1.  Acetylsalicylic acid (np.: Aspirin^{® -} tabl.: 500 mg)

Antipyreticum, analgeticum, antiphlogisticum 

 

Skład: 1 tabl. zawiera 500 mg kwasu acetylosalicylowego;

Działanie
Kwas acetylosalicylowy działa głównie przez hamowanie uwalniania i biosyntezy prostaglandyn z nienasyconych kwasów tłuszczowych; zmniejsza agregację płytek krwi. Działa przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie, a także długotrwale hamuje agregację płytek krwi. Wchłania się szybko i prawie całkowicie z przewodu pokarmowego. T_0,5 wynosi 2-4 h.

Wskazania
Bóle o lekkim i średnim nasileniu: bóle głowy różnego pochodzenia (tabl. musujące - także bóle migrenowe), bóle zębów, bóle mięśni. Ból i gorączka w przebiegu przeziębienia i grypy. Kwas acetylosalicylowy jest jednym z głównych leków przeciwbólowych zalecanym przez WHO w programie zwalczania przewlekłych bólów towarzyszących chorobom nowotworowym.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na salicylany. Czynna choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy, skaza krwotoczna, III trymestr ciąży, grypa i ospa wietrzna u dzieci do ukończenia 12 r.ż. (ze względu na możliwość wystąpienia zespołu Reye'a).

Środki ostrożności
Ostrożnie stosować w I i II trymestrze ciąży, w okresie karmienia piersią, u pacjentów z nadwrażliwością na inne leki z grupy NLPZ, z astmą oskrzelową, ciężką niewydolnością wątroby lub nerek, chorobą wrzodową w wywiadzie, u pacjentów leczonych jednocześnie lekami przeciwzakrzepowymi (heparyną lub pochodnymi kumaryny), u pacjentek stosujących wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne, w zaburzeniach równowagi kwasowo-zasadowej (np. w cukrzycy, mocznicy, tężyczce), w niewyrównanej niewydolności krążenia, u pacjentów leczonych doustnymi preparatami przeciwcukrzycowymi, z niedoborem G-6-PD.

Ciąża i okres karmienia piersią
Nie stosować w III trymestrze ciąży (może powodować wady płodu i komplikacje w czasie porodu). W I i II trymestrze ciąży stosować tylko po rozważeniu stosunku ryzyka do oczekiwanych korzyści. Salicylany przenikają w niewielkich ilościach do mleka matki. Dotychczas podczas krótkotrwałego stosowania salicylanów nie stwierdzono działań niepożądanych u noworodków, przerwanie karmienia piersią z reguły nie jest konieczne. Jednakże w przypadku regularnego przyjmowania dużych dawek (>300 mg/dobę) karmienie piersią powinno być wcześniej przerwane ze względu na zagrożenie dla dziecka.

Działanie niepożądane
W trakcie leczenia mogą wystąpić: pocenie się, nudności, wymioty, krwawienie z przewodu pokarmowego, zaostrzenie (nawrót) choroby wrzodowej, zaburzenia krzepnięcia krwi, zwiększone krwawienia miesiączkowe. Uważa się, że kwas acetylosalicylowy jako hapten może prowadzić do reakcji uczuleniowych typu dychawicy oskrzelowej. Rzadko powoduje reakcje uczuleniowe pod postacią napadów duszności, zmian skórnych, rumienia, pokrzywki. Większe dawki lub długotrwałe stosowanie może prowadzić do śródmiąższowego zapalenia nerek, przyspieszenia oddechu, niewydolności krążenia, zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej (przejściowa zasadowica a następnie kwasica), stanów zamroczenia, pobudzenia, omamów, drgawek (zwłaszcza u dzieci). Wyjątkowo powoduje zaburzenia o.u.n. (ataksja, zamroczenie, zaburzenia wzroku i słuchu). Opisano pojedyncze przypadki zaburzenia czynności nerek i wątroby, hipoglikemii, ciężkich reakcji skórnych.

Interakcje
Działa synergicznie z innymi lekami przeciwzapalnymi, przeciwgorączkowymi i przeciwbólowymi, może też zmniejszać działanie niektórych NLPZ oraz leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego. Wypiera z połączeń z białkami leki przeciwzakrzepowe, sulfonamidy i doustne leki przeciwcukrzycowe zwiększając ich działanie farmakologiczne. Nasila też działanie leków przeciwgruźliczych (pochodnych kwasu paraaminosalicylowego), penicylin, fenytoiny. Stosowanie łącznie salicylanów i kortykosteroidów lub jednoczesne spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień z przewodu pokarmowego. Nasila działanie metotreksatu, przy jednoczesnym leczeniu digoksyną zwiększa jej stężenie we krwi; osłabia działanie spironolaktonu, furosemidu, indometacyny. Powoduje retencję moczanów, zwiększa stężenie barbituranów we krwi. Alkalizacja moczu 3-4 krotnie nasila wydalanie salicylanów.

Dawkowanie
Doustnie. Przeciwbólowo, przeciwgorączkowo. Dorośli: doraźnie 1-2 tabl po 500 mg, maksymalnie 4 g kwasu acetylosalicylowego na dobę. Dzieci 7-12 r.ż.: maksymalna dawka dobowa wynosi 1000 mg (2 tabl. po 500 mg na dobę).
Tabl. musujące. Dorośli: 500-1000 mg (1-2 tabl.) jednorazowo. W razie potrzeby dawkę można powtórzyć co 4-8 h. Maksymalna dawka dobowa wynosi 4 g kwasu acetylosalicylowego (8 tabl. musujących). Dzieci powyżej 12 r.ż.: 500 mg (1 tabl.) jednorazowo. W razie potrzeby dawkę jednorazową można powtórzyć 3 razy na dobę co 4-8 h. Tabletki rozpuścić w szklance wody i wypić płyn musujący.

Uwagi
Lek przyjmować po jedzeniu, z dużą ilością płynu.

2. Amiodarone (np. Cordarone^®) ^- roztwór do wstrz.: 150 mg/3 ml

Vasodilatans coronaria, antiarrhythmicum 

 

Skład 1 ampułka 3 ml zawiera 150 mg amiodaronu.

Działanie
Lek przeciwarytmiczny klasy III, przedłużający czas trwania potencjału czynnościowego i okresu refrakcji w komórkach mięśnia sercowego. Działa ujemnie chronotropowo, posiada aktywność adrenolityczną, zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen, prawdopodobnie wpływa rozszerzająco na naczynia wieńcowe. Nie wywiera szybkiego efektu przeciwarytmicznego. Nawet po podaniu dożylnym działanie jest stosunkowo powolne. T_0,5 wynosi 61 dni. Nawet po całkowitym odstawieniu leku jego działanie utrzymuje się przez 10-45 dni.

Wskazania
Komorowe i nadkomorowe zaburzenia rytmu, w których inne leki przeciwarytmiczne są nieskuteczne lub przeciwwskazane, zaburzenia rytmu w przebiegu zespołu WPW, częstoskurcz komorowy, nawracające migotanie komór, migotanie przedsionków.

Przeciwwskazania
Bradykardia zatokowa, blok przedsionkowo-komorowy, zaburzenia czynności tarczycy, nadwrażliwość na jod, porfiria, hipokaliemia, ciąża, okres karmienia piersią, ostrożnie w zaburzeniach przewodzenia, u noworodków.

Działanie niepożądane
Spadek ciśnienia tętniczego, rzadko zaburzenia rytmu, zapalenie żył w miejscu wlewu, nudności, wymioty, zaburzenia łaknienia, zaparcia, nadczynność lub niedoczynność tarczycy; po stosowaniu dużych dawek odkładanie depozytów w rogówce, nacieki płucne i zwłóknienie płuc; uszkodzenie miąższu wątroby, zawroty głowy, drżenia, parestezje, zaburzenia snu, skórne odczyny alergiczne, trombocytopenia, zapalenie najądrzy, nadwrażliwość na światło słoneczne, zmiany w zapisie EKG. Zaburza oznaczanie stężenia T₃ i T₄.

Interakcje
Możliwe nasilenie działania kardiodepresyjnego i ujemnego chronotropowego z innymi lekami przeciwarytmicznymi, antagonistami wapnia i β-blokerami. Zwiększa stężenie digoksyny we krwi. Nasila działanie antykoagulacyjne antagonistów witaminy K. Nie stosować łącznie z inhibitorami MAO. W czasie leczenia należy się chronić przed działaniem promieni słonecznych.

Dawkowanie
Dożylnie: we wlewie w 5% roztworze glukozy, w czasie 20-120 min, 5 mg/kg m.c./dobę, maksymalnie 1,2 g/dobę pod kontrolą EKG.

3. Atropine sulphate (Atropinum sulfuricum^® - roztwór do wstrz.: 0,5 mg/ml i 1 mg/ml) 

Parasympathicolyticum

Skład
1 ampułka (1 ml) zawiera 0,5 mg lub 1 mg atropiny.

Działanie
Parasympatykolityk, alkaloid występujący w wielu roślinach otrzymywany także syntetycznie, prawie nierozpuszczalny w wodzie, mający działanie ośrodkowe i obwodowe. Posiada działanie antagonistyczne w stosunku do acetylocholiny (ACh), blokuje receptory muskarynowe nie wpływając na syntezę ani metabolizm ACh. Rozszerza źrenicę, poraża akomodację, podwyższa ciśnienie płynu w gałce ocznej, hamuje wydzielanie gruczołów - potowych, łzowych, ślinowych, śluzowych, nieznacznie rozszerza oskrzela. Hamuje wpływ nerwu błędnego na układ sercowo-naczyniowy, przyspieszając czynność serca. Rozszerza naczynia krwionośne skóry, powodując jej zaczerwienienie. Zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowodów i pęcherza moczowego. Posiada działanie ośrodkowe, wywołując w zależności od dawki stan pobudzenia lub depresji. Przechodzi przez łożysko do krwi płodu oraz do mleka matki. Metabolizowana w wątrobie, wydalana jest głównie przez nerki w 50% w postaci nie zmienionej. T_0,5 wynosi 2-3 h.

Wskazania
Stany skurczowe jelit, układu moczowego, kolka żółciowa, premedykacja do znieczulenia ogólnego, rzadkoskurcz spowodowany odruchowym pobudzeniem nerwu błędnego, zatrucie insektycydami fosforoogranicznymi i niektórymi grzybami.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na leki cholinolityczne. Jaskra z wąskim kątem przesączania. Schorzenia powodujące zaburzenia drożności dróg moczowych (w tym przerost gruczołu krokowego) lub przewodu pokarmowego. Zachować ostrożność u pacjentów powyżej 40 r.ż. ze względu na ryzyko przerostu gruczołu krokowego i wystąpienia zaburzeń drożności dróg moczowych. Ostrożnie stosować u dzieci i u pacjentów z chorobami układu oddechowego.

Ciąża i okres karmienia piersią
Preparat może być stosowany w ciąży tylko w przypadku, gdy spodziewane korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu.

Działanie niepożądane
Przyspieszenie akcji serca, nasilenie choroby niedokrwiennej serca, zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Suchość w jamie ustnej, wzrost ciśnienia śródgałkowego, światłowstręt, zaburzenia termoregulacji. U w podeszłym wieku mogą wystąpić zaparcia i trudności w oddawaniu moczu. Po dużych dawkach może dojść do zaburzeń ośrodk (np pobudzenie, omamy wzrokowe).

Interakcje
Amantadyna, chinidyna, niektóre leki przeciwhistaminowe, niektóre leki przeciwparkinsonowskie, pochodne fenotiazyny, tricykliczne leki przeciwdepresyjne, meperydyna, inhibitory MAO, neuroleptyki nasilają działanie cholinolityczne. Działa antagonistyczne w stosunku do leków pobudzających perystaltykę przewodu pokarmowego jak metoklopramid, inhibitorów cholinesterazy i parasympatykomimetyków. Osłabia działanie fenotiazyny. Przez wpływ na perystaltykę zwiększa absorbcję z przewodu pokarmowego atenololu, digoksyny, diuretyków tiazydowych, natomiast zmniejsza cymetydyny i lewodopy.

Dawkowanie
Domięśniowo, podskórnie lub dożylnie: 0,3-0,6 mg przed indukcją znieczulenia, w przypadku bradykardii podawać 0,1 mg. Bradyarytmie 0,4-1,0 mg na dawkę. Zazwyczaj dawka dobowa nie przekracza 2 mg. Dzieci - 20 µg/kg m.c./dobę. W zatruciach dawki można przekraczać w zależności od ciężkości zatrucia.

4. Clemastinum  Clemastine^® roztwór do wstrz.: (2 mg/2 ml)

Antihistaminicum 

 

Skład 1 ampułka (2 ml) zawiera 2 mg klemastyny w postaci wodorofumaranu.

Działanie
Lek przeciwhistaminowy, antagonista receptorów H₁. Hamuje pohistaminowe rozszerzenie i zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych oraz skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego i oddechowego. Działa przeciwświądowo, łagodzi obrzęk i pokrzywkę oraz objawy alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Wykazuje także działanie cholinolityczne i hamujące czynność o.u.n. Klemastyna jest metabolizowana w wątrobie i wydalana z moczem, głównie w postaci metabolitów.

Wskazania
Leczenie wspomagające we wstrząsie anafilaktycznym i obrzęku naczynioruchowym. Zapobiegawczo przed zabiegiem mogącym wywołać uwolnienie histaminy.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na klemastynę, inne leki o podobnej budowie chemicznej (np. chlorfeniramina, difenhydramina) lub na jakąkolwiek substancję pomocniczą preparatu. Nie stosować w trakcie leczenia inhibitorami MAO.

Środki ostrożności
Nie należy stosować u pacjentów z nietolerancją fruktozy. Ostrożnie stosować u pacjentów z jaskrą z wąskim kątem przesączania, ze zwiększonym ciśnieniem śródgałkowym, niedrożnością odźwiernikowo-dwunastniczą, wrzodem trawiennym utrudniającym pasaż jelitowy, objawowym rozrostem gruczołu krokowego lub zatrzymaniem moczu z innych przyczyn (np. niedrożność szyi pęcherza moczowego), astmą oskrzelową, nadczynnością gruczołu tarczowego, chorobami układu krążenia, nadciśnieniem tętniczym, a także u pacjentów w podeszłym wieku (zaleca się zmniejszenie dawki). Ze względu na zawartość alkoholu ostrożnie stosować u pacjentów z grup wysokiego ryzyka (z chorobą wątroby, padaczką, chorobą alkoholową oraz u dzieci).

Ciąża i okres karmienia piersią
W ciąży stosować jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Nie stosować w okresie karmienia piersią.

Działanie niepożądane
Obserwowano uspokojenie, senność, zaburzenia koordynacji, zmęczenie, splątanie, niepokój, nadmierne pobudzenie (zwłaszcza u dzieci). Rzadko występuje suchość błony śluzowej jamy ustnej, zgaga, nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, zaparcia. Ponadto obserwowano osłabienie, ból i zawroty głowy, drżenia, bezsenność, zaburzenia widzenia, szumy uszne, drgawki, brak łaknienia, hipotonię (zwłaszcza u osób w podeszłym wieku), zaburzenia rytmu serca, zaburzenia hematologiczne, trudności w oddawaniu moczu (z zatrzymaniem moczu włącznie), wysypkę skórną.

