizyjna),

— ilości i rodzaju tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki (np. świadectwa założycielskie) oraz przywiązanych do nich praw,

— obowiązków świadczeń na rzecz spółki, jeżeli są takie przypisane do akcji, -

— warunków i sposobu umarzania akcji.

Spółka akcyjna musi mieć wpis do rejestru handlowego w sądzie gospodarczym, gdyż dopiero z chwilą zarejestrowania nabywa osobo­wość prawną.

Wpis do rejestru handlowego powinien obejmować:

— firmę, siedzibę i przedmiot przedsiębiorstwa,

— wysokość kapitału akcyjnego, liczbę i wartość nominalną akcji,

— liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania,

— wzmiankę jaka część kapitału akcyjnego została wpłacona przed zarejestrowaniem,

— imiona i nazwiska członków zarządu oraz sposób reprezen­towania spółki,

— zaznaczenie wniesienia aportów, jeżeli przy zawiązywaniu spółki akcjonariusze takie

wnoszą,

— czas trwania spółki, jeżeli w myśl statutu jest ograniczony,

— oznaczenie pisma przeznaczonego do ogłoszeń spółki, jeżeli statut takie pismo wskazuje.

Do ogłoszenia spółki należy dołączyć następujące dokumenty:

— statut spółki,

— akty notarialne o zawiązaniu spółki i objęciu akcji,

— oświadczenie wszystkich członków zarządu o objęciu akcji zgodnie ze statutem i o

zapewnieniu przejścia aportów na spółkę z chwilą jej zarejestrowania,

— stwierdzenie ustanowienia władz spółki z wyszczególnieniem ich składu osobowego,

— dowód zezwolenia i zatwierdzenia statutu przez właściwą wła­dzę, jeżeli do powstania

spółki jest to wymagane, np. banki, firmy ubezpieczeniowe.

Jeżeli zebranie kapitału akcyjnego nastąpiło w drodze publicznej subskrypcji, np. w wypadku prywatyzacji przedsiębiorstw państwo­wych, należy również do wniosku o rejestracji spółki akcyjnej dołączyć:

— protokół zgromadzenia organizacyjnego wraz z prospektami (ogłoszeniami),

— spis subskrybentów z uwidocznieniem liczby akcji przypadającej na każdego z nich i

podaniem wysokości dokonanych wpłat.

Ponadto należy dołączyć złożone wobec sądu lub uwierzytelnione notarialnie wzory podpisów wszystkich członków zarządu.

Mali i średni przedsiębiorcy

Państwo stwarza, z poszanowaniem zasad rów­ności i konkurencji, korzystne warunki dla funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorców, w szczegól­ności poprzez:

l) inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających roz­wojowi małych i średnich przedsiębiorców, w tym doty­czących dostępu do środków finansowych pochodzących z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych,

2) wspieranie instytucji umożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach,

3) wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publiczno­ prawne,

4) ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń oraz doradztwa,

5) wspieranie instytucji i organizacji lokalnych oraz regionalnych działających na rzecz małych i średnich przedsiębiorców,

6) promowanie współpracy małych i średnich przedsię­biorców z innymi przedsiębiorcami polskimi i zagra­nicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem przedsię­biorczości lokalnej.

Za małego przedsiębiorcę uważa się przed­siębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym:

l) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników

2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyro­bów i usług oraz operacji finansowych nie przekracza­jący równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła rów­nowartości w złotych 5 milionów EURO.

Nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają:

l) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

2) prawa do ponad 25% udziału w zysku,

3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym:

l) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyro­bów i usług oraz operacji finansowych nie przekracza­jący równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO.

Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają:

l) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

2) prawa do ponad 25% udziału w zysku,

3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

W przypadku przedsiębiorcy działającego krócej niż rok, jego przewidywany roczny przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych, a także przewidywane średnioroczne zatrudnienie oszaco­wuje się na podstawie danych za ostatni okres, udokumen­towany przez przedsiębiorcę.

Inne czynności związane z podejmowaniem działalności gospodarczej

Oprócz czynności związanych z utworzeniem podmiotu gospodar­czego i jego ewidencją lub rejestracją przeprowadzone być muszą jeszcze inne czynności, zanim podmiot gospodarczy rozpocznie faktycznie swą działalność.

Jedną z tych czynności jest założenie rachunku bankowego.

Bank wymaga potwierdzonej kserokopii zaświadczenia urzędu gminy (miasta) o wpisie do ewidencji lub postanowienia sądu o rejestracji, zależnie od formy prawnej podmiotu gospodarczego. Ponadto należy wypełnić odpowiednie formularze bankowe, na których dysponenci rachunkiem składają wzory swych podpisów. Po założeniu rachunku bank wydaje książeczki czekowe (czeków gotówkowych i do rozrachun­ku). Wybór banku należy do podmiotu gospodarczego.

Podmioty gospodarcze rozpoczynające działalność podlegają rejes­tracji w powszechnym systemie rejestrowania podmiotów występujących w gospodarce, nazywanym systemem REGON. Na podstawie wniosku sporządzonego na specjalnym formularzu, kierowanego do wojewódz­kiego urzędu statystycznego, każdy podmiot gospodarczy otrzymuje swój statystyczny numer identyfikacyjny REGON, potwierdzony za­świadczeniem (w formie wydruku komputerowego) terenowego urzędu statystycznego, który jest stosowany do celów statystycznych, podat­kowych i innych. Z systemu REGON, który uwzględnia również kodowanie podmiotów według EKD (Europejskiej Klasyfikacji Dzia­łalności), można korzystać w celu uzyskania informacji o działających podmiotach w określonej branży. Informacje te, interesujące różne jednostki w kraju i za granicą (np. inwestorów, kooperantów, impor­terów), nie obejmują jednak wszystkich informacji zawartych w RE­GON o zarejestrowanym podmiocie, lecz ograniczają się do iden­tyfikatora podmiotu, który informuje o nazwie, adresie i lokalizacji, rodzaju prowadzonej działalności, formie prawno-organizacyjnej, włas­ności i formie finansowania.

