Konstruktywizm1, konstruktywizm, konstruktywizm, Konstruktywizm rosyjski, Konstruktywizm rosyjski


Konstruktywizm - w architekturze prąd charakteryzujący się podkreślaniem cech konstrukcyjnych obiektu budowlanego, oparty na teorii mówiącej, że o estetycznej wartości obiektu decyduje logicznie zastosowana i właściwie ustalona jego konstrukcja. Jeden z głównych kierunków architektury modernistycznej, rozwijający się w latach 20. i 30. XX wieku, głównie w ZSRR, oraz innych państwach europejskich.

W szerszym znaczeniu o konstruktywizmie mówi się w odniesieniu do wszelkich dzieł architektury, które podkreślają w swej formie strukturę konstrukcyjną. Od początku XIX wieku obiekty o cechach konstruktywistycznych powstawały w związku z nowymi zadaniami, przed jakimi stanęła architektura, przede wszystkim w ramach budownictwa przemysłowego i komunikacyjnego. W tym czasie większość architektów nie zajmowała się konstrukcją, pozostawiając to zadanie nowo powstałemu zawodowi inżyniera budownictwa. W XX wieku ścisła współpraca między architektem a konstruktorem nabrała większego znaczenia - dzięki temu mogły powstać obiekty, których konstrukcja i estetyka nie stoją w sprzeczności do siebie.

Spis treści

 [ukryj] 

[edytuj] Historia

 Osobny artykuł: Modernizm w ZSRR.

Konstruktywizm w architekturze zainspirowany został przez szersze zjawisko konstruktywizmu w sztuce, rozwijającego się w Rosji już od 1914. Za pierwsze dzieło architektoniczne konstruktywizmu uchodzi niezrealizowany projekt pomnika III Międzynarodówki Władimira Tatlina w postaci spiralnej kratownicowej wieży o wysokości ponad 400 m, w którą wplecione były pomieszczenia użytkowe w kształcie brył elementarnych. W początku lat 20. XX w. konstruktywizm stał się najistotniejszym kierunkiem w nowoczesnej architekturze ZSRR.

Dzięki działalności Lissitzkiego, od około 1922, konstruktywizm stał się zjawiskiem międzynarodowym, występując przede wszystkim w Szwajcarii, Holandii i Niemczech. Z grupą konstruktywistów, skupionych wpierw wokół czasopism Wieszcz. Gegenstand. Objet i G, a następnie ABC - Beiträge zum Bauen, związana była przejściowo grupa de Stijl.

W 1928 konstruktywiści wywarli znaczny wpływ na początkowe założenia CIAM. Na skutek wielkiego kryzysu, a także opanowania w Niemczech samorządów przez partie prawicowe i nazistowskie, większość konstruktywistów wycofała się w początkach lat 30. z życia zawodowego, niektórzy odeszli od radykalnego stylu, a część kontynuowała działalność w ZSRR.

W Polsce z konstruktywistami utrzymywali kontakty architekci skupieni w grupie Praesens.

[edytuj] Cechy

W klasycznym konstruktywizmie stosowane były wyszukane układy konstrukcyjne, często oparte na jednym generalnym pomyśle, co dawało pole do popisu przede wszystkim w budowlach centralnych. Chętnie korzystano z cięgien i kratownic. Konstruktywizm cechował się analizą właściwości użytych materiałów i zastosowanych układów konstrukcyjnych przez stosowanie obliczeń podpartych osiągnięciami współczesnej nauki. Zastosowana forma architektoniczna była związana z własnościami stosowanego materiału (stal, żelbet, drewno, szkło). Nierzadko kształt budynku pochodził z przeniesienia wykresu momentów zginających na realną konstrukcję, tak aby przekroje elementów konstrukcyjnych i ilość zastosowanego materiału były najmniejsze, a jednocześnie podkreślały umiejętności inżynierskie i kunszt budowlany.

W przeciwieństwie do stylu międzynarodowego konstruktywizm nie dążył do w pełni abstrakcyjnej i zdematerializowanej kompozycji, opierając się często na efektach kontrastu między elemantami ciężkimi i lekkimi, sugerując przezwyciężenie grawitacji. Zakładane przez konstruktywistów zasady obejmowały początkowo anonimowość architektury i przejęcie metod przemysłowych w budownictwie, przejmując marksistowskie idee społeczne. Klasyczny konstruktywizm podkreślał też znaczenie samego procesu budowlanego, wprowadzając do archiektury elementy wskazujące na możliwość kontynuacji i rozbudowy budynku, takie jak wybiegające w przestrzeń ramy, maszty, stropy.

[edytuj] Wybrani przedstawiciele

Modernizm w architekturze Rosji i ZSRR miał krótką, ale bardzo owocną fazę gwałtownego rozwoju od rewolucji do początku lat 30. XX w., później został państwowym nakazem na długo wyparty przez socrealizm.

Nowoczesne budownictwo rozwijało się w Rosji już od końca XIX w. dzięki doświadczeniom sztuki inżynierskiej, związanemu z budową kolei czy górnictwem. Powstające wtedy mosty o wielkich rozpiętościach czy nieco później rusztowe maszty radiowe nie aspirowały wówczas do miana architektury, lecz dały solidne podstawy pod jej rozwój.