Interakcje
Inhibitory MAO nasilają działanie cholinolityczne klemastyny. W skojarzeniu z lekami nasennymi (m.in. barbituranami), trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, lekami przeciparkinsonowskimi nasila się działanie hamujące na o.u.n. (unikać łącznego stosowania). Klemastyna nasila działanie alkoholu.

Dawkowanie
We wstrząsie anafilaktycznym i obrzęku naczynioruchowym: dożylnie lub domięśniowo 2 mg 2 razy na dobę (rano i wieczorem). Zapobiegawczo przed zabiegiem mogącym wywołać uwalnianie histaminy: dożylnie 2 mg bezpośrednio przed zabiegiem.
Przed podaniem dożylnym należy rozcieńczyć zawartość ampułki 0,9% roztworem NaCl lub 5% roztworem glukozy (w stosunku 1:5) i wstrzykiwać powoli (2-3 min).

Uwagi
Podczas leczenia nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych, obsługiwać maszyn ani pić alkoholu. Podobnie jak inne leki przeciwhistaminowe lek należy odstawić na kilka dni przed wykonaniem testów skórnych.

5. Diazepam Relanium^® roztwór do wstrz.: (10 mg/2 ml

Sedativum, antiepilepticum, anxiolyticum

Skład 1 amp. 2 ml zawiera 10 mg diazepamu.

Działanie
Pochodna benzodiazepiny. Diazepam działa przeciwlękowo, przeciwdrgawkowo i miorelaksacyjnie. Wykazuje niewielki wpływ na wegetatywny układ nerwowy. Roztwór do wstrzykiwań przeznaczony jest przede wszystkim do stosowania w stanach nagłych. Po podaniu domięśniowym diazepamu wchłanianie jest całkowite. Diazepam i jego metabolity wiążą się z białkami osocza w 98%, przenikają przez barierę krew-mózg oraz przez łożysko i do mleka matki. Okres półtrwania po podaniu dożylnym jest dwufazowy - pierwsza faza polega na intensywnej i szybkiej dystrybucji, druga - na przedłużonej eliminacji (okres półtrwania do 48 h). Diazepam i jego metabolity są wydalane głównie z moczem. Wielokrotne podawanie leku prowadzi do kumulacji w organizmie diazepamu i jego metabolitów. Okres półtrwania diazepamu może ulec wydłużeniu u noworodków, pacjentów w wieku podeszłym oraz u osób z chorobami wątroby. Po podaniu domięśniowym wchłanianie diazepamu może być zmienne, szczególnie z mięśni pośladkowych (preparat można podawać tą drogą tylko w przypadkach, gdy podanie doustne lub dożylne jest niemożliwe lub niezalecane).

Wskazania
Ostre stany lękowe, niepokój psychoruchowy. Stany zwiększonego napięcia mięśniowego. Premedykacja przed różnymi zabiegami diagnostycznymi i chirurgicznymi. Stany padaczkowe.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na benzodiazepiny lub którykolwiek ze składników preparatu. Miastenia. Ciężka przewlekła niewydolność oddechowa, szczególnie w stadium zaostrzenia. Zespół bezdechu sennego. Ciężka niewydolność wątroby. Fobie oraz natręctwa. Przewlekłe psychozy.

Środki ostrożności
Diazepam w postaci roztworu do wstrzykiwań przeznaczony jest do stosowania w stanach nagłych. Długotrwale podawanie nie jest wskazane, ponieważ pozbawia lekarza optymalnej możliwości skutecznego działania w stanach nagłych, w związku z tym celowość przedłużonego leczenia należy starannie rozważyć, biorąc pod uwagę potencjalne korzyści i ryzyko dla pacjenta. W czasie dożylnego podawania preparatu należy zachować szczególną ostrożność i przestrzegać czasu wstrzykiwania określonej dawki. Szczególną ostrożność należy zachować, stosując diazepam u pacjentów ze zmianami organicznymi mózgu (miażdżyca), niewydolnością krążeniowo-oddechową, nawet o umiarkowanym nasileniu (należy uważnie kontrolować reakcje pacjenta na podany preparat). U pacjentów z przewlekłą niewydolnością układu oddechowego lub wątroby, a także z przerostem gruczołu krokowego należy stosować zmniejszone dawki. Diazepam nie powinien być stosowany w monoterapii u pacjentów z depresją lub w stanach lękowych związanych z depresją (ryzyko ujawnienia się skłonności samobójczych). U osób w podeszłym wieku i ogólnie osłabionych, diazepam należy stosować bardzo ostrożnie (szczególnie podczas podawania dożylnego). Szczególnie ostrożnie należy stosować benzodiazepiny u pacjentów z uzależnieniem od leków lub alkoholu; nie wolno stosować benzodiazepin u pacjentów znajdujących się pod wpływem alkoholu. Preparat zawiera 15 mg alkoholu benzylowego w 1 mI, który może spowodować nieodwracalne uszkodzenia u noworodków, szczególnie u wcześniaków - należy rozważyć zastosowanie preparatu w tej grupie pacjentów i stosować tylko w przypadkach, gdy inne leki są nieskuteczne. Preparat zawiera 100 mg etanolu w 1 mI - należy wziąć to pod uwagę podczas stosowania u kobiet ciężarnych lub karmiących piersią, dzieci i u osób z grup wysokiego ryzyka, takich jak pacjenci z chorobą wątroby lub z padaczką.

Ciąża i okres karmienia piersią
Nie zaleca się stosowania diazepamu u kobiet w ciąży, szczególnie podczas I i III trymestru. Lek może spowodować wystąpienie niedociśnienia tętniczego, hipotermii i niewydolności oddechowej u noworodka. Preparat można stosować jedynie w przypadku, gdy korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu. Diazepam przenika do mleka kobiecego i nie należy go stosować w okresie karmienia piersią.

Działanie niepożądane
Po podaniu dożylnym, szczególnie w przypadkach wstrzyknięcia preparatu do cienkiej żyły, mogą wystąpić miejscowe działania niepożądane w postaci zapalenia żyły lub zakrzepicy. Po szybkim podaniu dożylnym może wystąpić bezdech oraz obniżenie ciśnienia tętniczego. Wykonywanie wstrzyknięć z odpowiednią szybkością oraz ułożenie pacjenta w pozycji leżącej podczas podawania diazepamu pozwala na wyeliminowanie tych działań niepożądanych. Po podaniu domięśniowym może wystąpić ból i zaczerwienienie, a sporadycznie tkliwość w miejscu podania. Zmęczenie, senność, osłabienie mięśni występują na początku leczenia i przemijają w trakcie dalszego leczenia - wystąpienie tych działań niepożądanych jest związane z zastosowaną dawką. Długotrwałe stosowanie diazepamu, nawet w dawkach terapeutycznych, może prowadzić do rozwinięcia się fizycznego i psychicznego uzależnienia. Sporadycznie odnotowywano: splątanie, niepamięć, depresję, zaburzenia widzenia, niewyraźną mowę, ból i zawroty głowy, drżenia, zahamowanie ruchowe, ataksję, suchość w jamie ustnej, nudności, zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, zaparcia, niedociśnienie tętnicze, zmiany wartości tętna, zaburzenia krążenia, zmiany w obrazie krwi, zmiany skórne. W bardzo rzadkich przypadkach odnotowywano zwiększenie aktywności aminotransferaz i zasadowej fosfatazy, żółtaczkę oraz zatrzymanie czynności serca. Pacjenci w podeszłym wieku są szczególnie wrażliwi na leki działające hamująco na o.u.n. - u tych osób mogą wystąpić stany dezorientacji, szczególnie w przypadku współistnienia organicznych zmian w mózgu. Mogą wystąpić reakcje paradoksalne, tj. niepokój, pobudzenie, drażliwość, agresywność, urojenia, koszmary nocne, omamy, psychozy i inne zmiany w zachowaniu. Po zastosowaniu preparatu mogą ujawnić się istniejące wcześniej stany depresyjne. Pacjenci w podeszłym wieku oraz osoby z niewydolnością wątroby są szczególnie podatni na wymienione działania niepożądane - u osób tych należy rozważyć celowość kontynuacji leczenia preparatem, a w przypadku nasilonych działań niepożądanych należy zaprzestać jego stosowania.

Interakcje
Podawanie diazepamu i środków działających hamująco na o.u.n. (przeciwdrgawkowych, przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych, anksjolitycznych, uspokajających, nasennych, znieczulających, opioidowych leków przeciwbólowych oraz przeciwhistaminowych o działaniu uspokajającym) powoduje nasilenie polekowego działania uspokajającego - podczas stosowania tego typu połączeń leków nie można wykluczyć wystąpienia zaburzeń ośrodka oddechowego oraz układu krążenia (pacjenci w podeszłym wieku wymagają zachowania szczególnej ostrożności). Jeżeli zachodzi konieczność podania diazepamu z opioidowymi lekami przeciwbólowymi, diazepam powinien być podany jako ostatni. Podczas stosowania diazepamu i leków przeciwpadaczkowych mogą wystąpić nasilone działania niepożądane oraz toksyczność, szczególnie gdy stosowana jest hydantoina lub barbiturany, lub wszystkie te leki jednocześnie (stosowanie takiego leczenia skojarzonego wymaga zachowania szczególnej ostrożności). Wykazano, że cymetydyna, fluwoksamina, fluoksetyna, omeprazol stosowane łącznie z benzodiazepinami zmniejszają klirens benzodiazepin i mogą nasilać ich działanie. Ryfampicyna natomiast zwiększa klirens benzodiazepin. Stwierdzono również, że diazepam wpływa na proces eliminacji fenytoiny. Alkohol nasila działanie uspokajające diazepamu.

Dawkowanie
Ostre stany lękowe, niepokój psychoruchowy: dorośli - zwykle 2-20 mg dożylnie lub domięśniowo. Stany zwiększonego napięcia mięśniowego: dorośli - 10 mg 1-2 razy na dobę dożylnie lub domięśniowo. Premedykacja przed różnymi zabiegami diagnostycznymi i chirurgicznymi: dorośli - 10-15 mg domięśniowo 30 min przed zabiegiem lub 5-10mg powoli dożylnie bezpośrednio przed zabiegiem. Stany padaczkowe: dorośli - początkowo dożylnie 10-20 mg; dzieci - 5-10 mg. W razie potrzeby wstrzyknięcie można powtórzyć po upływie 30 min lub podać preparat w dożylnym wlewie kroplowym - 100 mg w 500 mI roztworu 0,9% NaCI lub 5% glukozy - z szybkością 40 mI/h. Maksymalna dawka dobowa nie powinna przekraczać 80-120 mg.
Podawanie dożylne (tylko gdy potrzebne jest szybkie działanie, np. drgawki oraz w premedykacji) - preparat podaje się bez rozcieńczania powoli z szybkością 0,5-1 mI (2,5-5 mg) na minutę. Preparatu nie należy wstrzykiwać do cienkich żył; zachować ostrożność, aby nie wstrzyknąć preparatu pozanaczyniowo. W dożylnym wlewie kroplowym - preparat podaje się po rozcieńczeniu 2 mI (10 mg) w co najmniej 50 mI 0,9% roztworu NaCI lub 5% roztworu glukozy. Preparat należy wprowadzić strzykawką do całej porcji rozcieńczalnika, szybko wymieszać i natychmiast podawać. Najczęściej stosuje się 100mg (10 amp. 2 mI) rozcieńczone w 500 mI 0,9% NaCl lub 5% glukozy. Podawać z szybkością 40 mI/h. Domięśniowo preparat wstrzykiwać głęboko w duże grupy mięśni.

Uwagi
Jeżeli diazepam jest stosowany dożylnie długotrwale, nie zaleca się natychmiastowego odstawienia preparatu, lecz stopniowe zmniejszanie dawek, aby zapobiec wystąpieniu objawów odstawiennych. Zaleca się ułożenie pacjenta na plecach w czasie wstrzyknięcia preparatu i pozostawienie go w tej pozycji przez co najmniej 1 h po podaniu preparatu. Podczas stosowania preparatu oraz przez 24 h po jego zastosowaniu nie należy prowadzić pojazdów i obsługiwać urządzeń mechanicznych, a także spożywać alkoholu

6. Epinephrine bitartrate Injectio Adrenalini 0,1% roztwór do wstrz.: (1 mg/ml)

  

Skład
1 ampułka (1 ml) zawiera 1 mg epinefryny.

Działanie
Epinefryna jest naturalnym hormonem należącym do amin katecholowych, wytwarzanym w części rdzennej kory nadnerczy. Wykazuje działanie sympatykomimetyczne, bezpośrednio pobudzając zarówno receptory α-, jak i β-adrenergiczne. Wyraźny wpływ na receptory α widoczny jest szczególnie wobec naczyń krwionośnych. Powoduje ich skurcz, a w konsekwencji podniesienie ciśnienia tętniczego. Przyspiesza czynność serca i zwiększa pojemność minutową, w nieznaczny sposób wpływając na rozszerzenie naczyń wieńcowych (działanie dwufazowe: najpierw je zwęża, aby następnie rozszerzyć). Rozszerza też źrenicę i oskrzela; przyspiesza oddychanie. Hamuje perystaltykę jelit, wydzielanie soków trawiennych i śliny, obniża napięcie mięśni gładkich. Przyspiesza glikogenolizę, zwiększając stężenie glukozy w krwi. Podana w małej dawce działa głównie miejscowo kurcząc naczynia i anemizując otaczające tkanki. Przenika przez barierę łożyska. Jej działanie po podaniu dożylnym jest bardzo szybkie, ale krótkotrwałe - szybko ulega utlenieniu i rozkładowi. T_0,5 wynosi około 2-3 min. Po podaniu podskórnym działa powoli, po domięśniowym - nieco szybciej.

Wskazania
Stan astmatyczny, dychawica oskrzelowa w stanie zaostrzenia, wstrząs anafilaktyczny, zatrzymanie czynności serca, zespoły MAS. Uogólniona pokrzywka i obrzęki alergiczne oraz naczynioworuchowe. Miejscowo wykorzystywana jest głównie w laryngologii, okulistyce, stomatologii i w drobnych zabiegach chirurgicznych dla uzyskania anemizacji tkanek.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na lek, phaeochromocytoma, częstoskurcz napadowy, niewydolność wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, nadczynność tarczycy, przewlekłe serce płucne, nasilona miażdżyca naczyń, gruczolak prostaty z zastojem moczu, jaskra z wąskim kątem przesączania. Ostrożnie stosuje się w niewydolności nerek, u chorych z cukrzycą i hiperkaliemią oraz hiperkalcemią.

Działanie niepożądane
Stany niepokoju, dreszcze, bóle i zawroty głowy, bladość, tachykardia, częstoskurcz, zaburzenia oddychania, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, rzadziej: hiperurykemia i hiperglikemia. Rzadko obserwowano nadwrażliwość na adrenalinę mogącą powodować zaburzenia oddychania do skurczu oskrzeli włącznie. Zatrucie lekiem prowadzi do częstoskurczu i w konsekwencji do migotania przedsionków i komór. Miejscowo : razem z innymi środkami może prowadzić do martwicy.

Interakcje
Łacznie z wziewnymi środkami wprowadzającymi do znieczulenia może prowadzić do zaburzeń rytmu serca z migotaniem komór włącznie. Trójpierścieniowe środki przeciwdepresyjne i guanetydyna nasilają jej działanie. Osłabia działanie doustnych środków przeciwcukrzycowych. Wykazuje antagonizm w stosunku do środków α-adrenolitycznych.

