POSTĘPOWANIE KARNE --> [Author:MC]

Proces karny to zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie przestępstwa i jego sprawcy, osądzenie go za to przestępstwo i ewentualnie wykonanie kary, środków karnych oraz środków zabezpieczających.

Cele procesu karnego

1. Proces karny zmierza do osiągnięcia stanu sprawiedliwości społecznej - prowadzi do słusznego zastosowania normy prawa karnego materialnego, konkretyzuje ją, zmienia z abstrakcyjnej w normę skonkretyzowaną. Dzięki procesowi możemy dokonać subsumcji czynu pod przepis prawny. Aby do tego doszło muszą zostać spełnione cele etapowe, czyli należy ustalić:

• Czy przestępstwo zostało popełnione,

• Kto je popełnił,

• Jakie są bliższe okoliczności popełnionego czynu (ustawowe znamiona przestępstwa)

• Jakie są konsekwencje prawne czynu,

• Doprowadzenie do wykonania orzeczonej kary.

2. Proces karny zmierza do osiągnięcia stanu sprawiedliwości proceduralnej. Proces musi być uczciwy, musi toczyć się z poszanowaniem wszystkich uprawnień zainteresowanego.

Funkcje procesu:

• Funkcja prakseologiczna - procedura to wynik doświadczeń negatywnych gromadzonych setkami lat. Dzięki temu ustalone zostały najbardziej efektywne metody realizacji celów procesu. Duża liczba norm to normy celowościowe. Ich celem jest wykrycie prawdy materialnej i wyciągniecie konsekwencji.

• Funkcja gwarancyjna - normy prawne mają na celu ochronę podstawowych wartości nadrzędnych (np. godność człowieka, więzi rodzinne, własność) oraz ochronę praw jednostki w procesie. Są one gwarancjami procesowymi. Każdy uczestnik procesu ma prawo do ochrony jego praw.

• Funkcja regulacyjna - normy prawa procesowego wyznaczają kolejność czynności, nadają im odpowiednie formy, regulują prawa i obowiązki uczestników - wprowadzają ład.

• Funkcja materialnoprawna - proces wpływa niejednokrotnie na zakres regulacji prawa karnego materialnego i jego realne stosowanie. Wyznaczają granice dochodzenia do prawdy, przez co są w stanie całkowicie, w pewnych sytuacjach, wyłączyć dopuszczalność realizacji norm prawa karnego materialnego (np. terminy). Część reguluje też kwestie, które powinno regulować prawo materialne (np. odszkodowanie za niesłuszne skazanie)

Źródła procesu

• Konstytucja z 2 IV 1997 - szczególnie art. 8 ust 1 - przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio

• Kodeks postępowania karnego - ustawa z 6 VI 1997 oraz przepisy wprowadzające

• Ustawa z 25 VI 1997 o świadku koronnym

• Kodeks karny - ustawa z 6 VI 1997

• Kodeks karny wykonawczy - ustawa z 6 VI 1997

• Kodeks karny skarbowy z 10 IX 1999

• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 XI 1950 (ratyfikowana 1992)

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 XII 1966 (ratyfikowany od 1977)

• Ustawa z 26 X 1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich

Nowy proces

1. Czynności procesowe

Czynność procesowa - zachowanie się uczestnika procesu, wywołujące skutki przewidziane przez prawo procesowe (tylko działanie). Czynność procesowa polega na wykonaniu uprawnienia lub obowiązku w procesie.

Zdarzenia procesowe - fakty, które nie polegają na zachowaniu się człowieka, a wywołują określone skutki w procesie, np. upływ czasu, śmierć.

Czynności pozaprocesowe - operacyjne działania organów ścigania

Podział czynności procesowych ze względu na rodzaj działania:

→ pozytywne

→ negatywne

Podział czynności procesowych ze względu na złożoność:

→ proste (pojedyncze)

→ złożone - składają się z kilku elementów, np. ogłoszenie wyroku

Podział czynności procesowych ze względu na liczbę uczestników:

→ indywidualne

→ zbiorowe

Podział czynności procesowych ze względu na cel:

→ rozpoznawcze (kognicyjne) - zmierzają do zbadania rozstrzygnięcia określonej kwestii w procesie

→ wykonawcze (egzekucyjne) - zmierzają do wykonania decyzji procesowej

Podział czynności procesowych ze względu na sposób komunikowania się:

→ wyraźne (ekspresywne) - przez oświadczenie

→ konkludentne (dorozumiane) - przez zachowanie, które w konkretnej sytuacji wskazuje na istotę czynności.

Czynność konkludentna jest zawsze wadliwą czynnością wyraźną, na którą godzimy się w pewnych sytuacjach. Warunki niewadliwości czynności konkludentnych:

1. Zachowanie się uczestnika w sposób nie budzący wątpliwości uzewnętrznia jego wolę.

2. Zachowanie się musi wskazywać, że tak a nie inaczej zrozumiano zachowanie organu

3. Nie można zastępować decyzji, od której przysługuje zaskarżenie

Podział czynności ze względu na podmiot:

→ czynności organów procesowych, np. wszczęcie postępowania przygotowawczego, wyrok

→ czynności stron procesowych, np. wnioski dowodowe, apelacja

→ czynności innych uczestników procesu, np. zeznania, opinie biegłych

Ze względu na charakter czynności procesowe dzieli się na oświadczenia procesowe, czynności realne i spostrzeżenia.

Spostrzeżenia procesowe - percepcje wrażeń zmysłowych, świadomość faktów i zjawisk zachodzących w postępowaniu, np. oględziny, eksperyment, odbieranie zarzutów

Czynności faktyczne (realne) - działania wywołujące zmiany w świecie zewnętrznym, np. zatrzymanie osoby, przeszukanie, zatrzymanie przesyłki, aresztowanie.

Oświadczenia procesowe to oświadczenia treści intelektualnej uczestnika procesu. Dzielą się na oświadczenia wiedzy i oświadczenia woli.

Oświadczenia wiedzy polegają na komunikowaniu wiadomości przez uczestnika procesu, np. zeznanie, opinia biegłego.

Natomiast oświadczenia woli polegają na komunikowaniu dążeń uczestnika procesu. Dzielą się one z kolei na oświadczenia postulujące (wnioski, podania, prośby, akt oskarżenia) i oświadczenia władcze.

Oświadczenia władcze (imperatywne) dzielą się na:

→ polecenia - oświadczenia władcze wydawane organom podwładnym tylko je wiążące (gł. w postępowaniu przygotowawczym)

→ decyzje procesowe (rozstrzygnięcia) - wiążą one tylko uczestników procesu a także inne organy lub instytucje, które są zobowiązane do ich wykonania lub brania ich za podstawę własnych rozstrzygnięć, jeśli obowiązek taki wynika z treści decyzji lub z przepisów ustawy. Decyzje procesowe dzielą się na:

• Orzeczenia --> [Author:MC]

• Zarządzenia --> [Author:MC] - decyzje w sprawach mniejszej wagi o charakterze porządkowym. W postępowaniu przygotowawczym wydawane przez organ je prowadzący lub prokuratora nadzorującego. W postępowaniu sądowym - prezes sądu (przewodniczący wydziału) lub przewodniczący rozprawy. Uzasadnia się je na piśmie jedynie, gdy podlega ono zaskarżeniu (art. 99 §2). Ich treść odpowiada treści postanowień.