Klimat polityczny bezpośrednio po rewolucji sprzyjał wszelkim radykalnym działaniom, także w architekturze. Szczególnie rozwinął się w Rosji Radzieckiej konstruktywizm (głównie w pracach Władymira Tatlina), utożsamiający możliwości techniczne z wizją szczęśliwego społeczeństwa. Projekt pomnika III Międzynarodówki Tatlina przewidywał spiralną wieżę wysokości ponad 400 m, w którą wplecione były pomieszczenia użytkowe w kształcie brył elementarnych. Bibliotekę im. Lenina w projekcie Leonidowa w postaci zawieszonych w przestrzeni linerarnych form przypominających układ współrzędnych interpretować można jako środek wszechświata. Radykalne projekty w wielkiej skali długo pozostawały w sferze utopii, lecz nadejście Nowej Polityki Ekonomicznej dawało możliwość realizacji wielu projektów. Sztuka i architektura radziecka inspirowały na początku lat 20. kraje zachodu w takim stopniu, że zwolenników modernizmu określano tam nierzadko pogardliwie mianem bolszewików. Organizowane na przełomie lat 20. i 30. konkursy architektoniczne na budynki rządowe, teatry czy całe nowe dzielnice przyciągały architektów z całej Europy. W 1930 grupa architektów niemieckich, skonfliktowanych z konserwatywnymi władzami, przybyła do ZSRR, aby tam kontynuować działalność. Byli wśród nich Ernst May i Mart Stam, projektujący miasto górnicze Magnitogorsk.

Zwycięstwo konserwatysty Borysa Jofana w konkursie na Pałac Rad w 1932 oznaczało gwałtowną zmianę kierunku i sygnał, że modernistyczna architektura nie ma poparcia władz. Niezrozumienie nowych pozbawionych ornamentu form w społeczeństwie powodowało, że były one propagandowo nieprzydatne. Aż po połowę lat 50. panował w ZSRR styl socrealistyczny.

Dopiero od lat 60. XX w. modernizm odrodził się w ZSRR, lecz nie przyniósł wielu znaczących dla rozwoju architektury światowej dzieł.

Wybrane przykłady modernizmu w Rosji i krajach byłego ZSRR[edytuj]

(lista chronologiczna)

Główni przedstawiciele modernizmu w Rosji i ZSRR[edytuj]

Zobacz też[edytuj]

Władimir Jewgrafowicz Tatlin (ros. Владимир Евграфович Татлин; ur. 16 grudnia 1885 (?) w Charkowie, zm. 31 maja 1953 w Moskwie). Rosyjski malarz i architekt. Zaczął swoją karierę w Moskwie jako ikonopis. W roku 1920 zdobył sławę projektem Pomnika III Międzynarodówki (Wieży Tatlina, wys. około 400 metrów); wysokie koszty uniemożliwiły rozpoczęcie budowy.

Tatlin był również założycielem rosyjskiego konstruktywizmu.

Stwarzał kompozycje o formach geometrycznych, demonstrując dyscyplinę ładu i porządku. Rozwijał te zagadnienia w abstrakcyjnych kompozycjach powstałych w 1911 roku, a zatytułowanych Reliefy. Uległ kubizmowi po podróży do Paryża. W latach 1914-1915 rozwijał ideę "kultury materiałów" w Reliefach narożnych, które zostały tak nazwane ze względu na sposób zawieszenia ich w rogach sal wystawowych. Poprzez swoje Reliefy zapoczątkował łączenie cech malarstwa, rzeźby i architektury. Podczas pobytu w Leningradzie zaprojektował "Letatlin" - latającą maszynę poruszaną siłą mięśni. Po roku 1935 poświęcił się scenografii.

De Stijl (po niderlandzku styl) to kierunek w sztuce rozwijający się w latach 20. XX wieku. Znany jest także pod nazwą neoplastycyzm.

Twórcą nazwy "neoplastycyzm" jest Piet Mondrian, który zafascynowany mistykiem - Schoenmaekersem stworzył kierunek naznaczony pozytywną mistyką. Tajemne działanie świata polegało na zasadzie przeciwieństw. Siły aktywnej - biernej, pionów - poziomów. Tak też w neoplastycyzmie wyróżniamy dwie podstawowe linie (pion i poziom) oraz 3 kolory zasadnicze - żółty, niebieski i czerwony oraz 3 niekolory - biel, czerń i szarość. Linia pionowa oznaczała stateczność - męskość, a pozioma dynamikę - kobiecość. W twórczości osób związanych z tym nurtem uwidaczniają się charakterystyczne cechy stylu - prostokątność i stosowanie czystych kolorów (czerwony, niebieski, żółty, czarny, biały, szary), brak dekoracji, wiara w abstrakcję i postawa odrzucająca naturę na rzecz dzieł rąk ludzkich.

Dom Rietvelda w Utrechcie

Nazwa pochodzi od czasopisma De Stijl wydawanego w latach 1917-1931 przez Theo van Doesburga. Najbardziej znanym artystą z kręgu De Stijl jest Piet Mondrian. Wydał on w roku 1920 manifest grupy pod nazwą Neo-Plastycyzm.

Prace grupy De Stijl silnie oddziaływały na Bauhaus oraz styl międzynarodowy w architekturze.