Dawkowanie
Dorośli: podskórnie: jednorazowo 0,1-1 ml 0,1% roztworu; domięśniowo: jednorazowo 0,5 ml 0,1% roztworu (podaną dawkę można powtórzyć po 20-30 min); dożylnie: wyjątkowo w stężeniu 1:100 000 w 0,9% roztworze NaCl; dosercowo i dotchawiczo: 0,3-0,7-1,0 ml roztworu 0,01%. Dzieci: podskórnie lub domięśniowo: do 3 m.ż. - 0,05-0,1 ml jednorazowo, 4 m.ż.-14 lat - 0,2-0,3 ml jednorazowo, 15-18 lat - 0,4 ml jednorazowo. Dawki maksymalne wg FP IV: podjęzykowo: jednorazowo - 2 mg; dobowo - 5 mg, podskórnie/domięśniowo: jednorazowo - 1 mg; dobowo - 3 mg, dożylnie: jednorazowo - 0,2 mg; dobowo - 0,6 mg.

7. Flumazenil Anexate^®  roztwór do wstrz.: (500 µg/5 ml)

Antidotum 

Skład: 1 ampułka 5 ml zawiera 0,5 mg flumazenilu.

Działanie
Imidazobenzodiazepina, wybiórczy i kompetycyjny antagonista receptorów benzodiazepinowych. Szybko znosi nasenne i uspokajające działanie agonistów tych receptorów. T_0,5 w fazie dystrybucji wynosi 6-11 minut; w fazie eliminacji - 40-80 minut. Przenika przez barierę łożyska i do mleka matki. Nie wpływa na farmakokinetykę benzodiazepin.

Wskazania
Całkowite lub częściowe znoszenie sedatywnego działania benzodiazepin. Preparat może być stosowany w anestezjologii w celu wyprowadzania pacjenta ze znieczulenia ogólnego, wywołanego lub podtrzymywanego benzodiazepinami, zniesienia sedatywnego działania benzodiazepin, stosowanych w krótkotrwałych zabiegach diagnostycznych i terapeutycznych oraz w intensywnej terapii w celu przywrócenia świadomości i czynności oddechowej.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na flumazenil, benzodiazepiny lub inne składniki preparatu. Nie należy stosować u pacjentów, u których benzodiazepiny podano w związku z leczeniem stanu zagrażającego życiu (np. kontrola ciśnienia śródczaszkowego, stan padaczkowy), u pacjentów z padaczką leczonych przewlekle benzodiazepinami (ryzyko drgawek), w leczeniu uzależnienia od benzodiazepin oraz leczeniu utrzymujących się objawów zespołu odstawienia benzodiazepin. W sytuacji mieszanego zatrucia benzodiazepinami i trójpierścieniowymi lub czteropierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, działanie toksyczne leków przeciwdepresyjnych może być maskowane przez wpływ benzodiazepin. Jeżeli występują objawy cieżkiego zatrucia ze strony układu autonomicznego (antycholinergiczne), obajwy neurologiczne (zaburzenia motoryczne) lub objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego, to należy podawać flumazenil w celu zniesienia działania benzodiazepin.

Środki ostrożności
Ze względu na krótki czas działania flumazenilu i potencjalną konieczność podawania kolejnych dawek leku, pacjent powinien pozostawać pod ścisłym nadzorem do czasu ustąpienia wsystkich działań ośrodkowych benzodiazepin. Ostrożnie stosować u pacjentów w podeszłym wieku, z niewydolnością wątroby lub u pacjentów otrzymujących benzodiazepiny, którzy doznali urazu głowy (ryzyko drgawek lub zaburzeń przepływu mózgowego). Dzieciom lek należy podawać wyłącznie w przypadku, gdy przewidywane korzyści przewyższają potencjalne ryzyko.

Ciąża i okres karmienia piersią
Lek stosuje się w I trymestrze ciąży jedynie w przypadku, gdy jest to bezwzględnie konieczne. W okresie karmienia piersią podanie leku nie jest przeciwwskazane w nagłych przypadkach.

Działanie niepożądane
Sporadycznie mogą wystąpić nudności i wymioty. Obserwowano nagłe zaczerwienienie twarzy. Zbyt szybkie wybudzenie pacjenta może spowodować stan pobudzenia, niepokoju lub lęku. Bardzo rzadko występowały drgawki, szczególnie u pacjentów z padaczką lub ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby, zwłaszcza po długotrwałym leczeniu benzodiazepinami lub w przypadku przedawkowania leków. Podczas wybudzania pacjentów poddawanych intensywnej terapii może nastąpić przemijające podwyższenie ciśnienia tętniczego i przyspieszenie czynności serca. U pacjentów leczonych bezodiazepinami może wystąpić zespół odstawienia benzodiazepin.

Interakcje
Flumazenil blokuje działanie agonistów receptorów benzodiazepinowych, takich jak zopiklon. Nie obserwowano interakcji flumazenilu z innymi lekami działającymi hamująco na o.u.n., jednak szczególnie ostrożnie preparat należy stosować w przypadkach celowego przedawkowania, ponieważ toksyczne działanie innych leków psychotropowych (zwłaszcza trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych) może nasilać się wraz z osłabieniem działania benzodiazepin. Jednoczesne stosowanie opioidów, w okresie pooperacyjnym, może nasilać działania niepożądane (wymioty, nudności). Podczas jednoczesnego stosowania z preparatami blokującymi przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, flumazenil należy podać po ustąpieniu efektu zwiotczającego.

Dawkowanie
Podanie preparatu powinien nadzorować doświadczony lekarz. Lek można stosować w czasie innych działań resuscytacyjnych.
Dożylnie w powolnym wstrzyknięciu lub we wlewie kroplowym. Dorośli: zaleca się wstrzyknięcie dożylne dawki 200 µg w ciągu 15 sekund; jeżeli w ciągu 60 sekund nie zostanie osiągnięty pożądany stan świadomości pacjenta, można podać drugą dawkę - 100 µg; w razie potrzeby dawkę tę można powtarzać co 60 sekund, aż do osiągnięcia całkowitej dawki maksymalnej 1 mg (w intensywnej terapii do 2 mg); zwykle całkowita dawka wynosi 300-600 µg; w nawracającej senności należy podać we wlewie dożylnym 100-400 µg/h, szybkość wlewu ustala się indywidualnie, zależnie od stopnia przytomności. Jeżeli wystąpią nieoczekiwane objawy lub nadmierne pobudzenie pacjenta można podać we wlewie dożylnym diazepam lub midazolam, dawkę należy ustalić indywidualnie. Jeżeli pomimo podawania leku nie następuje istotna poprawa świadomości lub czynności oddechowej to należy przypuszczać, że przyczyną tego stanu nie jest działanie benzodiazepin.

Uwagi
Przez co najmniej 24 h po podaniu preparatu, ze względu na możliwość nawrotu działania benzodiazepin, nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych, obsługiwać urządzeń mechanicznych w ruchu i wykonywać czynności wymagających sprawności fizycznej i umysłowej.

8. Furosemidum  Furosemide (roztwór do wstrz.: 20 mg/2 ml)

Salureticum

Skład
1 ampułka zawiera 20 mg furosemidu.

Działanie
Lek moczopędny z grupy diuretyków pętlowych. Hamuje resorpcję zwrotną jonu chlorkowego w ramieniu wstępującym pętli nefronu, nasilając wydalanie sodu. Zwiększa wydalanie potasu, wapnia, magnezu oraz fosforanów. Zmniejsza wydalanie kwasu moczowego. Obniża ciśnienie krwi oraz zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych. Po podaniu dożylnym początek działania moczopędnego występuje w ciągu 5 min, osiąga maksimum po 20-60 min i utrzymuje około 2 h. Po podaniu domięśniowym początek działania występuje po 30 min. Wiązanie z białkami osocza wynosi około 95%. Furosemid jest wydalany głównie w postaci niezmienionej. T_0,5 we krwi wynosi 1-1,5 h i może ulec wydłużeniu u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby. Przenika przez barierę łożyska i do mleka matki.

Wskazania
Obrzęki związane z zastoinową niewydolnością krążenia, marskością wątroby i chorobami nerek, gdy wskazane jest zastosowanie leków moczopędnych o silnym i szybkim działaniu. Przełom nadciśnieniowy ze współistniejącym obrzękiem płuc lub niewydolnością nerek (furosemid można stosować z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi). Hiperkalcemia (furosemid stosowany jest łącznie z izotonicznym roztworem chlorku sodu w celu zwiększenia diurezy i eliminacji jonów wapniowych).

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na składniki preparatu lub sulfonamidy. Bezmocz, zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Stany przedśpiączkowe spowodowane marskością wątroby. Noworodki (ryzyko wystąpienia przetrwałego przewodu tętniczego).

Środki ostrożności
U pacjentów z niewydolnością nerek w przypadku nasilenia azotemii i skąpomoczu należy przerwać leczenie preparatem. Przed rozpoczęciem leczenia należy wykluczyć przerost gruczołu krokowego lub zaburzenia oddawania moczu (podczas leczenia furosemidem istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia ostrego zatrzymania moczu). Nadmierne odwodnienie może spowodować zapaść sercowo-naczyniową i zwiększać częstość występowania powikłań zatorowo-zakrzepowych. Pacjenci z marskością wątroby rozpoczynający leczenie furosemidem powinni być hospitalizowani; w celu zapobiegania hipokalemii i zasadowicy metabolicznej, podczas leczenia furosemidem, należy podawać preparaty chlorku potasu lub leki moczopędne oszczędzające potas (np. antagoniści aldosteronu). U pacjentów z marskością wątroby, leczonych jednocześnie ACTH lub kortykosteroidami działającymi ogólnoustrojowo, w przypadku gwałtownego odwodnienia lub przy niedostatecznej podaży elektrolitów może zwiększyć się ryzyko hipokaliemii. U pacjentów z ciężką niewydolnością nerek, stosujących furosemid, częściej występują uszkodzenia słuchu objawiające się dzwonieniem lub szumem w uszach oraz niedosłuchem, które zwykle przemijajają po odstawieniu preparatu. U pacjentów z cukrzycą furosemid może nasilić jej objawy, a u pacjentów z cukrzycą utajoną może przyspieszyć jej ujawnienie.
Ciąża i okres karmienia piersią
Bezpieczeństwo stosowania w ciąży: kategoria C. Lek może być stosowany w ciąży wyłącznie w przypadku, gdy przewidywane korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu, stosować krótkotrwale. Ostrożnie stosować w okresie karmienia piersią - furosemid przenika do mleka matki, może hamować laktację.

Działanie niepożądane
Mogą wystąpić działania niepożądane ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, zaparcie, biegunka, ból brzucha, podrażnienie żołądka, brak łaknienia, żółtaczka), o.u.n. (szumy uszne, ból i zawroty głowy, niewyraźne widzenie, widzenie na żółto, parestezje), układu krwiotwórczego (anemia, anemia hemolityczna, trombocytopenia, leukopenia) oraz reakcje nadrażliwości (złuszczajace zapalenie skóry, plamica, rumień wielopostaciowy, pokrzywka, wysypka, nadwrażliwość na światło, świąd, śródmiąższowe zapalenie nerek, zapalenie naczyń). W przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości leczenie preparatem należy przerwać. Ponadto mogą wystąpić: hipotonia ortostatyczna, odwodnienie znacznego stopnia, hipowolemia, hiponatremia, hipokaliemia, hiapokalcemia, hipermagnezemia, hiperglikemia, glikozuria, uczucie niepokoju, osłabienie, zwiększenie stężenia kwasu moczowego i mocznika we krwi, gorączka, częstomocz, zahamowanie laktacji. Podczas leczenia furosemidem mogą nasilić się objawy tocznia rumieniowatego. Rzadko obserwowano: anemię aplastyczną, agranulocytozę. Sporadycznie podczas długiego stosowania może wystapić ostre zapalenie trzustki.

Interakcje
Leki moczopędne oszczędzające potas i inhibitory anhydrazy węglanowej nasialają działanie furosemidu. Spironolakton, triamteren, amilorid, kortykosteroidy działające ogólnoustrojowo, kortykotropina i amfoterycyna B zwiększają ryzyko wystąpienia hipokaliemii. Hipokaliemia spowodowana stosowaniem furosemidu nasila toksyczne działanie glikozydów naparstnicy i zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca zagrażających życiu. Furosemid zmienia czas trwania blokady nerwowo-mięśniowej wywołanej przez leki zwiotczające mięśnie szkieletowe (np. tubokuraryna). Może osłabiać naczynioskurczowe działanie amin katecholowych. Zwiększa stężenie litu we krwi (nie zaleca się łącznego podawania obu leków; w przypadku konieczności równoczesnego stosowania pacjenta należy hospitalizować i kontrolować stężenie litu we krwi). Osłabia działanie insuliny i doustnych leków przeciwcukrzycowych. Furosemid nasila działanie innych leków przeciwnadciśnieniowych. Nasila działanie salicylanów, co może prowadzić do zatrucia. Nasila ototoksyczne działanie antybiotyków aminoglikozydowych, kwasu etakrynowego i innych leków o działaniu ototoksycznym. Stosowany jednocześnie z antybiotykami, które działają nefrotoksycznie zwiększa ich nefrotoksyczność. Leki z grupy NLPZ osłabiają działanie furosemidu; jednoczesne stosowanie furosemidu i NLPZ zwiększa ryzyko wystąpienia ostrej niewydolności nerek. Fenytoina i jej pochodne stosowane przez dłuższy czas osłabiają działanie furosemidu. Alkohol etylowy, barbiturany, narkotyczne leki przeciwbólowe nasilają hipotonię ortostatyczną.

Dawkowanie
Domięśniowo lub dożylnie. Dorośli. W obrzękach związanych z zastoinową niewydolnością krążenia, marskością wątroby i chorobami nerek: jednorazowo 20-40 mg, z szybkością nie większą niż 4 mg/min, w razie potrzeby dawkę 20 mg należy powtarzać co 2 h do uzyskania odpowiedniego efektu leczniczego (jeśli wskazane jest podanie większej dawki, lek podawać we wlewie dożylnym); w obrzęku płuc: początkowo 40 mg dożylnie, po 0,5 h można podać kolejną dawkę 40-80 mg. W przełomie nadciśnieniowym: u pacjentów z prawidłową czynnością nerek - 40-80 mg łącznie z innym lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze krwi; u pacjentów ze współistniejącym obrzękiem płuc lub ostrą niewydolnością nerek - 100-200 mg. W hiperkalcemii: dożylnie 80-100 mg co 2-12 h przez 24 h, łącznie z izotonicznym roztworem chlorku sodu; wskazane jest uzupełnianie niedoboru potasu związanego z leczeniem furosemidem. Maksymalna dawka dobowa dla dorosłych wynosi 6 g. Furosemid w postaci iniekcji należy stosować krótkotrwale. U pacjentów w podeszłym wieku furosemid jest wolniej eliminowany z organizmu, co może wymagać zmiany dawkowania. U niemowląt i dzieci: 0,5-1,5 mg/kg mc./dobę; maksymalna dawka dobowa, niezależnie od masy ciała dziecka, wynosi 20 mg. W ostrej i przewlekłej niewydolności nerek dawkę należy zwiększyć do 80-120 mg/dobę.

