UPRAWA POLOWA WARZYW 2005/06, sem II

Rodzina: Kapustowate - Brassicaceae Rodzaj: kapusta - Brassica Gatunek: Kapusta warzywna - Brassica oleracea L. Odmiany botaniczne: Kapusta głowiasta biała - Brassica oleracea L. convar. capitata /L./ Alef. var. capotata L. f. alba DC. Kapusta głowiasta czerwona - Brassica oleracea L. convar. capitata /L./ Alef. var. capotata L. f. rubra L. Kapusta włoska - Brassica oleracea L. convar. capitata /L./ Alef. var. capitata L. f. sabauda L. Kapusta brukselska - Brassica oleracea convar. oleracea var. gemmifera DC Kalafior - Brassica oleracea L. convar. botrytis /L./ Alef. var. botrytis L. Brokuł - Brassica oleracea L. convar. botrytis /L./ Alef. var. cymosa Duch. Kalarepa - Brassica oleracea L. convar. acephala /DC./ Alef. var. gongylodes L. Jarmuż - Brassica oleracea L. convar. acephala /DC./ Ale Gatunek: Kapusta pekińska - Brassica pekinensis Rupr. Rzodkiewka - Raphanus sativus L. var. Dativus Rzodkiew - Raphanus sativus L. var. niger /Mill./ S. Kerner Rzepa - Brassica rapa L. var. rapifera Metzger Brukiew jadalna - Brassica napus L. var. napobrasssica /L./ Rchb. Chrzan - Armoracia rusticana Gaertn. Rzeżucha ogrodowa - Lepidium sativum L. f. var. sabellica L.

KAPUSTA BIAŁA, CZERW., WŁOSKA

Znaczenie: olejki gorczyczne zawieraj. S, skł. popielne zawier. K i Na; Fe, wit. C, B, białko. Wymag.: rośl. klim. umiarkow., opt. temp. wzr. 15-20°C, min. 5°C, pow. 25°C - złe wiązanie główek, pow. 35°C - zahamow. wzr. wilgotność 65-75% wilg. polowej, pH pow. 6,8-7, wys. pH ze wzgl. na kiłę kapusty, ale gleby żyzne, bogate w próchnicę i wodę. Po psiankowatych, selerze, motylk. Wymaga do rozwoju pełnego dostępu światła. pH w uprawie 6,8-7,2. Nawożenie: Organiczne + mineralne upr. w 1 roku po oborniku 30-40 t/h. Konieczna wczesna orka. Dla kap. wczesnej: N: 105-120, P: 50-60, K: 160-190, Mg: 60, Ca:700-1200. Dla kap. śr. wcz. i późnej o 10 więcej. Odmiany: biała: wczesne: mniejsze, luźniejsze główki, głąb wewn. ok. 12cm, zewn. głąb krótki, od posadz. do zbioru 60-90 dni-Agat, Beryl, Topaz, Tina, Ucana, Fantazja, Admirał, Patron. Śr. wczesne: do bezp. spożycia i na przetworz., głąby j.w., do zbioru 100-120 dni: Histona, Karla, Perfecta, Konsul. Śr. późne: ścisłe główki, krótki głąb wewn., długi zewn., do zbioru 120-160 dni: Brunświcka, Selma, Manama, Discover, późne: Amaner, Galaxy, Jaguar, Albion, Ula, Saratoga. Czerwona: Koda, Haco, Primera, Maturus, Rodeo, Integro, Tenoro, Roxy, Rogon, Lectro, Verona, Redar. Włoska: Daphne, Premius,, Mira, Julius, Roma, Mila, Siberia, Denver. Zabiegi pielęgnacyjne: nawożenie pogłówne, spulchnianie międzyrzędzi, odchwaszczanie roślin, deszczowanie, ochrona przed chorobami i szkodnikami Rozsada, terminy [Wysiew, sadzenie, rozstawa, zbiór. B.] Wczesna pod folię: 15.I; 20 III, 40x40;1-10.V. B. Wczesna pod włókninę: 1.II; 1. IV, 40x40, 10-20.V.B. wczesna bez osłon: 20.II, 15.IV, 40x45,30x67; 25-30.V. Wczesna gruntowa: 1.III; 25.IV; 40x67; 10.VI-10.VII; śr. Wczesna: 15.III; 1.V, 40x67; 5.VII-15.VIII, późna: IV; 15.V-15.VI, 50x60; k. IX-p. XI. . Uprawa z siewu: specj. siewniki, wysiew w IV, ochrona siewek, przerywka, walka z chwastami. Normy: I wybór- kap. wczesna- cięższe niż 0,7kg, kap. późna -więcej niż 1,2kg. II wybór- 15% głów luźnych, popękanych. Przechowyw.: Do przechowywania głowy dobrze wykształcone z 4-6 liśćmi ochronnymi o masie co najmniej 1,5-3kg., tylko zdrowe, w chłodniach, przechow., kopcach. Od 0-1°C, wilg. 90-95.

KALAFIOR

Znaczenie: białka więcej niż kapusta, wit. C, karoten, wit. B1, B2. Wymag. Tworzenie róży pon. 20, w wyższej przerastanie. opt. temp. 16-18 jaryzacji 10-12, opt. temp. wzrostu 16-18, min. temp. wzr. 2-3. Upr. w 1 roku po oborniku, gleba żyzna (lekkie mady, lessy), ważna jest wilg., stos. deszczownie. Reaguje negatywnie na niskie natężenie napromieniowania, roślina jest obojętna na długość dnia, 3-4 letni płodozmian - po Fabaceae, po ziemn. pH pow. 7 bo niedobór boru. Skł. pokarm.: P: 50-60, K: 160-190, Mg: 45-55, Ca: 1000-1500. U brokuła 10% mniej. Choroby: guzikowatość- mała róża o niewielkiej liczbie drobnych liści, płytki słabo rozwinięty, system korzeniowy. Przyczyny: zbyt wczesne okresy siewu,namierne nawożenie azotem,okresowe niedobory wody w glebie, brunatnienie-Brunatne plamy, w miejscach tych róże gniją, w łodydze występują , puste komory,Przyczyna: niedobór boru (B) występujący przy pH ှ 7,biczykowatość-Skręcanie liści,zanik blaszki liściowej, w skrajnych przypadkach główne nerwy zostają całkowicie odsłonięte. W dalszym stadium choroby zanika zawiązek róży.Przyczyna:niedobór molibdenu (Mo) występujący przy pH < 6.ODMIANYKALAFIORAWczesne; 55-60dniPionier, Opaal, Ambasador,Fastman,Poranek, Marimba,Kupido Średniowczesne; 61-70Ravella, Perla, Amazing, Aviso, Celesta Średniopóźne; pow70 Serrano, Coleman, Fargo,Fremont,Asterix,Falcano Późne; Lateman, White Rock, Commander,Shannon,Tertes Uprawa: [wysiew, sadzenie, rozstawa, ilość rośl., termin zbioru] Przysp. w tunelu foliowym: poł. I; poł. III; 40X40; ok. 50; poł. V. Przysp. pod płaskim okryciem: k.I-p.II; k.III-p.IV; 40x40,45x45;ok. 55; poł. V. Upr. Wiosenna: poł. II; poł. IV; 40x45; ok.55; k.V-p.VI. Letnia: III-poł. V, k. IV-poł VI; 40X50; 60-40; poł. VI-p. VIII. Późnoletnia i jesienna: k. V-poł.VI; VII; 40x67, 60x60; ok. 40-30; k. VIII-X. Uprawa z rozsady w doniczkach, umieszcza się je w inspekcie. Przed wysadzeniem w pole rozsadę hartować przez 2 tyg. Zabiegi: ochrona przed szkodn. i chorobami, nawożenie pogłówne kilka razy, ostatni raz przed pojaw. się róż. Okrywać róże liśćmi żeby słońce nie docierało. Zbiór: stopniowy w miarę dojrzew. róż. Normy jakościowe: wybór ekstra- róże b. Dobrze uform., ścisłe, zdrowe, zwarta powierzchnia. Wybór I- bez plam, ścisłe, jędrne, zdrowe. Wybór II- lekko uszkodzone. 5 klas wielkości: A- pow. 30 cm, B- 25-30, C-20-25, D-15-20, E-10-15. U brokuła średnica min. 5cm. Brokuła zbiera się ręcznie. Zbiór trwa 5-6 tyg. bo brokuł ma też róże boczne, które trzeba zebrać po zebraniu róż głównych. PRZECHOWYWANIE; 2-3 do 4-6 tygodni (dłużej przechowują się z całymi liśćmi, krócej z przyciętymi).Temperatura przechowania 1-2stC, wilgotność 90-95%.KA - CO2 2,5%, O2 3%, temperatura 1stC.

BROKUŁ - roślina klimatu umiarkowanegoTemp opt.do.wzr .8-20stC; temp min 2-3stC; znosi przymrozki do -5stC Reaguje negatywnie na niskie natężenie napromieniowania, roślina jest obojętna na długość dnia. Wilgotność gleby wysoka 60-70 % p.p.w.pH 6,2-7,0 płodozmian 3-4 lata, Wymaga naw org i min. Brokuł jest wrażliwy na niedobór boru i molibdenu w glebie skl. Pok: wczesne N 105-120, P 50-60, K160-190, Mg 45-55, Ca 1000-1500, średniopóż i pózny N120-135,P60-70-=,K190-220,Mg65-75,Ca1000-1500 Od. BROKUŁU Wczesne; Colonel, Montop Średniowczesne; Cezar,Buccaneer,Flash,Cruiser Średniopóźne; Canoe,Corvet,Market KingPóźne;Fiesta,Husky, Lord,Milady, Monterey, Shadow Siew,sadzenie,rozstawa roślin, liczba roślin na ha, termin zbioru - wiosenna połII,połIV,40x45,55,k.V-p.VI, letnia III-połV,k.Iv-połVI, 40-50x40-50,40-60,poł.VI-p.VIII, póżnoletnia i jesienna k.V-połVI, VII, 40x67,5, 40, k.VIII-X Zabiegi pielęgnacyjne; odchwaszczanie; nawożenie pogłówne; nawadnianie;ochrona przed chorobami i szkodnikami ZBIÓR Zbierane są róże wyrośnięte o zwartej i twardej powierzchni z mięsistą łodygą o długości 15-20cm. Oprócz róż głównych zbierane są również róże boczne. Średn handl róży brokułu waha się od 5 do 30cm. PRZECHOWYWANIE 3-4 doby w temperaturze 2-4stC i wilgotności powietrza 90-95%.

KAPUSTA BRUKSELSKA

Wymagania termiczne: temp op wzrostu 17-20C temp min 6C,temp opdo wzrostu główek 12, dobrze znosi spadki temp do -12, a nawet -17C, w zależności od odmiany,Roślina obojętna na długość dnia, rośnie przy pełnym nasłonecznieniu.Wilgotność gleby powinna wynosić 65-75 % p.p.w.pH 6,2-7,2.Rośliny uprawia się w 3-4 letnim płodozmianie.Kapusta brukselska wymaga nawożenia organicznego i mineralnego Zalecenia: ph 6,5-7,5; N: 100-120, P: 60-70; K: 190-220; Mg: 65-75; Ca:1000-1500. Duża wrażliwość na niedobór wapnia, manganu, boru i molibdenu odmiany: wczesne,Ottoline,Diablo, Amoroso, Maximus,średniowczesne,Boxer,Roger,Asgard,Aliant,Średniopóźne, Maczuga, Topline, Helemus,Billion,CorinthPóźne Ajax, Warrior, Content,Philemon. Uprawa: Najczęściej stosowanym w praktyce terminem siewu jest połowa kwietnia,Produkcja rozsady trwa 6-8 tygodni,Rozstawa roślin podczas sadzenia 40-55 x 67,5 Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, nawożenie pogłówne,nawadnianie, ogławianie roślin (w pełni wyrośnięte, a srednica dolnych główek15-20mm),usuwanie liści od wierzchołka rośliny do połowy łodygi, ochrona przed chorobami i szkodnikami ZBIÓR:Normy dla kapusty brukselskiej przeznaczonej do sprzedaży w stanie świeżym:Klasa I - główki ścisłe, zamknięte, dobrze wybarwione, bez uszkodzeń Klasa II - główki mniej ścisłe, nie całkiem zamknięte, mogą być lekko uszkodzone przez mróz:Wielkość główek w klasie I i II:Dla główek odcinanych - minimalna średnica główek 10mm Dla główek odrywanych - 15 mm.Dopuszcza się 10% główek nie spełniających wymagań odnośnie jakości i wielkości.Dla przemysłu chłodniczego - główki o średnicy 2-3 cm, zielone,o świeżo przyciętych głąbikach.PRZECHOWYWANIE Temp 0 do 2stC i wilgotność 90-95% przez 3-4 tygodnie W chłodni w temperaturze -2 do -3stC do 10 tygodni.

KALAREPA

2- letnia, słaby system korzen. Znaczenie: wit C (100 mg w 100 g świeżej masy), dużo Ca, Fe. Wymagania: opt. temp. wzr.: 12-18, temp. minim.:6, znosi krótkotrw. przymrozki(-4)Kalarepa wymaga pełnego nasłonecznienia gdyż niedobór światła hamuje tworzenie się zgrubienia.Składniki: pH: 6,0-7,0; N: 75-90; P: 50-60; K: 130-160; Mg: 55-65; Ca: 1000-1500. Odmiany: Liczba liści uzależniona jest od wczesności odmiany. Odmiany: wczesne mają zazwyczaj 7-10 liści, śr.wczesne: 11-12, późne ponad 12. Wiedeńska Biała, Korist, Bornowo, Delicates, Kolpak, Komet, Kossak, Titan, Eder. Uprawa: wyłącznie z rozsady. najb. opłacalna jest wczesna odm. polowa. Na miejsce stałe sadzi się gdy ma 4-5 dobrze wykszt. liści. siew,\sadzenie,\zbior; uprawa na zbior wczesny-0.5II,p IV,0.5V,uprawa na zbior sredniopozny:IV,V,VII,uprawa za zbior pozny: k.VI.p.VIII,IX-X Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie,deszczowanie,ochrona przed chorobami i szkodnikamiZbiór: wyrywanie całych rośl. z korzeniami. Wczesną zbieramy gdy osiągnie śr. 3-4cm, a późną przed nadejściem mrozów.ZBIÓR Kalarepa wczesna nadaje się do zbioru gdy zgrubienie osiągnęło średnicę 3-4cm,Kalarepę późną zbiera się przed wystąpieniem mrozów.Do pierwszego września kalarepę sprzedaje się z liśćmi w pęczkach od 3 do 5 sztuk.Po pierwszym września zgrubienia sprzedaje się na wagę. PRZECHOWYWANIE Temp 0-1stC, wilgotność 95% Młodą kalarepę można przetrzymać w chłodni 3-4 tygodnie w temperaturze 0-1stC i wilgotności 90-95%.