Po uzyskaniu potwierdzenia wpisu do ewidencji lub rejestru hand­lowego, otwarciu rachunku bankowego i rejestracji w REGON należy dokonać zgłoszenia w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce wykonywania działalności gospodarczej oraz określić formę opodatkowania i prowadzenia ewidencji działalności. Podmioty gos­podarcze będące podatnikami podatku od towarów i usług (VAT) oraz podatku akcyzowego zobowiązani są złożyć zgłoszenie rejestracyjne w urzędzie skarbowym, który to zgłoszenie potwierdza.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji lub koncesji albo na podstawie innych uprawnień podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Wyjątkiem są tu osoby równocześnie zatrudnione w wymiarze czasu nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie lub mają ustalone prawo

do renty lub emerytury. Osoba prowadząca działalność gospodarczą płaci składkę w wysokości 40% dochodu zadeklarowanego. Ubez­pieczeniu podlegają również osoby współpracujące z osobami prowa­dzącymi działalność gospodarczą, którymi są członkowie rodziny lub inne osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym. Osoby zatrudnione powinny być ubezpieczone przez właściciela na normal­nych warunkach pracowniczych. Prowadzący działalność gospodarczą mają obowiązek zgłoszenia prowadzenia działalności w oddziale Za­kładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w ciągu 10 dni od rozpoczęcia działalności. Ubezpieczenia gospodarcze zostały omówione w począt­kowej części podręcznika, w punkcie pod tym samym tytułem. Prob­lemem jest wybór takiej firmy ubezpieczeniowej, której działalność oparta jest na mocnych podstawach finansowych, i która gwarantuje solidność obsługi ubezpieczonego. Nie zawsze agresywna i krzykliwa reklama jest dowodem solidności firmy ubezpieczeniowej.

Sposób i zakres ewidencjonowania obrotu gospodarczego oraz prowa­dzenie rachunkowości zależy od formy organizacyjno-prawnej podmiotu gospodarczego i zakresu jego działalności. Rachunkowość może być prowadzona w formie ksiąg rachunkowych lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych mają wszystkie spółki prawa handlowego i spółki cywilne, z wyjątkiem spółek cywilnych osób fizycznych. Spółki cywilne osób fizycznych i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, jeżeli ich przychód przekroczył w poprzednim roku podatkowym poziom określony przepisami podatko­wymi.

Osoby wykonujące pozarolniczą działalność gospodarczą (wytwór­czą, usługową, handlową, budowlaną), a także działalność w zakresie wolnych zawodów, których obrót roczny nie przekroczył określonej w przepisach podatkowych kwoty, są zobowiązane prowadzić podat­kową księgę przychodów i rozchodów według wzoru ustalonego rozpo­rządzeniem Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 1991 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (DzU nr 125, póz. 559). Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów można powierzyć biuru rachunkowemu wyspecjalizowanemu w tym zakresie, lecz trzeba o tym zawiadomić urząd skarbowy.

Prowadzący działalność gospodarczą na niewielką skalę mogą korzystać z opodatkowania się w formie karty podatkowej. Dotyczy to wykonujących działalność usługową, handlową, gastronomiczną, usłu­gi w zakresie służby zdrowia i innych zatrudniających ograniczoną liczbę osób, np. w handlu detalicznym 2 osoby. Osoby korzystające z karty podatkowej, czyli ze zryczałtowanej formy podatku, na pod­stawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 1991 r. w sprawie karty podatkowej (DzU nr 99 z 1992 r., póz. 495) są zwolnione z obowiązku prowadzenia ksiąg i składania zeznań podat­kowych. Jeżeli jednak zatrudniają pracowników, muszą prowadzić ewidencję zatrudnionych osób i prowadzić ich karty wynagrodzeń.

Podmioty gospodarcze zatrudniające pracowników najemnych są zobowiązane zgłosić swą działalność w Państwowej Inspekcji Pracy.

Zadania organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działalności gospodarczej

Do zadań organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego należy wspieranie działalności gospodarczej, w szczególności poprzez:

l) promowanie przedsiębiorczości na terenie gminy, powiatu i województwa,

2) prowadzenie działalności informacyjnej i oświatowej, w tym organizowanie szkoleń w zakresie rozwoju przedsiębiorczości,

3) współdziałanie z samorządem gospodarczym, orga­nizacjami pracodawców oraz innymi organizacjami przedsiębiorców.

Do szczegółowych zadań organów gminy należy:

l) wydawanie, odmowa wydania i cofanie zezwoleń i kon­cesji, o ile przepisy odrębnych ustaw tak stanowią,

2) kontrola przestrzegania przepisów prawa przez przed­siębiorców

3) wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Do szczegółowych zadań organów samorządu terytorialnego w powiecie i w województwie należy wydawanie, odmowa wydania i cofanie zezwoleń i koncesji, o ile przepisy odrębnych ustaw tak stanowią.

W razie powzięcia wiadomości o wykony­waniu działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami ustawy, a także w razie stwierdzenia zagrożenia życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, niebezpieczeń­stwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska w wyniku wykonywania tej dzia­łalności, wójt, burmistrz lub prezydent miasta niezwłocznie zawiadamia właściwe organy administracji rządowej lub właściwe organy jednostek samorządu terytorialnego.