Orzeczenia dzielą się na:

→ wyroki - orzeczenia sądu wydane w imieniu RP, rozstrzygające o kwestii odpowiedzialności prawnej oskarżonego. Są wydawane tylko na podstawie ustawowego upoważnienia. Zasadniczo wydaje się go po przeprowadzeniu rozprawy. Jest ogłaszany publicznie. Składa się na niego sentencja i komparycja. Na ogół uzasadnia się je na piśmie na żądanie strony procesowej (w ciągu 7 dni od ogłoszenia), z urzędu uzasadnia się wyroki: sądów II-instancji i wydawane na skutek kasacji (w ciągu 14 dni od wydania wyroku) oraz gdy zostało zgłoszone zdanie odrębne - votum separatum a także w I instancji w sądzie wojskowym. Forma wyroku jest przewidziana tylko w następujących sytuacjach:

• Skazania

• Uniewinnienia

• Umorzenia postępowania na rozprawie po rozpoczęciu przewodu sądowego

• Warunkowego umorzenia postępowania na rozprawie, po rozpoczęciu przewodu sądowego

• Uchylenia/utrzymania w mocy/ zmiany przez sąd drugiej instancji zaskarżonego wyroku sądu pierwszej instancji (ew. sąd rejonowy zmienia orzeczenie kolegium)

• Orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów (wyrok łączny)

→ postanowienia --> [Author:MC] - wydaje się je zawsze, gdy ustawa nie zaznacza, iż sąd orzeka wyrokiem i nie zezwala na wydanie w tej kwestii zarządzenia. Uzasadnia się je na piśmie zawsze --> [Author:MC] . Jednak nie wymaga uzasadnienia dopuszczenie dowodu oraz uwzględnienie wniosku, jeśli druga strona się nie sprzeciwiła (art. 98 §3). Natomiast uzasadnienie postanowienia o przedstawieniu zarzutów uzasadnia się na piśmie tylko na żądanie podejrzanego. --> [Author:MC]

• Zaskarżalne - sądu I instancji, prokuratora, organu dochodzeniowego, zamykające drogę do wydania wyroku, dotyczące środka zabezpieczającego oraz inne z mocy przepisu szczególnego

• niezaskarżalne

Art. 94 §1. Postanowienie powinno zawierać:

1. oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie

2. datę wydania postanowienia

3. wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy

4. rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej

5. uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymaga

§2. Przepis §1 stosuje się odpowiednio do zarządzeń.

→ nakazy karne - wyroki skazujące w postępowaniu nakazowym; quasi-wyroki

--> [Author:MC]

Podział czynności ze względu na charakter:

CZYNNOŚĆI PROCESOWE

↓

↓

↓

Oświadczenia procesowe

Czynności realne

Spostrzeżenia

↓

↓

Oświadczenia wiedzy

Oświadczenia woli

↓

↓

Oświadczenia postulujące

Oświadczenia władcze (imperatywne)

↓

↓

Decyzje

polecenia

↓

↓

orzeczenia

zarządzenia

→ wyroki → nakazy karne → postanowienia

Warunki niewadliwości czynności procesowych:

• zgodność z przepisami prawa: pozytywne przesłanki czynności procesowej, uczestnik procesu ma zdolność do dokonywania czynności procesowych oraz warunki modalne (czynność wyrażona jest w odpowiedniej formie, czasie i miejscu), jeśli ustawa wymaga spełnienia tego warunku

• istnieje wola uczestników czynności składających oświadczenie woli (niedopuszczalny jest np. przymus fizyczny)

• nie występują wady woli uczestników czynności w przypadku oświadczeń procesowych (niedopuszczalny jest np. przymus psychiczny)

• oświadczenie woli nie może zostać obarczone warunkiem

Następstwa naruszenia warunków niewadliwości:

→ nieważność bezwzględna - było to do dn. 1 VII 2003r najpoważniejsze prawne następstwo wadliwości orzeczenia. Polegało ono na tym, że orzeczenie z mocy samego prawa nie powodowało skutków, które ustawa z nim łączy (ipso iure). Z istoty nieważności wynikały następujące konsekwencje:

• skutek ec tunc

• nieważność tylko stwierdzano w deklaratoryjnym orzeczeniu o nieważności

• każdy organ procesowy winien był podjąć starania, gdy dostrzegał przyczynę nieważności z mocy prawa, ale nastąpiło stwierdzenie nieważności

• dopuszczalne było ponowne postępowanie miedzy tymi samymi stronami w tej samej sprawie

→ bezskuteczność - brak skutku przewidzianego przez prawo

• z powodu ciężkich uchybień, np. zeznania pod wpływem groźby

• niespełnienia przez strony przesłanek czynności: wymogi formalne pisma procesowego, niedotrzymanie terminu zawitego, odwołanie/kasacja wniesione przez nieuprawnionego albo niedopuszczalne z mocy ustawy

• niedotrzymanie terminu nieprzekraczalnego

→ niedopuszczalność - występuje wówczas, gdy czynność przeprowadza się mimo braku jej ustawowych warunków. Jest to wadliwość przed dokonaniem czynności i staje się przyczyną odwoławczą, a w niektórych przypadkach nawet przyczyną bezskuteczności (gdy ustawa stanowi, że czynność jest niedopuszczalna). W razie odwołania lub kasacji powstaje domniemanie prawnie niewzruszalne, że dokonanie czynności niedopuszczalnej mogło wywrzeć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a więc prowadzące do jego uchylenia. Niedopuszczalne są np:

• oddziaływania na przesłuchiwaną osobę, pozbawiające ją swobody wypowiedzi (art. 171 §5 i §7)

• zastępowanie dowodu z wyjaśnień lub zeznań treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych

• przesłuchiwanie niektórych osób jako świadków

• dochodzenie wstępne dłuższe niż 5 dni

• uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia

→ wadliwość - czynność jest wadliwa, gdy w toku postępowania popełniono uchybienie, które mogło mieć wpływ na jej treść (error procedendi) lub gdy tylko decyzja jest obarczona uchybieniem (error decedendi).

• Wadliwość względna - powoduje ją uchybienie, które organ bierze pod uwagę tylko, gdy strona podniosła je w środku odwoławczym - względna przyczyna odwoławcza

• Wadliwość bezwzględna - powoduje ją uchybienie, które organ bierze pod uwagę niezależnie od tego, czy strona podniosła je w środku odwoławczym - ustala z urzędu wadliwość bezwzględną - bezwzględna przyczyna odwoławcza

• Współzależność wadliwości - reguły:

• Wadliwość jednej czynności dowodowej nie pociąga za sobą wadliwości innej czynności dowodowej, chyba że ta druga została przeprowadzona dzięki informacjom uzyskanym podczas tej pierwszej. (patrz: USA - zakaz owoców z zatrutego drzewa)

• Wadliwość orzeczenia kończącego postępowania nie oznacza, ze czynności dowodowe w nim wykonane są wadliwe

• Wadliwość czynności dowodowej może spowodować wadliwość decyzji procesowych tylko wtedy, gdy zaciąży ona istotnie na stopniu uprawdopodobnienia zarzutu, będącego przesłanką faktyczną tych decyzji i innych czynności.