JARMUŻ

2- letnia, owoc-pękająca łuszczyna. Wymag.: najlepiej przystosow. do warunków Polski, ma niskie wym., bardziej odp. na niskie i wys. temp. niż inne kap., duża zimotrwałość. Wymaga dużej wilg. gleby. pH 6,5-6,8. Roślina uprawiana w 3-4 letnim płodozmianie Jarmuż wymaga nawożenia organicznego i mineralnego. Nawożenie: N 120-150 kg czystego N/ha; P 80-100 kg, K 200 kg, Mg 50-60. Uprawa: na zbiór jesienny i zimowy, nawozić obornikiem, Siew nasion na rozsadnik to początek maja do końca czerwca.Sadzenie rozsady po 5-6 tygodniach od daty siewu. rozstawa 45x65, a w rzędach 45x60.Siejemy rzutowo. Odmiany: Winterbor, Redbor, Reflex, Fribor. Zabiegi: odchwaszczanie, po wschodach przerwać, nawożenie pogłówne- z N nie przesadzać bo ma tendencję do grom. N. nawadnianie ochrona przed chorobami i szkodnikami Zbiór: można wraz z łodygami (śr. plon z ha ok. 60-70t), jeśli zbieramy same liście (30-40t). Norma dla jarmużu wymaga aby liście były świeże, jędrne, zdrowe, zielone, czyste,Nie uszkodzone przez szkodniki, jednolite odmianowo.Nie należy zbierać jarmużu w czasie deszczu i gdy rośliny są wilgotne, ponieważ liście szybciej się zagrzewają i żółkną Skupowane są blaszki liściowe do przetwórni-wtedy plon spada do 20t/ha. Zbieramy kosząc kosiarkami. Przech. ok. 3-4 tyg. najlepiej całą rośl. 0-2 st. przy wilg. 99%

KAPUSTA PEKIŃSKA

zielna 1- roczne. Wrażliwa na długi dzień i niska temp. (wybija wtedy w pędy kwiatost.). Wymag.: opt. Temp. wzr.-18-20, zawiązywanie główek- 16-18, znosi krótkotrw. przymrozki (do -5), wrażliwa na silne wiatry, wymaga przepuszcz. gleby z dużą zaw. próchnicy. Wymaga stałej wysokiej wilgotności gleby 70-75% p.p.w., pH 6,5-7,2, Uprawa w 3-4 letnim płodozmianie,Kapusta pekińska wymaga nawożenia organicznego i mineralnego Zalecenia: ph 6,5-7,5; N:75- 100, P: 50-60; K: 160-180; Mg: 55-65; Ca:1000-1500. Najl. Upr. Po rośl. motylkowych. Wartość: białko ok. 1,3%, wit. C, sole miner., cukry 1,4-5,1, olejki gorczyczne. Normy: Klasa A- główki zdrowe, dojrzałe, wyrównane, z pozost. głąbem o dł. 1 cm, wielkość I- pow. 0,7 kg, wielkość II- 0,5-0,7 kg. Klasa B- główki mogą być trochę luźne, lekko uszkodzone, wielkość I- pow. 0,5 kg, wielkość II- 0,3-0,5 kg. Odmiany: wcz-Asten, Manoko, Optico, srewzc-Elliot, Disco, Solado, poz-Taranko, Parkin, Brocken. Uprawa: źle znosi przesadzanie także przez siew w pole. Siew nasion bezpośrednio w pole w rzędy oddalone od siebie co 45cm Termin: 20-25 VII, Uprawa z rozsady: Produkcja rozsady trwa 35-40 dni, powinna być doniczkowana. Zabiegi pielęgnacyjne: Odchwaszczanie nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikami Zbiór: X, XI, ręcznie. Normy dla kapusty pekińskiej:Klasa A - główki zdrowe, dojrzałe, wyrównane, równo obcięte z pozostawionym głąbem długości 1cm. Klasa B - główki mogą być luźne, lekko uszkodzone z małymi plamkami Przechowyw. w temp. 0, wilg. 90-95%. Temp0-20C, wilg 90-95% 3-4 miesiKA 1-20C, wilgotność 95%, CO2 2,5%, O2 3%Szkodniki: bielinek kapustnik, pchełki piętnówki, śmietki, mszyca. Choroby: mączniak, szara pleśń, zgnilizna.

RZODKIEWKA

Wymagania: rośl. klimatu chłodnego, minim. temp. kiełkowania 4 st. Siewki znoszą przymrozki do -4 st. Opt. temp. wzrostu 12-14 st. Rośl. dnia długiego. Różne typy gleb, wilg. ok. 65-75 pojemn. Wodnej polowej. Roślina rośnie w 3-4 letnim płodozmianie Rzodkiewka wymaga nawożenia organicznego i mineralnego Nawożenie N50-60,P 30 kg, K 70-100 kg, Mg20-30 kg,Ca800-1000kg. pH 6,2-7,8. Uprawa: etiolacja- zbyt gęsty siew może doprow. do niehandl. zgrubień. Upr. W 2,3 roku po oborniku., jesienią wykonac orkę głęboką. Siew nasion bezpośrednio w pole w rozstawie2,5-3x15 Zabiegi pielęgnacyjne: Odchwaszczanie, deszczowanieOdmiany:Carmen, Riese von Aspen,Tetron Iłuwieka, Sopel Lodu. Pielęgnacja: przerywkę najlepiej wykonac po deszczu, walka z chwastami.Zbiór: ręczny, stopniowy.do handlu tylko o zgrubieniach jędrnych (zanurzamy w wodzie, jędrne opadają). Plon z ha 10-15t. Umyć, posortować, wiązać w pęczki. Zgrubienia w pęczku muszą być świeże, czyste, jędrne, nie sparciałe, nie popękane, jednolite pod względem kształtu i zabarwienia przechowywanie -2-0C, wilgotność 90% przez okres 10 dni.

RZODKIEW

Rośl. 1- roczna (odm. wczesne i letnie) lub 2-letnie (jesienne i zimowe). Korzeń palowy. Owoc- niepęk. Łuszczyna. Znaczenie: białko surowe 1-2% masy, węglowod. 2-3,5, wit. C, B1, B2, olejki gorczyczne zawier. S. Stos. do leczenia wątroby, reumatyzmu, anemii, zwiększa wydzielanie żółci. Wymag.: Temperatura optymalna 10-150C Roślina przy długim dniu wybija w pędy kwiatostanowe, powinna być uprawiana przy pełnym nasłonecznieniu. rosl. klimatu chłodnego. Przy długim dniu letnim przedwcześnie wybija w pędy nasienne. Gleby śr. Zwięzłe, próchnicze. PH pow. 6. Wilg. Ok. 65% poj. wodnej polowej. Roślina powinna być uprawiana w 3-4 letnim płodozmianie Nawożenie organiczne i mineralne Odmiany:wczes-Agata, późne-Murzynka, Munchner Bier. Uprawa: udaje się w II roku po oborniku. 75 N, P 40-50, K 120-160,Mg 30-40,Ca1000-1200 Metody uprawy:Siew nasion bezpośrednio w pole w rozstawie: 8-10 x 45cm.Terminy uprawy od początku kwietnia do początku sierpnia. Zabiegi pielęgnacyjne: Odchwaszczanie,Nawadnianie, spulchnianie gleby. Dawkę dzielimy na połowę, stos. nawoż. przedsiewne i pogłówne. 1 wysiew od p. IV do VII, 2 wysiew V, VII- na zbiór jesienny. zbior Zgodnie z normą korzenie powinny być zdrowe, świeże, jędrne, czyste,wyrównane w jednostce opakowania pod względem zabarwienia, a zbliżone pod względem wielkości i kształtu. Przechowyw.: 0-2.

RZEPA

2- letnia. Wymag.: nasiona kiełkują w temp. 2-3,Temp opt10-15stC młode rośliny wytrzymują spadki temperatury do -7-8C.Tempe w granicach 1-5c działająca przez okres co najmniej 15 dni może spowodować wybijanie w pędy kwiatostanowe.Wilg 65-70% p.p.w., pH 6,0-6,8.Roślina powinna być uprawiana w 3-4 letnim płodozmianie Nawożenie organiczne i mineralneUprawa: źle znosi przesadzanie, także wprost na miejsce stałe. Odmiany wczesne- wysiew wczesną wiosną, późne- od połowy sierpnia.N60-75,P50-70,K100-120,Mg30-45,Ca1000-1200Metody uprawy.Siew nasion bezpośrednio w pole w rozstawie: 8-10 x 45 cm.Nasiona odmian wczesnych sieje się wczesną wiosną (przedplon), odmian późnych (poplon) do połowy sierpnia. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, nawadnianie, spulchnianie gleby ZBIÓR Zgodnie z normą korzenie rzepy powinny być zdrowe, świeże, jędrne, czyste, wyrównane w jednostce opakowania pod względem zabarwienia, a zbliżone pod względem wielkości i kształtu. PRZECHOWYWANIE Korzenie rzepy mogą być przechowane w kopcach, ziemiankach, rowach. Dobrze przechowuje się aż do wiosny Odmiany: Goladball, Schneeball, Rogowska

BRUKIEW JADALNA

Temp opt 10-15C młode rośliny wytrzymują spadki temperatury do -40C Temp, w granicach 5-10C działająca przez okres co najmniej 15 dni może spowodować wybijanie w pędy kwiatostanowe. Wilgotność gleby powinna wynosić 65-70% p.p.w.,pH 6,0-6,7,Roślina powinna być uprawiana w 3-4 letnim płodozmianie,Nawożenie organiczne i mineralne nawożenie:N60-80,P50-60,K120-160,Mg3040,Ca1000-1200Brak boru powoduje szklistość miąższu. ODMIANY Wilhelmsburska Metody uprawy:Uprawa z rozsady.Nasiona wysiewa się w połowie kwietnia, po 5-6 tygodniach sadzi się w rozstawie 20-30 x 50-60 cm. Uprawa z siewu wprost w pole Nasiona sieje się na początku maja w rzędy oddalone od siebie 50-60 cm. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, nawożenie pogłówne, nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikamiZBIÓR Zgodnie z normą korzenie brukwi jadalnej powinny być zdrowe, świeże, jędrne, czyste, nie popękane, nie uszkodzone, o miąższu nie zdrewniałym nie sparciałym o barwie białej do żółtej.PRZECHOWYWANIE Temp0C, wilg 90%, do późnej wiosny.

CHRZAN:

Rośl. trwała, bylina. Znaczenie: sucha masa 26-29%, wit. C, cukry proste 0,36-0,97;ostry smak spowodow. izotiocyjanianem allilu. Wymag.:znosi przymrozki do -4. Lepiej rośnie na stanow. zacienionych. Temp opt do wzrostu 18-20C.Chrzan lepiej rośnie na stanowiskach zacienionych niż nasłonecznionych.Roślina wymaga stałej wilgotności gleby 60-70 % p.p.w..pH 6,2-6,8.Chrzan uprawiany jest w 3-4 letnim płodozmianie.Roślina wymaga nawożenia organicznego i mineralnego Przygotowanie pola pod plantację: JESIENIĄ: głęboka orka ( do 40cm), przyorania, obornika w ilości 30-40 t/h, nawozy fosforowe i potasowe (100kg P2O2 i 150-200 K). WIOSNĄ:pole zawłókować, zabronować, nawożenie azotowe (100-150 N/ha- pół dawki przed sadzeniem sadzonek, 2 połowę pogłównie gdy część nadz. osiągnie wys.20 cm. Metody uprawy: chrzan rozmn. jest z sadzonek korzeniowych. Sadzonki to proste odc. Korzeni bocznych 1-rocznych o dł. 27-35cm, średnica mierzona w górnej części 0,8-1,4cm. Z jednego korzenia głównego można uzyskać 2-4.Sadzonki korzeniowe można pozyskiwać z plantacji handlowej lub produkować je na odrębnej plantacji wykorzystując w tym celu nie odpowiadające normom korzenie chrzanu konsumpcyjnego. Zabiegi wykonywane po zbiorze sadzonek: odpowiednie przycięcie sadzonek ze względu na ich wyraźną biegunowość; selekcja sadzonek pod względem zdrowotności; wiązanie w pęczki po 50 sztuk i zaprawianie środkami grzybobójczymi; przechowywanie; wiosną druga selekcja sadzonek; oczyszczenie sadzonek z zawiązków korzeni bocznych na całej ich długości z wyjątkiem 2-3 centymetrowych odcinków na obu końcach; roszczenie sadzonek” aby przyśpieszyć tworzenie się zawiązków korzeni bocznych;ponowne oczyszczanie ich z zawiązków korzeni bocznych:sadzenie Sposoby uprawy: uprawa płaska; na redlinach Zabiegi pielęgnacyjne:odchwaszczanie :nawożenie pogłówne:nawadnianie;ochrona przed chorobami i szkodnikami ZBIÓR Norma przewiduje dwa wybory chrzanu: I i II. Wszystkie korzenie bez względu na wybór muszą być świeże, jędrne, czyste, zdrowe, białe lub kremowe bez ciemnych smug na przekroju poprzecznym, bez uszkodzeń mechanicznych. PRZECHOWYWANIE Korzenie chrzanu można przechowywać w takich pomieszczeniach jak piwnice, kopce czy ziemianki w temperaturze 0-10C i wilgotności 90-95%

Choroby w uprawie kapustowatych:

Mątwik burakowy-Odkażanie pola,Nemasol 510 S.C.

Nemazin 97 XX Odkażanie w drugiej połowie lata

Choroby zgorzelowe siewek Kiła kapusty ; Odkażanie termiczne gleby, zaprawianie nasion, zaprawianie korzeni,Zaprawa Nasienna TTopsin M 500 S.C.Sarfun 500 S.C. Mączniak rzekomy; Opryskiwanie rozsady w inspektach lub na rozsadniku Amistar 250 S.C.Bravo 500 S.C.Polyram 70 WG Czerń krzyżowych;Opryskiwanie roślin 2-3 razy co 7-10 dni od wystąpienia choroby (po połowie lipca);Amistar 250 S.C.Bravo Plus 500 S.C.Mythos 300 S.C. Zabieg stosować tylko w uprawie kapusty późnej Szara pleśń-Opryskiwanie roślin 2-3 razy co 7-10 dni na miesiąc przed wycięciem do przechowalni; Grevit 200 SLRovral FLO 255 S.C.Teldor 500 SC;Zabieg stosować tylko w uprawie kapusty późnej

Szkodniki w uprawie kapustowatych

Śmietka kapuściana-Zaprawianie nasion, zaprawianie korzeni; Zaprawa Nasienna T,Zaprawa Marshal 250 DS.Oftanol T 50 DS.; Zaprawianie korzeni tuż przed sadzeniem w pole Pchełki-Opryskiwanie roślin na rozsadniku lub po posadzeniu w pole; Alfamor 050 S.C.,Basudin 600 EW,Trebon 10 S.C. Chowacze (czterozębny, brukwiaczek, rzepakowiec); Opryskiwanie roślin na rozsadniku i po posadzeniu w pole; Alfamor 050 S.C.,Basudin 600 EW,Trebon 10 S.C. Obecność 2 chrząszczy na 10 kolejnych roślinach jest sygnałem do wykonania zabiegu Paciornica krzyżowianka-Opryskiwanie roślin przed formowaniem się główki, różyKarate Zeon 050 CSNurelle D 550; Bielinki, Piętnówka-Opryskiwanie w okresie wylęgania się gąsienic; Alfamor 050 S.C. Decis 2,5 EC Owadofos 540 EC Sherpa 100 EC

Mszyca kapuściana:Opryskiwanie roślin od 10 do 14 dni po zauważeniu pierwszych kolonii owadów: Alphatop 100 ECBasudin 600 EWDecis 2,5 ECDiazol 250 EC Wciornastki-Opryskiwanie roślin w trzeciej dekadzie czerwca i powtórnie po 7 dniach: Bulldock 025 ECEnduro 258 ECTalstar 100 EC

Rodzina: Dyniowate - Cucurbitaceae Gatunek: Cucumis sativus L. - ogórek Cucurbita maxima Duch. - dynia Olbrzymia Cucurbita pepo L. - dynia zwyczajna Odmiany: Cucurbita pepo var. giromontina Greb. - cukinia Cucurbita pepo var. patissonina f. radiata Greb. - patison Cucurbita pepo var. styriaca - dynia bezłupinowa Gatunek: Cucumis melo L. - melon Citrullus vulgaris Schrad. - kawon Cucumis metuliferus L. - kiwano