Zawiadomione organy niezwłocznie powiadamiają wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o podjętych czynnościach,

W przypadku braku możliwości zawiadomienia wójt, burmistrz lub prezydent miasta może nakazać w drodze decyzji wstrzymanie wyko­nywania działalności gospodarczej na czas niezbędny, nie dłuższy niż 3 dni.

Decyzji, tej nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.

Kodeks pracy

Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców

Reguluje on podstawowe warunki pracy takie jak:

1) czas pracy

2) wynagrodzenie za pracę

3) BHP

4) urlopy pracownicze

5) odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawa pracownika

Kodeks handlowy

Kodeks handlowy — w polskim systemie prawa obejmuje przepisy regulujące działalność spółek prawa han­dlowego. Dzieli się on na dwie księgi:

Księga pierwsza zawiera następujące działy:

- Pojecie kupca

- Rejestr handlowy

- Firma

- Pełnomocnicy handlowi

- Spółka jawna

- Spółka komandytowa

- Spółka zo.o

- Spółka akcyjna

- Przekształcenie spółki akcyjnej i spółki zo.o

Księga druga:

- Prawo rzeczowe

- Zobowiązania

Kodeks cywilny

Kodeks cywilny uchwalony został przez Sejm 23 kwietna 1964r. Wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1965r. Od tego czasu był wielokrotnie nowelizowany, przez co jego pierwotny tekst jest zasadniczo inny od pierwotnego.

Kodeks cywilny stanowi podstawowe źródło i najważniejszą ustawę z zakresu prawa cywilnego. Regulacje w nim zawarte zostały podzielone na cztery księgi.

Część ogólna wyodrębniona jako księga pierwsza (art. 1-125) obejmuje przepisy wstępne, wspólne dla całego prawa cywilnego.

Księga druga (art. 126-352) zawiera przepisy o własności i innych prawach rzeczowych-użytkowaniu wieczystym i prawach rzeczowych ograniczonych oraz o posiadaniu.

Trzecia księga najobszerniejsza (art. 353-921) - dotyczy zobowiązań i reguluje formy wymiany dóbr i usług, oraz ochronę dóbr zarówno majątkowych jak i niemajątkowych.

Księga czwarta (art. 922-1088) zawiera przepisy prawa spadkowego. Należy jednak pamiętać że kodeks cywilny nie jest jedynym źródłem prawa cywilnego. Nie obejmuje np. przepisów prawa rodzinnego i opiekuńczego, księgach wieczystych i hipotece, jak również działów wyspecjalizowanych prawa cywilnego: weksli, czeków czy prawa autorskiego.

Formy organizacyjne zrzeszania się przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej

Rozwój rynku, narastanie konkurencji, wzrost kosztów wprowa­dzania postępu technicznego i inne czynniki sprawiają, że nie zawsze ustalone cele gospodarcze mogą być osiągnięte przez pojedyncze przedsiębiorstwo i dlatego, w celu przezwyciężenia tych trudności, tworzy się różne związki organizacyjne przedsiębiorstw. Związki przedsiębiorstw można klasyfikować według różnych kryteriów, często zazębiających się z sobą. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki zrzeszanie się przedsiębiorstw wywiera na samodzielność gospodarczą i odrębność prawną łączonych przedsiębiorstw, możemy wyróżnić związki po­wstające na zasadzie kooperacji i koncentracji

Kooperacja w tym znaczeniu następuje wówczas, gdy istnieje dob­rowolna współpraca przedsiębiorstw opierająca się na zawartej przez nich umowie. Współpracujące przedsiębiorstwa nie tracą swej odrębności prawnej, zachowują również samodzielność gospodarczą w tych wszyst­kich dziedzinach, które nie są zastrzeżone w umowie. Rezygnacja z nie­których pojedynczych funkcji gospodarczych ma doprowadzić do wzrostu efektywności ekonomicznej związanych umową przedsiębiorstw i przez to podnieść ich zdolność konkurencyjną. Do związków tworzonych na zasadzie kooperacji należą na przykład kartel, syndykat i konsorcjum.

Koncentracja przedsiębiorstw jest wtedy, gdy partnerzy związku przedsiębiorstw tracą swą samodzielność gospodarczą na rzecz central­nego kierownictwa, któremu są podporządkowani. Często rezygnują oni przy tym ze swej odrębności prawnej. Wśród zrzeszeń przed­siębiorstw utworzonych na zasadzie koncentracji można wymienić końcem, holding, trust i fuzję.Wspomnianych form związków przedsiębiorstw nie należy trak­tować jako jedyne, lecz jako przykłady typowe. W praktyce różnice między poszczególnymi związkami organizacyjnymi przedsiębiorstw nie zawsze są zbyt wyraziste. Charakterystyczne cechy niektórych związków zostaną dalej omówione.

Kartel jest organizacją samodzielnych pod względem praw­nym, finansowym i technicznym przedsiębiorstw opartą na umo­wie. Porozumienie kartelowe obejmuje przedsiębiorstwa tej samej branży. Przedmiotem umowy kartelowej jest najczęściej ustalenie ceny sprzedaży wyrobów, obowiązującej wszystkie

przedsiębiorstwa zrzeszone w kartelu, na stosunkowo wysokim poziomie. Umowy kartelowe mogą również ustalać jednolite warunki sprze­daży, dopuszczalną wysokość rabatów, poziom cen płaconych za podstawowe surowce, podział rynków zbytu, wysokość kontyn­gentu produkcji dla poszczególnych przedsiębiorstw. Porozumie­nie kartelowe może być również zawarte w celu ujednolicenia norm i typów produkowanych wyrobów oraz pogłębienia spe­cjalizacji produkcji w przedsiębiorstwach należących do kartelu, przez ograniczenie ich produkcji do określonych asortymentów wyrobów.