Do nurtu De Stijl należeli:

Konstruktywizm - kierunek w sztuce abstrakcyjnej powstały w r. 1913 w Rosji, nieco później w Holandii i wreszcie w całej Europie, do USA dotarł po I wojnie światowej.

Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu w stosunku do innych ruchów awangardowych było stosowanie dyscypliny formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność.

Konstruktywizm wywodzi się częściowo z futuryzmu. Konstruktywizm rozwinął się w powiązaniu ze wzornictwem przemysłowym, architekturą, modą (prêt-à-porter - gotowe do włożenia), grafiką użytkową, nowoczesną typografią i projektowaniem mebli. Następnie koncepcje stworzone w ramach sztuki użytkowej zostały zastosowane także w "czystej sztuce", rzeźbie, fotografii (pierwsze fotomontaże i kolaże).

Twórcami konstruktywizmu byli: Kazimierz Malewicz i Aleksander Rodczenko. Kierunek stworzony przez Malewicza on sam nazywał suprematyzmem. Malewicz namalował serię obrazów z kwadratami, w tym słynny Czarny kwadrat na białym tle (wystawiony w 1915 r.), które przewartościowały teorię sztuki. W latach 20. XX w. Malewicz zaczął tworzyć trójwymiarowe instalacje artystyczne, które nazywał architektonami i planitami i które weszły do stałego repertuaru konstruktywizmu.

Konstruktywiści uważali, że sztuka nie polega na dekorowaniu, lecz na znalezieniu funkcji przestrzeni i przedmiotu adekwatnej do potrzeby. To podejście zaowocowało rewolucją w architekturze, która doprowadziła do powstania tzw. stylu międzynarodowego. Najbardziej znanym architektem, który przeszedł przez okres konstruktywizmu był Le Corbusier, który później jednak odciął się od tego nurtu sztuki. Struktura stała się pojęciem technicznym, konstrukcyjnym oraz społecznym i estetycznym. W architekturze podejście konstruktywistyczne zostało nazwane funkcjonalizmem.

W Holandii w tym samym czasie, lecz zupełnie niezależnie, powstała grupa artystyczna De Stijl, której najbardziej znanym przedstawicielem był Pieter Cornelis Mondriaan.

W latach 1919-1934 działała w Niemczech uczelnia artystyczna Bauhaus, kierowana przez Waltera Gropiusa, z której wyszło wielu nowatorów sztuki XX wieku. Podejście interdyscyplinarne i idea jedności estetycznej i funkcjonalnej przedmiotu użytkowego stały się powszechne dzięki działalności tej uczelni. Najbardziej znani uczniowie i nauczyciele z Bauhausu to Wassily Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Oscar Schlemmer, László Moholy-Nagy, Marcel Breuer.

Konstruktywizm wpisał się w ciąg kierunków sztuki nowoczesnej poprzedzony przez kubizm i futuryzm, a rozwijający się w następne ruchy awangardy: sztukę kinetyczną, sztukę konkretną, op-art i wiele innych, raczej krótkotrwałych zjawisk artystycznych. W Polsce konstruktywistów skupiały grupy Blok i Praesens, a najbardziej znanym przedstawicielem tego kierunku był Władysław Strzemiński.

[edytuj] Zobacz też

Aleksander Rodczenko, ros. Александр Михайлович Родченко (ur. 5 grudnia 1891 w Sankt Petersburgu, zm. 3 grudnia 1956 w Moskwie) - rosyjski malarz, rzeźbiarz, projektant plakatów i mebli, ilustrator. Jeden z czołowych przedstawicieli konstruktywizmu.

Kształcił się w Kazaniu, działał w Moskwie. W roku 1915 założył grupę tzw. biespriedmietnych, po 1917 związał się z konstruktywistami i grupą LEF (Lewyj front iskusstw). Od roku 1920 profesor moskiewskich wyższych uczelni artystycznych (Wchutiemasu i Wchutieinu). W latach 1914-1920 tworzył abstrakcyjne kompozycje pokrewne suprematyzmowi. Pracował nad problematyką sztuki kinetycznej. Zajmował się scenografią, rzeźbą i fotografiką.

Kazimierz Siewierinowicz Malewicz (ros. Казимир Северинович Малевич; ur. 23 lutego [11 lutego ss.] 1879 w Kijowie, zm. 15 maja 1935 w Leningradzie) - malarz i teoretyk sztuki polskiego pochodzenia. Zaliczany jest do rosyjskiej awangardy artystycznej.

Urodził się w Kijowie, jego rodzice Seweryn i Ludwika Malewicz byli Polakami z pochodzenia, ojciec był zarządcą u fabrykanta cukru. Kazimierz był pierwszym z 14 rodzeństwa, z których jedynie dziewięcioro osiągnęło dojrzałość. Jego rodzina często przeprowadzała się i dzieciństwo spędził na wsiach ukraińskich, których krajobraz silnie wpłynął na jego późniejszą wrażliwość artystyczną. Uczył się rysunku w Kijowie w latach 1895-1896. Od 1896 mieszkał w Kursku, gdzie się ożenił około 1899.