OGÓREK roślina o wysokich wymaganiach klimatycznych. Wymagania:temp opt do 20-25stC,temp 4-6stC niszczy młode rośliny w późniejszym okresie wegetacji 12-13stC powoduje zahamowanie wzrostu roślin, żółknięcie liści, ograniczenie kwitnienia i zawiązywania owoców. kwiaty ogórka otwierają się przy temperaturze 15stC.pylniki wytwarzają pyłek przy temperaturze 17stC. duże różnice temperatur pomiędzy dniem a nocą mogą spowodować:gorzknienie i zniekształcenie owoców .Ogórek wymaga światła intensywnego, rozproszonego. Roślina ma bardzo wysokie wymagania wodne 75-85% p.p.w .pH 6,5-7,0.Ogórek uprawiany jest w 3-4 letnim płodozmianie. Roślina wymaga nawożenia organicznego i mineralnego UprawaN150-170,P78-80,K190-200,Mg50-60,Ca1500-2000 nadmierne dawki azotu, jak też zbyt późny termin ich stosowania obniżają przydatność owoców dla potrzeb przetwórstwa; przy niedoborze fosforu w glebie zahamowaniu ulega wzrost roślin i słabe jest wiązanie owoców.; przy niedoborze potasu obserwuje się niedorozwój nasady owocu ODMIANY Sałatkowe,Delicius,Olimp,Malta,Gracius,Dar,Alto,Kuba,Tessa,Kwaszeniaki;Andrus,Basza,Julian,Borus,WisconsinKonserwowePolan,Monastyrski,Hela,Concerto,Racibor,Śremski,Semko,Marinda,Aladyn,ParysKorniszony ,Mikor,Rufus,Tytus Anulka Metody uprawy uprawa z siewu - zaprawione nasiona wysiewa się bezpośrednio w pole, gdy temperatura gleby wynosi minimum 150C i nie występują już przymrozki: uprawa z rozsady - czterotygodniową rozsadę sadzi się w pole w drugiej dekadzie maja. Zaletą uprawy z rozsady jest przyspieszenie terminu zbioru około 2 tygodnie i wyższy plon owoców. Rozstawa roślin 15-20 x120-130 Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, stosowanie niskich osłon, nawadnianie,ochrona przed chorobami i szkodnikami ZBIÓR OWOCÓW Zbiór owoców ogórka rozpoczyna się zwykle około połowy lipca i trwa on do połowy września. Długość okresu zbiorów i ich częstotliwość zależą od odmiany przeznaczenia owoców i warunków atmosferycznych. Przeznaczenie plonu ogórka polowego:do konserwowania zgodnie z normą owoce o długości 6-10cm i średnicy 2,5-4cm; do kwaszenia, owoce o długości 8-15cm średnicy 3,5-5cm; na korniszony, owoce o długości 3-6 cm średnicy 1,0-2,5 cm ;do bezpośredniego spożycia i mrożenia, owoce o długości powyżej 12 cm i średnicy poniżej 6 cm. Niezależnie od przeznaczenia plonu odmiana powinna charakteryzować się wysokim plonem przemysłowym owoców konserwowych, kwaszeniaków lub sałatkowych całkowitą odpornością lub tolerancją na najgroźniejsze patogeny atakujące ogórka polowego. PRZECHOWYWANIE Owoce ogórka w klimacie Polski nie powinny być transportowane i przechowywane dłużej niż 2-3 dni

DYNIA

do prawidłowego wzrostu i rozwoju wymaga klimatu ciepłego. Wymagania:temp opt 20-25C. w temp powyżej 12C nasiona kiełkują po 6-8 dnach temp mi do wzrostu 8stC, w tempe 0 roślina ginie, rośnie przy pełnym nasłonecznieniu. ma bardzo wysokie wymagania w stosunku do wody, wilgotność gleby to 75-80 % p.p.w..pH 6,0-7,Roślina powinna być uprawiana w 3-4 letnim płodozmianie. Dynia wymaga nawożenia organicznego i mineralnego.uprawaN80-100,P60-80,K175-200,Mg50 75,Ca1200-1500 ODMIANYolbrzymiej;Amazonka, Ambar, Bambino, MelonowaŻółta ODMIANYZWYCZAJNEjCukinia: Astra,Nimba,Acceste,Storr,sGreen,Ambasador,Soraya,Atena,Conselar,CoraPatison:Disco,Gagat,PoloMetody uprawy Dynię uprawia się: z siewu wprost w pole, nasiona sieje się około 10-15 maja gniazdowo po 2-3 nasiona; z rozsady w celu uzyskania wcześniejszego plonu oraz w rejonach o krótszym okresie wegetacji i na późno nagrzewających się glebach. Rozstawa przy uprawie dyni olbrzymiej w zależności od odmiany wynosi: 80-150 x 100-200cm;100-150 x 200-250cm; U dyni zwyczajnej 80-100x100cm Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie ,nawożenie pogłówne,cięcie dyni olbrzymiej,przerzedzanie zawiązków u dyni olbrzymiej,ściółkowanie i przykrywanie roślin,ochrona przed chorobami i szkodnikami. ZBIÓR OWOCÓW Owoce dyni olbrzymiej zbiera się w fazie pełnej dojrzałości fizjologicznej. Owoce dyni zwyczajnej (cukinia, patison, kabaczek) zbiera się stopniowo, w miarę dorastania do najbardziej poszukiwanej przez przemysł przetwórczy i konsumentów wielkości. Owoce dyni zwyczajnej (makaronowa, bezłupinowa) zbiera się w fazie pełnej dojrzałości fizjologicznej jak u dyni olbrzymiej. PRZECHOWYWANIE Owoce dyni olbrzymiej przechowuje się w temperaturze 10-120C i wilgotności 70-75% .Młode owoce kabaczka, cukinii i patisona można przechować w temperaturze 6-80C i wilgotności 90% prze kilka dni.

MELON

roślina klimatu ciepłego. Wymagania temp op do wzrostu 26-28C;temp min20C;w temp poniżej 15C wzrost jest zahamowany;w temp0C rośliny giną.Melon wymaga pełnego nasłonecznienia, najlepiej rośnie na południowej wystawie.Roślina wymaga stałej wilgotności gleby na poziomie 65-70% p.p.w.pH 6,0-7,0Melony powinny być uprawiane w 3-4 letnim płodozmianie.Rośliny wymagają nawożenia organicznego i mineralnego uprawa: N150-170,P70-80,K180-200,Mg50-60,Ca1500-2000 odmiany Emir ,Malaga, Melba ,Oliwin ,Polidor, Seledyn Metody uprawy;W Polsce melona uprawia się wyłącznie z rozsady. Produkcja rozsady trwa około 5-6 tygodni, a następnie po zahartowaniu rośliny sadzi się na miejsce stałe.Rozstawa:70-80x120.Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, ściółkowanie i przykrywanie roślin,nawożenie pogłówne, nawadnianie,ochrona przed chorobami i szkodnikami ZBIÓR OWOCÓWOwoce melona zbiera się w fazie pełnej dojrzałości fizjologicznej.Dojrzałość owoców poznaje się po:zmianie zabarwienia skórki,mięknięciu zagłębienia szczytowego owocu, aromacie,łatwym oddzieleniu się owocu od szypułki. PRZECHOWYWANIE;Dojrzałe owoce źle się przechowują i nawet przechowywane w chłodnym.Pomieszczeniu dość szybko gniją. Najszybciej psują się owoce odmian z grupy kantalupów, a najodporniejsze są melony gładkie.

KAWON

Wymagania :temp opt 28-30C, temp min kiełkowania 20C.w temp poniżej 24C wzrost jest zahamowany, w temp 0C rośliny giną.Kawon wymaga pełnego nasłonecznienia, najlepiej rośnie na południowej wystawie.Roślina wymaga stałej wilgotności gleby na poziomie 65-70% p.p.w. pH 5,5-5,8 Kawony powinny być uprawiane w 3-4 letnim płodozmianie. Rośliny wymagają nawożenia organicznego i mineralnego uprawa: N150-170,P70-80,K180-200,Mg5060,Ca1500 2000 ODMIANY: Janosik, Rosario, Polidor,Złoto Wolicy Metody uprawy:W Polsce kawona uprawia się wyłącznie z rozsady. Produkcja rozsady trwa około 5-6 tygodni, a następnie po zahartowaniu rośliny sadzi się na miejsce stałe. Rozstawa:70-80x120.Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, ściółkowanie i przykrywanie roślin nawożenie pogłówne, nawadnianie ,ochrona przed chorobami i szkodnikami ZBIÓR W uprawie kawona owoce zbiera się w fazie pełnej dojrzałości fizjologicznej.Dojrzałość fizjologiczna owocu jest trudna do ustalenia, dlatego też pewną oznaką dojrzałości jest zasychanie szypułki i znajdującego się przy niej wąsa, oraz przytłumiony odgłos owocu przy uderzeniu ręką, podczas gdy owoc niedojrzały wydaje odgłos ostry. PRZECHOWYWANIE Owoce kawona można przechowywać 2 tygodnie w temperaturze 7-10C. Niektóre odmiany można przechować nawet 2-3 miesiące w pomieszczeniach nieco ponad 1C, a przy tym suchych i przewiewnych. Herbicydy w uprawie dyniowatych

Bezpośrednio przed siewem-Devrinol 450 S.C., Roczne jednoliścienne i niektóre dwuliścienne w fazie kiełkowania, Po opryskiwaniu wymieszać preparat z glebą Bezpośrednio, najpóźniej dwa dni po siewie Alanap 23,7 SLCommand 480 ECCommand 480 EC + Alanap23,7SL(mieszanina)Jednoroczne w fazie kiełkowania, Stosować na wilgotną glebęW fazie 3-4 liści ogórka, zależnie od fazy wzrostu chwastów jednoliściennych-Agil 100 ECFocus Ultra 100 ECFusilade Forte 150 ECSelect Super 120 ECRoczne jednoliścienne i wieloletnie jednoliścienne,

Choroby w uprawie dyniowatych

Chorobotwórcze organizmy glebowe-Zaprawianie nasion,Zaprawy nasienne, Odkażanie w drugiej połowie lata Bakteryjna kanciasta plamistość ogórka- Opryskiwanie roślin środkami miedziowymi 2-3 razy od fazy 2-3 liści do początku plonowania, Biosept 33 SL Champion 50 WPKocide 101 WPMiedzian 50 WG, Choroba występuje w okresie ciepłej i wilgotnej choroby Mączniak rzekomy dyniowatych- Opryskiwanie roślin rozpocząć od końca czerwca co 7-10 dni lub według sygnalizacji, Amistar 250 S.C.Acrobat MZ 69 WPAliette 80 WPBravo 500 SC Alternarioza ogórka- Większość stosowanych środków przeciwko mączniakowi rzekomemu Amistar, Bravo)Mączniak prawdziwy ogórka,Parch dyniowatych, Antraknoza dyniowatych- W okresie deszcvzowej pogody opryskiwanie roślin co 7-10 dni po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na liściach, zawiązkach owoców i owocach.Większość środków polecanych do zwalczania mączniaka rzekomego.Trifmine 30 WPChoroby te występują w małym nasileniu i tylko sporadycznie chemiczna ochrona jest uzasadniona

Szkodniki w uprawie dyniowatych

Śmietka kiełkówka lub glebowa- Zaprawianie nasion,Zaprawa Nasienna TZaprawa Marshal 250 DS.Oftanol T 50 DS Oftanol chroni również przed chorobami zgorzelowymi Mszyca ogórkowa- Opryskiwanie roślin po zauważeniu pierwszych kolonii mszyc,Diazinon 250 ECPirimor 500 WGWinylofos 550 ECMszyca ogórkowa jest szczególnie groźna w początkowym okresie rozwoju roślin. Wciornastek tytoniowiec- Opryskiwanie roślin po zauważeniu szkodnika lub uszkodzeń,Talstar 100 ECWinylofos 550 EC Przędziorek Chmielowiec-Opryskiwanie roślin po zauważeniu pierwszych uszkodzeń, Danirun 110 ECOmite 30 WPRufast 150 EC Występują placowo, dlatego zabieg można ograniczyć tylko do tych miejsc Zmieniki- Opryskiwanie roślin w okresie masowego pojawienia się szkodnika,Fyfanon 500 ECTalstar 100 ECTrebon 10 SC Zwalczać wcześnie rano lub wieczorem, gdy owady są mało ruchliwe

PSIANKOWATE Rodzina - Psiankowate - Solanaceae Gatunek: Lycopersicon esculentum /L./ - pomidor, Capsicum annuum L. - papryka słodka, Solanum melongena L. oberżyna, Solanum tuberosum L. - ziemniak, Physalis peruviana L. - miehunka peruwiańska, Physalia ixocarpa Brot. - miechunka pomidorowa /pomidor skórzasty/, Solanum muricatum - psianka pepino.

POMIDOR - roślina klimatu ciepłego, wymagania termiczne: temp opt do wzrostu 20-26; temp min 12; wrażliwa na przymrozki i chłody, do wzrostu wymaga wysokiego natężenia napromieniowania, wilgotność gleby to 60-70% p.p.w., a w okresie wiązania owoców 80-85% p.p.w. pH 5,6-6,2 rośliny powinny rosnąć w 2-3 letnim płodozmianie, wymaga nawożenia organicznego i mineralnego, nawożenie organiczne, podobnie jak wapnowanie, sprzyja: powstawaniu gruzełkowatej struktury (właściwe stosunki powietrzno-wodne); rozwojowi korzystnych drobnoustrojów, pod pomidory przeznacza się stanowisko w pierwszym, drugim lub w trzecim roku po oborniku. obornik jest najwartościowszym źródłem próchnicy która: wpływa na zwiększenie pojemności wodnej gleb lekkich; rozluźnienie gleb ciężkich zlewnych, pomidor wytwarza dużą masę części nadziemnych, przez co ma bardzo duże wymagania pokarmowe Z plonem 40 ton z 1ha zabiera z gleby: 105 kg azotu, 10 kg fosforu, 112 kg potasu, 77 kg wapnia. (mg/dm3) N (NO3 + NH4) 90-120; P 60-80; K 200-250; Mg 50-80; Ca 600-1200 niedobór azotu - zahamowanie wzrostu roślin, przez co nie wykształcają dużej liczby dojrzałych owoców; brak fosforu - zwolnienie tempa wzrostu, opóźnienie dojrzewania owoców; brak potasu - obłamywanie się gron, niedostateczne wybarwianie się owoców, pękanie owoców; niedobór wapnia - sucha zgnilizna owoców pomidora, owoce są miękkie; przenawożenie azotem - opóźnienie dojrzewania owoców, obniżenie plonu wczesnego, zmniejszenie zawartości suchej masy, ekstraktu, cukrów, pektyn, witaminy C, twardości owoców. Grupy odmian pomidora ze względu na typ wzrostu: sztywnołodygowe, wiotkołodygowe, samokończące, wysokorosnące. Wczesność odmian pomidora (od siewu do dojrzałych owoców w pierwszym gronie) bardzo wczesne 95-100 dni, wczesne 105-115 dni, średnio wczesne 115-130 dni, póżne 130-140 dni. Wszystkie odmiany powinna charakteryzować: wysoka plenność, wierność plonowania, duży udział plonu handlowego i wczesnego w plonie ogólnym, wysoka tolerancja na najważniejsze choroby. Cechy odmian przeznaczonych dla przetwórstwa: owoce średniej wielkości, gładkie, intensywnie wybarwione, równomiernie dojrzewające, łatwo odrywające się od szypułki, twarde, dobrze znoszące transport i przechowywanie, zawartość ekstraktu co najmniej 5%, zawartość cukrów powyżej 3,3%, zawartość kwasów organicznych mniej niż 0,55% kwasowość czynna (pH) nie większa niż 4,4, stosunek cukrów do kwasów większy niż 6, ważna jest też zawartość pektyn. odmiany: sztywnołodygowe (bardzo wczesne Beta, Betalux, wczesne Jawor, Karat, Tempo, średniowczesne Ika) wiotkołodygowe (bardzo wczesne Orion, Promyk, Kastor wczesne Riposta, Atma, Irka, Etna, Orin średniowczesne New Yorker, Poranek, Lima, Jaga, Anula, Fuga,, Dublet, Kujawski, Kmicic, Bazalt, Granit, Awizo późne Atlas, Lolek, Kalcyt, Santiago) wysokorosnące (bardzo wczesne Harzglut, wczesne Kora, Zorza, Idol średniowczesne Najwcześniejszy Gof, Złoty Ożarowski, póżne Paw, Midas, Rafał, Ozyrys, Sława Nadrenii); odmiany typu cherry (koktajlowe)-Maskotka, Ola, Pinokio, Koralik, Dlii, Piko, Pokusa metody uprawy: w Polsce uprawiany jest prawie całkowicie z rozsady, której okres produkcji trwa około 50 dni. Produkcja rozsady: siew nasion ½III początek IV; rozsada doniczkowana - wysokość 15-30cm, 5-8 liści, łodyga o średnicy 4-7mm; rozsada rwana - wysokość15-25cm, 4-7 liści, średnica łodygi 4-6mm. Sadzenie w pole w rozstawie w zależności od odmiany: samokończące sztywnołodygowe 30-45 x 60-70; wiotkołodygowe samokończące 45-55 x 70-80; wysokorosnące 40-60 x 80-100. Siew nasion bezpośrednio w pole: Termin siewu k. IV p.V ( temp. gleby 8) Siew gniazdowy. Zagęszczenie roślin zależy od: wczesności i siły wzrostu odmiany, zasobności gleby, sposobu uprawy i prowadzenia roślin, do przygotowania rozsady na 1ha przy zagęszczeniu roślin: 20 - 30 tys. szt. należy wysiać około 200 g nasion, 30 - 40 tys. szt. około 300 g nasion. Siew bezpośredni w pole: norma wysiewu 0,8 kg/ha. zagęszczenie roślin 150 - 160 tys. szt. /ha, siew gniazdowy po 5-6 nasion lub liniowy 1 nasienie co 5-6 cm, dobre wschody to 3 rośl. w gnieździe lub 1 roślina co 8-12 cm. W latach ciepłych i umiarkowanie wilgotnych plon około 30 t/ha, przy chłodnym i deszczowym lecie tylko kilka ton z ha, rozsady pomidorów (mg/L) N - 150-200, P - 100-120 do 180, K - 300, Mg - 60, Ca - 2000, Fe - 10, Cu - 12, Mn - 2, B - 2, Mo - 3, Zn - 1. zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, ściółkowanie gleby, nawożenie pogłówne, nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikami, palikowanie (prowadzenie na 1, 2 lub 3 pędy) zbiór owoców zależnie od stopnia dojrzałości rozróżnia się owoce: zielone wyrośnięte, bielejące, zapalone, zapalone różowe, czerwone. przechowywanie parametry przech owoców pomidora: optymalna wilgotność 80-90% w.w.. temp powinna być dostosowana do fazy dojrzałości owoców: 12-13 owoce zielone i zapalone; 10-12 lekko różowe; 9-10 różowe i pomarańczowe; 8-10 pomarańczowe do lekko czerwonych; 6-8 owoce całkowicie dojrzałe.