Te wszystkie ustalenia zapewniają likwidację konkurencji między skartelizowanymi przedsiębiorstwami, a ponieważ z zasady do porozumie­nia kartelowego wchodzą największe firmy danej branży, one to dyktują ceny i warunki sprzedaży, przyczyniając się do likwidacji konkurencji na danym rynku. Z tego właśnie powodu powstawanie karteli, zwłaszcza dotyczących porozumień cenowych i ograniczenia produkcji, jest w wielu krajach prawnie zabronione. U nas porozumienia cenowe i inne ogranicza­jące konkurencję są sprzeczne z przepisami antymonopolowymi.

Syndykat jest pewnego rodzaju wyższą formą umowy kartelowej. Zachowując swą odrębność prawną i produkcyjną, przedsiębiorstwa należące do syndykatu rezygnują najczęściej z prawa do samodzielnej sprzedaży produktów. Dlatego tworzy się wspólne biuro sprzedaży syndykatu, które sprzedaje wyroby produkowane przez przedsiębiorstwa zrzeszone w syndykacie, ustala jednolite ceny i warunki sprzedaży. Często biuro sprzedaży syndykatu występuje na zewnątrz jako samodzielny dostawca i wtedy odbiorcy kierują tam swe zamówienia na wyroby produkowane przez przedsiębiorstwa syndykatu. Biuro sprzedaży roz­dziela z kolei zamówienia na poszczególne przedsiębiorstwa. Dostawa wyrobów następuje bezpośrednio z przedsiębiorstwa produkującego do odbiorcy, rozliczenie i zapłata natomiast — za pośrednictwem biura sprzedaży. Syndykaty są tworzone w gałęziach surowcowych przemysłu ze względu na łatwiejsze wprowadzenie tam standaryzacji wyrobów.

Konsorcjum jest umownym związkiem całkowicie niezależnych przedsiębiorstw utworzonych w celu przeprowadzenia jednej większej operacji, jeżeli wymaga ona zaangażowania większego kapitału, które­go nie może zgromadzić jedno przedsiębiorstwo. Zadania, jakie konsor­cjum ma do wykonania, są zazwyczaj wyraźnie określone rzeczowo oraz w czasie i po ich wykonaniu konsorcjum ulega likwidacji. Najczęściej spotyka się konsorcja bankowe, których celem jest sfinansowanie dużych przedsięwzięć gospodarczych lub wyemitowanie papierów war­tościowych. W przemyśle i budownictwie tego typu związki powstają w wypadku realizacji dużych inwestycji, dostawy kompletnych obiek­tów przemysłowych, budowy większych osiedli mieszkaniowych itp. Przykładem może być tu również konsorcjum powołane do prze­prowadzenia telefonizacji kraju lub regionu.

Koncern należy do związków przedsiębiorstw tworzonych na podstawie formuły koncentracji. Jest to zrzeszenie przedsiębiorstw zachowujących swą osobowość prawną, lecz rezygnujących z rzeczywistej samodzielności gospodarczej na rzecz wspólnego kierownictwa, chociaż niekiedy ich samodzielność może mieć charakter czysto formalny. Istotną cechą przedsiębiorstw należących do koncernu jest ich wspólny właściciel: pojedynczy finansista, a częściej grupa finansistów, integruje te przedsiębiorstwa w pewną całość finansowo-gospodarczą opartą na organicznej jedności kontroli i zarządzania.

Zależnie od rodzaju i sposobu powiązań zrzeszonych przedsiębiorstw, rozróżnia się koncerny pionowe i koncerny poziome. Koncern pionowy łączy przedsiębiorstwa według następujących po sobie technologicznie powiązanych etapów produkcji lub ogniw obrotu towarowego. Przykładem może tu być połączenie: kopalnia rudy żelaza -- wielkie piece — stalownie — walcownie i kuźnie — odlewnie fabryki maszyn — obrót maszynami. Koncern poziomy obejmuje przedsiębiorstwa tej samej dziedziny produkcji lub dziedzin pokrewnych, np. różne fabryki przemysłu spożywczego wytwarzające przetwory mięsne, produkty mleczarskie, krochmal i mączkę ziemniaczaną, dwory owocowe.

Holding jest formą centralizacji dyspozycji gospodarczej tworzoną w formie wykupywania przez jedno wielkie przedsiębiorstwo lub przez bank takiej liczby akcji różnych innych przedsiębiorstw, by zapewnić sobie kontrolę nad nimi. Teoretycznie kontrolę zapewnia posiadanie nieco więcej niż 50% akcji przedsiębiorstwa, praktycznie jednak wystarczy mniej niż połowa akcji, jeżeli są one rozproszone wśród licznej grupy drobnych akcjonariuszy. Rozróżnia się czysty holding i holding przemysłowy.

Czysty holding oznacza holding w ścisłym tego słowa znaczeniu, w którym zgrupowanie prowadzące działalność holdingową nie ma formalnie własnych przedsiębiorstw, lecz dysponuje tylko pakietami kontrolnymi akcji innych przedsiębiorstw, które oficjalnie są samodziel­ne pod względem prawnym i gospodarczym.

Holding przemysłowy, nazywany również przemysłowym towa­rzystwem holdingowym, to rodzaj działalności, w której ugrupowanie holdingowe jest rzeczywistym właścicielem wielu przedsiębiorstw i kieruje bezpośrednio ich działalnością, a ponadto kontroluje inne przedsiębiorstwa, często z zupełnie odmiennych dziedzin działalności. Prze­mysłowe towarzystwo holdingowe branży metalowej może kontrolować działalność przedsiębiorstw komunikacyjnych, wydawnictw, dużych domów towarowych itp.