Uwagi
W trakcie leczenia należy często kontrolować we krwi stężenie elektrolitów (szczególnie potasu, wapnia i magnezu), kreatyniny, mocznika, wskaźniki równowagi kwasowo-zasadowej oraz u pacjentów z cukrzycą stężenie glukozy we krwi i w moczu. Podczas stosowania leku mogą wystąpić objawy ograniczające sprawność psychofizyczną i zdolność prowadzenia pojazdów.

9. Glucagon hydrochloride GlucaGen^® 1 mg HypoKit (proszek i rozp. do przyg.

roztw. do wstrz.: (1 mg) 1 fiolka + rozp.+ 1 strzyk.

Diagnosticum, antidotum, hormonum

Skład 1 fiolka zawiera 1 mg liofilizowanego glukagonu.

Działanie
Otrzymywany metodą rekombinacji genetycznej glukagon - hormon polipeptydowy produkowany i wydzielany w organizmie z komórek α wysp trzustkowych. Antagonista insuliny, wykazuje szybkie i silne działanie hiperglikemizujące. Pobudza glikogenolizę i glukoneogenezę. W większych dawkach działa na mięsień sercowy chrono- i inotropowo dodatnio. Zwiększa przepływ wieńcowy, pozostając bez wpływu na obwodowy opór naczyniowy. Działanie natriuretyczne może przyczyniać się w przypadkach niewydolności krążenia do pożądanej diurezy. Inny, niż poprzez β-receptory adrenergiczne, mechanizm działania na mięsień sercowy uzasadnia możliwość wykorzystywania leku w przypadkach zatrucia β-blokerami. Głównym miejscem metabolizmu hormonu jest nerka. Wątroba odgrywa w katabolizmie glukagonu mniejszą rolę. T_0,5 po podaniu dożylnym wynosi 10 min. Efekt terapeutyczny w hipoglikemii wywołanej insuliną występuje po 10 min. i trwa około 20-30 min. Lek jest skuteczny w zwalczaniu hipoglikemii tylko w przypadkach, gdy zapasy glikogenu w wątrobie są wystarczające. Z tego powodu działanie glukagonu może być niewystarczające u chorych głodujących, cierpiących na niedoczynność kory nadnerczy lub w przypadku nawracających wielokrotnie hipoglikemii.

Wskazania
Leczenie hipoglikemii u chorych na cukrzycę.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na składniki preparatu. Feochromocytoma. Ostrożnie stosować u pacjentów z glucagonomą i insulinomą (wyspiakiem trzustki).

Działanie niepożądane
Niekiedy mogą wystąpić nudności i wymioty (działanie hamujące perystaltykę). Bardzo rzadko objawy nadwrażliwości na preparat.

Interakcje
Nie stwierdzono istotnych klinicznie interakcji z lekami innymi niż insulina, wobec której działa antagonistycznie.

Dawkowanie
Dorośli: 1 mg podskórnie, domięśniowo. Dzieci: 10-20 µg/kg m.c. W przypadku braku reakcji w ciągu 10-15 minut konieczne jest podanie dożylne roztworu glukozy. Po odzyskaniu świadomości przez chorego należy podać doustnie węglowodany w celu odtworzenia zapasu glikogenu wątrobowego i uniknięcia kolejnego niedocukrzenia.

10. Glucosum 20% roztwór i.v.: (200 mg/ml); 40% roztwór i.v.: (400 mg/ml)

Infundibilium, nutriens

Skład
100 ml roztworu zawiera 20 g lub 40 g glukozy.

Działanie
Hipertoniczny w stosunku do krwi roztwór glukozy do podawania parenteralnego. Glukoza stanowi główny substrat przemian energetycznych w organizmie, jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich tkanek organizmu, szczególnie tych, które są uzależnione od jej bezpośredniego metabolizmu, jak np. tkanka nerwowa. Uczestnicząc w glukoneogenezie wymaga odpowiedniej podaży insuliny, co w pewnych stanach chorobowych ogranicza jej stosowanie. W roztworach powyżej 15% wymaga podawania do dużych naczyń, gdyż w wysokich stężeniach ma działanie drażniące na żyły obwodowe spowodowane wysoką hiperosmicznością roztworu. Może również zwiększać diurezę przez działanie osmotyczne, jeżeli podaż przekracza szybkość utylizacji glukozy (maksymalnie 0,75 g/kg/h). W okresie bezpośrednio po operacjach często obserwowana jest zmniejszona tolerancja glukozy. Przy nagłym przerwaniu wlewu hipertonicznej glukozy może dochodzić do wtórnej hipoglikemii. 100 ml preparatu 20% dostarcza 80 kcal (334,5 kJ), osmolarność wynosi 1114 mosmol/l. 100 ml preparatu 40% dostarcza 160 kcal (669 kJ), osmolarność wynosi 2228 mosmol/l.

Wskazania
Hipoglikemia, źródło węglowodanów w żywieniu pozajelitowym całkowitym i częściowym, krótkotrwałe podwyższenie wartości energetycznej podawanych płynów.

Przeciwwskazania
Hiperglikemia, hiperosmia, odwodnienie hipotoniczne, przewodnienie, hipokaliemia. W stężeniach powyżej 15% nie podawać do naczyń obwodowych.

Działanie niepożądane
Preparat podawany jako jedyny płyn prowadzi do hipoosmolarności, dyselekrolitemii. Podawany w stężeniach powyżej 15% do naczyń obwodowych wywołuje miejscowe zmiany zakrzepowo-zapalne. Może powodować diurezę osmotyczną, hiperglikemię, glikozurię, a po przerwaniu wlewu wtórną hipoglikemię. Roztwory powyżej 15% wykazują działanie miejscowo drażniące, co może być przyczyną rozwoju zmian zapalnych, bolesności w miejscu wstrzyknięcia.

Interakcje
Nie podawać w połączeniu z: aminofiliną, barbituranami, erytromycyną, hydrokortyzonem, warfaryną, kanamycyną, sulfonamidami, witaminą B₁₂.

Dawkowanie
Roztwory powyżej 15% - we wlewach do naczyń centralnych. Zapotrzebowanie dobowe na węglowodany wynosi zazwyczaj 1,5-3,0 g/kg m.c. i jest uzależnione od zapotrzebowania energetycznego organizmu, stanu nawodnienia i stężenia elektrolitów krwi.

Uwagi
Podczas stosowania roztworu należy kontrolować skład elektrolitowy krwi, wskaźniki stopnia nawodnienia oraz okresowo glikemię.

11. Glyceryl trinitrate Nitracor roztwór do wstrz.: (10 mg/5 ml)

Vasodilatans coronaria

Skład
1 ampułka zawiera 10 mg w 5 ml triazotanu glicerolu (nitrogliceryny).

Działanie
Lek o silnym i krótkotrwałym działaniu rozkurczającym na mięśnie gładkie, głównie naczyń krwionośnych. Nitrogliceryna powoduje: rozszerzenie naczyń krwionośnych układu żylnego, przez co zmniejsza się ciśnienie napełniania serca, zmniejsza obciążenie wstępne i ciśnienie późnorozkurczowe lewej komory oraz ciśnienie w tętnicy płucnej; zmniejszenie oporu obwodowego i obciążenia następczego, przez co zmniejsza się praca i wydatek energetyczny mięśnia sercowego; zmniejszenie oporu przepływu wieńcowego, zwiększenie przepływu wieńcowego (może też powodować korzystną redystrybucję przepływu wieńcowego do strefy podwsierdziowej) i rozszerzenie naczyń wieńcowych; zmniejszenie zużycia tlenu przez mięsień sercowy. Skutkiem powyższych działań: w niewydolności wieńcowej - zmniejsza się niedotlenienie mięśnia sercowego; w niewydolności krążenia - poprawia się objętość minutowa. Nie wywiera bezpośredniego wpływu na serce - efekty hemodynamiczne i zmiana częstości akcji serca po podaniu leku są wynikiem wpływu na naczynia. Obniża ciśnienie tętnicze, nasila tendencję do hipotonii ortostatycznej. Zwiększa ciśnienie śródczaszkowe i śródgałkowe. Po podaniu dożylnym lek działa natychmiast. Działanie utrzymuje się do 30 min po zaprzestaniu podawania. Triazotan glicerolu ma krótki okres półtrwania (1-4 min), a metabolity dwunitratowe (o słabszej aktywności naczyniorozszerzającej) - około 40 min. Niewydolność nerek nie wpływa znacząco na farmakokinetykę triazotanu glicerolu. W marskości wątroby zwiększa się biodostepność leku.

Wskazania
Dusznica bolesna niestabilna. Zawał mięśnia sercowego. Ostry obrzęk płuc. Przełom nadciśnieniowy przebiegający z lewokomorową niewydolnością krążenia. Hipotensja kontrolowana.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na nitroglicerynę lub inne nitraty lub pozostałe składniki preparatu. Wstrząs kardiogenny z ciśnieniem skurczowym poniżej 90 mmHg. Ostry zawał mięśnia sercowego powikłany ostrą lewokomorową niewydolnością krążenia z niskim ciśnieniem napełniania lewej komory. Ostrożnie stosować u chorych z jaskrą, hipotonią, świeżymi urazami czaszki, krwotokiem mózgowym, hipowolemią, niewydolnością nerek. W ciąży stosować w przypadku bezwzględnych wskazań; ostrożnie stosować w okresie karmienia piersią.

Działanie niepożądane
Występują: obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (obniżenie ciśnienia poniżej 90 mmHg jest wskazaniem do przerwania podawania leku), uczucie tętnienia w głowie, ból i zawroty głowy, zaczerwienienie skóry (głównie twarzy), zwiększenie ciśnienia śródczaszkowego i śródgałkowego, sinica, nudności, wymioty. Przy zbyt dużych dawkach lub zbyt szybkim wlewie dożylnym - zapaść. Lek może nasilać objawy dusznicy bolesnej u chorych z kardiomiopatią przerostową. Zastosowanie w tamponadzie serca i w zaciskającym zapaleniu osierdzia lub przy dużym zwężeniu lewego ujścia żylnego grozi pogłębieniem zaburzenia napełniania lewej komory serca.

Interakcje
Nitrogliceryna nasila działanie innych leków stosowanych w chorobie wieńcowej (β-adrenolityki, antagoniści wapnia). Alkohol, leki hipotensyjne, tricykliczne leki przeciwdepresyjne nasilają hipotensyjne działanie nitrogliceryny. Nitrogliceryna (w dużej dawce - powyżej 350 µg/min) podana w infuzji dożylnej z heparyną może zmniejszać jej działanie przeciwkrzepliwe. W połączeniu z dopaminą i/lub dobutaminą działa korzystnie w leczeniu wstrząsu i niektórych postaci niewydolności krążenia. Z wieloma lekami może wystąpić niezgodność chemiczna (m.in. z fenytoiną, alteplazą).

Dawkowanie
Lek podaje się wyłącznie we wlewach dożylnych rozcieńczony w 5% roztworze glukozy lub fizjologicznym roztworze NaCl. Dawkowanie ściśle wg przyjętego schematu. Zawał mięśnia sercowego: dawka wstępna (bolus) 5 µg/min zwiększając co 5-10 min o 5-10 µg/min pod kontrolą częstości rytmu serca i ciśnienia tętniczego, najczęściej do 20-100 µg/min. Dawki większe stosowane są u chorych z towarzyszącym obrzękiem płuc z prawidłowym lub podwyższonym ciśnieniem tętniczym w warunkach ścisłej kontroli parametrów hemodynamicznych. Obrzęk płuc: dawka wstępna (bolus) 5-10 µg/min, w razie konieczności zwiększana o 5-10 µg/min co 5 min, zazwyczaj do dawki 40-100 µg/min. Hipotensja kontrolowana: indywidualnie w zależności od metody znieczulenia, zazwyczaj 2-10 µg/kg m.c/min. Producent nie podaje informacji o stosowaniu preparatu u dzieci. Wg danych z literatury fachowej - nitroglicerynę stosuje się u dzieci w dawce początkowej od 0,2 µg/kg m.c./min, modyfikowanej następnie w zależności od potrzeb. W czasie stosowania wlewu przedłużonego należy liczyć się z występowaniem tolerancji i spadkiem efektywności stosowanej dawki. Do wlewów nie należy używać zestawów z polichlorku winylu (PCV) ze względu na absorbcję (40-80% dawki) nitrogliceryny na takim zestawie; chronić lek przed światłem.

12. Hydrocortisone np.Corhydron 25 prosz i rozp. do przyg. roztw. do wstrz. lub inf. doż.: (25 mg);

Hormonum

Skład
1 fiolka zawiera 25 mg, 100 mg lub 250 mg hydrokortyzonu w postaci soli sodowej bursztynianu.

Działanie
Syntetyczny glikokortykosteroid, pochodna hydrokortyzonu rozpuszczalna w wodzie. Wywiera działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne, przeciwreumatyczne, przeciwwstrząsowe, immunosupresyjne, hamując działanie hialuronidazy, hamuje przepuszczalność naczyń włosowatych i zmniejsza obrzęk. Po podaniu dożylnym maksymalne stężenie we krwi osiąga bezpośrednio po podaniu; po podaniu domięśniowym - w ciągu 60-90 min. Wiąże się ze swoistymi białkami warunkującymi transport hormonów kory nadnerczy. Hydrokortyzon jest metabolizowany głównie w wątrobie do nieaktywnych metabolitów, które są wydalane z moczem. T_0,5 wynosi 2-2,5 h. Hydrokortyzon przenika przez barierę łożyska i do mleka matki.

Wskazania
Leczenie pacjentów w ciężkim stanie, wymagających szybkiego podania glikokortykosteroidu, np.: pierwotna lub wtórna niedomoga kory nadnerczy; stany wstrząsowe (wstrząs pourazowy, pooperacyjny, kardiogenny, anafilaktyczny, poprzetoczeniowy, pooparzeniowy); ciężkie stany spastyczne oskrzeli (stan astmatyczny); ostre stany alergiczne (obrzęk naczynioruchowy Quinckego); ciężka postać rumienia wielopostaciowego (zespół Stevens-Johnsona); ostre postacie schorzeń z autoagresji; ostra reakcja nadwrażliwości na leki.

Przeciwwskazania
W ostrych, zagrażających życiu stanach nie ma żadnych przeciwwskazań, zwłaszcza jeżeli przewiduje się stosowanie leku przez krótki czas (24-36 h). W innych przypadkach przeciwwskazaniami są: nadwrażliwość na hydrokortyzon lub inne kortykosteroidy i grzybice układowe.

Środki ostrożności
Szczególna ostrożność jest wymagana u pacjentów z: aktywnym lub utajonym wrzodem trawiennym, osteoporozą (szczególnie u kobiet w okresie pomenopauzalnym), nadciśnieniem, zastoinową niewydolnością krążenia, cukrzycą, trwającą lub przebytą ciężką psychozą maniakalno-depresyjną (zwłaszcza z przebytą psychozą steroidową), przebytą gruźlicą, jaskrą (również jeżeli choroba występuje w rodzinie), uszkodzeniem lub marskością wątroby, niewydolnością nerek, padaczką, owrzodzeniem błony śluzowej przewodu pokarmowego, świeżą anastomozą jelitową, predyspozycją do zakrzepowego zapalenia żył, u osób z zakażeniem ropnym, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, uchyłkowatością jelit, miastenią, opryszczką oka zagrażającą perforacją rogówki, niedoczynnością tarczycy. W okresie podawania glikokortykosteroidów nie należy przeprowadzać szczepień. Ostrożnie stosować w przypadku zakażeń grzybiczych, bakteryjnych i wirusowych oraz u osób w podeszłym wieku. Stosowanie glikokortykosteroidów z leczeniem przeciwprątkowym należy ograniczyć do przypadków piorunującej gruźlicy prosówkowej. Jeżeli glikokortykosteroidy muszą być stosowane u pacjentów z utajoną gruźlicą lub nadwrażliwością na tuberkulinę, należy ich wnikliwe obserwować pod kątem uaktywnienia choroby. Należy zachować ostrożność u pacjentów otrzymujących leki działające na serca, takie jak digoksyna.