• Wadliwość innych czynności procesowych powoduje wadliwość dalszych czynności tylko wtedy, gdy analiza konkretnej sytuacji wykaże, że taki związek przesądza.

• Konwalidacja - naprawienie wadliwej czynności. Konwalidacja sprawia, że środek odwoławczy stał się bezprzedmiotowy, gdyż uchybienie zostało usunięte. Konwalidacja może być dokonana:

• z mocy prawa - zmiana ustawy, zmiana sytuacji procesowej skutkiem upływu czasu (np. uzyskanie pełnoletniości), działania innych czynników (np. uchylenie ubezwłasnowolnienie)

• z inicjatywy organów procesowych - powtórzenie wadliwie wykonanej czynności, korektury uzupełniającej wadliwą czynność procesową (polega na wypełnieniu nie wykonanych wymagań ustawy). Konwalidację hamuje przejęcie biegu procesu przez jeden organ procesowy od drugiego. Organ, który popełnił uchybienie, traci już możność naprawy własnego błędu. Uchybienie znika, jeśli nowy organ zdąży je zauważyć i sam zlikwiduje wadę.

• Konwalidację wyłącza powstanie stanu nieodwracalnego

→ bezzasadność (niezasadność) - bezzasadne przesłuchanie świadka, o którym z góry wiadomo, że nie miał nic wspólnego ze sprawą - ocena merytoryczna

Promulgacja i odwoływalność decyzji procesowych

Promulgacja - jest to umożliwienie w odpowiedniej formie zapoznania się z decyzją przez inne organy.

Orzeczenie lub zarządzenie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie (art. 100 §1). Wydane poza rozprawą dostarcza się prokuratorowi, stronie i osobie nie będącej stroną, którym przysługuje środek zaskarżenia, jeżeli nie brali oni udziału w posiedzeniu lub nie byli obecni przy ogłoszeniu. W innych wypadkach należy powiadomić tylko strony (art. 100 §2) poprzez doręczenie --> [Author:MC] uwierzytelnionego odpisu. Jeżeli pokrzywdzonych jest tak wielu, że ich indywidualne powiadomienie spowodowałoby poważne utrudnienia, zawiadamia się ich poprzez ogłoszenie w prasie, radiu lub telewizji (art. 131 §2).

Promulgacja wyroku.

Kodeks przewiduje formę uroczystą ogłoszenia wyroku - w czasie ogłoszenia wszyscy poza sądem stoją (art. 418 §1). Szczególną formę przyjmuje ogłoszenie wyroku zapadłego poza rozprawą (na posiedzeniu). Wówczas treść wyroku udostępnia się publicznie przez złożenie odpisu na okres 7-dmiu dni w sekretariacie sądu, o czym czyni się wzmiankę w protokole posiedzenia lub na okładce akt sprawy (gdy w posiedzeniu nie brała udziału żadna ze stron w związku z czym nie spisano protokołu), a także umieszcza się o tym informację na tablicy ogłoszeń w sądzie. Wyroku nie doręcza się stronom. Wyjątki:

• Wyroku zapadłego na posiedzeniu sądu, gdy sąd skazuje bez rozprawy, uchyla wyrok z powodu bezwzględnej przyczyny odwoławczej albo gdy SN oddala kasację w razie jej oczywistej bezzasadności

• Wyroku zaocznego w postępowaniu uproszczonym (doręcza się tylko oskarżonemu)

• Wyroku ogłoszonego w nieobecności oskarżonego pozbawionego wolności i nie mającego obrońcy

• Wyroku nakazowego (doręcza się go oskarżycielowi, oskarżonemu i obrońcy)

Oskarżonemu na jego żądanie należy wydać bezpłatnie jeden uwierzytelniony odpis każdego orzeczenia wraz z uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono (art. 157 §1). W razie wyłączenia jawności rozprawy z powodu ważnego interesu państwa oskarżonemu wydaje się odpis orzeczenia sądu bez uzasadnienia.

Odwoływalność decyzji procesowych

Odwoływalność wewnętrzna - pro foro interno - możliwość nawet całkowitej zmiany decyzji procesowej przed jej udostępnieniem osobom postronnym.

Zmiana decyzji przed jej udostępnieniem jest możliwa, jeśli zostaną spełnione dwa warunki:

• zgodzi się na to wymagana większość składu orzekającego, jeśli to on wydaje decyzję

• jej treści nie zna jeszcze nikt poza osobami biorącymi udział w jej wydawaniu i ewentualnie osobą, która ją przepisywała

UWAGA! Można odwołać decyzję pisemną. Rzadko zaś ustną, ponieważ ta zapada w obecności stron lub innych osób.

Odwoływalność zewnętrzna - pro foro externo - możliwość nawet całkowitej zmiany decyzji procesowej znanej już stronom.

Podstawową zasadą jest zasada stałości orzeczeń. Odwoływalność orzeczeń (wyroków i postanowień), nawet nieprawomocnych, nie jest dopuszczalna, chyba że wyraźny przepis na to zezwala. Wyjątki od reguły nieodwoływalności:

• sąd, na którego postanowienie złożono zażalenie może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie, w którym zaskarżone postanowienie wydał (art. 463m §1). Analogicznie reguła ta dotyczy prokuratora i prowadzącego postępowanie (art. 465 §1)

• oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszego dopuszczenia dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności

• środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić, albo zmienić, jeśli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany

• kare pieniężną należy uchylić, jeżeli ukarany dostatecznie usprawiedliwił swe niestawiennictwo albo samowolne oddalenie się

• zawsze można uchylić decyzję niekorzystną dla strony, jeżeli druga strona się temu nie sprzeciwia

• zarządzenie zawsze można zmienić, jeżeli powstanie sytuacja wskutek której straci ono rację bytu

Odwoływalność oświadczeń stron procesowych

Prawo nie zabrania stronom odwoływania ich oświadczeń procesowych, chyba że przepis szczególny wyraźnie tego zabrania, można zatem np.:

• cofnąć środek odwoławczy, należy jednak zauważyć, iż oskarżony nie może cofnąć wniesionego na jego korzyść środka odwoławczego, jeżeli wniósł go oskarżyciel publiczny lub zachodzi wypadek obrony obligatoryjnej (art. 79). W innych przypadkach zgodę na cofnięcie musi wyrazić oskarżony.