Trust grupuje przedsiębiorstwa, które tracą swą niezależność gos­podarczą i odrębność prawną. Trust stanowi, zatem pełne zespolenie dotychczas niezależnych przedsiębiorstw w jedno przedsiębiorstwo. Zrzeszone przedsiębiorstwa tracąc samodzielność przechodzą pod wspólny zarząd, którego uosobieniem jest centralna rada wykonawcza trustu, i w pełni realizują politykę gospodarczą tej rady stanowiącej dla przedsiębiorstw najwyższy organ kierowniczy. Niekiedy przedsiębiorst­wa należące do trustu mogą nawet zachować formalne pozory osobo­wości prawnej przedsiębiorstw niezależnych, są jednak całkowicie podporządkowane kontroli trustu tak dalece, że rada trustu może podjąć decyzję o zlikwidowaniu niektórych przedsiębiorstw mających gorsze wyniki i skoncentrować produkcję w innych.

Fuzja stanowi najsilniejszą formę związków przedsiębiorstw, gdyż po połączeniu przedsiębiorstwa dotychczas samodzielne tracą cał­kowicie swą niezależność gospodarczą i prawną. Podobnie jak w wypad­ku koncernów, możliwe jest tu połączenie na zasadzie pionowej lub poziomej. Fuzja może prowadzić do powstania w miejsce dotychczas wyodrębnionych przedsiębiorstw nowego przedsiębiorstwa o nowej nazwie. Może również nastąpić wchłonięcie przedsiębiorstw przez jedno i wtedy wszystkie one występują pod nazwą przedsiębiorstwa, które wchłonęło pozostałe.

Samorząd gospodarczy

Samorząd gospodarczy reprezentuje środowiska 0 przedsiębiorców i poprzez działania na rzecz przedsiębior­czości wspiera rozwój gospodarczy kraju.

Samorząd gospodarczy nie posiada upraw­nień władczych w stosunku do przedsiębiorców w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Samorząd gospodarczy nie może podejmować działań ograniczających zakres wykonywanej przez przedsiębiorców działalności gospodarczej lub godzących w zasadę konkurencji.

Samorząd gospodarczy działa poprzez organizacje przedsiębiorców, zwane dalej „organizacjami samorządu gospodarczego".

Organizacja samorządu gospodarczego nie może odmówić członkostwa przedsiębiorcy, który spełnia wa­runki określone w statucie tej organizacji.

Organizacjami samorządu gospodarczego kupców, przemysłow­ców lub innych jednostek gospodarczych są najczęściej izby hand­lowe i izby przemysłowo-handlowe. Są one instytucjami repre­zentującymi interesy sfer gospodarczych. Izby takie składają ad­ministracji państwowej projekty aktów normatywnych dotyczących działalności gospodarczej, opiniują projektowane przez władze za­rządzenia, uczestniczą w różnych gremiach stanowiących o życiu gospodarczym regionu lub kraju. Dostarczają one także swym członkom informacji na temat bieżących problemów gospodarczych, udzielają im porad, pomagają w doskonaleniu zawodowym, włączają się w rozstrzyganie sporów konkurencyjnych, mogą organizować arbitraż.

W 1990 r. powstała Krajowa Izba Gospodarcza, jako najwyższy organ samorządu gospodarczego w Polsce, zrzeszający kilkadziesiąt izb i stowarzyszeń gospodarczych, który ma reprezentować i ochraniać interesy zrzeszonych członków.

Spośród funkcji Krajowej Izby Gospodarczej trzy zasługują na szczególne podkreślenie:

-- reprezentowanie wspólnych interesów podmiotów gospodar­czych wobec organów władzy i administracji państwowej,

-- zbudowanie i eksploatacja systemu poziomej informacji gospodarczej przez prowadzenie banku informacji ekonomicznej, organi­zowanie doradztwa i konsultingu,

— promowanie rozwoju polskiego handlu zagranicznego i współ­pracy gospodarczej z zagranicą.

Ponadto Krajowa Izba Gospodarcza zorganizowała Sąd Arbit­rażowy przy KIG, który oprócz sporów majątkowych między krajowy­mi podmiotami gospodarczymi będzie również rozpatrywać spory między polskim podmiotem gospodarczym a jego zagranicznym part­nerem. KIG zajmuje się także edukacją nowych kadr menedżerskich oraz szkoleniem zawodowym, a jedną z głównych funkcji społecznych izby jest wpajanie etyki zawodowej.

Organizacją samorządową rzemiosła są izby rzemieślnicze, re­prezentujące interesy rzemieślników na terenie poszczególnych woje­wództw. Do najważniejszych zadań izb rzemieślniczych należą: badanie i ocena stanu gospodarczego i zawodowego rzemiosła, przedkładanie administracji państwowej i samorządowej wniosków i postulatów dotyczących problemów gospodarczych, zawodowych i organizacyj­nych rzemiosła, nadzorowanie działalności cechów rzemieślniczych.

Znaczącą rolę odgrywają izby w nabywaniu i podnoszeniu kwalifika­cji zawodowych rzemieślników, gdyż zajmują się organizowaniem kształ­cenia i doskonalenia zawodowego oraz przeprowadzają egzaminy czelad­nicze i mistrzowskie. Czuwają one również nad przestrzeganiem przepi­sów bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach rzemieślniczych.