PAPRYKA SŁODKA - roślina klimatu ciepłego, wymagania termiczne: temp opt do wzrostu w dzień 26-27, w nocy 16-17; w temp 8-10 występuje znaczne zahamowanie w pobieraniu składników pok, do wzrostu wymaga pełnego nasłonecznienia, wilgotność gleby 70-80% p.p.w.. pH 6,7-7,2, powinna rosnąć w 3-4 letnim płodozmianie, wymagają nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3): N (NO3 + NH4) 90-120, P 60-80, K 175-250, Mg 50-70, Ca 600-1200 odmiany papryki słodkiej: Promyk, Jupiter, Maja F1, Roberta F1, Klara F1, Poznańska Słodka, Marta, Remi, Półostre, Tajfun metody uprawy: uprawia się wyłącznie z rozsady; Siew ½III; produkcja rozsady trwa 7-8 tygodni; rozsada do sadzenia w pole powinna być w fazie tworzenia pączków kwiatowych o wysokości 15-20cm grubość szyjki korzeniowej 6-8mm.; Rozstawa roślin w polu 45 x 45 lub 30-50 x 50-60. zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, nawożenie pogłówne, nawadnianie, ściółkowanie, ochrona przed chorobami i szkodnikami. zbiór owoców: owoce papryki zbiera się w fazie dojrzałości użytkowej (technologicznej) i w fazie dojrzałości fizjologicznej, sprzedawane są na sztuki lub na wagę, sortuje się je według wielkości i fazy dojrzałości wyrażonej zabarwieniem. przechowywanie owoce papryki przechowuje się w fazie dojrzałości użytkowej w pomieszczeniach o temperaturze 8-10C i wilgotności 85-90%.

OBERŻYNA - roślina klimatu ciepłego, wymagania termiczne: temp opt do wzrostu w dzień 27-28, w nocy 19-20, w temperaturze 15-16 występuje znaczne zahamowanie w pobieraniu składników pokarmowych, do wzrostu wymaga pełnego nasłonecznienia, uprawa jej powinna być prowadzona na stanowiskach ciepłych i osłoniętych od wiatru, stała wilgotność gleby 70-80% p.p.w.. pH 6,5-7,2, powinna rosnąć w 3-4 letnim płodozmianie, wymagają nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3) N (NO3 + NH4) 100-120, P 60-80, K 175-250, Mg 50-70,Ca 600-1200. odmiany Długa Fioletowa, Długa Purpurowa, Rodo, Bonica F1, Murena F1, Adusta F1. Metody uprawy: uprawia się z rozsady. produkcja rozsady trwa 8-10 tygodni, nasiona sieje się ok. ½III, po rozwinięciu liścieni siewki pikuje się do doniczek o średnicy 6-8cm przed sadzeniem w pole rośliny hartuje się. Rozsadę sadzi się w pole na przełomie maja i czerwca w rozstawie 60 x 50-60cm. zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie i spulchnianie gleby, nawożenie pogłówne, nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikami. Zbiór owoców owoce oberżyny zbiera się w stadium dojrzałości użytkowej (technologicznej); owoce w tej fazie są ładnie wybarwione, błyszczące, a miąższ i nasiona są miękkie; po osiągnięciu dojrzałości fizjologicznej tracą połysk, nasiona twardnieją a miąższ gorzknieje. przechowywanie owoce oberżyny można przechować kilka dni pakując je w torby foliowe i umieścić

w temp 4-6.

ZIEMNIAK - roślina klimatu ciepłego, wym termiczne: temp opt do wzrostu w dzień 20, w nocy 14, temp min 8, spadek temperatury poniżej 1 powoduje trwałe uszkodzenie roślin, powinien rosnąć przy pełnym nasłonecznieniu, wym wodne są wysokie zwłaszcza w miesiącach maju i czerwcu 65-75% p.p.w., pH 5,5-6, powinien rosnąć w 3-4 letnim płodozmianie. Roślina wymaga nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3): N (NO3 + NH4) 60-100, P 60-80, K 120-140, Mg 45-50, Ca 600-1200. odmiany bardzo wczesne Irys, Aster, Drop, Fresco, Orlik, Cykada, Lord. wczesne Bila, Vineta. metody uprawy: rozmnażany wyłącznie wegetatywnie, do sadzenia przeznacza się zwykle bulwy o masie 60-80g. Przygotowanie bulw do sadzenia na wczesny zbiór powinno składać się z trzech etapów: jesiennego pobudzenia, właściwego przechowywania przez zimę, wiosennego podkiełkowywania. Bulwy sadzi się w rozstawie 20-40 x 67,5cm. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, obsypywanie + bronowanie, obredlanie, nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikami. zbiór bulwy na wczesny zbiór zbiera się: ręcznie przy użyciu motyki, ręcznie po uprzednim rozoraniu redliny, za pomocą kopaczki przenośnikowej. Zgodnie z normą bulwy ziemniaka powinny być: jędrne, zdrowe, kształtne, suche, czyste, nie uszkodzone, jednolite odmianowo, bez pustych miejsc wewnątrz i o właściwym zapachu dla zdrowych ziemniaków. Wielkość średnicy poprzecznej powinna zależnie od okresu wynosić nie mniej niż: do 20 czerwca - 2,5cm, od 21 czerwca do 15 sierpnia - 3,0cm, od 16 sierpnia - 3,5cm. przechowywanie wczesnych nie przechowuje się. Mogą one być jedynie przez krótki czas magazynowane.

Herbicydy 1-7 dni przed sadzeniem rozsady Triflurotox 250 EC, Devrinol 450 SC Treflan 480 EC, chwasty - roczne jednoliścienne, niektóre dwuliścienne, po opryskiwaniu wymieszać preparat z glebą 1-3 dni przed sadzeniem rozsady Stomp 330 EC, Stomp 400 SC, jednoliścienne w fazie kiełkowania, wschodów i liścieni, stosować na wilgotną glebę, nie mieszać z glebą Bezpośrednio przed sadzeniem rozsady Devrinol 450 S.C. + Sencor 70 WG lub Wisar 70 WG (mieszanina), większość jednorocznych w fazie kiełkowania i wschodów, opryskiwać na wilgotną glebę Po przyjęciu się rozsady Agil 100 EC, fokus Ultra 100 EC, Fusilade Forte 150 EC, Perenal 104 EC, Targa Super 05 EC, roczne jednoliścienne i wieloletnie jednoliścienne, nie opryskiwać w wysokiej temp.

CHOROBY PSIANKOWATYCH zgorzelowe rozsady, zgnilizna pierścieniowa pomidora, podlewanie roślin po pikowaniu i przed sadzeniem, Acrobat MZ 69 WP, Previcur 607 SL, Spinaker 607 SL, Previcur 607 SL + Topsin M 500 S.C., podstawowym zabiegiem jest kompleksowe zaprawianie nasion bakteryjna cętkowatość pomidora, opryskiwanie roślin od czasu pojawienia się pojedynczych plamek na liściach co 7-10 dni, Bioset 33 SL, Champion 50 WP, Cuproxat 345 S.C., Grevit 200 SL, Miedzian 50 WP, mieszaniny fungicydów miedziowych można stosować ze środkami: Bravo, Pencozeb, Indofil rak bakteryjny wysiewać zdrowe nasiona, odkażać i dezynfekować szklarnie, skrzynki, doniczki Biosept 33 SL, Champion 50 WP, Cuproxat 345 S.C., Grevit 200 SL, Miedzian 50 WP, sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców pomidora, kilkakrotne opryskiwanie gron z owocami co 3-5 dni w okresie niedoboru wody, saletra wapniowa granulowana (0,7%) saletra płynna Awa (1,5%) chlorek wapnia (0,7%), wskazane jest opryskiwanie owoców od dołu zaraza ziemniaka, zgnilizna pierścieniowa pomidora, alternarioza pomidora, septorioza pomidora, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, antraknoza owoców, opryskiwanie roślin po wystąpieniu pierwszych objawów co 6-7 dni lub według sygnalizacji, Acrobat MZ 69 WP, Amistar 250 S.C., Bravo Plus 500 S.C., Curzate M 72,5 WP, Dithane M-45 80 WP, Euparen Multi 50 WG, Galben M 73 WP, Gwarant 500 S.C., Konkret 50 WP, Kupromet 45 WP, Manconex 80 WP, Mythos 300 S.C., Novozir MN 80 WP, Tattoo C 750 S.C., Unikat 75 WG SZKODNIKI skoczogonki - uszkadzają liścienie, opryskiwanie roślin w fazie liścieni, Decis 2,5 EC, Fastach 100 EC, Karate Zeon 050 CS, Telstar 100 EC, występują w okresie wschodów tylko na pomidorach z siewu przędziorek chmielowiec, rośliny opryskiwać przy porażeniu 20% powierzchni uprawy, Danirun 110 EC, Omite 30 WP, Rufast 150 EC, zabieg ograniczyć do miejsca występowania szkodników mszyce opryskiwanie w okresie masowego pojawienia się szkodnika, Cyperkill Super 25 EC, Decis 2,5 EC, Lannate 200 SL, Pirimor 500 WG stonka ziemniaczana opryskiwanie roślin w okresie licznego występowania chrząszczy lub wylęgania się larw, Alfamor 050 S.C., Bulldock 025 EC, Fastac 100 EC, Sherpa 100 EC, Trebon 10 SC

ASTROWATE Rodzina: Astrowate (Złożone) - Asteraceae (Compositae) Gatunek: Lactuca sativa L. - sałata siewna odmiana botaniczna: Lactuca sativa var. capitata - sałata głowiasta, Lactuca sativa var. romana Garst.- sałata rzymska, Lactuca sativa var. foliosa - sałata listkowa, Lactuca sativa var. augustana Irish. - sałata łodygowa. Gatunek: Cichorium endivia L. - endywia odm botaniczna: Cichorium endivia var. crispum Hegi - cykoria kędzierzawa, Cichorium endivia var. latifolium Hegi - eskariola Gatunek: Cichorium intybus L. var. foliosum Hegi. - cykoria sałatowa, cykoria liściowa - radicchio, radicchio rosso, Scorzonera hispanica L. - skorzonera, Tragopogon porrifolius L. salsefia, Cynara scolymus L. - karczoch, Cynara cardunculus L. - kard

SAŁATA - jest rośliną strefy umiarkowanej, wym termiczne: temp opt dla tworzenia główki: sałata masłowa - 12-14, sałata krucha - 18-20. temp opt do kiełkowania 16-18; temp ok 5 trwająca dłużej powoduje wolny wzrost rośliny; odmiany letnie cechuje odporność na wysoką temp. Sałata powinna rosnąć w pełnym nasłonecznieniu, jest rośliną fotoperiodycznie czynną. Przez cały okres wegetacji sałata powinna mieć stałą wilgotność 70-75 % p.p.w. pH 6,8-7,0. Sałata powinna być uprawiana w 2-3 letnim płodozmianie. Roślina wymaga nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3): N (NO3 + NH4) 70-90, P 50-70, K 150-180, Mg 65-75, Ca 1000-1200. Z uwagi na łatwość gromadzenia nadmiernych ilości azotanów w liściach, sałaty nie powinno się nawozić pogłównie azotem. odmiany Sałata głowiasta masowa Action, Ballada, Bona, Charlotta, Cindy, Cud Voorburgu, Dippego, Dumka, Ewelina, Irena, Królowa Majowych, Michalina, Nochowska, Saba, Sunrise. Zimujące-Mirage, Zina. Sałata głowiasta krucha-Arka, Balmoral, Calgary, Crispino, Goplana, Królowa Lata, Salanar, Samba. Sałata liściowa-Cancan, Castillon, Farsa, Fristina, Jana, Kristine, Limona Hortag, Red Salad Bowl, Rosa. Sałata łodygowa (szparagowa)-Karola, Senyohacu Sałata rzymska- Liwia, Tiara. Metody uprawy: uprawia się z rozsady lub z siewu wprost w pole. terminy uprawy sałaty w polu: odmiany wczesne i średniowczesne termin siewu - k. II do ½III, termin sadzenia - do ½IV, rozstawa - 20-30x20-25, termin zbioru- ½V do VI; Średniowczesne i średniopóźne termin siewu- ½III, termin sadzenia- k. IV, rozstawa-30-40x20-25, termin zbioru- k. V do ½VI; Średniopóźne i późne termin siewu- IV, termin sadzenia-V, rozstawa-30-40x20-25, termin zbioru- ½VI do ½VII; Późne termin siewu- ½V do p. VI, termin sadzenia- ½VI do p. VII, rozstawa- 30-40x25, termin zbioru-VIII; Zimująca termin siewu- ½IX, termin sadzenia-p. X, rozstawa-25x20, termin zbioru- k. IV p. V. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie i płytkie spulchnianie, osłony z folii perforowanej i włókniny, nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikami. zbiór- w obrocie towarowym sałaty obowiązują dwa wybory: Wybór I - załata powinna być bardzo dobrej jakości. Główki muszą być dobrze wykształcone, zwarte, a sałaty kruche zwarte i kuliste. Liście nie mogą być uszkodzone i zwiędnięte. Wybór II - sałata powinna spełniać wymagania ogólne, dopuszcza się nieznaczne uszkodzenia liści, nie obniżające wartości spożywczej. Przechowywanie Sałata nie nadaje się do dłuższego przechowywania, ponieważ łatwo więdnie gnije i traci wartość biologiczną. Przez 2-3 dni sałatę można przechowywać w temp 1 i wilgotności 90-95 %.