• Odstąpić od oskarżenia (≠ cofnąć akt oskarżenia) może:

• Oskarżyciel publiczny, nie wiąże to jednak sądu (art. 14 §2)

• Oskarżyciel posiłkowy uboczny, co wiąże tylko jego samego (nie może ponownie przyłączyć się do postępowania (art. 57 §2)

• Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny - jeżeli prokurator nie przyłączy się do postępowania skutkuje umorzeniem postępowania

• Oskarżyciel prywatny - wiąże sąd

• Cofnąć powództwo cywilne

• Cofnąć wniosek o ściganie (do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego) (poza gwałtem) - skutkuje zakazem reformationis in peius

• Cofnąć prośbę o ułaskawienie

W pozostałych przypadkach odwołanie oświadczenia wywołuje skutki tylko wówczas, gdy organ uzna, że nie ma podstaw merytorycznych lub formalnych do dalszego postępowania na podstawie takiego oświadczenia.

Prawomocność

Prawomocność to sytuacja prawna charakteryzująca się niepodważalnością decyzji procesowej.

Aspekt formalny prawomocności - decyzja nie podlega już zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Sprawa, która została prawomocnie zakończona, tworzy stan rzeczy osądzonej (res iudicata). Powstaje wówczas domniemanie prawdziwości ustaleń dokonanych w decyzji oraz jej zgodności z przepisami prawa. Jest to domniemanie wzruszalne. Prawomocność formalną decyzja procesowa uzyskuje:

• Po wyczerpaniu toku instancji

• Gdy niedopuszczalne jest zaskarżenie wyroku I instancji (tryb doraźny)

• Strona zrezygnowała z wniesienia środka odwoławczego w stosunku do decyzji wydanej przez organ I instancji bądź wniesiony środek cofnęła

Aspekt materialny prawomocności - sytuacja, w której nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już prawomocnie (formalnie) zakończonego. Ne bis In idem crimen iudicetur (Johannes Teutonius, XIIIw.) - nie wolno dwa razy osądzać tego samego przestępstwa. Niedopuszczalne jest postępowanie przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawnej.

Zawisłość prawna sporu (litis pendendio) - sytuacja, w której toczy się już dopuszczalny proces. Niedopuszczalne jest wiec wszczęcie procesu bądź przed tym samym organem, bądź przed innymi, jeśli już toczy się proces w tej sprawie przed organem właściwym.

Termin - oznaczony upływ czasu, w ciągu którego należy czynność wykonać.

W innym znaczeniu termin to oznaczony punkt czasowy, w którym czynność ma się odbyć.

Terminy maksymalne - ad quem - „do”, takie, w których czynność należy wykonać. Zapewniają szybkość procesu.

Terminy minimalne - ab quo - „od”, takie, które muszą upłynąć, aby czynność mogła zostać dokonana. Zapewniają lepsze przygotowanie do czynności.

Podział terminów ze względu na następstwa ich niezachowania:

→ terminy zawite - po ich terminie czynność jest bezskuteczna --> [Author:MC] . Mogą być jednak przywrócone przez sąd lub prokuratora w wyniku przyczyny niezależnej od strony. Strona w ciągu 7 dni od ustania przyczyny może złożyć wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając czynność (art. 126 §1). Obowiązują tylko strony i niektóre inne osoby. Wyróżnia się (art. 122 §2) terminy zawite:

• do wnoszenia środków zaskarżenia

• jakie ustawa za takie uznaje

→ terminy prekluzyjne - materialnoprocesowe. Po ich upływie czynność jest bezskuteczna. Nie można ich przywrócić. Wiążą uczestników procesu i organy procesowe

→ terminy instrukcyjne - porządkowe - czynność dokonana po ich terminie jest ważna, ale przekroczenie terminu może powodować postępowanie dyscyplinarne, służbowe. Wiążą organy procesowe.

→ terminy przedawnienia

• karnomaterialne

• cywilnoprawne - art. 555 - rok na dochodzenie odszkodowania za niesłuszne skazanie albo aresztowanie

- art. 641 - 3 lata dla ściągnięcia kosztów procesu

Podział terminów ze względu na sposób określenia przez ustawę:

→ określane kalendarzowo - w godzinach, dniach, miesiącach, latach

→ określane relatywnie do stanu zaawansowania procesu

→ określane ogólnie - „niezwłocznie”, „natychmiast”

→ określane blankietowo

Sposób obliczania terminów:

Początek - art. 123 §1 - Do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin.

Koniec - art. 123 §2 - Jeżeli termin jest oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach, koniec terminu przypada na ten dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu; jeżeli w danym miesiącu nie ma takiego dnia, koniec terminu przypada na ostatni dzień tego miesiąca.

§3 - Jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia.

Zachowanie terminu.

Zachowanie terminu zależy od złożenia przed jego upływem pisma w sekretariacie sądu lub prokuratury. Takie samo znaczenie ma nadanie pisma w polskim urzędzie pocztowym, konsularnym lub złożenie przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego, a przez członka załogi polskiego statku - kapitanowi statku (art. 124). Art. 125 stanowi, że pismo wniesione przed upływem terminu omyłkowo do niewłaściwego sądu, prokuratora, organu Policji albo innego organu dochodzenia uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

Dokumentacja czynności procesowej - formy

Protokół - dokument pisemny stwierdzający formę i treść czynności, sporządzony w formie nakazanej przez prawo i podpisany przez prowadzącego czynność oraz przez co najmniej jedną osobę w niej uczestniczącą.

Cechy protokołu:

• oddanie wiernego obrazu czynności

• uwiarygodnienie tego obrazu przez co najmniej dwa podpisy

Obligatoryjnie spisuje się protokół:

• art. 143 §1 - np. zawiadomienie o przestępstwie, przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego, oględziny, otwarcie lub ekshumacja zwłok, eksperyment, konfrontacja, okazanie, przeszukanie, otwarcie korespondencji, przebieg rozprawy

• art. 143 §2 - z innych czynności jeśli tak stanowi przepis szczególny

Fakultatywnie spisuje się protokół:

• jeżeli prowadzący czynność uzna to za potrzebne

Protokół rozprawy - spisuje go aplikant lub pracownik sekretariatu, ewentualnie asesor, jeśli nie należy do składu orzekającego (art. 144 §1). Podpisują go: przewodniczący składu orzekającego i protokolant.

Inny protokół - może spisać także inna osoba, po złożeniu przyrzeczenia, także prowadzący czynność (art. 144 §2). Podpisują je: protokolant oraz wszystkie osoby biorące udział w czynności

Protokolant ulega wyłączeniu na tej samej zasadzie co sędzia! (art. 146)

Protokół odczytuje się przed podpisaniem, czyniąc o tym wzmiankę. Osoba podpisująca może zgłosić zarzuty co do treści protokołu. Protokołu rozprawy nie odczytuje się i podpisują go tylko przewodniczący i protokolant. Art. 148 §4 stanowi, że osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów ich wypowiedzi wciągniętych do protokołu.

Sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia - art. 152 - strony oraz osoby mające interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia, wskazując na nieścisłość i opuszczenia. Wniosek składa się najpóźniej przed wysłaniem akt do wyższej instancji.

Sprostowanie oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych może nastąpić w każdym czasie na wniosek lub z urzędu.