Organami izby rzemieślniczej są: rada izby, wybierana przez delega­tów cechów rzemieślniczych na okręgowym zgromadzeniu wyborczym, zarząd izby, komisja rewizyjna i sąd izby.

Lobbing - geneza, definicja - działania praktyczne

Zjawisko określane mianem „lobby” sięga starożytnej Grecji, gdzie demokracja bezpośrednia pozwalała każdemu obywatelowi osobiście wypowiedzieć swoje żądania przed zgromadzeniem politycznym. Powszechnie uważa się, że procedury umożliwiające artykulację własnych poglądów, życzeń czy roszczeń dawały też szansę na wywieranie wpływu na decyzje o publicznym zasięgu.

Na szeroką skalę lobbing zaistniał w rozwiniętych demokracjach świata współczesnego, gdyż interesy grup zawodowych, przedsiębiorców, stowarzyszeń dały początek funkcjonowania grup nacisku.

Termin „lobby” jako określenie grup nacisku powstał w początkach XIX wieku i pochodzi od miejsca, w którym publiczność mogła się spotykać z przedstawicielami parlamentu (lobby - to kuluary parlamentu).

Za ojczyznę lobbingu w Europie uważana jest Wielka Brytania. W ramach rozpowszechniania się spotkań kuluarowych termin „lobby” zaczęto używać do określenia samych rozmów w kuluarach, a od lat trzydziestych ubiegłego wieku - nazywano tak grupy nacisku, których intencją było wywieranie wpływu na członków parlamentu.

Coraz częściej stosowane we współczesnym świecie słowo „lobbing” mimo, iż bardzo rozpowszechnione jest zarazem niejednoznaczne. Specjaliści z dziedziny komunikacji społecznej stosują je do oznaczenia „wywierania wpływu” - ma ono wówczas znaczenie neutralne, jednak przy określaniu działań pewnych grup, których celem jest wpływanie na decydentów w sposób zmierzający do zapewnienia przewagi interesom partykularnym nad ogólnymi, posiada zabarwienie pejoratywne.

Lobbing upowszechnia się, umacnia i zdobywa coraz więcej zwolenników, którzy twierdzą, iż przyczynia się on do upowszechnienia wzajemnej wiedzy i zrozumienia. Uważają go także za działalność przedstawicielską , która stwarza obywatelom możliwość do angażowania się w sprawy publiczne, zachęca ich do tego. Przeciwnicy lobbingu podkreślają, iż genezą wszelkiej działalności mającej na celu „wywieranie wpływu” jest dążność do wygrywania specyficznych, wąskich interesów. Podkreśla się także: to, że aktywność lobbystów ma ciągle jeszcze charakter ukryty i nie w pełni podlega kontroli społecznej.

Spór między przeciwnikami a zwolennikami lobbingu nie jest rozstrzygnięty, jednak drogą do przybliżenia stanowisk są próby jak najszerszego wprowadzenia tej działalności na poziom prawny i stworzenia jak najpełniejszych ram dla wszelkich jej przejawów.

Brak jest jednoznacznej definicji „lobbingu”.

Słownik współczesnego języka polskiego zawiera następującą definicję: „lobby - wpływowa grupa osób wywierająca nacisk na organy władzy w interesie jakichś grup zawodowych, gospodarczych, społecznych, itd...”

Według słownika angielskiego: „lobby - jest to grupa stworzona w celu działania na rzecz lub przeciw planowanej akcji poprzez wywieranie wpływu na władze, by ukierunkować ich decyzje”?[

W szerokim tego słowa rozumieniu „lobbing” jest więc stosowanym w życiu politycznym środkiem, służącym do wywierania wpływu na decyzje polityczne oraz na kształt ustaw i innych aktów prawnych poprzez uczestnictwo w procesie ich tworzenia, modyfikacji lub uchylenia.

Pojęcie to jakkolwiek mało precyzyjne obejmuje swoim zakresem różnorodne formy działań. Za podstawowe kryteria, których spełnienie traktowane jest jako warunek zaliczenia określonej aktywności do lobbingu, uważa się:

- istnienie celu jakim jest wywieranie wpływu na decyzje władz (wpływ wywierany na decyzje osób prywatnych, korporacji lub innych organizacji nie jest objęty tym terminem),

- istnienie zamiaru wywierania wpływu (nie jest zatem objęte tą nazwa działanie, które w praktyce doprowadziło do podjęcia jakiejś decyzji lub jej zmiany, jednak nie było to intencją działającego),

- istnienie pośrednika między obywatelem a władzą - organizacji, instytucji, osoby, które transmitują oczekiwania lub życzenia grup społecznych do decydentów (nie jest więc lobbingiem napisanie przez obywatela petycji do władz, jeśli dotyczą one jego sprawy osobistej).

W ramach procesów instytucjonalizacji „lobbingu” czynione są również próby definiowania pojęcia „lobbysta”. Biorąc pod uwagę faktyczny rozmiar działalności, można przyjąć, że lobbystą jest każdy, kto nawiązuje kontakt z politykami lub instytucjami publicznymi w celu obrony interesu jakiejś strony lub w celu uzyskania dla tej strony informacji.

Wyodrębnionym podmiotem stosującym lobbing może być osoba, organizacja, wreszcie grupa interesu.

Według klasycznej definicji Dawida Trumana „grupa interesu to każda grupa, która zrzesza ludzi podzielających tę samą opinię (te same opinie) i występuje wobec innych grup społecznych z oczekiwaniami dotyczącymi przejawiania takich zachowań, które grupa uważa za właściwe z punktu widzenia wyznaczonych przez nią postaw”.