ENDYWIA - roślina o małych wymaganiach klimatycznych, wym termiczne: temp opt 12; dobrze znosi chłody i lekkie przymrozki; powinna rosnąć w pełnym nasłonecznieniu; wykazuje dużą wrażliwość na długotrwałą suszę, ale nadmierna wilgotność powoduje gnicie liści. wilgotność 60-65 % p.p.w.; pH 6,8-7,0; uprawiana jest jako poplon po warzywach wcześnie schodzących z pola; w uprawie endywii wymagane jest nawożenie organiczne i mineralne. Optymalna zawartość składników pokarmowych w glebie dla endywii (mg/dm3) : N (NO3 + NH4) 40-50,P 40-50, K 100-110, Mg 30-40,Ca 1000-1200. Odmiany endywii: Eskariola, Paryska, Zielona Duża Kędzierzawa. Metody uprawy: uprawia się z rozsady, natomiast w niewielkim zakresie z siewu wprost w pole. W zależności od terminu uprawy nasiona do produkcji rozsady wysiewa się w szklarni lub ogrzewanym tunelu foliowym (uprawa na zbiór letni) lub na rozsadniku (uprawa na zbiór jesienny i wczesnozimowy). Okres produkcji rozsady trwa około 4 tygodni. Rośliny sadzimy w rozstawie 35 x 30-40cm. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie i spulchnianie międzyrzędzi, nawadnianie, bielenie, ochrona przed chorobami i szkodnikami. Zbiór rozpoczyna się mniej więcej po 10-12 tyg po posadzeniu rozsady. Do sprzedaży endywię przygotowuje się podobnie jak sałaty. przechowywanie - nie nadaje się do przechowywania. Rozety, które nie zostały wybielone przed nadejściem mrozów, można wyjąć z bryłą ziemi i zadołować gęsto w rowach, piwnicach, przykryć słomą.

CYKORIA SAŁATOWA - roślina klimatu umiarkowanego, dobrze dostosowana do polskich warunków klimatycznych, wymagania termiczne: temp opt do wzrostu - 15-20, temp min do kiełkowania nasion 2-3, dłużej trwające chłody mogą spowodować jarowizację roślin. Rośliny rosną w pełnym nasłonecznieniu. Cykoria jest rośliną o umiarkowanych wymaganiach wodnych. Wilgotność gleby w uprawie 65-70 % p.p.w. pH 6,0-7,0, rośnie w 3-4 letnim płodozmianie, wymaga nawożenia organicznego i mineralnego, (mg/dm3): N (NO3 + NH4) 50-100, P 40-50, K 120-180, Mg 30-40, Ca 1000-1200. odmiany Fredonia Nova, Kujawska, Polanowicka. metody uprawy: Cykorię sałatową uprawia się z siewu wprost w pole. Nasiona sieje się od ½V do ½VI w rzędy oddalone od siebie 30-45cm na głębokość 1-1,5cm. zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, spulchnianie międzyrzędzi, przerywanie roślin, nawożenie pogłówne, ochrona przed chorobami i szkodnikami. zbiór i przechowywanie Zbiór korzeni odmian najwcześniejszych wykonywany jest pod koniec września, a późniejszych aż do późnej jesieni. Korzenie przeznaczone do dłuższego przechowywania należy zebrać przed pierwszymi przymrozkami.

SKORZONERA - roślina klimatu umiarkowanego, temp opt do wzrostu 13-16; temp min kiełkowania nasion 3-4; rośnie w pełnym nasłonecznieniu, wymaga stałego nawadniania gleby, szczególnie w okresie intensywnego wzrostu korzeni (lipiec-wrzesień) na poziomie 55-65% p.p.w. pH 6,5-7,0, powinna rosnąć w 2-3 letnim płodozmianie, wymaga nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3):N (NO3 + NH4) 75-100, P 70-80, K 170-200, Mg 40-50, Ca 900-1200. odmiany Lange, Jan. Metody uprawy: uprawia się z siewu nasion bezpośrednio w pole. Termin siewu: koniec IV początek V; siew nasion w rzędy oddalone od siebie co 45cm, w rzędzie roślina od rośliny 6-8 cm. W Europie zachodniej sieje się czasami skorzonerę na przełomie lipca i sierpnia, a zbiera wczesną jesienią następnego roku. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie i spulchnianie, nawożenie pogłówne, nawadnianie, usuwanie pędów kwiatostanowych. zbiór korzenie skorzonery powinny być świeże, proste, gładkie, bez rozwidleń i uszkodzeń. W I wyborze wymagana jest minimalna długość korzeni 17cm i średnica przy główce 1,5cm. W II wyborze minimalna długość korzeni wynosi 13cm, a minimalna średnica 1cm. przechowywanie korzenie skorzonery dobrze się przechowują w chłodni w temperaturze 0-1, lub w piwnicach albo kopcach przesypane wilgotnym piaskiem. wilgotność w przechowalni powinna być na poziomie 95-98 %.

SALSEFIA - roślina klimatu umiarkowanego i chłodnego, temp optymalna do wzrostu 13-15; salsefia rośnie w pełnym nasłonecznieniu, ma podobne wymagania do skorzonery jest jednak bardziej wytrzymała na suszę i może być uprawiana na glebach cięższych. pH 6,5-7,0; powinna rosnąć w 2-3 letnim płodozmianie; wymaga nawożenia organicznego i mineralnego.

(mg/dm3): N (NO3 + NH4) 75-100, P 70-80, K 170-200, Mg 40-50, Ca 900-1200. odmiany Mamut. Metody uprawy: Salsefię uprawia się z siewu nasion bezpośrednio w pole. termin siewu: IV, siew nasion w rzędy oddalone od siebie co 45cm (przy siewie amatorskim 20-25cm), w rzędzie roślina od rośliny 9cm. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie i spulchnianie, nawożenie pogłówne, nawadnianie, usuwanie roślin z pędami kwiatostanowymi. zbiór korzenie salsefii powinny być świeże, proste, gładkie, nie zdrewniałe, bez uszkodzeń. Korzenie zbiera się od października do grudnia. przechowywanie korzenie salsefii przechowuje się w piwnicach albo kopcach ziemnych przesypane wilgotnym piaskiem.

KARCZOCH - jest rośliną klimatu śródziemnomorskiego, temp opt do wzrostu 19-25; temp poniżej 10 powoduje opóźnienie wzrostu rośliny, a powyżej 30 obniża jakość pąków kwiatostanowych. powinny rosnąć w świetle bezpośrednim, roślina wymaga wilgotnych i organicznych gleb, pH 6,5; w krajach o cieplejszym klimacie karczoch jest rośliną uprawianą poza zmianowaniem. W uprawie rocznej roślina wymaga 2-3 letniego zmianowania, wymaga nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3) N (NO3 + NH4) 80-100, P 80-90, K 150-170, Mg 50-60, Ca 700-1000. metody uprawy: z nasion - stosowana jedynie w uprawie amatorskiej. Nasiona sieje się do doniczek na początku III, a sadzi w drugiej połowie V. rozstawa: 100 x 100cm.; z odrostów korzeniowych. roślina tworzy do kilkunastu odrostów korzeniowych. Odrosty te wraz z paroma korzeniami oddziela się od rośliny matecznej i sadzi na przełomie III i IV do dobrze przygotowanej gleby. zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie i spulchnianie gleby, nawożenie pogłówne, nawadnianie. zbiór pąki kwiatowe ścina się w pełni wyrośnięte, lecz ścisłe i jeszcze nierozwinięte. Rynek europejski preferuje koszyczki o masie jednostkowej 100-200 g. Zbiór przeprowadza się zwykle co 4-5 dni. przechowywanie w temp 0-2 i wilgotności względnej 95 % można je przechowywać przez 10 dni.

KARD - jest rośliną klimatu śródziemnomorskiego, temp optymalna do wzrostu 16-20; wymaga pełnego nasłonecznienia do wzrostu i rozwoju, powinien rosnąć na glebach żyznych i wilgotnych. pH 6,2-6,8; powinien być uprawiany w 2-3 letnim płodozmianie, wymaga nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm2) N (NO3 + NH4) 100-150, P 80-90, K 180-200, Mg 50-60, Ca 700-1000. metody uprawy rozmnaża się wyłącznie z nasion. Sieje się je na przełomie II i III do doniczek, a rozsadę sadzi się w pole w drugiej połowie V. Rozstawa: 100 x 100cm. zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie i spulchnianie gleby, nawożenie pogłówne, nawadnianie, ściółkowanie, bielenie. zbiór wybielone ogonki liściowe kardu zbiera się w sierpniu i wrześniu. Z jednej rośliny uzyskuje się przeciętnie 20-25 sztuk ogonków liściowych. przechowywanie wybielone ogonki liściowe źle się przechowują, można przedłużyć podaż przez wykopanie roślin i przechowanie ich w pomieszczeniach w temp nie spadającej poniżej 5.

- herbicydy do 3 dni po siewie, gdy istnieje możliwość nawadniania, Sałata z rozsady: przed sadzeniem, Kerb 50 WP, jednoliścienne i niektóre dwuliścienne, nie opryskiwać w temp powyżej 15, po opryskaniu wymieszać z glebą,

- choroby chorobotwórcze mikroorganizmy glebowe, zaprawianie nasion, Sarfun T 450 FS, zaprawa Funaben T, Apron XL 350 ES, siew nasion niezaprawionych jest ryzykowny, może nastąpić masowe zamieranie siewek mokra zgnilizna liści sercowych - choroba bakteryjna - profilaktyczne opryskiwanie roślin 1-2 razy co 7-10 dni, Biosept 33 SL, Grevit 200 SL, zbyt obfite podlewanie i wysoka temperatura, mączniak rzekomy, profilaktyczne opryskiwanie roślin co 7-10 dni, Biosept 33 SL, Grevit 200 SL, Euparen Multi 50 WG, nie uprawiać sałaty w zbyt dużym zagęszczeniu, mączniak prawdziwy - profilaktyczne opryskiwanie roślin lub po zauważeniu pierwszych objawów, Biosept 33 SL, Grevit 200 SL, nie uprawiać sałaty w zbyt dużym zagęszczeniu szara pleśń - opryskiwanie roślin 4-7 dni po posadzeniu oraz 10-14 dni później, Grevit 200 SL, Rovral FLO 255 S.C., Sumilex 500 SC, nie uprawiać sałaty w zbyt dużym zagęszczeniu, zgnilizna twardzikowa, środek stosować doglebowo przed sadzeniem roślin i wymieszać, Constans, stosować na stanowisku gdy choroba występowała w przeszłości nekrotyczna plamistość liści sałaty, opryskiwanie roślin 4-7 dni po posadzeniu oraz 10-14 dni później, Biosept 33 SL, Grevit 200 SL, Euparen Multi 50 WG, odpowiednia uprawa sałaty mniejsze zagęszczenie ogranicza występowanie choroby, zamieranie liści tworzących główki (choroba fizjologiczna), opryskiwanie roślin po wystąpieniu objawów, Pomonit R-10, niedobór wapnia zwiększa porażenie i silne słońce

- szkodniki - guzak północny, na glebach gdzie występują guzaki, uprawianie skorzonery po zbożach, mszyce - opryskiwanie po zauważeniu pierwszych kolonii, Bioczos BR, Pirimor 500 WG,

Rodzina Bobowate (Motylkowate) - Fabaceae (Papilionaceae) Gatunek: Phaseolus vulgaris L. - fasola zwykła Phaseolus coccineus L. - fasola wielokwiatowa Pisum sativum L. - groch, Vicia faba L. var. major Harz. - bób, Glycine max, Glycine hispida - soja warzywna, Lens esculenta, Lens culinaria - soczewica jadalna

Sposób użytkowania fasoli odmiany szparagowe- użytkowane niedojrzałe, mięsiste strąki u których ilość włókna (do 0.08% w świeżej masie strąków) jest tak mała, że można spożywać cały strąk w fazie, gdy nasiona wewnątrz niego osiągają wielkość ziaren pszenicy.Przy dojrzewaniu strąki marszczą się, lecz nie pękają. odmiany na suche nasiona (włókniste) - u których nawet niedojrzały strąk posiada tyle włókna, iż jest niejadalny. Włókno występuje w szwach jak i ścianach strąka (strąk pęka wzdłuż szwu grzbietowego i brzusznego) odmiany flageolet - użytkowane na zielone nasiona (strąk pęka wzdłuż szwu grzbietowego i brzusznego) ważniejsze cechy różniące fasolę zwykłą i fasolę wielokwiatową Phaseolus vulgaris roślina jednoroczna, kiełkuje epigeicznie, większe znaczenie mają rośliny krzaczaste o wysokości 40-60 cm, 2-8 kwiatów w gronie, kwiaty dość duże (białe, kremowe),roślina samopylna, strąk gładki, prawie prosty, jasnozielony, zielony, żółty, fioletowy, raczej wąski długości 9-15 cm. nasiona średniej wielkości, masa tysiąca nasion 150-700 g., barwa nasion: biała, kremowo-biała, beżowo-brązowa, czerwona, jednolicie wybarwiona lub z rysunkiem Phaseolus coccineus roślina wieloletnia uprawiana w naszym klimacie jako jednoroczna,, kiełkuje hypogeicznie, większe znaczenie mają rośliny o silnym wzroście do 3-4 m, 15-30 i więcej kwiatów w gronie, kwiaty bardzo duże (najczęściej czerwone), roślina obcopylna, strąk ciemnozielony, o szorstkiej powierzchni, bardzo szeroki i płaski (u odmian szparagowych do 40 cm długości).,nasiona duże, masa tysiąca nasion 900-3000 g. nasiona barwy białej oraz fioletowo-czarne (odmiany szparagowe). wymagania termiczne temp.opt. do wzrostu 19-23C temp.min. kiełkowania i wzrostu 10C Wysoka temp. powyżej 30C w okresie wzrostu strąków wpływa na zwiększenie zawartości włókna u fasoli szparagowej. Fasola powinna rosnąć w pełnym nasłonecznieniu. Fasola jest rośliną o umiarkowanych wymaganiach wodnych 65-70 % p.p.w.. pH 6,5-7,0. Fasola powinna być uprawiana w 3-4 letnim płodozmianie. Wymaga nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3) N-NO3 30-40 P 60-80 K125-175 Mg 50-70 Ca 1000-1200 W uprawie fasoli ważne są mikroelementy: molibden, żelazo, mangan, miedź. Odmiany fasoli zwykłej szparagowej Zielonostrąkowa karłowa: Aga, Atena, Bogota, Bona, Casablanka, Dakota, Epoka, Gracja, Jawa, Kylian, Latina, Lewus, Libra, Regal, Victoria, Wena, Plus Żółtostrąkowa karłowa: Aruba, Atos, Bali, Batuta, Dolores, Elektra, Furora Polana, Goldfish, Jowita, Korona, Mamunia, Orinoco, Tara, Złota saxa, Tytania, Wstęga Zielonostrąkowa tycznaHilds, Neckarkonigin, Kanselier, Karys Żółtostrąkowa tyczna, Assunta, Atlas, Goldy FLAGEOLET : Mona, Alamo Fasola zwykła na suche nasiona: Augusta, Aura, Igołomska, Katarzynka, Laponia, Longina, Małopolanka, Narew, Nigeria, Polanka, Rawela Metody uprawy: Fasola uprawiana jest z bezpośredniego siewu nasion na miejsce stałe. termin siewu nasion fasoli na suche nasiona - 10-15 V. termin siewu nasion fasoli wielokwiatowej - 8-12 V nasiona fasoli szparagowej mogą być siane w kilku terminach, co 7-10 dni, od połowy maja do drugiej dekady czerwca. Nasiona fasoli szparagowej sieje się w rozstawie 40-45 x 8-10 cm Nasiona fasoli tycznej sieje się systemem pasowo-rzędowym, w dwóch rzędach odległych co 50-60 cm, w rzędzie odległość 50 cm, a między pasami 120 cm. Nasiona fasoli zwykłej na suche nasiona sieje się w rozstawie 30-40 x 6-10 cm. Nasiona fasoli typu flageolet sieje się w rozstawie 45-60 x 6-7 cm. Zabiegi pielęgnacyjne, odchwaszczanie i spulchnianie. Nawadnianie. ustawianie tyczek lub konstrukcji do prowadzenia roślin na sznurkach. ZBIÓR Fasolę szparagową na małych plantacjach zbiera się ręcznie, najczęściej przeprowadza się 2-3 zbiory co kilka dni, w miarę dorastania strąków. Na dużych plantacjach stosuje się kombajny do zbioru strąków. Fasola szparagowa do zbioru kombajnem powinna charakteryzować się: silnym systemem korzeniowym sztywnymi niełamiącym i się łodygami równomiernym zawiązywaniem i dojrzewaniem strąków. Zbiór fasoli zwykłej na suche nasiona przeprowadza się jednorazowo. Rośliny ścina się i dosusza w pomieszczeniach w temperaturze nie większej niż 30C. Zbiór fasoli wielokwiatowej jest wielokrotny Zbiór fasoli flageolet przypada po 90-100 dniach od siewu nasion.