Protokoły szczególne, posiadające załączniki:

• ze stenogramem - wówczas protokołuje się tylko najważniejsze rzeczy

• z wyjaśnieniami na piśmie - na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy należy umożliwić oskarżonemu w postępowaniu przygotowawczym, a na rozprawie można zezwolić - na złożenie wyjaśnień na piśmie

• z zapisem audiowizualnym - przebieg czynności jest utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy uprzedzić osoby uczestniczące w czynności.

• Obligatoryjnie (art. 147 §2) - przy przesłuchaniu świadka lub biegłego, jeśli zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu oraz gdy przesłuchanie przeprowadza sędzia wyznaczony ze składu orzekającego lub sąd w drodze tzw. pomocy prawnej (art. 396 §1-4) oraz przy przesłuchaniu nieletniego pokrzywdzonego lub świadka.

• Fakultatywnie: istnieje dopuszczalność prywatnych urządzeń, jeżeli nie przemawia przeciwko temu wzgląd na prawidłowe postępowanie

Notatka urzędowa - dokument relacjonujący treść i formę czynności, nie będący protokołem. Spisuje się go, gdy nie jest wymagane sporządzenie protokołu. Nie wolno jednak odczytać na rozprawie ani takich notatek, ani jakichkolwiek innych dotyczących czynności, z których wymagane jest spisanie protokołu (art. 393 §1)

2. Uczestnicy procesu

Uczestnik procesu to kategoria zbiorcza, obejmująca każdą osobę, która spełnia funkcje w procesie wyznaczoną jej przez prawo procesowe.

Kategorie uczestników procesu:

→ organy procesowe

→ strony procesowe

→ reprezentanci stron procesowych

→ rzecznicy interesu społecznego

→ osobowe źródła dowodu

3. Zasady procesu

Naczelne zasady procesu - społecznie ważne ogólne dyrektywy uregulowania najbardziej istotnych kwestii z zakresu procesu. Kryteria odróżnienia naczelnych zasad od innych:

• Zasada musi posiadać węzłowe znaczenie w procesie (jej brak utrudniałby określenie modelu procesu). Oznacza to: powściągliwość w mnożeniu zasad, nie formułowanie zasad wyrażających prawdy banalne, naczelna zasada musi odzwierciedlać jedną z przynajmniej dwóch możliwych do pomyślenia idei.

• Zasada powinna zawierać treść ideologiczną i społeczną

• Zasada musi dotyczyć procesu bezpośrednio

• Powinna mieć charakter dyrektywny

System naczelnych zasad procesu

Zasady abstrakcyjne - ogólne idee rozstrzygnięcia węzłowej kwestii prawnej w procesie, niezwiązane z konkretnym ustawodawstwem

Zasady konkretne - zasady abstrakcyjne, wtłoczone w ramy obowiązującego ustawodawstwa

→ zasady dyrektywy i zasady reguły - zasady-dyrektywy nie obowiązują w sensie absolutnym, dopuszczane są od nich wyjątki, np. zasada bezpośredniości, natomiast zasady-reguły to zasady skrajnie krańcowe, realizowane bez żądnych wyjątków, np. zasada domniemania niewinności

→ zasady prawnie zdefiniowane i prawnie niezdefiniowane - zasady prawnie zdefiniowane to takie, których definicję zawiera obowiązujące ustawodawstwo (skodyfikowane). Są to zasady: prawdy materialnej (art. 2 §2), obiektywizmu (art. 4), swobodnej oceny dowodów (art. 7), domniemania niewinności (art. 5 §1), In dubio pro reo (art. 5 §2), skargowości (art. 14), legalizmu materialnego (art. 10), prawa do obrony (art. 6), publiczności (art. 355), współdziałania ze społeczeństwem w ściganiu przestępstw (art. 3 i art. 15 §2). Zasady prawnie niezdefiniowane (nieskodyfikowane) to takie, których obowiązywanie wynika z całości systemu, z kilku lub więcej przepisów ustawy, np. zasada bezpośredniości i zasada uczciwego procesu

→ zasady konstytucyjne i pozakonstytucyjne

Zasada prawdy materialnej - dyrektywa, w myśl której podstawę wszystkich rozstrzygnięć powinny stanowić ustalenia faktyczne, zgodne z rzeczywistością.

Kluczowa zasada procesu karnego.

Prawda - sąd zgodny z rzeczywistością

Prawda materialna - obiektywna - sąd w rzeczywistości pokrywa się z faktami

Prawda formalna - taki sąd o rzeczywistości, który uznaje się za prawdziwy, jeśli mieści się w pewnych regułach z góry ustalonych

Ustalenia faktyczne - stwierdzenia faktów dokonywane w procesie, mające znaczenie dla decyzji procesowej. Mogą mieć formę procesową i pozaprocesową. Cechy dokonywania ustaleń faktycznych w procesie:

→ poznawanie ma charakter probabilistyczny - prawdopodobieństwo w ustalaniu faktów a nie pewność

→ poznawanie materialne - odrzucenie wszelkich kryteriów formalnych celności poznania faktów. Zasada swobodnej oceny dowodów zmierzająca do udowodnienia. Aby udowodnić trzeba spełnić dwa warunki: obiektywny (znikną wszelkie racjonalne wątpliwości) i subiektywny (oceniający ma pewność, że nie występuję żadna inna ewentualność)

→ poznawanie jest prawnie relewantne - ustala się tylko te fakty, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej lub cywilnej oskarżonego bądź dla wydania innej decyzji

Art. 2 §2 - Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. --> [Author:MC]

1. organy procesowe obowiązane są do podejmowania wszelkich starań, aby ich ustalenia faktyczne były zgodne z prawdą. Nawet przyznanie się oskarżonego nie zwalnia organu procesowego z dalszego dochodzenia prawdy, jeśli pozostaną wątpliwości. Art. 388 o ograniczeniu postępowania dowodowego zwalnia sąd z przeprowadzania pełnego postępowania dowodowego, ale tylko za zgodą stron i tylko, jeśli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

2. organ procesowy sprawujący kontrolę jurysdykcyjną zobowiązany jest do sprawdzenia, czy organ, który wydał zaskarżone orzeczenie, poczynił prawdziwe ustalenia faktyczne. Art. 438 pkt 3 - Organ uchyla lub zmienia orzeczenie w razie stwierdzenia błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia.