Grupy te można nazwać lobbingowymi, gdy:

- mają charakter na tyle trwały, że pozwala to na „zapewnienie skuteczności działań”,

- istnieje jakiś cel o charakterze materialnym bądź moralnym, dla którego się uformowały,

- wykorzystywały jakąś strategię działania bądź instrument obrony interesów, które przewidywałyby pewien element presji na decydentów.

Grupy te mogą przyjmować różne formy. Działają w postaci wspólnot, ruchów społecznych, stowarzyszeń, wreszcie instytucji.

Bardzo sprzyjający dla lobbingu był traktat z Meastricht podpisany w 1992 r.

Rola tych aktów w budowaniu lobbingu w ramach Wspólnoty była dwojaka - rozszerzony został zakres działań Wspólnoty na dziedziny należące dotychczas do sfery odpowiedzialności poszczególnych krajów, osłabiono również wpływ rządów krajowych na procesy decyzyjne zachodzące na poziomie Wspólnoty. Zjawiska te wywołały wzrost liczby organizacji i ruchów społecznych, których celem stało się oddziaływanie na decyzje „ponadkrajowe” zarówno w sferze kształtowania prawa jak i wdrażania przyjętych zasad.

Wzmożoną aktywność w dziedzinie lobbingu wykazują w ostatnich latach także władze regionalne i lokalne, które działają również poprzez struktury Europy.

Instytucją europejską najbardziej dostępną dla grup interesu jest Komisja Europejska. Panuje opinia, iż intensywne kontakty z lobbystami leżą w interesie samej komisji, grupy interesu są dla niej dogodnym źródłem zdobywania niezbędnych informacji. Czynione są starania aby stosunki pomiędzy komisją a lobbystami mogły przebiegać wg jak najbardziej przejrzystych schematów i mieć w miarę sformalizowaną postać.

Postulaty określenia relacji z grupami interesu pojawiły się kilkakrotnie w programach działań komisji. Np. w programie działań na rok 1992 postulowano przygotowanie kodeksu postępowania , w myśl którego przebiegać mają relacje komisji z wszelkimi instytucjami utworzonymi w celu reprezentowania interesów w strukturach europejskich.

Dialog między komisją a grupami interesu może odbywać się bądź poprzez komitety doradcze i ekspertów, bądź w sposób spontaniczny, bez udziału jakichkolwiek struktur. Charakter i intensywność takich kontaktów jest zmienny.

Ocenia się, że obecnie działa w Brukseli ok. 3 tys. wyodrębnionych grup interesu różnego typu, zatrudniają one blisko 10 tys. pracowników. Należą do nich zarówno tzw. organizacje nie prowadzące działalności zarobkowej - są to stowarzyszenia lub inne organizacje o zasięgu krajowym i międzynarodowym jak i podmioty, których celem jest uzyskiwanie profitów materialnych (doradcy prawni, firmy, konsultanci). Wśród grup tych funkcjonują europejskie i międzynarodowe fundacje: liczbę ich członków ocenia się na 5 tys. W Brukseli znajduje się też ok. 50 biur reprezentujących określone regiony a także 200 firm indywidualnych
z bezpośrednim przedstawicielstwem, posiadających swoje biuro. Po uchwaleniu Jednolitego Aktu Europejskiego nasiliły się przykłady zakładania biur w Brukseli, przez duże firmy, także z krajów spoza linii. Styl lobbowania przez poszczególne grupy interesu jest zróżnicowany. Zdarzają się agresywne formy lobbingu. Miały też miejsce wykroczenia, np. sprzedawanie przez lobbystów projektów i dokumentów urzędowych, używanie przez nich symboli (logo) komisji, itp. Spotyka się przykłady handlowania dokumentami komisji (uzyskanie ich oficjalnymi kanałami trwa bowiem długo a część z nich uznana jest za poufne).

Komisja Europejska była wielokrotnie atakowana za przejawy korupcji. Ataki te nasiliły się zwłaszcza w ostatnich latach i poparte były przykładami sprzeniewierzenia się etyce i zasadom funkcjonowania tego typu instytucji, które ostatecznie doprowadziły do dymisji komisji. W marcu 1999 r. Komisja Europejska przyjęła kodeks postępowania członków, co było wynikiem woli oczyszczenia się z powtarzających, zwłaszcza w ostatnich latach, zarzutów o korupcję. Do podstawowych zasad kreowania stosunków grup interesu z Komisją Europejską należą:

- generalna reguła utrzymywania wzajemnych kontaktów z tendencją ich rozszerzania,

- reguła równego traktowania grup interesu, zgodnie z tą zasadą wszystkie organizacje bez względu na zaplecze finansowe, skalę działania, rozmiar, itd., muszą mieć równe szanse dostępu do komisji,

- reguła, że przy nawiązywaniu kontaktów z grupami interesu urzędników komisji obowiązuje dobre rozeznanie w kwestii - kto jest kto i kogo reprezentuje,

- reguła jednolitego podejścia wszystkich instytucji wspólnotowych do grup interesu: każda instytucja (w tym Komisja Europejska) wypracowała własne drogi traktowania partnerów, jednak każdą z tych instytucji obowiązują pewne fundamentalne zasady dotyczące tych relacji.

Również w naszym kraju zauważalne jest powstawanie lobbingu. Od pięciu lat działa w Polsce Lobbing Przemysłowy (PLP). Inicjatywa jego powołania wyszła od organizatorów seminariów, które poświęcone były przekształceniom w przemyśle obronnym, lotniczym i elektronicznym oraz w polityce przemysłowej. W gronie organizatorów znaleźli się dyrektorzy, inżynierowie i związkowcy oraz jednostek badawczo-rozwojowych, eksperci i pracownicy nauki, wojskowi MON i Sztabu Generalnego WP.