W latach 1905-1910 uczył się malarstwa w studiu Iwana Rerberga w Moskwie. W tym okresie przeniósł się do Moskwy i ożenił po raz drugi. Od 1910 związał się z awangardą moskiewską, wystawiał z grupami Bubnowyj Walet, Gołubaja rosa, Oslinnyj chwost. Początkowo pod wpływem Paula Cézanne'a, rosyjskich postimpresjonistów, fowizmu, ekspresjonizmu i kubizmu. W 1915 w Piotrogrodzie ogłosił program suprematyzmu, najbardziej radykalnego kierunku abstrakcjonizmu. Odrzucał ikonografię sztuki przedstawieniowej, uznając linię prostą oraz nie występujący nigdzie w przyrodzie kwadrat jako symbole przewagi człowieka nad chaosem.

Po rewolucji październikowej prowadził działalność pedagogiczną i artystyczną w Witebsku (grupa Unowis). W latach 1922-1926 kierował Państwowym Instytutem Kultury Artystycznej w Piotrogrodzie. Potem przebywał w Warszawie i Berlinie, wtedy opublikował traktat Świat bezprzedmiotowy, stając się autorytetem awangardy europejskiej. W dalszej swojej twórczości rozwijał suprematyzm i poszukiwał zastosowań dla swej teorii w urbanistyce. Pod koniec życia coraz bardziej izolowany, odszedł od abstrakcjonizmu i powrócił do malowania uproszczonych pejzaży, obrazów z figurami nawiązując ponownie do sztuki ikony, tworząc koncepcję nowoczesnej figuracji. Jesienią 1930 został aresztowany przez NKWD pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Niemiec. W więzieniu przebywał do grudnia 1930. Zmarł 15 maja 1935 w Leningradzie.

Malarz ten wywarł znaczny wpływ na rosyjskich konstruktywistów i polską awangardę lat 20. XX wieku, był zapowiedzią minimalistów.

Do jego najsłynniejszych dzieł zalicza się Czarny kwadrat na białym tle, pokazany po raz pierwszy w 1915 roku w Sankt Petersburgu. Pomysł tego obrazu miał się narodzić w 1913 roku, podczas pracy nad scenografią i kostiumami do "futurystycznej opery" Zwycięstwo nad słońcem.

Praesens

Praesens - istniejące w latach 1926-1930 ugrupowanie architektów i plastyków, głoszących program zerwania z tradycyjnymi formami w architekturze i sztukach plastycznych. W dziedzinie budownictwa propagowano uprzemysłowienie i standaryzację budownictwa w celu zapewnienia tanich, wygodnych mieszkań dla przeciętnie zarabiających. Program ten wykazywał wiele podobieństw z weimarskim Bauhausem, niderlandzkim De Stijl i moskiewskim Wchutiemasem.

Idee grupy Praesens zostały zrealizowane w latach trzydziestych w osiedlu mieszkaniowym Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na warszawskim Rakowcu. Członkowie grupy zrealizowali też wiele innych obiektów, które dziś stanowią klasykę modernizmu polskiego.

[edytuj] Członkowie grupy

Inicjatorzy powstania grupy Praesens wywodzili się głównie spośród absolwentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Do nich przyłączyli się też młodzi artyści-plastycy. Przewodnictwo grupy objął Szymon Syrkus, sekretarzem została Helena Syrkusowa. W roku 1928 Praesens stał się polskim przedstawicielstwem Congrés Internationaux d`Architecture Moderne (CIAM).

Członkami grupy byli m.in. (w kolejności alfabetycznej):

Po zakończeniu działalności grupy Praesens niektórzy jej członkowie stworzyli w roku 1931 ugrupowanie A.R. ("Artyści Rewolucyjni" lub "Awangarda Rzeczywista").

W jego skład weszli:

Konstantin Stiepanowicz Mielnikow (ros. Константин Степанович Мельников, ur. 22 lipca/3 sierpnia 1890 w Moskwie, zm. 28 listopada 1974 tamże) - rosyjski architekt modernistyczny i malarz, uważany za jednego z głównych przedstawicieli konstruktywizmu.

Konstantin Mielnikow

Dom własny Mielnikowa w Moskwie

Mielnikow urodził się w rodzinie robotniczej, w 1902 ukończył szkołę cerkiewną. Następnie pracował jako goniec w przedsiębiorstwie transportowym. W 1905 dzięki pomocy zamożnego mecenasa wstąpił na Moskiewską Uczelnię Malarstwa, Rzeźby i Architektury, gdzie w 1914 uzyskał dyplom z dziedziny malarstwa i w 1917 z architektury. Pierwsze prace Mielnikowa miały charakter klasycyzujący, np. wkład w projekt pierwszej rosyjskiej fabryki samochodów AMO, którą realizował w latach 1916-1918, w czasie rewolucji październikowej.

Zmiana stylu Mielnikowa zbiegła sie z jego powołaniem na Moskiewską Państwową Szkołę Artystyczno-Techniczną Wchutiemas (Вхутемас) w 1920. Międzynarodowe uznanie zdobył sobie pawilonem radzieckim na wystawie w Paryżu w 1925. Widoczne były w nim również wpływy twórczości Władimira Tatlina. Mimo wysokiego poziomu technicznego, który prezentował, często zarzucano projektom Mielnikowa niedostatki funkcjonalne, gdyż często posiadały silnie abstrakcyjny i rzeźbiarski charakter.