Fundamentalne gwarancje zasady prawdy materialnej:

→ inicjatywa dowodowa spoczywa na organach procesowych

→ kontradyktoryjność rozprawy

→ koncentracja czasowa i miejscowa procesu (możliwość porównania dowodów)

→ kontrola sądowa postępowania przygotowawczego

→ kolegialność sądu i udział w sądzeniu przedstawicieli społeczeństwa (ławnicy)

→ celowość prakseologiczna form czynności procesowych będąca wynikiem doświadczeń ludzkich i wskazań nauki

→ system środków zaskarżania decyzji procesowych

Ograniczenia poznania prawdy materialnej:

→ Ne bis in idem - prawomocność orzeczenia

→ humanitaryzm procesu - nie dochodzi się do prawdy za cenę podstawowych praw osobistych jednostki

→ zakazy dowodowe powodowane ochroną tajemnicy państwowej, służbowej i zawodowej oraz ochroną stosunków rodzinnych --> [Author:MC]

→ reformationis in peius - uniemożliwienie wyciągnięcia negatywnych konsekwencji dla oskarżonego z ustaleń faktycznych dokonanych w postępowaniu odwoławczym, toczącym się z powodu wniesienia przez niego środka odwoławczego

→ immunitety procesowe

→ ograniczenia faktyczne

Zasada obiektywizmu - dyrektywa, zgodnie z którą organ procesowy powinien mieć bezstronny stosunek do stron i innych uczestników procesu oraz nie powinien kierunkowo nastawić się do samej sprawy.

Zasada obiektywizmu obejmuje:

• bezstronność - niezawisłość sądu i brak uprzedniego nastawienia do stron i innych uczestników procesu

• brak kierunkowego nastawienia do samej sprawy i nie przesądzanie jej wyniku

Obiektywizm powinni zachować: sąd, oskarżyciel publiczny, biegły, tłumacz, protokolant, stenograf, zawodowy kurator sądowy i specjalista.

Art. 4 - Organy prowadzące postępowanie są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. --> [Author:MC]

Aby zasada obiektywizmu została spełniona muszą zostać spełnione trzy warunki:

I → niezawisłość organu procesowego - niezawisłość od stron procesowych, niezawisłość od środowiska oraz niepodległość sposobu myślenia

• iudex inhabilis - sędzia niezdatny do orzekania - wyłączenie sędziego z mocy prawa - art. 40 §1 - Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:

1. sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio

2. jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób

3. jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia między dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli

4. był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchiwany w charakterze świadka lub występował jako biegły

5. brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze

6. brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie

7. brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone

8. (uchylono)

9. brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw

10. prowadził mediację

§2 - Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli

§3 - Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasacji.

Konsekwencje orzekania przez sędziego iudex inhabilis:

• przyczyny nieważności z mocy prawa - 1), 2), 3), 6) i 10)

• bezwzględne przyczyny odwoławcze

Sędzia inhabilis ma obowiązek wyłączenia się z urzędu. Każda czynność przed wyłączeniem jest wadliwa

• iudex suspectus - sędzia jako osoba podejrzana o stronniczość - Art. 41 §1 - Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. Wniosek należy zgłosić najpóźniej do rozpoczęcia przewodu sądowego, chyba że przyczyna wyłączenia stała się wiadoma później. Niewyłącznie sędziego staje się względną przyczyną odwoławczą.

Z tych samych powodów co sędzia wyłącza się:

• ławników (art. 44)

• oskarżyciela publicznego i prowadzącego postepowanie przygotowawcze - jednak tylko art. 40 §1 pkt 1-4, 6 i 10, i §2 oraz art. 41 §1. O wyłączeniu orzeka prokurator nadzorujący lub bezpośrednio przełożony (art. 48 §1)

• konsekwencje: czynność dowodową należy na żądanie strony w miarę możliwości powtórzyć (art. 48 §2), bezskuteczna jest czynność dokonana po wyłączeniu - podstawa do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania i tylko pod warunkiem, gdy mógłby on mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia sądowego.

• Biegli i świadkowie- w zakresie art. 40 §1 pkt 1-3 i 5 oraz art. 178, 182 i 185 (art. 196 §1). Opinia wyłączonego biegłego nie stanowi dowodu.(nieważność)

• Specjalista (art. 206), tłumacz (art. 204 §3) - jak biegły. Przeprowadzona przez specjalistę czynność dowodowa nie stanowi dowodu. (nieważność)

• Protokolant i stenograf - jak sędzia (art. 146 §1 i §2) | czynności nie są nieważne,

• Zawodowy kurator sądowy - jak sędzia (art. 214 §8) | ale mogą stanowić względną

przyczynę odwoławczą.

II → audiatur et altera pars - sąd powinien wziąć pod uwagę cały materiał dowodowy, świadczący zarówno na rzecz jak i przeciwko każdej ze stron. (kontradyktoryjność - każda ze stron ma prawo przedstawienia swoich racji) -

art. 92 - Podstawię orzeczenia może stanowić tylko całokształt czynności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Art. 410 - Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej.

III → minimalne działanie czynników irracjonalnych, wpływających na podejmowanie decyzji - sędzia powinien ograniczyć wpływ irracjonizmu (np. uprzedzenie, niechęć, gniew) do minimum.

Zasada współdziałania ze społeczeństwem i instytucjami w ściganiu przestępstw - dyrektywa, w myśl której organy procesowe powinny angażować do współdziałania w procesie karnym obywateli oraz instytucje państwowe i społeczne.

Zasada współdziałania ze społeczeństwem i instytucjami w ściganiu przestępstw nakłada na obywateli obowiązek prawny donoszenia o niektórych przestępstwach, zachęca społeczeństwo do współpracy podkreślając jego znaczenie w walce z przestępczością oraz zapewnia ochronę osób, które pomagają w ściganiu sprawców przestępstw. Skłonność do współdziałania zależy jednak od poziomu świadomości i kultury prawnej społeczeństwa (podział przestępstw na mala in se (społecznie szkodliwe) i mala prohibita (ich szkodliwość społeczna nie jest oczywista dla przeciętnego człowieka)), stopnia poczucia zagrożenia przestępczością (im wyższy stopień, tym silniejsze tendencje do współpracy z organami), opinii społecznej o sprawności policji i jej stosunku do obywatela. Istotną rolę odgrywa także udział społeczeństwa w orzekaniu. Sama obecność ławników zmusza sędziego do większej staranności w prowadzeniu rozprawy i do bardziej gruntowanego przemyślenia przyszłego rozstrzygnięcia.

Współpraca z obywatelami w ściganiu przestępstw - polega przede wszystkim na zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa. Zawiadomienie jest obowiązkiem społecznym i jego niedopełnienie nie pociąga za sobą sankcji karnych. Wyjątki:

• Każdy jest zobowiązany do ujawnienia dowodów niewinności osoby podejrzanej (zatajenie to występek)

• Każdy ma obowiązek zawiadomić organ ścigania o wiarygodnej wiadomości o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu jeśli wymaga tego ustawa

Kk. przewiduje ochronę osób wciągniętych w orbitę procesu karnego. Używanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego jest występkiem z art. 245 kk. Ochrona świadków jest dwustopniowa:

→ możliwość zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania świadka do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu, gdy zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub bezprawnej groźby wobec niego lub osoby najbliższej (art. 191 §3)

→ świadek incognito - utajnienie danych osobowych wobec uzasadnionej obawy niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby najbliższej (art. 184 §1). Sąd w tej sprawie wydaje postanowienia, na które oskarżonemu przysługuje zażalenie w terminie 3 dni.

Współpraca instytucji państwowych i społecznych w ściganiu karnym.