GROCH zależnie od budowy strąka rozróżnia się: Pisum sativum var. saccharatum - groch cukrowy nie mający wyściółki pergaminowej na wewnętrznej stronie ścian strąka i nadający się do spożycia w całości (nasiona wraz ze strąkiem) Pisum sativum var. pachylobum - groch łuskowy wykształcający strąki z wyściółką pergaminową wewnątrz, dlatego do spożycia nadają się tylko nasiona. Nasiona grochu mogą być: Groch łuskowy o nasionach pomarszczonych zawiera więcej cukrów, a mniej skrobi w porównaniu z odmianami o nasionach gładkich, dlatego ma lepszy smak i wolniej przejrzewa. Jest rośliną o małych wymaganiach termicznych Temp opt do wzrostu 16-21C w dzień i 10-16C w nocy. temp min 4,4C Młode rośliny znoszą temp do -7C, a w okresie kwitnienia przy spadku temp do -2C uszkadzane są zarówno kwiaty, jak i zawiązki strąków. Groch jest rośliną wrażliwą na niedobór światła i nie należy uprawiać go w miejscach zacienionych. Rośliny grochu mają umiarkowane wymagania wodne, jednak są one zróżnicowane w poszczególnych fazach wzrostu. Wysokie zapotrzebowanie na wodę są w fazie kiełkowania nasion oraz w fazie zawiązywania i wypełniania się strąków. pH 6,5-7,0 Groch powinien być uprawiany w 5-6 letnim płodozmianie. Rośliny grochu wymagają nawożenia organicznego i mineralnego. (mg/dm3) N-NO3 30-40 P 4-60 K 125-175 Mg 60-70 Ca 1000-1200 korzystne jest zaszczepienie gleby Nitraginą. Ze względu na wysokość rozróżnia się odmiany grochu: karłowe 25-90cm, średniowysokie 90-150cm, wysokie 150-300cm odmiany groch cukrowy: Bajka, Baron Nowy, Hetman, Iłówiecki, Kent, Lider. Groch łuskowy: Apatyt, Calibra, Konsul, Cud Klevedonu, Daniel, Deko, Domino, Duet, Hazard. Metody uprawy groch uprawia się z bezpośredniego siewu nasion na miejsce stałe. Termin siewu - wczesna wiosna .Rozstawa rzędów zależy od charakteru wzrostu odmiany. dla odmian słabo rosnących 10-15cm. la silnie rosnących 15-20 cm. odległość nasion w rzędzie 3-4cm. Do uprawy towarowej, z zastosowaniem mechanizacji uprawy i zbioru, najbardziej odpowiednie są odmiany grochu łuskowego o pomarszczonych nasionach i sztywnych łodygach wysokości 50-80cm, odznaczające się równomiernym dojrzewaniem strąków. Zabiegi pielęgnacyjne: niszczenie skorupy glebowej przed wschodami, zwalczanie chwastów, nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikami. zbiór: przed zbiorem należy określić stadium dojrzałości technologicznej nasion metodami: organoleptycznymi, mechanicznymi (tenderometry, maturomerty, finometry), chemicznymi. Zbiór dla przemysłu: jednofazowo, koszenie i młócenie w przetwórni lub bazie surowcowej,dwufazowy, koszenie i układanie w wały, a następnie młócenie wprost na polu, za pomocą kombajnu.

BÓB klimatu umiarkowanego i wilgotnego. temp opt 15-17C, temp min 0,4C Siewki wytrzymują obniżenie temperatury do -4C Bób powinien rosnąć w pełnym nasłonecznieniu. Rośliny bobu są bardzo wrażliwe na niedostatek wody w glebie, zwłaszcza od wschodów do kwitnienia oraz w okresie zawiązywania strąków. pH 6,8-7,0 Bób powinien być uprawiany w 3-4 letnim płodozmianie, Rośliny bobu wymagają nawożenia organicznego i mineralnego (mg/dm3) N-NO3 45-60 P 60-90 K120-190 Mg 20-25 Ca 1000-1200 odmiany: Bachus, Bartom, Basta, Bizon, Bos, Gobik, Hangdown Biały SNF, Jankiel Biały, Jupiter, Karmazyn, Kasjer, Makler, Optima, Samson, Smerf, Windsor Biały. Metody uprawy: Bób uprawiany jest z bezpośredniego siewu nasion na miejsce stałe. Termin siewu - bardzo wczesna wiosna. Rozstawa roślin na małych powierzchniach: 40-50 x 10 cm Rozstawa roślin na większych plantacjach: 45 lub 67,7 x 10 cm. Zabiegi pielęgnacyjne: odchwaszczanie, nawadnianie, ochrona przed chorobami i szkodnikami zbiór: biór nasion odbywa się w fazie dojrzałości mlecznej, gdy strąki są w pełni wyrośnięte lecz zielone. Nasiona przeznaczone do obrotu powinny być zdrowe, świeże, jędrne, niezwiędnięte, nieuszkodzone i bez objawów żerowania strąkowca bobowego. Przechowywanie świeże, zielone nasiona bobu można przechowywać w chłodni w temp0-10C przy wilgotności 95 % przez 1-2 tygodnie. Strąki można przechowywać do 2 tygodni w temp10C i wilgotności 95 %.

Herbicydy w uprawie bobowatych: bezpośrednio po siewie: Afalon Dyspersyjny 450 S.C., Linurex 50WP, Azogard 50WP, Prometrex 500S.C., roczne jednoliścienne, niektóre dwuliścienne w fazie kiełkowania i wschodów. Nie stosować herbicydów po skiełkowaniu nasion bobowatych. Do 3 dni po siewie przed skiełkowaniem nasion: Stomp 330 EC, Panida 330 EC, Proponit 720 EC, jednoliścienne w fazie kiełkowania i wschodów, stosować na wilgotną glebę, nie mieszać z glebą. 10-14 dni po posadzeniu rozsady: Butisan 400 S.C. większość jednorocznych w fazie kiełkowania, opryskiwać na wilgotną glebę. Po przyjęciu się rozsady: Agil 100 EC, Focus Ultra 100 EC, Fusilade Forte 150 EC, roczne jednoliścienne i wieloletnie jednoliścienne. Nie opryskiwać w wysokiej temperaturze.

Choroby - chorobotwórcze organizmy glebowe, zaprawianie nasion, zaprawa Marshall 250DS, askochytoza, opryskiwanie roślin po wystąpieniu pierwszych objawów, Dithane M45, Grevit 200SL, Manconex 80WP, bakterioza obwódkowa fasoli, opryskiwanie roślin, powtórzyć po 10-14 dniach, Biosept 33SL, Champion 50WP, Kocide 101WP, dodatek Florovitu zwiększa skuteczność zabiegu, antraknoza fasoli, opryskiwanie roślin, powtórzyć po 10-14 dniach, Amistar 250 S.C., Bravo 500 S.C., Captan 50WP, zabieg stosować tylko w uprawie kapusty późnej, rdza, opryskiwanie po pojawieniu się pierwszych objawów, Amistar 250SC, Novozir MN80, Dithane M45, choroba może wystąpić w uprawie fasoli na suche nasiona, szara pleśń, opryskiwanie roślin w okresie kwitnienia, Amistar 250SC, Biosept 33SL, Ronilan 500SC, zwalczanie przede wszystkim w uprawach fasoli szparagowej, mączniak rzekomy, opryskiwanie roślin na początku kwitnienia, następnie po 7 dniach, Amistar 250SC, Grevit 200SL, opryskiwanie w rejonach o skoncentrowanej uprawie grochu, mączniak prawdziwy, opryskiwanie roślin po zauważeniu pierwszych objawów, Grevit 200SL, Tiotar 80WP, Tiowol 800SC, nie stosować w okresach długotrwałej suszy

Szkodniki - śmietka kiełkówka i glebowa, zaprawianie nasion, zaprawa nasienna T, zaprawa Marshal 250 DS, Oftanol T 50DS, zmieniki, opryskiwanie roślin w okresie pojawienia się szkodnika, Alphatop 100EC, Decis 2,5EC, Trebon 10SC, zabieg wykonać wcześnie rano lub wieczorem, strąkowiec fasolowy, opryskiwanie roślin w początkowym okresie dojrzewania strąków, Decis 2,5 EC, Larvin 375 S.C., Nurelle D 550EC, zabieg tylko w uprawach przeznaczonych na suche nasiona, strąkowiec bobowy, opryskiwanie od fazy 3 liści oraz tworzenie się pierwszych zawiązków, Alfamor 050SC, Alphatop 100EC, Bulldock 025EC, zabieg wykonać wcześnie rano lub wieczorem po oblocie pszczół, oprzędziki, Alfamor 050SC, Cyperkill Super 25EC, Decis 2,5 EC, Talstar 100EC, opryskiwać tylko gdy nie zaprawiono nasion środkami owadobójczymi, wciornastek grochowy, opryskiwanie roślin w okresie pojawienia się szkodników, Alfazot 050EC, Fastac 100EC, Sherpa 100EC, Winylofos 550EC, w czasie kwitnienia zabieg wykonać po oblocie pszczół, paciornica grochowianka, opryskiwanie roślin w okresie zawiązywania pąków kwiatowych, j.w., pachówka strąkóweczka, opryskiwanie roślin w okresie wylęgania się gąsienic, j.w. Trebon 10SC, Zolone 350EC, mszyce, opryskiwanie roślin po zauważeniu pierwszych kolonii, Metasvstox R250EC, Pirimix 100PC, Pirimor 500WG, Zolone 350EC.

Alliaceae (dawniej Liliaceae): cebula zwyczajna, por,czosnek,cebula szalotka, cebula kartoflanka,cebula perłowa, cebula wielopiętrowa,siedmiolatka,szczypiorek. Cebula zwyczajna Allium cepa L. Znaczenie gospodarcze - Produkcja w Polsce - ok. 700-800 tys. ton (2 m-ce w Europie po Hiszpanii), powierzchnia uprawy - ok. 35 tys. Ha, średnie plony - 20 ton/ha, spożycie na mieszkańca - 7 kg/rok. Spożycie w krajach śródziemnomorskich - 12-14 kg/rok.Produkcja w Holandii - 600 tys. ton (największy eksporter cebuli na świecie).Wartość biologiczna cebuli- witamina C: 9 -11 mg/100 g, flawonoidy - kwercetyna: 20-35 mg/100 g, działanie antyoksydacyjne, związki organiczne siarki - działanie antybakteryjne, związki potasu i wapnia. Opis botaniczny- cebuli- roślina dwuletnia, system korzeniowy wiązkowy, krótki (20 cm), łodyga skrócona - piętka, dolne mięsiste części liści tworzą, cebulę (oragan spichrzowy), rurkowate górne części liści (szczypior) - funkcja asymilacyjna. Cechy uwarunkowane genetycznie wpływające na plonowanie: pokrój rośliny - pożądany wzniosły, nalot woskowy na liściach - większa odporność na choroby, niezbyt duże liście - niższa wilgotność powietrza na plantacji, Wymagania klimatyczne cebuli: roślina klimatu umiarkowanego, min. temp. kiełkowania: 5-6oC, optymalna 18oC, siewki wytrzymałe na przymrozki do -3oC, odmiany zimujące wytrzymują do -15oC w fazie siewek, we wczesnej fazie optymalna temp. do wzrostu: 12-15oC, w późniejszej fazie: 16-20oC, pod koniec wegetacji - ciepło i sucho (min. 20oC) sprzyja dobremu dojrzewaniu i doschnięciu, odmiany letnie - rośliny dnia długiego (15-16 godz.), odmiany zimujące - rośliny dnia krótkiego i średniego (12-14 godz.), wrażliwość na niedobór opadów (płytki system korzeniowy) zwłaszcza w fazie wschodów i intensywnego wzrostu, najlepsze warunki do uprawy - Polska środkowa. Wymagania glebowe cebuli:duże wymagania (największe - cebula z siewu, najmniejsze - cebula z dymki), gleby próchniczne o uregulowanych stosunkach powietrzno-wodnych, próchniczne, nie zaskorupiające się, zapotrzebowanie na wodę - duże w każdej fazie wzrostu, zwłaszcza w fazie kiełkowania i przyrostu cebul, nawadnianie 15 mm wody 5-7x, najlepsze gleby - czarnoziemy, brunatne, wapniowcowe, klasy: I, II, IIIa, pH: 6,5-7,0 - mineralne, 5,5-6,5 - torfowe, uprawa w zmianowaniu. Zmianowanie w uprawie cebuli: współżycie cebuli z grzybami - mikoryza (w drugim roku uprawy - plon wyższy), płodozmian 3-4-letni (choroby odglebowe, niszczyk zjadliwy), dobre przedplony: pomidor, fasola, groch, ogórek, sałata, dynia, kapustne, zboża (za wyjątkiem owsa), wyka, rzepak najlepiej - po roślinach pozostawiających pole w dobrej strukturze, złe przedplony: czosnek, por, ziemniak, seler, pietruszka, owies, koniczyna, lucerna, płodozmian warzywno-rolniczy: mieszanki motylkowatych z trawami, żyto. Przygotowanie gleby pod cebulę: Zasada - spulchniona wierzchnia warstwa, nieco bardziej zwięzła głębsza warstwa. Podorywka po zbiorze w poprzednim roku - bronowanie - poplon na zielony nawóz - przyorywanie późną jesienią - wiosną bronowanie - kultywatorowanie, bronowanie. Nawożenie organiczne w uprawie cebuli: obornik 40-50t/ha (przyorany jesienią)- na glebach II i III kl. - w 2 roku po oborniku lub po nawozach zielonych , -na glebach IV kl. - w 1 roku po oborniku; nawożenie słomą: 10 t/ha + 100 kg N/ha; nawożenie zielone: poplonowo, przyorywane jesienią - żyto ozime, facelia, bobik, wyka, peluszka, łubin. Nawożenie mineralne w uprawie cebuli: N - 100-150 kg/ha, P2O5 - 100-150 kg/ha (60-70 mg/l), K2O - 150-200 kg/ha (160-190 mg/l) ->Azot - w dwóch dawkach: przed siewem i pogłównie do 20 VI- najlepiej - saletrzak, potem saletra amonowa. Jeśli obornik - mniej azotu (70-100 kg/ha) ->Fosfor i potas - jesienią, wymieszać z glebą, najlepiej superfosfat potrójny i siarczan potasu. ->Magnez - 50-60 mg/l -> Wapń - 1000-1500 mg/l. Zasolenie do 0,4 g NaCl/dm3 gleby. Gleby torfowe: N - 50 kg/ha, P2O5 - 250 kg/ha, K2O - 200-250 kg/ha. Nawożenie dolistne - na glebach kwaśnych lub zasadowych: 2-3x (nawóz atestowany). Cechy odmianowe cebuli: - Długość okresu wegetacji, - Odporność na choroby , - Długość okresu spoczynku , - Barwa łusek, - Wielkość i kształt cebul, - Ostrość smaku (zawartość kwasu pirogronowego), -Zawartość suchej masy, - Zawartość cukrów, -Skłonność do ciemnienia przy suszeniu. Odmiany cebuli ->wczesne: Corona F1(św), Friso F1(św), Centurion F1 (św, D), Jet Set F1 (św, D), Picko Bell F1 (św, D), Spirit F1 (św, D,przech), Summit F1 (św, D, przech), ->średnio wczesne: Czerniakowska (św, przem), Bulcato F1 (św, przech), Efekt (św, przech), Kristina (przem, przech), Rawska (św, D), ->średnio-późne: Grabowska (przech++), Kutnowska (św,przech+), Mercato F! (przech+), Red Baron (przech++), Trafford (przech++), ->późne: Armstrong (przech++), Błońska (św,przech+), Dawidowska (św, przech+), Hyduro F1 (przem,przech++), Oporto (przech++), Sochaczewska (św,przech++), Wolska (św, przech+). Cebula - sposoby uprawy: z siewu wprost w pole (jara i ozima), z rozsady, z dymki. =>Uprawa z siewu: Termin siewu: 1- 10 IV (jakość nasion).System siewu: pasowo-rzędowy (4 rzędy co 27 cm), Głębokość siewu: 1,5-2 cm (ciężkie), 2-3 cm (lekkie) 33 nasiona/m rzędu (średnio) (900 tys. -1100 tys. roślin/ha) => Uprawa z rozsady- Okres produkcji rozsady 4 tyg, Wysiew: koniec II - 10 III w tunelu lub szklarni, =>Prdukcja w wielodoniczkach do gniazdowej uprawy cebuli (-> mniej wyrównany plon)- Temperatura 15-18oC dzień, 10-12oC noc; Hartowanie, Wysadzanie w fazie 3-5 liści (20-30 IV), System pasowo-rzędowy =>Uprawa z dymki: Dwa etapy produkcji: produkcja dymki w I roku, produkcja cebuli konsumpcyjnej w II roku , Wysiew - początek IV, nasiona gęsto, rzędy co 15 cm, nawożenie ograniczone, Zbiór dymki - po 100 dniach od siewu, Wymagania odnośnie dymki (1-2 cm). Klasy dymki I-IV, Warunki przechowywania dymki - chłodnie lub przechowalnie, temperatura 0-1oC lub 18-20oC, Wysadzanie dymki w II roku: jak najwcześniej: 1,2-1,5 t/ha. Ręczne lub mechaniczne =>Uprawa ozima- Zalety i wady uprawy - ryzyko wymarzania, Odmiany: Wolf F1, Buffalo F1, Swift, Glacier, Labrador, Hi Keeper, Yellow Stone.Termin siewu: 10-20 VIII. Ew. przykrywanie agrowłókniną Rośliny zimują w fazie 3-4 liści. Zbiór: V/VI, o 1-1,5 mies. wcześniej niż z dymki. Nawożenie - 1/3 dawki N przedsiewnie (50 kg), reszta w 2 dawkach wiosną do połowy IV. Zabiegi pielęgnacyjne: niszczenie skorupy glebowej, nawożenie pogłówne (saletra amonowa lub wapniowa), nawadnianie , ochrona przed chwastami -szkodliwość chwastów w uprawie. Próg wczesny - faza flagi, próg późny - faza 3-4 liści. Zwalczanie chwastów metodami agrotechnicznymi - uprawki międzyrzędowe, pielenie ręczne (3x, do 1200 rgh/ha), chrona przed chorobami i szkodnikami . Najważniejsze choroby cebuli: Zgorzel siewek, Biała zgnilizna cebuli, Głownia cebuli, Fuzaryjna zgorzel piętki, Różowa zgnilizna korzeni cebuli i pora, Szara pleśń - zgnilizna szyjki, Mączniak rzekomy, Alternarioza cebuli, Czarna pleśń, Zielona zgnilizna czosnku, Bakteryjna zgnilizna cebuli i czosnku, Żółta karłowatość cebuli Nieinfekcyjne choroby cebuli: Zamieranie wierzołków liści - niedobór wapnia, niedobór wody, niedobór potasu lub azotu. Najważniejsze szkodniki cebuli: Niszczyk zjadliwy, Śmietka cebulanka, Wgryzka szczypiorka, Chowacz szczypiorak, Błotniszka czosnkówka, Rolnice, Wciornastek tytoniowy, Rozkruszek tytoniowy. termin zbioru do przechowywania: 60-80% roślin ma załamany szczypior, 2-3 liście na roślinie zielone. sposoby zbioru: zbiór dwufazowy: wykopywanie, dosuszanie wstępne na polu w wałach, podbieranie z wałów, Zbiór jednofazowy: obcinanie szczypioru, wykopywanie, Dosuszanie: naturalne, sztuczne- warunki sztucznego dosuszania (20-25oC). Warunki przechowywania cebuli- Temperatura: 0-1oC (-2 do -3oC)-, Wilgotność względna powietrza: 65-75% (70-80%), Skład gazowy atmosfery: 5% CO2 + 3% O2, Cyrkulacja powietrza: chłodnia: 40 wymian/h, przechowalnia: luzem - 150/100 wymian/h, palety skrzyniowe - 200/120 wymian/h.Przechowywanie cebuli: Dwie wersje przechowalni do cebuli z aktywną wentylacją - przechowywanie luzem i w paletach skrzyniowych, Palety skrzyniowe do przechowywania cebuli w chłodni.