W latach 1934-1937 Mielnikow wykładał w Moskiewskim Instytucie Architektury. W związku z nasiloną krytyką architektury nowoczesnej ze strony władz stalinowskich nie mógł dokończyć wielu swoich projektów i na wiele lat wycofał się z życia publicznego. Dopiero w 1964 wziął udział w konkursie na pawilon radziecki na Wystawę Światową w Montréalu w 1967.

[edytuj] Główne dzieła

El Lissitzky (ros. Эль Лисицкий[1], ur. 10 listopada/23 listopada 1890 w Poczynoku, zm. 30 grudnia 1941 w Moskwie) - rosyjski malarz, grafik, architekt, typograf i fotografik.

Spis treści

 [ukryj] 

Biografia[edytuj]

Studiował architekturę na Wyższej Szkole Technicznej w Darmstadt. W 1919 został profesorem w Szkole Sztuk Pięknych w Witebsku. Poznał tam artystów reprezentujących różne kierunki malarskie, m.in. Marca Chagalla i Kazimierza Malewicza. Od 1921 do 1925 roku pracował w różnych krajach Europy: Niemczech, Holandii i Szwajcarii, będąc jednocześnie od 1921 roku profesorem na Akademii Sztuk Pięknych w Moskwie. W 1925 roku wrócił jednak z Zachodu do Moskwy i zaangażował się w pracę w postrewolucyjnej szkole - Wchutiemasie. Lissitzky pracował również dla międzynarodowej gazety "ZSRR w architekturze". Ponadto pomiędzy 1923 a 1925 zaprojektował "Wolkenbügel", znany w Polsce jako Wygładzacz Chmur - zespół nowoczesnych, oszklonych wieżowców w Moskwie.

Twórczość[edytuj]

Styl El Lissitzky'ego wywarł duży wpływ na projektowanie lat 20. i 30. Lissitzky był współtwórcą konstruktywizmu w sztuce i architekturze, sam pozostając pod silnym wpływem suprematyzmu. Zestawienie prostych form geometrycznych przybierało u Lissitzky'ego łatwego do odczytania znaczenia symbolicznego. Rewolucję październikową przedstawiał jako wydarzenie o przełomowym znaczeniu dla ludzkości. Sztuka Lissitzky'ego wywarła wielki wpływ na późną twórczość grupy De Stijl oraz na Bauhaus.

Nazywane prounami obrazy stanowią kompozycję figur geometrycznych, które tworzą na płaszczyźnie wrażenie przestrzeni. Lissitzky traktował swoją pracę jako syntezę architektury i malarstwa. W grafice i typografii odrzucał klasyczny druk oparty na tradycyjnym składzie, preferując skład fotograficzny.

Wybrane dzieła[edytuj]

Grafika[edytuj]

Publikacje[edytuj]

Architektura[edytuj]

wan Leonidow

Dzieło Iwan Leonidow

Iwan Ilicz Leonidow (ros. Иван Ильич Леонидов, ur. 22 lutego 1902 - 9 lutego starego stylu we Własych koło Tweru, zm. 6 listopada 1959 w Moskwie) - rosyjski architekt modernistyczny, malarz, scenograf i teoretyk architektury, jeden z twórców radzieckiego konstruktywizmu. Żaden z dużych projektów Leonidowa nie doczekał się realizacji, lecz jego prace miały duży wpływ na konstruktywizm a także współczesną architekturę (m.in. twórczość Rema Koolhaasa).

Główne dzieła[edytuj]

Kierunek o znacznie wcześniejszych korzeniach, ale zdefiniowany dopiero w Manifeście Realistycznym Nauma Gabo w 1920 r., zakładał prymat elementu konstrukcyjnego, całkowity afabularyzm. Był dość przypadkową mieszaniną wpływów futuryzmu, suprematyzmu, abstrakcjonizmu z silnym zaangażowaniem politycznym przekraczającym często granice propagandy. W ramach ruchu konkurowały dwie tendencje - reprezentowana przez założycieli (Gabo, Pevsner) tendencja traktująca konstruktywizm jako istotną część sztuki wysokiej badającej szeroko rozumianą przestrzeń, oraz tendencja „użytkowa” sprowadzająca konstruktywizm do artystycznej propagandy i agitacji politycznej.
Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu było stosowanie dyscypliny formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność.
Istota konstruktywizmu ujęta w teorii Gabo i w koncepcji „prounów” El-Lissitzky'ego trudna jest do odnalezienia w bezpośrednich realizacjach. Jest on jednak w gruncie rzeczy odmianą abstrakcjonizmu symbolistycznego.