Art. 15 §2 - Wszystkie instytucje państwowe i samorządowe są obowiązane w zakresie swego działania do udzielania pomocy organom prowadzącym postępowanie karne w terminie wyznaczonym przez te organy.

Pomoc ta może polegać na przechowywaniu dowodów, zabezpieczeniu miejsca przestępstwa, dostarczeniu środków lokomocji, opracowaniu opinii itp. Jednak żądanie pomocy nie może przekraczać zakresu działania danych instytucji. Formą współudziału organizacji społecznych jest też udział przedstawiciela społecznego. Przejawem jest zawiadomienie o popełnionym przestępstwie - art. 304 §2 nakłada na instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o tym prokuratora lub Policję i przedsięwzięcia niezbędnych czynności do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia (niespełnienie obowiązku pociąga odpowiedzialność karną).

Udział ławników w orzekaniu

Konstytucja stanowi, że udział obywateli w sprawowaniu sprawiedliwości określa ustawa (art. 182). Art. 3 kpk stanowi, że w granicach określonych w ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego. Tym czynnikiem jest ławnik. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Mają w zasadzie równe prawa z sędziami (nie mogą przewodniczyć rozprawom i naradom, ani wykonywać czynności poza rozprawą). Udział ławników jest przewidziany jedynie w postępowaniu głównym. Zazwyczaj sąd orzeka w składzie 1 sędzia + 2 ławników, chyba że ustawa stanowi inaczej. Powiększony skład sędziowski (2 sędziów + 3 ławników) orzeka w sprawach zagrożonych karą 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności, zawodowy skład sędziowski (postępowanie uproszczone - 1 sędzia, chyba że prezes sądu zarządzi 1 sędziego + 2 ławników), (z oskarżenia prywatnego - 1 sędzia, chyba że prezes zarządzi 1+2), (postępowanie nakazowe - zawsze 1 sędzia), (postępowanie karne skarbowe). Skład 3 sędziów, gdy prezes sądu I instancji uzna to za konieczne ze względu na zawiłość sprawy. Na rozprawie odwoławczej lub kasacyjnej na posiedzeniu przed sądem okręgowym, apelacyjnym i SN sąd orzeka zawsze w składzie 3 sędziów, chyba że ustawa stanowi inaczej. Sąd rejonowy orzeka na posiedzeniu zawsze jednoosobowo, chyba że prezes zarządzi orzekanie w składzie 1+2. Udział ławników w sprawie o ułaskawienie - sąd rozpoznaje prośbę o ułaskawienie w takim składzie, w jakim orzekał. Jeżeli zaś orzekał jednoosobowo, prośbę o ułaskawienie rozpoznaje się w składzie 1+2.

Wymagania na ławnika określa art. 158 §1 u.s.p.: Ławnikiem może być wybrany ten, kto:

• Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich

• Jest nieskazitelnego charakteru

• Ukończył 30 lat i nie przekroczył 70 lat

• Jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku

• Jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika

• Posiada co najmniej wykształcenie średnie

I jednocześnie -art. 159 §1 - nie jest:

• zatrudniony w sądach powszechnych i innych oraz w prokuraturze,

• w składzie organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego,

• funkcjonariuszem Policji, SW lub osobą zajmującą się ściganiem przestępstw lub wykroczeń,

• adwokatem, radcą prawnym i aplikantem,

• duchownym,

• żołnierzem w czynnej służbie,

• radnym gminy, której rada dokonuje wyboru ławników,

• (§2) osoba, która jest już ławnikiem w innym sądzie.

Zasada domniemania niewinności - dyrektywa, w myśl której oskarżonego należy traktować jak niewinnego, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe.

Art. 5 §1 - Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. --> [Author:MC]

Zasada ta ma także swoje źródła w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (art. 6 ust 2) oraz w Międzynarodowym Pakcie (art. 14 ust 2).

Zasada domniemania niewinności to nakaz traktowania oskarżonego jak niewinnego i krytycznego nastawienia do zarzutu wysuniętego przeciwko niemu. Jest to domniemanie wzruszalne tzw. praesumptiones iuris tantum. Wzruszyć może je: prawomocny wyrok skazujący albo prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu.

Teorie domniemania niewinności:

→ subiektywistyczna - zasada domniemania niewinności to nakaz zakładania przez organy procesowe - do czasu prawomocnego skazania - że oskarżony jest niewinny i odpowiedniego do tego jego traktowania.

→ obiektywistyczna - ustawa nakazuje uważać oskarżonego za niewinnego, a rzeczą organu jest, jakie ma osobiste zdanie na ten temat, organ powinien jedynie traktować go jak niewinnego.

→ humanistycznego sceptycyzmu - oskarżonego należy traktować jak niewinnego a wobec zarzutu mu wysuniętego należy mieć krytyczne nastawienie.

Domniemanie niewinności - w aspekcie procesowym odnosi się do wszystkich organów procesowych we wszystkich stadiach aż do prawomocnego orzeczenia.

- w aspekcie pozaprocesowym odnosi się do społeczeństwa - do osób fizycznych, do organów administracji i władzy, do organów kierujących przedsiębiorstwami, instytucjami i organizacjami społecznymi oraz do prasy (w szeroki znaczeniu). Każdy ma obowiązek powstrzymania się z podejmowaniem niekorzystnych kroków wobec oskarżonego, dopóki wina zostanie mu wykazana.

Zasada in dubio pro reo - dyrektywa, w myśl której wszystkie nie dające się rozstrzygnąć wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego

Art. 5 §2 - Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Zasada ta ma zastosowanie nie tylko co do wątpliwości faktycznych, ale także i prawnych. Zakazuje ona także ustaleń alternatywnych (oskarżony popełnił albo czyn A albo czyn B - nie wolno alternatywnie ustalać żadnych okoliczności, które mogłyby mieć wpływ na winę, karę lub środki zabezpieczające.

Ciężar dowodu - onus probandi - powinność udowadniania ze względu na swój własny interes. Ten, kto powołuje się na jakieś fakty, powinien je udowodnić.

→ znaczenie materialne - powinność (kogokolwiek) udowodnienia twierdzenia pod rygorem odrzucenia. Następstwa nieudowodnienia twierdzenia obciążają tego, kto wysunął twierdzenie, natomiast jest obojętne, kto udowodni twierdzenie, bo zostanie ono uwzględnione przez organ procesowy i przeciwnika procesowego. Spoczywa na oskarżycielu i powodzie cywilnym, choć z tej powinności może go zwolnić każdy, udowadniając twierdzenie.

→ znaczenie formalne - powinność udowodnienia twierdzenia wyłącznie przez tego, kto je wysunął. Nikt inny, niż ten co twierdzi, nie może go udowodnić. W polskim procesie nie występuje.