Por Allium porrum L.- Roślina dwuletnia, Korzenie wiązkowe, Łodyga właściwa - piętka, Łodyga rzekoma dł. do 40 cm i grubości do 5-6 cm, Liście lancetowate, płaskie. Wymagania klimatyczne: Minimalna temp. kiełkowania: 3-4oC, Optymalna do wzrostu: 15-20oC, Wytrzymałość na niską temperaturę: odmiany letnie do -5 - -10oC, odmiany zimowe (późne) do -15oC, Duże wymagania świetlne, Wysokie wymagania wodne. Wymagania glebowe- Mniejsze niż cebula. Na zbiór wczesny: gleby lżejsze, próchniczne, Na zbior późny: średnio zwięzłe, o dużej pojemności wodnej,pH 6-7,5. Cechy odmianowe pora: - grubość i długość łodygi rzekomej,- pokrój roślin (wzniosły - rozłożysty), - grubośc cebuli, -barwa liści i grubość nalotu woskowego, -odporność na niską temperaturę. Odmiany pora ->wczesne: Bluevetia (św, przetw), Pancho ( przetw), Rami (św), Columbus (św), ->średnio wczesne: Jolant (św, przem), Varna (przem), Lancelot (przem), Albana (św, przem), Porvine (sw), ->średnio późne: Haxa (św), Amundus (św, przem), Bandit (św, przem, przech), Tadorna (św), Ardea (św), ->późne: Arkansas (św, zim), Blizzard (św, zim), Carina (św, przem, przech), Bartek (św), Latina (św, zim). Płodozmian: Najlepsze przedplony: dyniowate, kapustne, uprawy rolnicze, Niewskazane: cebulowe, W 1-3 roku po oborniku. Optymalne zawartości składników pokarmowych w glebie: N - 100-150 mg/l, P - 60-80 mg/l, K - 150-200 mg/l, Mg - 60-80 mg/l.Nawożenie Organiczne (1-3 rok po oborniku): obornik jesienią 30-40 t/ha, komposty, nawozy zielone przyorywane jesienią (międzyplony letnie): łubin, wyka, bobik, peluszka, facelia, gorczyca biała, mieszanki, międzyplony ozime: wysiew połowa IX, przyorywane w połowie V. Nawożenie Mineralne: N - 100-150 kg/ha (połowa pogłównie), P2O5 - 80-100 kg/ha, K2O - 200-250 kg/ha. Sposoby uprawy: ->z siewu - zbiór późny, Termin: 1-10 IV, rozstawa rzędów 67,5 cm, 1-3 kg/ha nasion ->z rozsady: siew k. I, sadzenie połowa IV (zbiór VI/VII), siew III, sadzenie V (zbiór letni), siew ½ IV, sadzenie VI (jesienny). Sposoby sadzenia:na płask, na redlinach, w otworach, w bruzdach. Rozstawa 25-45 x 7-20 cm (zależnie od terminu uprawy) ->Uprawa pod osłonami bezpośrednimi - na zbiór najwcześniejszy. Zabiegi pielęgnacyjne: niszczenie skorupy glebowej i spulchnianie gleby, przerywka, nawadnianie , obsypywanie (z siewu lub w bruzdach - na przezimowanie), ochrona przed chwastami, ochrona przed chorobami i szkodnikami. Zbiór :ręczny , mechaniczny. Przechowywanie: temperatura: -1,5oC (0oC), wilgotność względna: 95%, w chłodniach, na polu, w dołach. Czosnek(Allium sativum L.)- Bylina, Słaby system korzeniowy, Łodyga właściwa - piętka, Główka złożona z ząbków, Pędy kwiatostanowe (u typów strzałkujących) - kwiaty płonne, Typy niestrzałkujące - nie wytwarzające pędów kwiatostanowych, Rozmnażanie - wegetatywne z ząbków lub cebulek powietrznych. Wymagania klimatyczne Roślina klimatu umiarkowanego, Odporny na niską temperaturę (zimuje), Wzrost - od temp. 3-5oC, Do wykształcenia główki - działanie temp. 5-10oC przez 1-2 mies. Wymagania glebowe : Największe z roślin cebulowych, Najlepsze gleby: I, II lub II kl., czrnoziemy, czarne ziemie, gliniasto-piaszczyste z dużą zawartością próchnicy, Wrażliwy na niedobór wody. Cechy odmianowe czosnku: - Typy wytwarzające pędy kwiatostanowe (strzałkujące) i nie wytwarzające (niestrzałkujące), - Ozime lub jare, - Barwa ząbków, -Wielkość główki i liczba ząbków, - Ostrość smaku (zawartość alliiny), - Zapach. Odmiany czosnku: Mega( ozime, św. Przem), Orkan ( ozime, św. Przem), Olik ( ozime, św. Przem), Arkus ( ozime, św. Przem) +typy lokalne. Płodozmian: Nie po sobie i nie po innych cebulowych, kapustnych, pietruszce, selerze, bobie, bobiku, burakach, ziemniaku, rzepaku. Dobre stanowisko: po zbożach (za wyjątkiem owsa), trawach, koniczynie, lucernie, fasoli, ogorku, pomidorze. Nawożenie czosnku ->Organiczne: w 1 lub 2 roku po oborniku. -> Mineralne: N - 90-100 kg/ha (połowa przed sadzeniem, reszta w 2 dawkach pogłównie), P2O5 - 80-100 kg/ha, K2O - 150-200 kg/ha.Uprawa: Rozmnażanie wegetatywne (ząbki, cebulki powietrzne). Terminy sadzenia: październik - czosnki ozime, strzałkujące), III/IV - czosnki niestrzałkujące i strzałkujące. Sposoby sadzenia: system pasowo-rzędowy, rzędy co 27-30 cm, w rzędzie co 6-10 cm, zależnie od wielkości ząbków- 500-1000 kg ząbków/ha. Cebulki powietrzne o masie od 2-2,5 g. Zabiegi pielęgnacyjne: spulchnianie gleby, ściółkowanie gleby (słoma, trociny, folia), nawadnianie, usuwanie pędów kwiatostanowych (typy strzałkujące), ochrona przed chwastami, ochrona przed chorobami i szkodnikami. Zbiór: Termin zbioru: VII (ozimy), VIII (jary), Zasychanie liści - oznaka dojrzałości, zbiór ręczny, dwufazowy,ajednofazowy. Przechowywanie: Optymalne warunki: temp. 0-1oC (-2 - -3oC), Wilgotność względna powietrza: 65-70%; Czosnek strzałkujący przechowuje się gorzej niż niestrzałkujący.

Szparag Asparagus officinalisRodzina - szparagowate: Bylina - część nadziemna zamiera jesienią. Część podziemna - wieloletnie kłacze (karpa) z mięsistymi i włóknistymi korzeniami, Liście szczątkowe, Organy asymilacyjne - igiełkowate gałęziaki, Roślina dwupienna. Rośliny męskie - bardziej wartościowe, Owoc - jagoda, Młode pędy wyrastające wiosną z karpy (wypustki) - część użytkowa: - Szparagi bielone - wypustki rosną pod ziemią bez dostępu światła, - Szparagi zielone - wypustki rosną na świetle. Duża zawartośc witamin B1 i B2, witamina C - 30 mg% (zielone - więcej). Gdy chłodno lub w czasie suszy - gorzknienie wypustek na skutek gromadzenia się asparaginy. Wymagania klimatyczne i glebowe: Część podziemna- odporna na niską temperaturę, Część nadziemna - wrażliwa na przymrozki, Nie zakładać plantacji w zastoiskach mrozowych, Temp. powyżej 25oC -> rozluźnianie się główek wypustek , Roślina światłolubna, Mało wymagający co do wody - budowa kseromorficzna i głęboki system korzeniowy, Gleby lekkie, przepuszczalne (V lub VI klasa), Uprawa na zielono - gleby mogą być cięższe, Poziom wody gruntowej nie wyższy niż 1 m, pH 6-7. Płodozmian: Plantacja zakładana na 12 lat, Stanowisko nie po szparagach lub motylkowatych (Fusarium), Po szparagach - dobre stanowisko pod sad, Obornik 100 t/ha przed założeniem szparagarni (ew. nawozy zielone - żyto lub wyka z żytem, seradela, łubin). Nawożenie ->Organiczne - przed założeniem szparagarni i co 2-3 lata (obornik) przed rozsypaniem wałów, ->Mineralne przed założeniem szparagarni: N - 100 kg/ha, P2O5 - 120 kg/ha, K2O - 200 kg/ha, MgO - 120 kg/ha ->Nawożenie nieplonującej szparagarni: N - 100 kg/ha w 2-3 dawkach (do poł.VIII), P2O5 - 80 kg/ha, K2O - 150 kg/ha ->Nawożenie plonującej szparagarni:N - 100 kg/ha od zakończnia zbiorów, fosfor i potas j.w.. Cechy odmianowe: - Plenność, - Grubość wypustek, - Płeć roślin, - Odpornośc na choroby,. Odmiany szparaga: Schwetzinger Meisterschuss, Limbras, Franklim, Gynlim, Thielim , Apollo , Alpha. Uprawa: Na bielone wypustki, Na zielone wypustki. Zakładanie szparagarni: z rocznych karp z 10-tyg. Rozsady Produkcja karp, Sadzenie karp na miejsce stałe. Przygotowanie stanowiska - głębokie spulchnianie, rowy. Zabiegi pielęgnacyjne: Spulchnianie gleby, Odchwaszczanie, Zwalczanie chorób i szkodników, Nawadnianie, Formowanie wałów (w uprawie sz. bielonych) - wiosną, przed rozpoczęciem zbiorów, Rozorywanie wałów (po zakończeniu zbiorów - koniec VI), likwidacja pędów asymilacyjnych (jesienią). Zbiór:Początek zbiorów w 3 roku od założenia plantacji, Okres zbiorów - od 3 tygodni (pierwszy rok) do 6 tygodni (lata następne) - do 24 czerwca. Zbiór - 2-3 razy dziennie. Plon 3-6 t/ha. Technika zbioru - nożem do szparagów, w momencie pękania ziemi. Szybkie schłodzenie po zbiorze ->Szparagi na zielono - zbiór w fazie gdy wypustki osiągną wymaganą długość (20 cm), 1 raz dziennie. Przechowywanie: Przechowywanie krótkotrwałe, Temperatura 0-1oC, wilg. 95%, w ciemności, KA 3% CO2 + 3% O2.