Przedstawiciele: Vladimir Tatlin, Antoine Pevsner, Naum Gabo
PIERWSZA ROBOCZA GRUPA KONSTRUKTYWISTÓW:
Liubov Popova, Alexander Vesnin, Rodchenko, Varvara Stepanova

Style, kierunki, terminy

konstruktywizm

l) w szerszym znaczeniu, zwłaszcza w architekturze - podkreślanie funkcjonalnej, celowej i racjonalnej konstrukcji - ogólna zasada kształtowania bryły zgodnie z logiką konstrukcji; 2) kierunek w plastyce nowoczesnej, z lat 20. i 30. XX w. dominujący w Rosji i oddziałujący silnie na sztukę europejską. Twórcą konstruktywizmu był W. Tatlin, który w 1913 wystawił przestrzenne, podwieszane konstrukcje i kompozycje reliefowe z różnych materiałów, bliskie dadaistycznym pracom Picabii, Duchampa i Schwittersa. Później rozwój konstruktywizmu szedł w kierunku zastosowania w architekturze wyników uzyskanych przez eksperymenty konstruktywistyczne, przy jednoczesnym wykorzystywaniu nowej techniki i nowych materiałów, jak szkło i żelazo. Hasłem kierunku była synteza sztuki, nauki i wiedzy technicznej. Pierwszym, sztandarowym dziełem konstruktywizmu był projekt Pomnika ku czci III Międzynarodówki W. Tatlina (1919-20). Z konstruktywizmem wiązało się w tym czasie wielu artystów rosyjskich, m.in. N. Gabo, A. Pevsner, A. Rodczenko i El Lissitzky. Głównym ośrodkiem konstruktywizmu w latach 1918-21 był Wchutemas - założony w miejsce dawnej moskiewskiej akademii - Państwowy Wyższy Zakład Artystyczne-Techniczny, gdzie wykładali m.in. K. Malewicz, Tatlin, Pevsner, El Lissitzky. Ok. 1920 w grupie konstruktywistów rosyjskich nastąpił rozłam. Zespół skupiony wokół Tatlina, z którym związany był także Majakowski, dążył do wprzęgnięcia sztuki w służbę rewolucji i wykorzystania eksperymentów konstruktywistycznych w budownictwie i sztuce użytkowej. Druga grupa, pod wodzą Gabo i Pevsnera wraz z Malewiczem, występowała przeciwko Tatlinowi zarzucając jego dziełom "maszynowy romantyzm", w obronie "czystego konstruktywizmu" o charakterze spekulatywnym. W 1920 Gabo i Pevsner ogłosili w Moskwie Manifest realistyczny. Oficjalna wystawa sztuki rosyjskiej, zorganizowana w 1922 w Berlinie, w Galerie van Diemen, była pierwszą wielką manifestacją sztuki konstruktywistycznej w zachodniej Europie. Idee konstruktywizmu wprowadzone zostały przez Lissitzky'ego do Bauhausu, gdzie splotły się z pokrewnymi ideami holenderskiej grupy De Stijl, propagowanymi przez T. van Doesburga. W Polsce konstruktywizm zamanifestował się po raz pierwszy wystawą Nowej Sztuki w Wilnie w 1923 z uczestnictwem m.in. H. Stażewskiego, W. Strzemińskiego i M. Szczuki. W rok później stworzona została grupa Blok, która istniała do 1926. U podłoża programu Bloku leżało dążenie do objęcia twórczością artystyczną wszystkich dziedzin życia, poszukiwano syntezy formy obejmującej całą współczesność. Po rozpadnięciu się Bloku w 1926 powstała grupa Praesens kontynuująca w pewnym stopniu założenia ideowe Bloku. W jej skład weszła część członków Bloku oraz zespół awangardowych architektów (B. Lachert, H. Syrkusowa, S. Syrkus, J. Szanajca). Celem grupy było propagowanie nowych prądów w architekturze i sztuce oraz współpraca architektów z malarzami. W 1929 W. Strzemiński wraz z K. Kobro i H. Stażewskim wystąpili z Praesensu tworząc grupę a.r., która akcentowała ideę integracji nowej sztuki. Artyści z a.r. stworzyli kolekcję dzieł międzynarodowej awangardy, która stała się podstawą zbiorów sztuki nowoczesnej obecnego Muzeum Sztuki w Łodzi. (franc. constructwism, od lać. constructio 'spojenie')

15-Zapatrzeni w konstruktywizm

Cogito 11(31)/1995

Konstruktywizm był kierunkiem rozwijającym się wśród rosyjskich i radzieckich ruchów awangardowych w latach 1913-25 zwłaszcza w dziedzinie rzeźby. Tym co wyróżniało ten kierunek było kładzenie przez artystów nacisku na ekspresje konstrukcji dzieła z pominięciem naprawdę jego funkcji. Inicjatorami tego kierunku byli Władmir Tatlin, Kazimierz Malewicz (twórca suprematyzmu - terminu tłumaczonego przez niego jako supremacja czystego odczucia w sztukach plastycznych) i Aleksander Rodczenko. Po jakimś czasie dołączyli do nich Naum Gabo i Aleksander Pevsner. W 1918 roku doszło do rozdźwięku między Tatlinem i Malewiczem. Ten rozdźwięk dzieli konstruktywistów na dwie grupy. Grupa Tatlina uważa, że trzeba kreować sztukę użyteczną, przydatna w procesach produkcji a życie trzeba organizować poprzez przemysł. Natomiast grupa zwolenników Malewicza była zdania, że sztuki nie należy przyginać do pojmowanych wulgarnie potrzeb społecznych. Sztuka ma bowiem dawać odczucie świata w kategoriach takich jak przestrzeń i czas. W rzeźbie konstruktywistów środkiem wypowiedzi nie jest więc bryła, ale płaszczyzny i linie.
W Polsce zwolennikiem poglądów Tatlina był Mieczysław Szczuka, natomiast poglądy Malewicza popierał Władysław Strzemiński.