Ciąża i okres karmienia piersią
Lek może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku, gdy przewidywane korzyści dla matki przewyższają potencjalne zagrożenie dla płodu lub karmionego dziecka. Noworodki urodzone przez matki, które podczas ciąży otrzymywały znaczne dawki hydrokortyzonu powinny być obserwowane ze względu na ryzyko wystąpienia niedoczynności kory nadnerczy. Hydrokortyzon jest wydzielany z mlekiem u kobiet i może u dziecka karmionego piersią hamować wytwarzanie endogennych glikokortykosteroidów, hamować wzrost i powodować inne działania niepożądane. U matek karmiących piersią podczas stosowania dużych dawek hydrokortyzonu zaleca się zaprzestanie karmienia piersią w okresie przyjmowania leku.

Działanie niepożądane
Preparat zastosowany krótkotrwale jest dobrze tolerowany i jest mało prawdopodobne wystąpienie działań niepożądanych, pomimo tego należy zawsze brać pod uwagę działania niepożądane powodowane stosowaniem glikokortykosteroidów. W przypadku długotrwałego leczenia preparatu nie należy odstawiać nagle ze względu na możliwość wystąpienia ostrej niewydolności kory nadnerczy. Podczas stosowania mogą wystąpić: zaburzenia wodno-elektrolitowe (retencja sodu i płynów, zastoinowa niewydolność krążenia, hipokaliemia, alkaloza hipokaliemiczna, nadciśnienie tętnicze, hipokalcemia); zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego (jałowa martwica głowy kości udowej i ramiennej, osłabienie mięśni, miopatia posteroidowa, utrata masy mięśniowej, osteoporoza, samoistne złamania łącznie z kompresyjnymi złamaniami kręgosłupa i patologicznymi złamaniami kości długich); zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, zmiana łaknienia, zmiany masy ciała, biegunka lub zaparcie, wzdęcia, podrażnienie żołądka i zapalenie przełyku z owrzodzeniami, wrzód żołądka z możliwością perforacji i krwawienia, perforacja jelita cienkiego i grubego - głównie w zapalnych chorobach jelit); zmiany skórne (zaburzone gojenie się ran, ścieńczenie skóry, wybroczyny i wylewy krwawe, rumień na twarzy, rozstępy skórne, hirsutyzm, wykwity trądzikopodobne, zmniejszenie reaktywności w testach skórnych, reakcje nadwrażliwości - alergiczne zapalenie skóry, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy); zaburzenia neurologiczne (napady drgawek, w związku z odstawieniem glikokortykosteroidu może dojść do zwiększenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego z tarczą zastoinową - rzekomy guz mózgu, zapalenie nerwów, parestezje); zaburzenia endokrynologiczne (zaburzenia miesiączkowania, objawy zespołu Cushinga, zahamowanie wzrostu u dzieci, wtórne zahamowanie czynności osi przysadkowo-nadnerczowej, zmniejszenie tolerancji węglowodanów, ujawnienie się utajonej cukrzycy, zwiększenie zapotrzebowania na insulinę lub doustne leki przeciwcukrzycowe u chorych na cukrzycę); zaburzenia dotyczące narządu wzroku (zwiększenie ciśnienia śródgałkowego, jaskra wtórna, wytrzeszcz, uszkodzenie nerwu wzrokowego, zaćma); zaburzenia metaboliczne (ujemny bilans azotowy spowodowany nasilonym katabolizmem białek); zaburzenia psychiczne (ból i zawroty głowy, omamy, psychozy, euforia, zmiany nastroju); zaburzenia układu sercowo-naczyniowego (zakrzepy z zatorami, zatory tłuszczowe, hipercholesterolemia, przyspieszona miażdżyca naczyń, arytmie lub zmiany EKG związane z hipokaliemią, omdlenia, nasilenie nadciśnienia tętniczego); zaburzenia hematologiczne (leukocytoza, trombocytopenia, limfopenia). Ponadto: martwicze zapalenie naczyń, zakrzepowe zapalenie żył, nasilenie lub maskowanie objawów zakażenia, bezsenność, reakcje anafilaktyczne, pieczenie i mrowienie po dożylnym podaniu leku. Leczenie powoduje hipo- lub hiperpigmentację, bliznowacenie, stwardnienia w obrębie skóry, zmniejszenie odczuwania bólu, zanik skóry lub tkanki podskórnej i ropnie jałowe w miejscu podania. Zespół z odstawienia występuje po szybkim odstawieniu hydrokortyzonu po długotrwałym stosowaniu - może powodować zagrożenie życia.

Interakcje
Podczas jednoczesnego stosowania z cyklosporyną może dojść do zmniejszenia klirensu glikokortykosteroidów i zwiększenia stężenia cyklosporyny we krwi poprzez wzajemne hamowanie metabolizmu leków; obserwowano napady drgawek u pacjentów otrzymujących jednocześnie duże dawki glikokortykosteroidów i cyklosporynę - należy monitorować stężenie cyklosporyny i w razie konieczności skorygować dawki obu leków. Glikokortykosteroidy antagonizują działanie leków hamujących esterazę acetylocholinową (np. neostygmina) i cholinomimetyków bezpośrednich (np. pirydostygmina), co objawia się ciężką niedomogą u chorych z miastenią - należy odstawić leki cholinomimetyczne, jeżeli to możliwe, co najmniej 24 h przed rozpoczęciem leczenia glikokortykosteroidami. Glikokortykosteroidy, nasilając utratę potasu, mogą zwiększać toksyczność digoksyny - podczas jednoczesnego stosowania należy monitorować stężenie potasu. Z estrogenami może dojść do zmniejszenia klirensu glikokortykosteroidów - w razie konieczności należy zmniejszyć dawkę glikokortykosteroidów. Leki indukujące enzymy mikrosomalne wątroby (barbiturany, fenytoina, rifabutyna, rifampicyna, aminoglutetimid, piramidon, karbamazepina) poprzez zwiększenie klirensu glikokortykosteroidów zmniejszają efekt ich działania. Inhibitory enzymów mikrosomalnych wątroby (erytromycyna, ketokonazol) poprzez zmniejszenie klirensu glikokortykosteroidów zwiększają efekt ich działania. Glikokortykosteroidy mogą przyspieszać metabolizm wątrobowy lub wydalanie izoniazydu. Glikokortykosteroidy zmieniają działanie leków przeciwzakrzepowych - należy monitorować wskaźnik INR i modyfikować dawkę leku przeciwzakrzepowego. Równocześnie stosowane leki moczopędne powodujące utratę potasu (np. tiazydy, furosemid, kwas etakrynowy) zwiększają ryzyko hipokaliemii. Glikokortykosteroidy zmniejszają działanie hipoglikemizujące leków przeciwcukrzycowych oraz działanie hipotensyjne leków przeciwnadciśnieniowych. Z lekami z grupy NLPZ - przyspieszenie klirensu. Glikokortykosteroidy hamują odpowiedź immunologiczną, co powoduje zwiększenie toksyczności i zmniejszenie odpowiedzi po zastosow szczepionek i anatoksyn.

Dawkowanie
Lek może być podany we wstrzyknięciu albo wlewie dożylnym lub domięśniowo. W razie konieczności powtórnego podania domięśniowego wskazana jest zmiana miejsca podania. W stanach ciężkich z wyboru stosuje się powolne podanie leku w iniekcji dożylnej. Dawkę leku ustala się indywidualnie w zależności od wskazań, stanu pacjenta i jego reakcji na lek. Zwykle dawki początkowe są większe, a po uzyskaniu pożądanego działania leczniczego ustala się dawki najmniejsze umożliwiające podtrzymanie działania terapeutycznego.
Dorośli i dzieci powyżej 14 r.ż.: zwykle dawka jednorazowa wynosi 100-250 mg; w ciągu doby do 1,5 g. W stanach ciężkich podaje się 100-500 mg, dożylnie, powoli w ciągu 1-10 min. w jednorazowej dawce. W przypadku wskazań, dawka może być powtórzona po 2, 4 lub 6 h. Zazwyczaj leczenie dużymi dawkami glikokortykosteroidów stosuje się nie dłużej niż 48-72 h. Jeśli leczenie dużymi dawkami musi być kontynuowane, zaleca się zastąpienie soli sodowej bursztynianu hydrokortyzonu solą sodową bursztynianu metylprednizolonu, która w małym stopniu lub w ogóle nie powoduje retencji sodu w organizmie. Jeżeli jest to możliwe, zaleca się zmniejszenie dawki i ograniczenie czasu stosowania glikokortykosteroidów ze względu na możliwość wystąpienia powikłań. Stosowanie leku u osób w podeszłym wieku nie wymaga specjalnego dawkowania. Dzieci - zazwyczaj jednorazowo: niemowlęta - 8-10 mg/kg m.c., 2-14 r.ż. - 4-8 mg/kg m.c. na dobę. W uzasadnionych przypadkach dawki mogą być większe, nie stosuje się u dzieci dawek mniejszych niż 25 mg na dobę. Jeżeli możliwe, nie należy przedłużać stosowania glikokortykosteroidów u niemowląt i dzieci. Jeżeli kontynuowanie leczenia glikokortysteroidami jest niezbędne, należy rozważyć podawanie leku co drugi dzień. Podczas leczenia należy monitorować wzrost i rozwój dziecka. W przypadku kontynuowania leczenia u dzieci ponad 72 h, należy rozważyć zastąpienie soli sodowej bursztynianu hydrokortyzonu solą sodową bursztynianu metylprednizolonu, która nie powoduje retencji sodu w organizmie.
Zaleca się, aby podział dawki dobowej uwzględniał biologiczny rytm wydzielania hormonu: dawka poranna, podawana między godziną 6 a 8 powinna stanowić 50%, południowa - 20% i wieczorna - 30% dawki dobowej.

Uwagi
W razie długotrwałego leczenia nie należy leku nagle odstawiać ze względu na możliwość wystąpienia objawów ostrej niedomogi kory nadnerczy. W trakcie długotrwałego leczenia, w razie współistniejącej choroby, urazu lub zabiegu chirurgicznego należy zwiększyć dawkę hydrokortyzonu.

13. Methylprednisolone hemisuccinate

Solu-Medrol^™ prosz i rozp. do przyg.roztw. do wstrz.: (40 mg) 1 fiol 2-kom. + rozp. 1 ml

Hormonum 

Skład
1 fiolka zawiera 40 mg, 125 mg, 250 mg, 500 mg lub 1,0 g soli sodowej bursztynianu metyloprednizolonu.

Działanie
Syntetyczny glikokortykosteroid o silnym działaniu przeciwzapalnym (około 6-krotnie przewyższającym hydrokortyzon) i działaniu immunosupresyjnym. Wykazuje minimalne działnie mineralokortykoidowe, nie powoduje zatrzymania sodu i wody w organizmie, nieznacznie wpływa na wydalanie potasu. Posiada umiarkowany wpływ hamujący na podzwgórze i przysadkę mózgową. Ponieważ zwiększa przesączanie kłębkowe i nie zatrzymuje jonów sodu w kanalikach nerkowych, może być podany w jednorazowej dawce pozajelitowo do wywołania obfitej diurezy w stanach obrzękowych. Efekt terapeutyczny leku ujawnia się już kilka sekund po podaniu zarówno dożylnym, jak i domięśniowym. Układowy wpływ metaboliczny i adaptacyjny zaznacza się po około 1-3 h.

Wskazania
Wskazania pozasubstytucyjne: pilne - bezpośrednie zagrożenie życia: wstrząs anafilaktyczny, ostre odczyny uczuleniowe, choroba posurowicza, stan astmatyczny, ostre zapalenia dróg oddechowych z zagrożeniem ich drożności, ostry obrzęk głośni i Quincke'go, obrzęk mózgu w przebiegu pierwotnego lub przerzutowego nowotworu, śpiączka hipoglikemiczna, uogólnione zakażenia o ciężkim przebiegu z powikłaniami krążeniowymi i mózgowymi, zachłystowe zapalenie płuc, przełom tocznia rumieniowatego trzewnego, ostre przypadki pancarditis rheumatica. W neurologii: ostry uraz rdzenia kręgowego, ostry rzut stwardnienia rozsianego, zapalenie nerwu wzrokowego. W okulistyce: ciężkie, ostre i przewlekłe procesy alergiczne i zapalne (półpasiec oczny; zapalenie tęczówki, zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego; zapalenie naczyniówki i siatkówki; rozlane zapalenie błony naczyniowej odcinka tylnego i zapalenie naczyniówki; zapalenie nerwu wzrokowego; współczulne zapalenie gałki ocznej; zapalenia w obrębie odcinka przedniego gałki gałki ocznej; alergiczne zapalenie spojówek; alergiczne brzeżne owrzodzenia rogówek, zapalenie rogówki). Przewlekła kortykoterapia pozasubstytucyjna wg ogólnie przyjętych zasad, szczególnie gdy niemożliwe jest podanie leku doustnie lub wymagane są jego duże dawki (np. onkologia i hematologia). Bardzo szeroki zakres wskazań oraz szczególne wskazania specjalistyczne powodują, że ich dokładne wymienienie wykracza poza zakres tego opracowania. Lek stosuje się w onkologii, hematologii, reumatologii, dermatologii, alergologii/pneumonologii, gastroenterologii, endokrynologii, okulistyce, transplantologii, neurochirurgii, wszystkich specjalnościach zabiegowych, w klinice chorób zakaźnych.
Uwaga. Ze względu na poważne powikłania i skutki uboczne przewlekłej kortykoterapii, decyzję o podjęciu takiego leczenia należy każdorazowo rozważyć uwzględniając zarówno możliwe korzyści dla chorego, jak i potencjalne zagrożenia.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na składniki preparatu. Uogólnione zakażenia grzybicze. Ostrożnie stosować w zakażeniach bakteryjnych i wirusowych (możliwość uczynnienia), chorobie wrzodowej, nadciśnieniu tętniczym, niewydolności krążenia, psychozach, obrzękach, cukrzycy, przewlekłej niewydolności nerek, miażdżycy tętnic mózgowych, jaskrze, chorobie zakrzepowej, ciąży i okresie karmienia piersią oraz u osób w podeszłym wieku. Nie należy stosować co najmniej 8 tyg. przed i 2 tyg. po szczepieniach ochronnych.

Działanie niepożądane
Hamowanie wydzielania kortykotropiny i endogennych hormonów steroidowych przez nadnercza (posteroidowa niedoczynność kory nadnerczy). Objawy zespołu Cushinga: purpurowe rozstępy i zmiany troficzne skóry, skaza naczyniowa, trądzik, nadmierne owłosienie, zmiana sylwetki ciała, zaniki mięśni, nadciśnienie tętnicze, obrzęki, hipokaliemia, zaburzenia tolerancji glukozy do cukrzycy posteroidowej, osteoporoza, zaburzenia miesiączkowania, impotencja. Aseptyczna martwica kości, zaćma, jaskra, owrzodzenie żołądka, krwawienia z przewodu pokarmowego, zapalenie trzustki. Zaburzenia immunologiczne: spadek odporności organizmu, podatność na infekcje, grzybice, zaburzenia gojenia ran. U dzieci - zahamowanie wzrastania. Zaburzenia równowagi, parestezje, psychozy.