Podstawową formą aktywności Polskiego Lobby Przemysłowego była działalność opiniodawcza i interwencyjna zmierzająca do ratowania przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla gospodarki i obronności, bowiem podstawowym celem tej organizacji jest wpływanie na kierunki przekształceń własnościowych w Polsce. Opracowany został dokument „Ocena strategii przekształceń własnościowych w Polsce wraz z elementami programu alternatywnego”, - który zawierał krytyczną ocenę procesów prywatyzacyjnych w pierwszych latach transformacji. W późniejszych latach pojawiły się podobne opracowania, z których „Strategia i mapa przekształceń własnościowych w polskim przemyśle” stała się najważniejszym dokumentem PLP.

Lobby to poświęca wiele uwagi funkcjonowaniu i perspektywom zaplecza badawczo-rozwojowego polskiego przemysłu, kreowanie przemysłu naukowo-technicznego, stworzyło np. oryginalną koncepcję pozabudżetowego Narodowego Funduszu Innowacji i Rozwoju.

Generalnie należy jednak zauważyć, że zjawisko lobbingu, rozpowszechniające się w naszym kraju w coraz szybszym tempie nie jest jeszcze poddane ustalonym zasadom postępowania. Normy obyczajowe nie są w tym względzie wyraźnie rozwinięte a regulacje prawne są sprawą przyszłości.

Bussines Centre Club

Business Centre Club istnieje od 1991 roku. Jest największą w kraju organizacją indywidualnych i prywatnych przedsiębiorców. Zrzesza ponad 1200, głównie prywatnych, polskich i zagranicznych firm reprezentowanych przez blisko 2000 przedsiębiorców. Członkowie Klubu obracają kapitałem 120 mld zł i zatrudniają około 500 tysięcy pracowników. BCC powstałby wspierać i integrować środowisko przedsiębiorców. Klub promuje firmy członkowskie w kraju i za granicą, pozyskuje dla nich nowych kontrahentów, prowadzi działalność szkoleniową i edukacyjną, udziela pomocy prawnej, reprezentuje przedsiębiorców w sporach z organami podatkowymi, urzędami skarbowymi i celnymi. BCC jest organizacją ogólnopolską. Członkowie BCC reprezentują 249 miast. Na terenie całego kraju znajdują się 23 loże regionalne - przedstawicielstwa Klubu, których zadaniem jest integracja środowiska przedsiębiorców wokół lokalnych problemów i współpraca z władzami regionalnymi. Pracę przedstawicielstw BCC w regionach koordynuje 23 Kanclerzy Lóż Regionalnych, a administracją lóż zajmuje się 23 etatowych Dyrektorów i Sekretarzy. BCC koncentruje się na działaniach lobbingowych, których celem jest ograniczenie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej i zapewnienie warunków równej konkurencji. Klubowi eksperci uczestniczą w pracach komisji parlamentarnych, opiniują projekty ustaw, zabierają głos w sprawach szczególnej wagi. BCC umożliwia przedsiębiorcom prezentowanie własnych poglądów na forum gospodarczym i politycznym. W siedzibie Klubu przedsiębiorcy spotykają się z najważniejszymi politykami kraju. Z członkami BCC konsultowali się dotychczas wszyscy prezydenci, premierzy i ministrowie Rzeczpospolitej Polskiej. Z badań rynkowych przeprowadzonych przez Centrum Badań Marketingowych Indicator (1997 r.), Instytut Spraw Publicznych (2000 r.) oraz z najnowszego raportu Instytut Badania Opinii i Rynku Pentor (lipiec 2001 r.) wynika, że Business Centre Club jest najbardziej prestiżową i skuteczną organizacją przedsiębiorców w Polsce. Zdaniem respondentów, BCC ma największe wpływy polityczne, najlepiej reprezentuje i broni interesów przedsiębiorców, dostarcza użytecznych informacji i porad, jest organizacją najczęściej widoczną w mediach, cały czas zyskuje na znaczeniu i ma największe perspektywy rozwoju.

W grudniu 2001 roku BCC uzyskał prawa związku pracodawców na mocy Ustawy z 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców. Sąd Okręgowy dla m. st. Warszawy stwierdził reprezentatywność BCC uprawniającą organizację do uczestniczenia w Komisji Trójstronnej.

Poradnik Buchaltera - „Prawo o działalności gospodarczej” (str.2)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.2 (str.358 -360)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw”cz.2 (str.361 -362)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.2 (str.362 -364)

Poradnik Buchaltera - Prawo działalności gospodarczej (str. 2 - 3)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.2 (str.364 -365)

Poradnik Buchaltera - Prawo działalności gospodarczej (str. 3- 5)

Poradnik Buchaltera - Prawo działalności gospodarczej (str. 5 - 6)

Poradnik Buchaltera - Prawo działalności gospodarczej (str. 6 - 7)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.2 (str.367 -369)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.2 (str.369 -373)

Poradnik Buchaltera - Prawo działalności gospodarczej (str. 8)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.2 (str.373 -376)

Poradnik Buchaltera - Prawo działalności gospodarczej (str. 9)

Kodeks Pracy

Kodeks Handlowy

Kodeks Cywilny - 10. wydanie 2001r.

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.1 (str. 44 -48)

Poradnik Buchaltera - Prawo działalności gospodarczej (str. 8 - 9)

Stanisław Dębski - „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz.1 (str. 48 -50)

www.wp.pl

www.bccorg.pl

35

ZWIĄZKI PRZEDSIĘBIORSTW

KOOPERACJA

KONCENTRACJA

Kartel

Syndykat

Konsorcjum

Koncern

Holding

Trust

Fuzja

---