Polska awangarda lat 20-tych i 30-tych działała w zamkniętym kręgu twórców i odbiorców. Dla poczynań tych artystów najważniejsze było to co działo się w sztuce rosyjskiej ale też i niemieckiej czy francuskiej. Artyści awangardowi prześcigali się w tworzeniu nowych własnych kierunków. Niektórzy z nich na trwałe przeszli do historii sztuki polskiej chociaż twórczość ich, zdaniem niektórych, wydaje się być elitarna.

0x08 graphic
Dwie wystawy i nowy druk

W 1921 roku w wystawie w Warszawie brali udział wszyscy artyści pionierzy - Henryk Stażewski, Mieczysław Szczuka, Henryk Berlewi i Władysław Strzemiński. Ten ostatni świeżo co wrócił z Rosji gdzie urzekły go pomysły rosyjskich konstruktywistów. Dla Strzemińskiego od tej pory jasnym się stało, że trzeba „zarządzić odwrót od tradycji” sztuka powinna być bardziej utylitarna a jej odbiorcą powinno stać się miasto. Nie musi już zdobić ścian w ziemskich majątkach. Mieczysław Szczuka zostaje ogarnięty ideą sztuki dla mas. Sztuki, którą zrozumie i zaakceptuje każdy.
Wkrótce w Wilnie otwarta zostaje wystawa pt. „Nowa sztuka”. Artyści, których dzieła zostają pokazane na tej wystawie wydają przedziwny katalog. Znajdują się w nim bowiem próbki nowego druki, który artyści ci próbowali stworzyć. Miał to być druk bardziej funkcjonalny niż ten używany dotychczas. W katalogu tym znalazły się tez osobiste wypowiedzi artystów na temat sztuki.

Mechanofaktura czy Mechanobzdura?
Rzecz o wystawie w salonie samochodowym

0x08 graphic
Gdy w 1923 roku wrócił z Berlina Henryk Berlewi, był cały czas pod wrażeniem tego co widział w Niemczech. Zafascynowała go niemiecka awangarda. Pod jej wpływem opracował tezy nowego kierunku w sztuce, który nazwał „Mechanofakturą”. Tezy mechanofaktury opublikował w Polsce w osobnej broszurze natomiast w Niemczech ukazały się one w periodyku „Der Sturm”. Mechanofaktura był to powierzchownie pojmowany kubizm. Obrazy nosiły cechy abstrakcji geometrycznej, komponowanej z zachodzących na siebie prostokątów i kół uformowanych z rytmów białych i czarnych kropek, czasem z dodatkiem liternictwa, które odciśnięte było z szablonu. Wszystkie formy powielane były maszynowo. Swoje mechanofaktury chciał Berlewi wystawić wraz z przyjaciółmi Szczuką i Strzemińskim. Ponieważ jednak pokłócił się z nimi, więc zorganizował wystawę indywidualną, która miała miejsce w salonie samochodowym firmy Austro-Deimler 14 marca 1924 roku. Antoni Słonimski napisał na temat tej wystawy felieton zatytułowany mechanobzdura, ostro potępiający sztukę awangardową zwłaszcza w wykonaniu Henryka Berlewiego. Co zabawniejsze za ten artykuł obraził się … Mieczysław Szczuka i wyzwał Słonimskiego na pojedynek, w którym sam został ranny. Berlewi w kilka lat po tej wystawie wyjechał na stale do Francji, gdzie umarł po wojnie w 1967 roku. Wraz z nim umarła mechanofaktura.

Unizm - najbardziej radykalny
i najkrócej panujący kierunek

Władysław Strzemiński interesował się obrazem jako dziełem plastycznym. Treść dzieła nie była dla niego aż tak ważna jak jego forma. Być może dlatego oprócz obrazów tworzył meble o konstrukcji geometrycznej (sądząc po wyglądzie nie należy ich podejrzewać o wygodę). Strzemiński stworzył nowy kierunek w sztuce, któremu się poświecił. Malewicz miał swój suprematyzm, więc zapatrzony w Malewicza Strzemiński musiał mieć swój Unizm. Kompozycja unistycznego obrazu opierała się na jedności - unifikacji elementów, koloru i przestrzeni - stąd nazwa kierunku. Wyeliminowany został z unistycznego obrazu dynamizm, przeważały na nim barwy szare, niebieskie i bure. Strzemiński operował jednym motywem przypominającym nieco dzisiejsze puzzle - (wtedy nieznane) patrz ilustracja obok. Niestety te surowe zasady spowodowały dość szybkie wyczerpanie pomysłów. Unizm trwał tylko dwa lata 1933-34 i był spośród wszystkich programów współczesnej awangardy europejskiej programem najbardziej radykalnym. Po tym unistycznym okresie nastąpił czas malowania abstrakcyjnych pejzaży morskich i pejzaży łódzkich, w których obramowane linią plamy zdają się sugerować przestrzenność.