Interakcje
Barbiturany, glutetymid, rifampicyna, leki przeciwpadaczkowe i przeciwhistaminowe oraz efedryna, poprzez zmianę metabolizmu glikosteroidów, zmniejszają efekt ich działania. Z kolei estrogeny (hormonalne środki antykoncepcyjne) - nasilają ich działanie. Glikokortykosteroidy podawane razem z NLPZ i kwasem acetylosalicylowym oraz alkoholem powodują zwiększone działanie wrzodotwórcze; zmniejszają skuteczność kwasu acetylosalicylowego. Ze steroidami anabolicznymi- większe ryzyko występowania obrzęków. Zwiększają toksyczność glikozydów naparstnicy. Zmniejszają lub w niektórych przypadkach potęgują działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych, zmniejszają działanie hipoglikemizujące leków przeciwcukrzycowych oraz somatotropiny. Równocześnie stosowane leki moczopędne (oprócz diuretyków oszczędzających potas) oraz leki przeczyszczające i amfoterycyna B - zwiększają ryzyko hipokalemii. W czasie terapii nie wolno szczepić żywymi szczepionkami.

Dawkowanie
Dożylnie lub domięśniowo, dorośli: dawka wstępna 10-500 mg na dobę jednorazowo, w zależności od wskazań, dzieci: 5-20 mg na dobę, w zależności od wieku. W razie potrzeby dawkę można powtórzyć. Stany zagrożenia życia i uraz rdzenia kręgowego: początkowo 30 mg/kg m.c./dawkę w 10-20-minutowym wlewie dożylnym. Podobnie w obrzęku mózgu na tle nowotworu przed zabiegiem chirurgicznym. Dawkowanie pulsacyjne (reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, toczniowe zapalenie nerek, zapalenie nerwu wzrokowego): 1000 mg dziennie przez 3-5 dni. Doodbytniczo (colitis ulcerosa): 20-40 mg w 25-250 ml wody.

14. Magnesium sulphate Injectio Magnesii sulfurici 20% roztwór do wstrz.: (2 g/10 ml)

Anticonvulsivum

Skład 1 ampułka 10 ml zawiera 2,0 g siarczanu magnezowego.

Działanie
Siarczan magnezowy jest antagonistą ustrojowych jonów wapniowych i powoduje naruszenie równowagi kationowej, hamując czynność ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Podany dożylnie szybko przenika do tkanek i narządów, poraża płytkę ruchową w mięśniach i działa narkotyzująco na o.u.n. Zmniejsza napięcie mięśniowe i działa przeciwdrgawkowo.

Wskazania Tężec, rzucawka porodowa, zatrucia strychniną i naparstnicą.

Przeciwwskazania Upośledzenie czynności nerek, miastenia.

Działanie niepożądane
Przy podaniu dożylnym najczęściej wywołuje objawy uboczne: zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Dawka śmiertelna wchłoniętego jonu magnezowego wynosi około 30 mg/kg m.c. (przy stężeniu 6,5-7,5 mmol Mg we krwi). Przy przedawkowaniu podawać sole wapnia (glukonian, chloran) oraz duże ilości płynów.

Interakcje Działa antagonistycznie w stosunku do wapnia.

Dawkowanie
Dożylnie: w rzucawce porodowej wstrzykuje się 20 ml 20% roztworu co 1 h aż do ustąpienia drgawek, w zatruciu naparstnicą: 10-15 ml 20% roztworu. Injekcje wykonuje się powoli tylko przy zachowanej diurezie. Podczas wstrzyknięć kontroluje się oddech.

15. Ketoprofen Ketonal^® roztwór do wstrz.: (100 mg/2 ml)

 

Antipyreticum, analgeticum, antiphlogisticum

Skład
1 amp. 2 ml zawiera 100 mg ketoprofenu.

Działanie
Niesteroidowy lek przeciwzapalny (zaliczany do profenów - pochodnych kwasów arylopropionowych) o silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Hamuje syntezę prostaglandyn i uwalnianie enzymów lizosomalnych, wykazuje aktywność przeciwbradykininową i hamuje migrację makrofagów. Przez zmniejszenie przepuszczalności włośniczek i zmniejszenie migracji makrofagów (np. do błony maziowej, wysięku) wykazuje aktywność w fazie wczesnej - naczyniowej i późnej - komórkowej odczynu zapalnego. Hamuje agregację płytek krwi. Szybko wchłania się po podaniu domięśniowym, osiągając maksymalne stężenie we krwi po około 15-45 min. W 99% wiąże się z białkami osocza, przenika do płynów, tkanek (w tym mazi stawowej, gdzie osiąga stężenie większe niż w osoczu) oraz przez barierę łożyskową. Inaktywowany w organizmie przez sprzęganie z kwasem glukuronowym i w niewielkim stopniu przez hydroksylację. Wydalany w 65-75% jako glukuronian i w 1% w postaci niezmienionej przez nerki. U osób starszych obserwuje się wolniejszy metabolizm leku, wydłużony okres półtrwania i eliminacji.

Wskazania
Jako lek przeciwbólowy podawany dożylnie w bólach pooperacyjnych. Domięśniowo stosowany w: reumatoidalnym zapaleniu stawów, osteoartrozach, bólach o umiarkowanym nasileniu, bolesnym miesiączkowaniu.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na ketoprofen, kwas acetylosalicylowy i jego pochodne. Czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy. Ciężka niewydolność wątroby lub nerek. Ciąża i okres karmienia piersią. Dzieci.

Środki ostrożności
Ostrożnie stosować u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy w wywiadzie, upośledzoną czynnością wątroby i nerek, z krwawieniami z przewodu pokarmowego, leczonych przeciwzakrzepowo pochodnymi kumaryny.

Ciąża i okres karmienia piersią
Ze względu na brak odpowiednich badań, lek może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Nie zaleca się stosowania ketoprofenu podczas karmienia piersią.

Działanie niepożądane
Najczęściej występują: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (niestrawność, nudności, wzdęcia, bóle brzucha, biegunka lub zaparcia), ból głowy. Mogą wystąpić skórne reakcje alergiczne. Rzadziej mogą wystąpić: wymioty, brak łaknienia, zapalenie jamy ustnej, zawroty głowy, bezsenność, zaburzenia psychiczne. Bardzo rzadko: zaburzenia widzenia, szumy w uszach, zaburzenia czynności wątroby i nerek. Podobnie jak dla całej grupy NLPZ może wystąpić ryzyko: krwawień z przewodu pokarmowego, wrzodu żołądka lub trombocytopenii.

Interakcje
Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych i heparyny. Zwiększa stężenie litu we krwi. Nasila toksyczność metotreksatu. Jednoczesne stosowanie z innymi NLPZ zwiększa ryzyko wystąpienia owrzodzeń i krwawień z przewodu pokarmowego. Wzmaga działanie alkoholu. Nasila nefrotoksyczność leków moczopędnych.

Dawkowanie
Lek podaje się domięśniowo lub dożylnie. Domięśniowo: dorośli 100 mg (1 amp.) 1-2 razy na dobę. Leczenie parenteralne może być uzupełnione leczeniem doustnym. Dawka dobowa leku może być zwiększona do 300 mg lub zmniejszona do 100 mg, w zależności od schorzenia i stanu pacjenta. Dożylnie: dorośli 100-200 mg (1-2 amp.) we wlewie krótkotrwałym podawanym przez 0,5-1 h, po rozpuszczeniu w 100 ml 0,9% roztworu NaCl lub we wlewie ciągłym, podawanym przez 8 h, po rozpuszczeniu w 500 ml płynu infuzyjnego (0,9% roztwór NaCl, 5% roztwór glukozy, mleczanowy roztwór Ringera).

Uwagi
Preparat może wpływać na sprawność psychofizyczną (zawroty głowy, senność).

16. Lidocaine hydrochloride Xylocaine^® 2% (roztwór do wstrz.: 20 mg/ml)

Anaestheticum locale

 

Skład
1 ml roztworu zawiera 20 mg chlorowodorku lidokainy.

Działanie
Środek miejscowo znieczulający z grupy pochodnych amidowych o krótkim czasie działania. Powoduje odwracalne zahamowanie przewodnictwa we włóknach nerwowych poprzez blokowanie pompy sodowo-potasowej i zahamowanie przepuszczalności błony komórkowej dla jonów. Początek działania w znieczuleniu nasiękowym występuje po 1-5 min. i po 5-10 (15) min. w innych drogach podania; analgezja utrzymuje się około 1-2(-4) h, niezależnie od sposobu znieczulenia i stężenia lidokainy. Dodatek środków obkurczających naczynia do środków miejscowo znieczulających przy wykonywaniu blokady zmniejsza i zwalnia absorbcję środka miejscowo znieczulającego do krwi, obniża jego stężenie we krwi i zmniejsza ryzyko wystąpienia objawów toksycznych, przedłuża działanie środka miejscowo znieczulającego o około 50%. Lidokaina wchłania się szybko z miejsca podania, w 65% wiąże się z białkami osocza, przenika przez barierę krew-mózg; metabolizowana w wątrobie - z szybkością zależną od przepływu wątrobowego, metabolity wydalane są z moczem. T_0,5 wynosi 1,5-2 h; pKa wynosi 7,86.

Wskazania
Znieczulenie miejscowe: znieczulenie nasiękowe, blokady nerwów obwodowych (np. blokada splotu ramiennego i blokada międzyżebrowa), blokady centralne ze znieczuleniem zewnątrzoponowym i krzyżowym włącznie.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na środki miejscowo znieczulające o budowie amidowej lub inne składniki roztworu. Przeciwwskazania do zastosowania poszczególnych technik znieczulenia miejscowego.

Środki ostrożności
Ostrożnie stosować do znieczulenia zewnątrzoponowego u pacjentów z zaburzeniami czynności układu krążenia ze względu na upośledzone zdolności kompensacji wywołanego przez środki miejscowo znieczulające wydłużenia czasu przewodnictwa przedsionkowo-komorowego. Należy zachować ostrożność, szczególnie przy powtarzaniu dawek u pacjentów z chorobami wątroby. Szczególną ostrożność zachować w blokadach okołoszyjkowych (ryzyko dla płodu - konieczne ciągłe monitorowanie czynności serca płodu ze względu na ryzyko bradykardii; stosować po starannym rozważeniu korzyści i niepożądanych konsekwencji takiego znieczulenia); znieczuleniach regionalnych w obrębie głowy i szyi (w tym znieczulenia pozagałkowe, splotu gwiaździstego, stomatologiczne) ze względu na możliwość wystąpienia nawet po małych dawkach środka miejscowo znieczulającego reakcji niepożądanych jak po niezamierzonym podaniu donaczyniowym dużej dawki.

Ciąża i okres karmienia piersią
Lidokaina przenika przez łożysko i do tkanek płodu. Brak danych o specyficznych zaburzeniach procesu rozrodczego, zwiększeniu częstości wad wrodzonych czy innym bezpośrednim lub pośrednim szkodliwym wpływie leku na płód. Po zastosowaniu w dawkach terapeutycznych lidokaina przenika do mleka matki w ilościach nie wpływających na dziecko.

Działanie niepożądane
Uogólnione reakcje niepożądane są rzadkie i najczęściej spowodowane dużym stężeniem leku we krwi na skutek bezwzględnego przedawkowania, szybkiego wchłaniania lub, najczęściej, przypadkowego, niezamierzonego podania donaczyniowego. Kwasica i hipoksja zwiększają ryzyko i ciężkość reakcji toksycznych. Reakcje toksyczne dotyczą głównie o.u.n. i układu krążenia. Ze strony o.u.n. występuje drętwienie języka, oszołomienie, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, drżenie mięśni, senność, drgawki, zaburzenia przytomności, zaburzenia oddychania do zatrzymania oddechu włącznie. Reakcje ze strony układu krążenia w następstwie przedawkowania lub niezamierzonego podania donaczyniowego przejawiają się depresją mięśnia sercowego, spadkiem objętości wyrzutowej, zaburzeniami przewodnictwa, hipotensją, bradykardią, komorowymi zaburzeniami rytmu z tachykardią komorową, migotaniem komór i zatrzymaniem krążenia włącznie. Hipotensja i bradykardia mogą wystąpić jako zjawisko fizjologiczne na skutek blokady współczulnej podczas blokad centralnych. Wystąpieniu reakcji ze strony układu krążenia sprzyja hipoksja powstała w wyniku drgawek lub bezdechu. Częstość powikłań neurologicznych jest bardzo mała, niekiedy są one związane z samą techniką zabiegu. Opisano następujące zaburzenia neurologiczne: przetrwałe znieczulenie, parestezje, osłabienie lub porażenie kończyn dolnych, zaburzenie czynności zwieracza odbytu. W bardzo rzadkich przypadkach mogą wystąpić reakcje alergiczne, w najcięższych wstrząs anafilaktyczny.

Interakcje
Należy zachować ostrożność u pacjentów przyjmujących leki przeciwarytmiczne takie jak tokainid, ponieważ ich działanie toksyczne ulega sumowaniu.

Dawkowanie
Należy podjąć najwyższą ostrożność w celu uniknięcia przypadkowego podania donaczyniowego poprzez każdorazową bardzo dokładną aspirację. W znieczuleniu zewnątrzoponowym należy podać początkowo 3-5 ml preparatu z adrenaliną jako dawkę testującą. Podanie donaczyniowe leku można rozpoznać, ponieważ adrenalina spowoduje przyspieszenie czynności serca. Przez 5 minut po podaniu dawki testującej należy utrzymać z pacjentem kontakt werbalny i powtarzać kontrolę czynności serca. Należy powtórzyć aspirację przed podaniem pozostałej dawki, którą należy podawać wolno, 25-50 mg/min, przez cały czas utrzymując kontakt z pacjentem. W momencie wystąpienia nawet łagodnych objawów toksycznych natychmiast przerwać podawanie. Stosować najmniejszą skuteczną dawkę. Podanie dawki testującej w znieczuleniu zewnątrzoponowym zmniejsza szansę nieumyślnej blokady podpajęczynówkowej. Dawki powinny być zredukowane w przypadku dzieci, osób w podeszłym wieku, upośledzonych umysłowo, z chorobami układu krążenia i/lub wątroby. Dawki leku zależą od rodzaju znieczulenia. Producent podaje zazwyczaj stosowane dawki u dorosłych: znieczulenie nasiękowe: 0,5-1,0% -1-60 ml; odcinkowe dożylne: 0,5% - 10-60 ml; blokada splotu ramiennego: 1% - 20-30 ml; blokada przykręgowa: 1% - 3-5 ml; międzyżebrowa: 1% - 3 ml/segment; sromowa: 1% - 10 ml/stronę; blokady współczulne - szyjna: 1% - 5 ml; lędźwiowa 1% - 5-10 ml; blokady centralne: zewnątrzoponowa piersiowa: 1% - 20-30 ml; zewnątrzoponowa lędźwiowa: 1% - 25-30 ml lub 2% - 10-15 ml; krzyżowa: 2% - 10-15 ml; znieczulenia porodu: blokada zewnątrzoponowa lędźwiowa do porodu drogami natury: 1% - 20-30 ml, do cięcia cesarskiego: 2% - do 15 ml; krzyżowa: 1% - 20-30 ml.