Rodzina: Apiaceae = Umbelliferae - selerowate = baldaszkowate. Marchew - Daucus carota.Temperatury minimalne: 4-60C, siewki do -10C, korzenie do -20C, Temperatury optymalne: 18-20 0C, dla wschodów 15-21 0C, Obojetna długośc dnia, Niezbyt wysokie wymagania w stosunku do wody: 60-65 % pojemności wody w glebie, Gleba średnio zwięzła, gliniasto-piaszczysta, piaszczysto-gliniasta, na zbyt ciężkich i zbyt lekkich glebach konieczne nawożenie organiczne, pH gleby lekko kwaśne: 6-6,5 do 7,5. Płodozmian: w II lub III roku po oborniku, po zbożach, kapuście, porze, rzodkiewce, kalarepie, kukurydzy, ale nie po ziemniakach, burakach, szpinaku, fasoli, grochu, selerze, brukselce, ogórku, cebuli. Nawożenie i uprawa: Uprawiana najczęściej na plon główny, odmiany i krótkim okresie wegetacji mogą być poplonem po sałacie, kalarepie, grochu wczesnym, Przygotowanie gleby: staranna głęboka uprawa, dobre stosunki powietrzne, luźna nie zaskorupiona gleba, nie zachwaszczona, orka głęboka jesienią, gleba pozostawiona w ostrej skibie na zimę, przy wczesnym siewie: włókowanie, bronowanie (ew. wałowanie przy glebach luźnych i lekkich), na glebach cięższych: kultywatorowanie i bronowanie, po przedplonie: kultywatorowanie i bronowanie (na cięższych glebach orka średnia i bronowanie). Nawożenie: ->Azot: połowa dawki przed siewem, połowa pogłównie, przy uprawie dla dzieci tylko przed siewem i formy amonowe lub amonowo-mocznikowe, przy nawadnianiu zwiększyć dawki o 40-60 %, Odmiany wczesne: 150 -200 kg/ha, odmiany późne 200-300 kg/ha, -> Fosfor: nawozy wysokoprocentowe: fosforan amonu, superfosfat, połowa jesienią przed orką, połowa wiosną przed kultywatorowaniem lub bronowaniem (nie stosować z wapnowaniem!), Dawkowanie zgodnie z zasobnością gleby (wg Nowosielskiego) <20 mg/l - 50 kg/ha, 20-50 mg/l - 30-40 kg/ha, 50-80 mg/l - 25-30 kg/ha, >90 mg/l - nawożenie zbędne, ->potas: można nawozić nawozami chlorkowymi i siarczanowymi, w 2 dawkach, jesienią i wiosną. Dawkowanie zgodnie z zawartością składnika w glebie: < 110 mg/l - 220-340 kg/ha, 110-140 mg/l - 170-290 kg/.ha, 140 - 175 mg/l - 120 - 240 kg/ha, > 175 mg/l - nawożenia zbędne. ->Wapń: wapnowanie w roku poprzedzającym uprawę: 1000 - 1500 mg Ca/l. Odmiany: Wczesne: okres wegetacji 90-110 dni (uprawa wczesna polowa, przyspieszona, na zbiór pęczkowy): Amstrdamska, Espredo, Kalina, Karo F1, Nandor F1, ->Średniowczesne: okres wegetacji 110-130 dni - do bezpośredniego spożycia i krótkiego przechowywania: Bolero, Fantazja, Montana, Nanejska.Metody uprawy: Wysiew nasion wprost do gruntu.Sposoby uprawy: - na płask w systemie pasowym lub pasowo-rzędowym - krótkie korzenie , na zbiór pęczkowy, - na redlinach w pojedynczych lub podwójnych rzędach - odmiany długokorzeniowe, - na podniesionych zagonach. Odmiany wczesne na zbiór pęczkowy wysiew wczesną wiosną: 20 marca - 31 kwietnia lub w końcu listopada. Odmiany o krótkim okresie wegetacji można także do końca czerwca na poplon. Odmiany średniowczesne w kwietniu na zbiór letni lub w maju na zbiór październikowy. Pielęgnacja: odchwaszczanie: mechanicznie lub chemicznie (zgodnie z programem ochrony), Nawadnianie. Zbiór: Pęczkowy - od końca maja - ręcznie,Odmiany średniowczesne, średniopóźne i późne - po wyrośnięciu, jednorazowo - mechanicznie (wyorywacze, kopaczki, kombajn). Przechowywanie: Pęczkowe - z nacią w temp. 0-10C, wilgotność 90 %, do 2 tyg., Długotrwałe przechowywanie - odmiany późne: temp. 0-10C, wilgotność 95%, w chłodniach lub w przechowalniach z aktywną wentylacją także w kopcach ziemnych i technicznych, przesypane piaskiem lub glebą, na kanałach wentylacyjnych, lub w piwnicach i ziemiankach.

Pietruszka korzeniowa - Petroselinum hortens: Roślina klimatu umiarkowanego, nie wrażliwa na niskie temperatury, kiełkowanie 2-30C, siewki znoszą do -90C, korzenie mogą zimować, optymalne temperatury 16-180C., Dość duże zapotrzebowanie na wodę, zwłaszcza w czasie wschodów i tworzenia korzeni, Gleby średnio zasobne w próchnicę, o dobrej strukturze i pojemności wodnej (nie zbyt zwięzłe, podmokłe i gliniaste), pH około 7. Nawożenie i uprawa: Uprawiać po roślinach nawożonych obornikiem, na glebach słabych można bezpośrednio po oborniku - przyoranym jesienią(20-30 t/ha) lub po nawozach zielonych. Płodozmian: nie po sobie i innych korzeniowych, dobre przedplony to zboża, cebulowe, kapustne. Wrażliwa na zachwaszczenie zwłaszcza w czasie wschodów Jesienią orka głęboka, wiosną włókowanie, kultywatorowanie, bronowanie (na glebach ciężkich wiosną także orka średnia na głębokość 18-20 cm). Nawożenie: -> Azot: wiosna przed siewem lub pogłównie - 90-150 kg/ha ->Fosfor: 40 mg/l gleby - jesienią ->Potas: 125-150 mg/l - jesienią; Średnio 400-600 kg NPK/ha w stosunku 2:2:3. Odmiany: -> Wczesne:Cukrowa, ->Średniopóźne:Lenka, Vistula, Omega, ->Późne: Berlińska, Fakir, Eagle. Uprawa : Wysiew nasion bezpośrednio do gruntu, głębokość 1,5-2 cm na glebach gliniastych, 3,5-4 cm na piaszczystych, 4 cm na torfowych. Sposoby siewu: na płask lub na redlinach, w rzędach, pasowo-rzędowo lub wstęgowo. Na zbiór wczesny - pęczkowy wysiew wiosną w rzędach - można przyspieszać kiełkowanie. Na zbiór jesienny i przechowanie - wysiew w kwietniu - maju, lub w końcu października do grudnia (przezimowanie). Pielęgnacja: Odchwaszczanie - zgodnie z programem ochrony, Nawadnianie - w czasie wschodów, czasem też latem. Zbiór: Najwcześniejszy, pęczkowy - maj i czerwiec (z siewu przedzimowego i wczesnowiosennego, Odmiany wczesne - zbiór w lipcu do września, Odmiany późna na przechowywanie - październik i listopad, Zbiór ręczny lub mechaniczny. Przechowywanie: w kopcach, przechowalniach, chłodniach w temp. 0-10C i wilgotności 95-98%, także dołowanie na zagonach w rowach o głębokości 20-25 cm, niektóre odmiany (berlińska) można zimować w polu.

Seler korzeniowy - Apium graweolens: Roślina klimatu umiarkowanego, niezbyt wymagająca w stosunku do temperatur, Optymalne temperatury: 15-180C w dzień, 3-40C wytrzymuje nocą (w temp. 5-80C prze 2-3 tyg. - jarowizacja), jesienią znosi do -60C w polu, Wymaga pełnego światła w okresie wzrost, Wysokie wymagania wodne (roślina błotna), bardzo duże zapotrzebowanie w wodę w okresie przyrostu korzeni (lipiec - października. Płodozmian: Nie powinno się uprawiać po sobie i po innych baldaszkowatych. Dobre przedplony - pory, kapustne, motylkowe, jako poplon po sałacie, rzodkiewce, szpinaku. Nawożenie i uprawa: Uprawa w pierwszym roku po oborniku (30 t/ha) lub kompoście (60-100 t/ha) oraz nawozach zielonych przyoranych jesienią, Wymaga głębokiej orki przedzimowej, wiosna włókowanie, kultywatorowanie i bronowanie, po przedplonach płytka orka i bronowanie. Wymagania nawozowe: 60-120 mg/l N, 60-80 mg/l P, 175-200 mg/l . Nawożenie: ->Azot: 1 - zbiór pęczkowy 100-150 kg/ha całość przed sadzeniem - saletra amonowa, ew. mała część pogłównie po 4 tygodniach od posadzenia, 2 - zbiór jesienny 150-200 kg/ha, podzielone na trzy dawki (1/3 doglebowo przed sadzeniem, 2/3 dolistnie w 2 dawkach), ->Fosfor i potas - nawożenie jesienią, przed orkę, nawozy potasowe można dzielić (druga część wiosną pod kultywator), -> Mikroelementy (bor, molibden) - Boraks 20-30 kg/ha, superfosfat 3x z borem, molibdenian amonu 2-4 kg/ha. Odmiany:, Anita, Brillant, Cascade, Dakar ,Diament, Edward, Feniks, Gol, Jabłkowy, Luna, Mokar, Metoer, Odrzański. Uprawa: Wyłącznie z rozsady (rozsada w szklarni, podłoże - substrat totrfowy lub inne). Przed siewem nasiona zaprawiane przeciw septoriozie. Pielęgnacja: Odchwaszczanie mechaniczne lub chemiczne zg z kalendarzem ochrony, Nawadnianie. Zbiór: Pęczkowy - po 6-8 tygodniach od sadzenia, Jesienny - w połowie października lub na początku listopada, wyorywanie pługiem, kopaczką. Przechowywanie w temp. 0-10C w wilgotności 95% w piwnicach, ziemiankach, kopcach, chłodniach.

Seler naciowy- Apium Graveolens var Dulce: r. lkimatu umiarkowanego, temp. opt: wschody 20-25, rozsada 16-18, upr. Polowa 15- 18, przymrozki do -3, rozsada -5, r. dorosle -7, duze wymagani glebowe, wodne- gl. Zasobne w subst. Org- czarnoziemy, czarne ziemie ,lessy ,mady, gleby torfowe, na gle.min w I rok po oborniku, deszczowanie- caly okres weg. Nawożenie: wymaga stałych dostepnosci makro-, mikoelementow, -> niedobor Mg- chlorozy, przebarwienie lisci, -> niedobor Ca- zamieranie stożkow wzrostu, -> niedobor B- pekanie ogonkow lisciowych, parcieja ogonki. 300-500 NPK/ha w stosunku 2:1:2- ½ dawki N i cały P i K przed sadzeniem rozsady, ½ N pogłównie po 4 tyg od posadzenia.Płodozmian: Nie powinno się uprawiać po sobie i po innych baldaszkowatych. Dobre przedplony - pory, kapustne, motylkowe, jako poplon po sałacie, rzodkiewce, szpinaku. Odmiany- rozne kolory ogonkow lisciowych: Helios, Zefir, Tango F1, Utah, Strain, Pascal. Uprawa: wylacznie z rozsady, upr na polu, w szklarni, tuneach, inspektach. -> produkcja rozsady: wysiew nasion: II- ½ IV, kielkowanie- 1-2tyg, pikowanie- 2 tyg po kielkowaniu, nawozenie- 1-2 razy 0,1% roztworem nawzow makro i mikroelementow, hartowanie, wysadzanie w pole- od ½ IV do ½ VI. Pielegnacja:odchwaszczanie, nawozeie poglowne azotem, desczzowanie. Zbiór:- jednokrotny- odcinamy cala rozete z pietka ponizej szyjki korzeniowej, - wielokrotny- wycinanie zewz lisci i pozostawienie rosliny do dalszego wzrostu. Przechowywanie: do 2 tyg- glownie pzreznaczony do spozycia na swiezo, przemysl. Rodzina: Komosowate. Burak ćwikłowy- Beta vulgaris var carnitiva. r.dwuletnia, korzen spichrzowy- z czesci lodygi i górnego odcinka korzenia palowego, barwniki- betanina, wulgaksantyna, min temp kiełkakowania 8, równe wschody w temp 11, najszybsze 21-3, temp opt 15-18, temp <10 kilkanascie dni- jarowizacja, duże wymagania świetlne, wodne (opt wilg 60-75% ppw), największe w fazie wzrostu do 2-3 liści, ph 6-7,5- czarnoziemy, mady , rędziny. Nawożenie: dobre przedplony- uprawiane na oborniku- kapusta, ogórek, zle- komosoate, korzeniowe, 4-letnie zmianowanie, 2,3 rok po oborniku. -> nawozy- nie zakwaszajace: N-120kg (saletrzak), P2O5- 80 kg (superfosfat), K2O- 200 kg (sól potasowa). -> nidobór B- zgorzel liści, sucha zgnilizna kozreni, -> brak Mg- postrzępienie brzegów bl. Liściowej. Odmiany: - cechy odmianowe: - współczynik kształtu korzeni- stosunek średnicy pionowej do poziomej, - barwa skórki, - bara miąższu- czerwona do fioletowej, -wyrazistośc pierścienia, - dł. Okresu weg- 90 dni wczesne, 130 - pozne. => korzenie spłaszczone- Egipski, Patryk, Wodan F1, => kuliste: Okrągły ciemnoczerwony, Czerwona kula, Bikores, Chrobry, Nochowski, Crosby, => wydłużone: Glob 1, Norton, Opolski, Docket. Uprawa: siew wprsot w pole, termin- IV- VII, -> zb. Peczkowy- siew IV, przyspieszanie zbioru oslonami bezposrednimi (włóknina), -> zb. Letni, jesienny- siew V. Rozstaw- siew rzedowy 20-50cm, pasowo-rzedowy- 4 rzedy co 27cm, 54cm miedzyrzedzie, upr na zb. Peczkowy 20-30 cm gł.1-3cm. PielĘGNACJA- prerywanie- faza 2-4 liści, ewentualne desczowanie VII,VIII, odchwaszczanie, walka ze szkodnikami: matwik burakowy, matwik północny, rolnice, śmietka ćwiklanka, ochrona pzred chorobami: mozaika buraka, zgorzel siewek, maczniak rzekomy, chwścik buraka. Zbiór: pęczkowy, botwina, jesienny- przed przymrozkami. Przechowywanie: temp. 1-2, wilg wzg 95-98%, kopce ziemne, kopce z aktywna wentylacja, przech zwykłe, chłodnie. Burak liściow- Beta vulgaris var. cicla.formy- var. hortensis- jadalne tylkoliście, var. macropleura- jadalne og. Liściowe; mało wymagający co do temp, gleby- moze zimować. Nawożenie: mozna jako popon- krótki okrez weg. Odmiany: Lukulus. Uprawa: wczesna- rozsada- pr. 6 tyg; poplonowa- siew w pole. PielĘGNACJA: odchwaszczanie, nawadnianie. Zbiór: wyrywanie liści, ścinanie rozet. Przechowywanie: temp 0, wilg 95%- b. krótki do 2tyg, chłodnie Rodzina: Baldaszkowate. Koper ogrodowy (Anethum graveolens L.) oślina dnia długiego dbrze rośnie na każdej glebie i każdym stanowisku, najlepiej na odpowiednio wilgotnych i zasobnych w azot, w II lub dalszych latach po oborniku dczyn gleby pH 6-7. UPRAWA: orka przedzimowa, na wiosnę kultywator i wał strunowy (na zbiór jesienny po poplonie głównym orka średnia i bronowanie), Optymalna temperatura wzrostu - 200 C, stanowisko nasłonecznione. Na plon główny, przedplon lub poplon. NAWOŻENIE: 40-80 kg N / ha, 50-100 kg P2O5 /ha 100 - 140 kg K2O / ha (przy uprawie na zbiór pęczkowy mniej nawozów o 40 - 50%). ODMIANY: Lukullus, Amat , Ambrozja , Szmaragd. UPRAWA: Wysiew do gruntu od III do ½ VIII w rzędy co 15-30 cm na głębokość 1-2 cm. PIELĘGNACJA: Odchwaszczanie, spulchnianie gleby, ewentualnie nawadnianie, Odchwaszczanie chemiczne:po siewie - Racer, do 5 dni po siewie - Stomp, do 10 dni po siewie - Azogard, Gezagard, Prometrex, tuż przed wschodami - Reglone ZBIÓR: -> Na zbiór pęczkowy: stopniowo lub jednorazowo, gdy wysokość 10-20 cm ->Na kiszenie - w czasie kwitnienia ->Na nasiona - VII/VIII, przechowywanie przez 7 - 14 dni w temp. 0-10C, wilgotność 95-

---