Heliograwiura

Cóż to znowu za wynalazek? Jego twórca Karol Hiller początkowo malował postcezanne`owskie (malowane pod wpływem Cezanne`a) pejzaże, Jednak i on zaraził się bakcylem każącym artyście wymyślać coś nowego. Coś czego nikt wcześniej nie dokonał. Taki to był okres w dziejach sztuki. Każdy chciał być pierwszym. Do tego stopnia ówczesnemu artyście na tym zależało, że na swoim słynnym suprematystycznym obrazie Czarny kwadrat na białym tle (ilustracja nie jest chyba potrzebna, bo każdy jest w stanie to sobie wyobrazić) Malewicz umieścił datę wcześniejszą niż wykonanie! Wracając do Hillera i jego heliograwiury to była ona sztuka tworzoną na kliszy fotograficznej, na którą nanoszono malunek wykonany gwaszem lub temperą. Najsłynniejszym i zarazem podrecznikowym dziełem Hillera jest obraz Deszcz. Kompozycja abstrakcyjna i surrealistyczna zarazem. Przesiąknięta deszczem i wodą, naświetlona światłem kompozycja wykonana tą dziwna techniką. Jej twórca zginał z rąk niemieckich na samym początku wojny.

0x08 graphic
Lewicowiec z pędzlem

to nikt inny tylko Mieczysław Szczuka. Swoje poglądy polityczne prezentował także poprzez twórczość. Jego zdaniem obraz jako taki nie powinien być celem. Z pracy nad dziełem winny bowiem wynikać wnioski przydatne dla sztuki w sposób uniwersalny i kompletny. Ponadto ta praca nad dziełem powinna być realizacją szeroko pojętych zadań społecznych. Szczuka wraz ze swoją towarzyszką życia Teresą Żarnowerówną projektował wielopłaszczyznowe konstrukcje przestrzenne i konstruktywistyczne pomniki oraz pracował nad projektami robotniczych mieszkań, realizował abstrakcyjne filmy i pierwsze fotomontaże, którym nadał określenie „poezofaktura”. Ponadto wymyślał kroje pisma i projektował plakaty polityczne. Zdarzało mu się jednak popełnić dzieło powiedzmy „tradycyjne”. Spójrzcie na ilustracje obok, możecie obejrzeć na niej jego Autoportret z paletą. Jednak na tej podstawie nie można by było rozpoznać autora, nawet gdyby koło nas przechodził. Jest to dzieło powstałe pod wpływem kubizmu.
Szczuka był „nadwornym” grafikiem pisma „Nowa Kultura”, będącego organem Komunistycznej Partii Polski. Na jej zlecenie objął tez prowadzenie pisma „Dźwignia”, niestety nie dane mu było działać w nim zbyt długo, bowiem w 1927 roku zginał tragiczną śmiercią w Tatrach.

Muzeum Sztuki Zdegenerowanej

Jest w Polsce miasto, które posiada największą kolekcję dzieł sztuki awangardowej. To Łódź. Robotnicza i przemysłowa a jednak wnosząca duży wkład także w kulturę. Właśnie w Łodzi w 1928 roku powołano do życia Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Inicjatywę tę miasto zawdzięcza Władysławowi Strzemińskiemu. W muzeum znalazły się dzieła wielu malarzy abstrakcjonistów. W latach 30-tych była to druga po Gabinecie Abstrakcyjnym w Hanowerze kolekcja sztuki abstrakcyjnej. Muzeum hanowerskie Niemcy w czasie wojny zniszczyli. Kolekcja łódzka nie uległa zniszczeniu tylko dlatego, że hitlerowcy postanowili na jej podstawie urządzić Muzeum Sztuki Zdegenerowanej. Czy naprawdę jest to degeneracja?


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Gramatyka-Konstrukcje czynne i bierne1, Filologia Rosyjska UW, Praktyczna Nauka JR (3 rok)
Rosyjski konstruktywizm2003
Konstruktywizm międzynarodowy, konstruktywizm, konstruktywizm, Konstruktywizm rosyjski, Konstruktywi
Gramatyka-Konstrukcje warunkowe, Filologia Rosyjska UW, Praktyczna Nauka JR (3 rok)
Gramatyka-Konstrukcje przyzwalające, Filologia Rosyjska UW, Praktyczna Nauka JR (3 rok)
konstruktywizm-referat ze zdj, konstruktywizm, konstruktywizm, Konstruktywizm rosyjski, Konstruktywi
Gramatyka-Konstrukcje czynne i bierne, Filologia Rosyjska UW, Praktyczna Nauka JR (3 rok)
Gramatyka-Konstrukcje czynne i bierne2, Filologia Rosyjska UW, Praktyczna Nauka JR (3 rok)
ABSTRASKCJONIZM, konstruktywizm, konstruktywizm, Konstruktywizm rosyjski, Konstruktywizm rosyjski
Gramatyka-Konstrukcje czynne i bierne1, Filologia Rosyjska UW, Praktyczna Nauka JR (3 rok)
Rosyjski konstruktywizm2003
Materiały konstrukcyjne
konstrukcja rekombinowanych szczepów, szczepionki
konstrukcje stalowe
1 PROCES PROJEKTOWO KONSTRUKCYJNY
Podstawowe stale konstrukcyjne i narzędziowe
Przegląd rozwiązań konstrukcyjnych wtryskarek (ENG)

więcej podobnych podstron