Uwagi
Znieczulenia wykonywać jedynie z zabezpieczeniem w sprzęt i leki do resuscytacji i leczenia reakcji toksycznych.

17. Metoclopramide hydrochloride Metoclopramidum roztwór do wstrz.: (10 mg/2 ml)

Antiemeticum

 

Skład 1 ampułka (2 ml) zawiera 10 mg chlorowodorku metoklopramidu.

Działanie
Działa pobudzająco na perystaltykę żołądka, dwunastnicy i jelit, szczególnie jelita cienkiego, nie pobudzając jednocześnie błony śluzowej żołądka do wydzielania soku żołądkowego, enzymów trzustkowych i nie wpływając na inne funkcje przewodu pokarmowego. Metoklopramid poprawia łaknienie i działa przeciwwymiotnie, swoje działanie osiąga poprzez wpływ na układ nerwowy - ośrodkowe hamowanie działania dopaminy oraz obwodowe uczulenie receptorów muskarynowych na acetylocholinę. Nie jest skuteczny w nudnościach i wymiotach towarzyszących zaburzeniom błędnika np. w chorobie Meniere'a. Pobudza wydzielanie prolaktyny.

Wskazania
Zaburzenia czynności ruchowej przewodu pokarmowego, refluks żołądkowo-przełykowy, przepuklina rozworu przełykowego, zgaga, zapalenie błony śluzowej żołądka, nudności, wymioty różnego pochodzenia, niewydolność wpustu żołądka, zaparcia wynikające z leniwej perystaltyki jelita grubego, atonia żołądka, zaburzenia perystaltyki jelit po operacjach jamy brzusznej, jako lek pomocniczy w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w diagnostyce przewodu pokarmowego.

Przeciwwskazania
Ciąża, padaczka, chwiejne nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, Stany, w których niewskazane jest pobudzenie ruchów robaczkowych przewodu pokarmowego np. ostre choroby jamy brzusznej, krwawienia z przewodu pokarmowego, niedrożność mechaniczna jelit, perforacje i przetoki żołądkowo-jelitowe. Guz chromochłonny nadnerczy, guzy zależne hormonalnie od prolaktyny. Pozapiramidowe zaburzenia czynności ruchowej. Nie stosować u dzieci do ukończenia 15 r.ż.

Działanie niepożądane
Mogą wystąpić objawy zaburzenia napięcia mięśni, objawy pozapiramidowe, dyskinezy, w większych dawkach niepokój ruchowy, objawy zmęczenia, senność, drżenie, istnieje możliwość wystąpienia biegunki, pojawienia się wydzielania mleka u kobiet, ginekomastii i impotencji u mężczyzn.

Interakcje
Nie należy podawać metoklopramidu z lekami przeciwpadaczkowymi, z neuroleptykami fenotiazynowymi - występuje możliwość wzajemnego spotęgowania niepożądanych objawów pozapiramidowych, z lekami nasennymi, uspokajającymi, alkoholem może wystąpić spotęgowanie efektu uspokajającego. Cholinolityki osłabiają działanie leku. Pod wpływem działania metoklopramidu osłabieniu może ulec wchłanianie leków z żołądka np. digoksyny a nasileniu wchłanianie z jelita cienkiego np. paracetamolu, tetracyklin, lewodopy, alkoholu.

Dawkowanie
W ostrych objawach lub w przygotowaniu do zabiegów diagnostycznych domięśniowo lub dożylnie u pacjentów o m.c. do 60 kg 10 mg (1 ampułkę), u pacjentów z większą m.c. 1,5-2 ampułki na dawkę. Dawkę można powtarzać.

18. Morphine sulphate Morphini sulfas (roztwór do wstrz.: 10 mg/ml)

Analgeticum, narcoticum

Skład 1 ampułka zawiera 10 mg lub 20 mg siarczanu morfiny w 1 ml roztworu wodnego.

Działanie
Silny lek przeciwbólowy z grupy czystych agonistów receptorów opioidowych. Wykazuje działanie kurczące na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych powodując kurcz odźwiernika, opóźnienie opróżniania żołądka, wzrost ciśnienia w drogach żółciowych i moczowych, zwolnienie perystaltyki, zaparcia. Przenika przez łożysko, hamuje czynność skurczową macicy, przenika do mleka matki. Powoduje zwiększenie stężenia histaminy we krwi. Przez działanie na o.u.n. powoduje nudności, wymioty, hamuje odruch kaszlowy, zwęża źrenice, nasila uwalnianie hormonu antydiuretycznego, obniża temperaturę ciała i pobudliwość ośrodka oddechowego. Poprawia nastrój i działa euforyzująco. Wpływa na układ krążenia zależnie od stanu wyjściowego: możliwy jest wzrost lub spadek wskaźnika sercowego, bez istotnego wpływu na ciśnienie końcowo-rozkurczowe w lewej komorze i w tętnicy płucnej; wykazuje tendencję do zwalniania rytmu serca przez wpływ pobudzający na nerw błędny i zmniejszenie napięcia układu współczulnego. Po podaniu domięśniowym lub podskórnym dobrze wchłania się z miejsca podania, początek działania występuje po około 15-30 min, działanie maksymalne utrzymuje się 0,5-1,5 h, średni czas działania wynosi około 4-5 h. Po podaniu doustnym biodostępność wynosi około 20-75%, maksymalne stężenie we krwi osiąga po 10-30 min. W około 40% wiąże się z białkami osocza, dobrze przenika do tkanek, słabo do o.u.n. (współczynnik rozdziału około 0,4). Metabolizowana jest w wątrobie, głównie (70%) do 3-glukuronianu morfiny (M3G) i 6-glukuronianu morfiny (M6G) - M6G wykazuje silne powinowactwo do receptorów opioidowych o.u.n. (około 10-20 razy silniejsze od morfiny) i prawdopodobnie odgrywa główną rolę w działaniu przeciwbólowym leku, zwłaszcza stosowanego w dawkach powtarzanych. Metabolity są wydalane z moczem. Morfina podlega krążeniu wątrobowo-jelitowemu - częściowo przenika do żółci (około 10% dawki) i jest wydalana z kałem. T_0,5 wynosi 2-3 h. Morfina nie wykazuje tendencji do kumulacji w organizmie. Metabolizm (a zatem i dawkowanie) morfiny u dzieci powyżej 3 m.ż. nie różnią się istotnie od dorosłych.

Wskazania
Umiarkowane, silne i bardzo silne bóle o różnorodnej etiologii. Morfina stosowana jest również w bólu zawałowym i niedokrwieniu mięśnia sercowego, bólach spowodowanych ciężkim urazem klatki piersiowej z uszkodzeniem oskrzeli i płuc oraz w zespołach bólowych przebiegających z męczącym suchym kaszlem (np. na skutek wciągnięcia opłucnej w proces chorobowy). Jest podstawowym opioidem (zalecanym przez WHO) w zwalczaniu bólów w przebiegu chorób nowotworowych. Stosowana również w anestezjologii: w premedykacji przed zabiegami operacyjnymi, jako składowa znieczulenia ogólnego, w okresie pooperacyjnym w ciągłej infuzji dożylnej lub podskórnej, w przerywanej infuzji w systemie "na żądanie" (PCA), w intensywnej terapii (np. u chorych wentylowanych respiratorem).

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na morfinę, astma oskrzelowa, niewydolność oddechowa, niewydolność serca w przebiegu chorób płuc, zaburzenia rytmu serca, urazy czaszki i o.u.n., nadciśnienie śródczaszkowe, ostry alkoholizm, psychozy alkoholowe, stany drgawkowe, stany spastyczne jelit, dróg żółciowych i moczowych, porfiria, ostatnie 2 tygodnie ciąży, podczas porodu i karmienia piersią. Ostrożnie stosować u niemowląt (zwłaszcza poniżej 3 m.ż. ze względu na wolniejszą przemianę w wątrobie i wolniejsze wydalanie), osób starszych, w ciężkiej niewydolności wątroby i/lub nerek, znacznej otyłości, u pacjentów z porażeniem nerwu przeponowego, w połączeniu z inhibitorami MAO i innymi lekami wpływającymi depresyjnie na o.u.n. W niewydolności nerek w przypadku stosowania powtarzanych dawek morfiny przy klirensie kreatyniny <50 ml/h zaznacza się kumulacja w organizmie aktywnego metabolitu (M6G) i narastanie działań niepożądanych i toksycznych. W ciąży - po ustaleniu wyraźnych wskazań: gdy ból nie może być opanowany lekami nieopioidowymi, z wyłączeniem okresu przedporodowego. Preparatu nie stosować zewnątrzoponowo i podpajęczynówkowo.

Działanie niepożądane
Wpływa depresyjnie na oddychanie - zmniejsza wentylację minutową przez zwolnienie częstości oddechów i objętości oddechowej, obniża wrażliwość ośrodka oddechowego na wzrost p CO₂ - proporcjonalnie do podanej dawki (zwłaszcza po podaniu choremu nie cierpiącemu na ból); wpływ na układ oddechowy występuje wcześniej niż maksymalny efekt przeciwbólowy: około 7 min po podaniu dożylnym, około 30 min po domięśniowym. U chorych z bólem przewlekłym (np. nowotworowym) rozpiętość terapeutyczna między dawką znoszącą ból, dawką wywołującą nadmierną senność i dawką wpływającą klinicznie istotnie na depresję oddechu jest zazwyczaj wystarczająca dla bezpiecznego ustalenia skutecznej dawki. Powoduje zaparcia, może powodować nadmierne uspokojenie, senność, niepokój, zmiany nastroju, nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej, brak łaknienia, zaburzenia smaku, nadmierne poty, zaczerwienienie twarzy, zawroty głowy, hipotonię ortostatyczną, nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, trudności w oddawaniu moczu, kolkę nerkową lub żółciową, zaburzenia widzenia, bradykardię, skurcz oskrzeli, odczyny alergiczne, świąd, spadek libido, impotencję, zaburzenia termoregulacji. Po podaniu podskórnym lub domięśniowym mogą wystąpić ból i podrażnienie w miejscu wstrzyknięcia. Przy systematycznym stosowaniu powoduje zależność lekową (opioidową), przy nagłym odstawieniu - zespół abstynencji.

Interakcje
Nasila działanie leków wpływających depresyjnie na o.u.n. Pochodne fenotiazyny, inhibitory MAO, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, leki blokujące receptory β-adrenergiczne, alkohol - nasilają depresyjny wpływ morfiny na o.u.n. i ośrodek oddechowy. Neuroleptyki zmniejszają lub znoszą nudności i wymioty po morfinie. Czyści antagoniści receptorów opioidowych (np. nalokson) odwracają działanie morfiny (w tym wpływ kurczący na zwieracze i depresję oddechu).

Dawkowanie
Dawkowanie należy ustalać indywidualnie. Dorośli: jednorazowa dawka w ostrym bólu wynosi 0,1-0,15 mg/kg mc. podskórnie lub domięśniowo, lub 2-8 mg dożylnie (z prędkością 2 mg/min.); w razie potrzeby dawki można powtarzać co 4 h; w bólu przewlekłym 5-20 mg doustnie, podskórnie lub domięśniowo co 4 h. Chorym w podeszłym wieku zazwyczaj podaje się 1/2 dawki. Dzieci: zwykle 0,1-0,2 mg/kg mc. na dawkę podskórnie lub domięśniowo co 4 h; nie przekraczać 15 mg na dawkę; nie zaleca się aby preparat podawać doustnie. Noworodki: 0,1 mg/kg mc. podskórnie co 4-6 h.

19. Naloxone hydrochloride Naloxonum hydrochloricum (rozt do wstrz.: 400 µg/ml)

Antidotum 

Skład
1 ampułka (1 ml) zawiera 0,4 mg chlorowodorku naloksonu.

Działanie
Jest antagonistą w stosunku do naturalnych i syntetycznych odurzających leków przeciwbólowych, w zasadzie pozbawionym właściwości agonistycznych, co oznacza, że nie posiada działania przeciwbólowego ani nie wywołuje depresji ośrodka oddechowego. Podanie go w pełnej dawce po uprzednim podaniu narkotycznych leków przeciwbólowych powoduje nawrót dolegliwości bólowych, małe dawki podane pozajelitowo zapobiegają lub znoszą ośrodkowe i obwodowe efekty działania morfiny i innych opioidów. Podany u osób zależnych od opioidów może spowodować zespół ostrej abstynencji. W dużych dawkach antagonizuje również działanie ago-antagonistów typu pentazocyny oraz innych narkotycznych leków przeciwbólowych, istnieją doniesienia o łagodzeniu depresji ośrodka oddechowego wywołanej przedawkowaniem innych niż opioidy leków działających depresyjnie na o.u.n. (np. barbituranów, benzodiazepin). Nawet długie podawanie leku nie prowadzi do uzależnienia. T_0,5 po podaniu pozajelitowym wynosi 1 h. Lek jest szybko metabolizowany w wątrobie. Przechodzi łatwo przez barierę łożyska.

Wskazania
Leczenie ostrych zatruć narkotycznymi lekami przeciwbólowymi, w anestezjologii po przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego z użyciem narkotycznych leków przeciwbólowych, w odwracaniu depresji ośrodka oddechowego noworodków spowodowanej podaniem rodzącej narkotycznych leków przeciwbólowych podczas porodu, dla celów diagnostycznych w celu wykrycia narkomanii lub wyjaśnienia przyczyn depresji ośrodka oddechowego.

Przeciwwskazania
Ciąża, nadwrażliwość na lek. Przeciwwskazania względne - ostrożnie podaje się u dzieci i u podejrzanych o narkomanię ponieważ wywołuje ostre objawy abstynencji.

Działanie niepożądane Nie występują.

Interakcje
Nie może być podawany łącznie z narkotycznymi lekami przeciwbólowymi ani z lekami agonistyczno-antagonistycznymi o dużym działaniu przeciwbólowym np. pentazocyna, buprenorfina, nalbufina.

Dawkowanie
Dorośli: domięśniowo, podskórnie lub dożylnie w przedawkowaniu narkotyków 0,01-0,015 mg/kg mc., zazwyczaj podaje się 0,4 mg. Następną dawkę podaje się po 5 minutach. U noworodków i dzieci 0,01 mg/kg mc. Dawkę można powtórzyć 2-3 razy. Podawać należy wolno, przez 2-3 minuty.

20. Natrium chloratum 0,9% inj. Sodium chloride  roztwór do inf.: (9 mg/ml) flakon 500 ml

Infundibilium

Skład 100 ml roztworu zawiera 900 mg chlorku sodu.

Działanie
Fizjologiczny roztwór chlorku sodu jest płynem zbliżonym pod wzlędem ciśnienia osmotycznego i zawartości sodu do osocza krwi i płynu pozakomórkowego. Chlor i sód są elektrolitami niezbędnymi dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a ich niedobór może być przyczyną wielu poważnych stanów, które wymagają szybkiego wyrównywania. Podany pozajelitowo powoduje krótkotrwałe zwiększenie objętość krwi krążącej i nieznaczne nasilenie diurezy. Może być używany jako rozpuszczalnik wielu leków, pod warunkiem ich zgodności farmakochemicznej. 100 ml zawiera 15,4 mmol sodu i 15,4 mmol chloru. Osmolarność wynosi 308 mosmol/l.

Wskazania
Odwodnienie izotoniczne, odwodnienie hipotoniczne, utrata jonów sodu i chloru przez organizm, uzupełnianie utraconych płynów po zabiegach operacyjnych, wymiotach, biegunce, wstrząs pourazowy, oparzenia. Jako jeden z płynów podawanych dożylnie w celu pokrycia zapotrzebowania dobowego na wodę i elektrolity, kiedy ich podaż drogą inną niż dożylna jest niemożliwa. Jako rozpuszczalnik podawanych leków, pod warunkiem ich zgodności farmakochemicznej.

Przeciwwskazania
Hipernatremia, przewodnienie, hiperchloremia, kwasica. Noworodkom nie podawać jako płynu uzupełniającego niedobory wody (stosować wyłącznie do korekcji zaburzeń jonowych).

Działanie niepożądane
Przewodnienie, hipernatremia, hiperchloremia. Podawany jako jedyny płyn może prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej.

Dawkowanie
Dożylnie we wlewach, indywidualnie w zależności od stopnia i rodzaju odwodnienia oraz stężenia elektrolitów we krwi. Zazwyczaj 180 kropli/min - 1000 ml/dobę.

Uwagi
Podczas podawania preparatu należy kontrolować parametry gospodarki wodno-elektrolitowej.

21. Płyn fizjologiczny wieloelektrolitowy izotoniczny 

Calcium chloride, Magnesium chloride, Potassium chloride, Sodium acetate, Sodium chloride, Sodium citrate roztwór do inf.: pojemnik 500 ml

Infundibilium 

Skład
100 ml płynu zawiera 575 mg chlorku sodu, 462 mg octanu sodu, 90 mg cytrynianu sodu, 39,4 mg chlorku wapnia, 38 mg chlorku potasu, 20 mg chlorku magnezu.

Działanie
Izotoniczny roztwór o składzie jonowym zbliżonym do składu osocza krwi. Zawiera sole sodu, potasu, wapnia i magnezu. Podany dożylnie w zaburzeniach równowagi wodno-elektrolitowej (w przypadku dobrej czynności nerek) uzupełnia niedobór składników mineralnych i wody. Krótkotrwale zwiększa objętość osocza. 100 ml dostarcza 14,15 mmol sodu, 10,9 mmol chloru, 0,51 mmol potasu, 0,2 mmol wapnia, 0,1 mmol magnezu oraz 3,4 mmol octanów i 0,3 mmol cytrynianów. Osmolarność wynosi 301 mosmol/l.

Wskazania
Odwodnienie w wyniku niedostatecznej doustnej podaży płynów. Utrata płynów i elektrolitów na skutek obfitych wymiotów i biegunek. Utrata płynów ustrojowych przez przetoki jelitowe lub żółciowe. Planowe nawadnianie w okresie okołooperacyjnym.

Przeciwwskazania
Niewydolność nerek ze skąpomoczem lub bezmoczem. Przewodnienie. Obrzęk płuc. Kwasica metaboliczna. Zbyt wysokie stężenie jednego z jonów zawartych w preparacie.

Działanie niepożądane
Przewodnienie, niewydolność nerek. Zbyt szybkie podawanie może spowodować niewydolność krążenia, obrzęk płuc i obrzęki obwodowe, szczególnie u osób w podeszłym wieku i chorych z zaburzeniami czynności układu krążenia. Hipernatremia, hiperkalcemia, hiperkaliemia, hiperkalciuria. Podrażnienie żył oraz zakrzepowe zapalenie żyły w miejscu wkłucia.

Interakcje
Możliwe niezgodności farmaceutyczne z podawanymi jednocześnie płynami. Nie podawać łącznie z preparatami zawierającymi fosforany i węglany, roztworami aminokwasów i emulsji tłuszczowych ze względu na obecność wapnia.

Dawkowanie
Dożylnie: zależnie od stanu chorego, zapotrzebowania na płyny i elektrolity. Zazwyczaj podaje się w dożylnym wlewie kroplowym 1000 ml w ciągu doby (maksymalna dawka wynosi 40 ml/kg m.c. na dobę). W stanach znacznego odwodnienia 3000-4000 ml/dobę. Nie przekraczać szybkości wlewu 10 ml/min.

Uwagi
Podczas podawania płynu zaleca się kontrolowanie parametrów gospodarki wodno-elektrolitowej oraz ilości wydalanego moczu. U chorych z hiperkalciurią lub kamicą nerkową należy kontrolować wydalanie wapnia z moczem.

22. Salbutamol  Salbutamol aerozol wziewny, zaw.: (100 µg/dawkę) 400 dawek - 20 ml

Bronchodilatans

Skład 1 dawka aerozolu zawiera 0,1 mg salbutamolu.

Działanie
Sympatykomimetyk o wybiórczym działaniu pobudzającym receptory β₂ w oskrzelach. Preparat zmniejsza napięcie i znosi skurcz mięśni oskrzelowych oraz hamuje degranulację komórek tucznych i uwalnianie zawartych w nich leukotrienów i histaminy, które powodują skurcz oskrzeli. Za działania te odpowiedzialne jest pobudzenie receptorów β₂-adrenergicznych i wewnątrzkomórkowa kumulacja cAMP. Działanie rozkurczające oskrzela występuje po ok. 5 min, a czas działania wynosi 4-6 h. 10-20 % dawki dociera do dolnych dróg oddechowych i wchłania się do krążenia. Metabolizm zachodzi w wątrobie, wydalanie głównie przez nerki, częściowo w postaci niezmienionej.

Wskazania
Odwracalna obturacja oskrzeli w przebiegu astmy oskrzelowej oraz w obturacji oskrzeli występującej w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Zapobiegawczo przed wysiłkiem u pacjentów z astmą wysiłkową oraz przed spodziewanym kontaktem z alergenami, które mogą powodować skurcz oskrzeli. Astma oskrzelowa o łagodnym, średniociężkim lub ciężkim przebiegu pod warunkiem, że zastosowanie preparatu nie opóźnia rozpoczęcia podawania wziewnych glikokortykosteroidów.

Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na salbutamol oraz pozostałe składniki preparatu. Preparatu salbutamolu w postaci inhalacji nie należy stosować w zapobieganiu poronieniu zagrażającemu oraz w zapobieganiu porodowi przedwczesnemu.

Środki ostrożności
Ostrożnie stosować u pacjentów z nadczynnością tarczycy.

Ciąża i okres karmienia piersią
Kategoria bezpieczeństwa stosowania w ciąży - C. Lek może być stosowany w ciąży jedynie w przypadkach, gdy przewidywane korzyści dla matki przewyższają nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu. Salbutamol prawdopodobnie przenika do mleka matki, i w związku z tym nie jest zalecany w okresie karmienia piersią. W przypadku konieczności zastosowania leku należy przerwać karmienie piersią.

Działanie niepożądane
Mogą wystąpić: paradoksalny skurcz oskrzeli, niewielkie drżenie mięśni szkieletowych (najczęściej rąk), ból głowy, przyspieszenie czynności serca, podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej i gardła, tachykardia zatokowa, migotanie przedsionków, napadowy częstoskurcz nadkomorowy, skurcze dodatkowe. Bardzo rzadko: reakcje nadwrażliwości (obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, skurcz oskrzeli, obniżenie ciśnienia krwi z omdleniem), kurcze mięśniowe. U dzieci sporadycznie obserwowano nadmierną pobudliwość. Hipokaliemia może być wynikiem podania bardzo dużych dawek dożylnych, rzadziej wziewnych.

Interakcje
Nie stosować łącznie z nieselektywnymi inhibitorami receptorów β-adrenergicznych. Równoczesne stosowanie z metyloksantynami, glikokortykosteroidami i lekami moczopędnymi mogą nasilać hipokaliemię.

Dawkowanie
Do inhalacji. Dorośli: w celu przerwania nagłego skurczu oskrzeli 100-200 µg salbutamolu (1-2 inhalacje). Zapobiegawczo 10-15 min przed wysiłkiem lub kontaktem z alergenem 200 µg salbutamolu. Dzieci: w celu przerwania nagłego skurczu oskrzeli oraz zapobiegawczo w astmie wysiłkowej lub przed kontaktem z alergenem 100 µg salbutamolu. W razie potrzeby można zwiększyć do 200 µg salbutamolu/dawkę. Nie stosować więcej niż 800 µg salbutamolu.

Uwagi
U pacjentów z ciężką ostrą astmą należy monitorować stężenie potasu we krwi.

23. Solutio Ringeri 

Calcium chloride, Potassium chloride, Sodium chloride rozt. do inf.: 500 ml

Infundibilium 

Skład
100 ml roztworu zawiera 860 mg chlorku sodu, 30 mg chlorku potasu, 24,3 mg chlorku wapnia, 15,56 mmol chlorków. Osmolarność wynosi 309 mOsm/l, ph 5,0-7,5.

Działanie
Izotoniczny roztwór elektrolitowy o składzie jonowym zbliżonym do składu płynu zewnątrzkomórkowego. Wypełnia łożysko naczyniowe i przywraca równowagę wodno-elektrolitową.

Wskazania
Odwodnienie izotoniczne bez względu na przyczynę (spowodowane m.in. wymiotami, biegunką, przetokami). Wyrównywanie objętości płynów w hipowolemii spowodowanej oparzeniami oraz ubytkami wody lub elektrolitów po zabiegach chirurgicznych. Wstępne wypełnienie łożyska naczyniowego we wstrząsie krwotocznym. Jako rozcieńczalnik lub rozpuszczalnik dla leków i koncentratów elektrolitów niewykazujących niezgodności.

Przeciwwskazania
Przewodnienie. Zastoinowa niewydolność serca serca. Hipernatremia. Hiperchloremia. Stany wymagające ograniczeń w przyjmowaniu sodu (np. ciężka niewydolność nerek, obrzęk płuc). Hiperkaliemia. Hiperkalcemia. Jednoczesne stosowanie glikozydów naparstnicy i leków oszczędzających potas. Nie podawać domięśniowo. Preparatu nie należy podawać z krwią przez ten sam zestaw do przetaczania (pseudoaglutynacja krwinek).

Ciąża i okres karmienia piersią
W ciąży i okresie karmienia piersią stosować w przypadku zdecydownej konieczności.

Działanie niepożądane
Mogą wystąpić: gorączka, zakażenie w miejscu podania, zakrzepica żył lub zapalenie żył rozprzestrzeniające się z miejsca wkłucia, wynaczynienie i hiperwolemia (wskazania do natychmiastowego przerwania wlewu). Nadmierna podaż preparatu, szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku lub z chorobami układu krążenia może powodować niewydolność krążenia i obrzęk płuc.

Interakcje
Nie należy stosować jednocześnie z glikozydami naparstnicy (ryzyko wystąpienia ciężkiej lub mogącej zagrażać życiu arytmii serca, szczególnie u pacjentów z hipokaliemią), lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas (amilorid, kanrenian potasu, spironolakton, triametren). Nie zaleca się łączenia z inhibitorami konwertazy angiotensyny i takrolimusem (ryzyko mogącej zagrażać życiu hiperkaliemii, szczególnie u pacjentów z zaburzoną czynnością nerek). Szczególnie ostrożnie stosować z lekami moczopędnymi z grupy tiazydów (ryzyko hiperkacemii). Nie podawać łącznie z roztworami zawierającymi węglany, szczawainy lub fosforany.

Dawkowanie
Dożylnie we wlewie kroplowym (do żyły głównej lub żył obwodowych): zależnie od stanu chorego, wieku, masy ciała i wyników badań laboratoryjnych: zwykle 250-2800 ml. Maksymalna dawka dobowa: 40 ml/kg m.c. Maksymalna szybkość wlewu: 120 kropli/min (6 ml/min).

Uwagi
Podczas podawania płynu należy kontrolować parametrów gospodarki wodno-elektrolitowej, szczególnie u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca, ciężką niewydolnością nerek, obrzękami z retencją sodu oraz u pacjentów leczonych kortykosteroidami. U pacjentów z ryzykiem hiperkaliemii (m.in. w ciężkiej niewydolności nerek) należy kontrolować stężenie potasu we krwi.

24. Oxygen Tlen Medyczny  gaz: butle 2-50 l

 

Skład
Tlen medyczny. Wysokociśnieniowa butla stalowa zawiera sprężony tlen w formie gazowej. Specjalny zbiornik z izolacją próżniową zawiera tlen ciekły; z 1 litra tlenu ciekłego uzyskuje się 860 litrów tlenu w postaci gazu, pod ciśnieniem atmosferycznym.

Działanie
Bezbarwny, bezwonny gaz; gęstość w odniesieniu do powietrza 1,105; ciężar cząsteczkowy 32; rozpuszczalność w wodzie (w temp. 37°C) - 2,4% obj. Tlen jest niezbędnym składnikiem, potrzebnym do funkcjonowania organizmów zależnych od metabolizmu tlenowego. Do organizmu człowieka dostarczany jest drogą układu oddechowego, a następnie transportowany do tkanek przez krew (w warunkach STPD każde 100 ml krwi przenosi 19,8 ml tlenu w formie połączeń z hemoglobiną i 0,3 ml rozpuszczonego w osoczu).

Wskazania
Hipoksemia lub hipoksja tkankowa; jako składnik mieszanin gazów stosowanych podczas znieczulenia; czynnościowe badania układu oddechowego.
Przewlekła tlenoterapia: utrwalona hipoksemia w przebiegu przewlekłych chorób płuc (ciśnienie parcjalne < 60 mmHg i Ht > 55%): przewlekła obturacyjna choroba płuc, zwłóknienie płuc, zmiany pogruźlicze, rozstrzenie oskrzeli, boczne skrzywienie kręgosłupa, zatorowość płucna, krzemica płuc, pierwotne nadciśnienie płucne.

Środki ostrożności
Ostrożnie stosować u pacjentów z hipoksycznym napędem oddechowym (np. z przewlekłymi zmianami płucnymi i wtórną niewydolnością krążenia), u noworodków, w warunkach hiperbarycznych.

Działanie niepożądane
Podawany nie nawilżony tlen powoduje wysychanie błon śluzowych dróg oddechowych. U chorych z przewlekłą hiperkapnią i hipoksycznym napędem oddechowym może spowodować hipowentylację i hipoksję, jeśli nie stosuje się wspomagania wentylacji. Przy oddechu własnym może powodować zmniejszenie pojemności życiowej płuc, rozsianą niedodmę pęcherzykową. Długotrwale stosowany w dużych stężeniach upośledza wytwarzanie surfaktantu i działa toksycznie na komórki organizmu.

Dawkowanie
W zależności od wskazań, pod kontrolą badań gazometrycznych (p_aO₂) lub wysycenia tlenem krwi włośniczkowej (SatO₂).

Uwagi
Butle należy przechowywać w chłodnym, suchym i dobrze wentylowanym miejscu; nie przekraczać temp. 35°C; nie używać otwartego ognia. Obowiązkowe oznakowanie butli: butla pomalowana na biało, oznakowana literą „N" na głowicy. Na butli powinna być umieszczona etykieta produktu leczniczego, jednoznacznie go identyfikująca oraz ulotka przylekowa.
Jako substytut tlenu medycznego, szczególnie w domowej tlenoterapii można stosować tzw. koncentrator tlenu. Jest to niewielkie urządzenie (wielkość średniej walizki), które poprzez system aktywnych filtrów adsorpcyjnych oddziela tlen z powietrza atmosferycznego. Maksymalne stężenie tlenu zależy od modelu urządzenia i chwilowego poboru tlenu, ale nie przekracza 95%.

16

---