→ znaczenie prakseologiczne - ogólne - powinność udowadniania własnej tezy, gdyż w przeciwnym razie osłabiona zostanie szansa jej udowodnienia. Spoczywa na każdym, kto coś twierdzi (oskarżyciel, oskarżony)

Ciężar dowodu ≠ obowiązek dowodzenia (powinność udowadniania ze względu na cudzy interes, np. interes klietna)

Przerzucenie ciężaru dowodu na oskarżonego nie jest dopuszczalne, z jednym tylko wyjątkiem: sprawą o pomówienie (art. 212) - wówczas na oskarżonym spoczywa tzw ciężar dowodu prawdy - udowodnienia, że postawiony zarzut był prawdziwy. Zakres tego dowodu, kształtuje się w trojaki sposób:

→ gdy zarzut postawiony był publicznie - udowodnienie prawdziwości zarzutu i tego, że służył obronie społecznie uzasadnionego interesu

→ gdy zarzut postawiony był publicznie i dotyczył życia prywatnego lub rodzinnego - udowodnienie prawdziwości zarzutu, tylko wtedy, gdy zarzut miał zapobiec niebezpieczeństwu dla życia, zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego

→ gdy zarzut był postawiony niepublicznie - udowodnienie prawdziwości zarzutu

Zasada swobodnej oceny dowodów - dyrektywa, zgodnie z którą organy procesowe w ocenie dowodów kierują się swoim przekonaniem nie skrępowanym ustawowymi regułami oceny, ukształtowanym natomiast pod wpływem wskazań wiedzy, doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania.

Art. 7 - Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Ocena dowodów to proces myślowy, w którym istotną rolę odgrywają: wszystkie przeprowadzone dowody, doświadczenie życiowe (stąd sędzią można zostać dopiero po skończeniu 29 roku życia), nauka oraz logika, czyli zasady prawidłowego rozumowania.

Ocena dowodów - aprioryczna - czyli poprzedzająca przeprowadzenie dowodu. Badanie przydatności dowodu dla udowodnienia danej kwestii - dopuszczalność dowodu, ocena spodziewanej wartości dowodu.

Ocena dowodów - aposterioryczna - czyli dokonywana po przeprowadzeniu dowodu. Ocena jednostkowa - ocena każdego dowodu z osobna, dokonywana w czasie i niezwłocznie po przeprowadzeniu dowodu. Ocena kompleksowa - dochodzi do niej w czasie narady.

Wyjątki od zasady swobodnej oceny dowodów:

→ zakazy dowodowe

→ domniemania prawne niewzruszalne (praesumptiones iuris ac de iure)

→ decyzje zapadłe w innych procesach

Kontrolowana ocena dowodów, bo:

→ organ musi się wytłumaczyć - dlaczego oparł się na tych a nie na innych dowodach - obowiązek uzasadnienia: postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, postanowienie o przedstawieniu zarzutów (uzasadnienie na żądanie podejrzanego), postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, o umorzeniu lub warunkowym umorzeniu albo zawieszeniu postępowania, akt oskarżenia

→ organ rozpoznający środek odwoławczy kontroluje swobodną ocenę dowodów dokonaną przez organ I instancji - art. 438 pkt 3 - orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia.

 

Zasada bezpośredniości - dyrektywa, w myśl której organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym, na którym opiera swe ustalenia, powinien być przede wszystkim środek dowodowy pierwotny.

Każde poznawanie zdarzenia przez sąd jest poznaniem pośrednim - tylko za pośrednictwem dowodów. Zasada bezpośredniości składa się z dwóch dyrektyw:

• zasada bezpośredniości w znaczeniu formalnym - organ procesowy powinien zetknąć się osobiście, własnymi zmysłami ze źródłem i środkiem dowodowym (zasada ustności procesu)

• zasada bezpośredniości w znaczeniu materialnym - organ procesowy powinien dokonywać ustaleń faktycznych przede wszystkim za pomocą dowodów pierwotnych.

• Dowód pierwotny (oryginalny) - z pierwszej ręki - środek dowodowy pochodzący ze źródła, mającego bezpośredni kontakt z faktem, do którego się odnosi.

• Dowód pochodny - może być nawet kilkunastostopniowy, np. świadek ze słyszenia

Wyjątki od zasady bezpośredniości (4):

→ dopuszczalne jest ustalenie faktu za pomocą dowodu pochodnego, gdy dowód pierwotny nie istnieje lub nie jest dostępny:

• Gdy na rozprawie oskarżony odmawia składania wyjaśnień lub jest nieobecny, wolno odczytać na niej tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnień złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego.

• Gdy na rozprawie świadek bezpodstawnie odmawia zeznań lub jest nieobecny - wolno odczytać również tylko w odpowiednim zakresie protokoły

→ dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu pochodnego, gdy zachodzi potrzeba skontrolowania dochodu pierwotnego

• Jeżeli oskarżony wyjaśnia lub świadek zeznaje zupełnie odmiennie niż poprzednio, wolno na rozprawie odczytać w odpowiednim zakresie jego wyjaśnienia/zeznania złożone poprzednio

• Czasem przesłuchuje się świadka ze słyszenia, by skonfrontować zeznania świadka (to co mówi na rozprawie z tym, co mówił bezpośrednio po zdarzeniu)

→ niektóre dowody są ze swej istoty zawsze dowodami pochodnymi, np. opinie biegłych, wywiady środowiskowe, protokoły z oględzin

• Na rozprawie wolno odczytywać protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłego, instytutów, zakładów lub instytucji, dane o karalności itp. Nie wolno jednak odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest spisanie protokołu.

• Art. 393 §2 - zawiadomienie o przestępstwie stanowi dowód tylko tego, kto, kiedy i o jakim czynie złożył zawiadomienie

• Wszelkie dokumenty prywatne powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki (art. 393 §3)

→ dopuszczalny jest również dowód pochodny, gdy wymagają tego postulaty szybkości i ekonomii procesu, a strony zgadzają się na takie odstępstwo.

• Sąd może odczytywać wszelkie protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych sporządzone przed sądem, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu jest utrudnione, a strony wyrażą na to zgodę

• Podlegające odczytaniu dokumenty można uznać bez ich odczytywania za ujawnione w całości lub w części, jeżeli obecne strony zgodnie o to wnoszą

• Art. 402 §2 - rozprawę przerwaną prowadzi się po przerwie w dalszym ciągu

• Art. 404 §2 - rozprawę odroczoną sąd może prowadzić wyjątkowo w dalszym ciągu, jak po przerwie, jeżeli strony nie zgłaszają sprzeciwu, a skład sądu nie uległ zmianie

Pomoc prawna jako odstępstwo od zasady bezpośredniości - pomoc prawna polega na tym, że organ procesowy prowadzący postępowanie, zwraca się do organu, w którego okręgu przebywa strona lub inny uczestnik procesu albo znajduje się dowód rzeczowy, z prośbą o wykonanie określonej czynności procesowej. Dopuszczalna tylko wtedy, gdy tak stanowi przepis ustawy.

• Pomoc krajowa - w postaci sędziego wyznaczonego lub sądu wezwanego, właściwego miejscowo (w czynnościach tych mają prawo uczestniczyć strony, obrońcy i pełnomocnicy), gdy:

• Zapoznanie się z dowodem przez pełen skład sądu napotyka poważne problemy

• Świadek mieszkający w okręgu innego sądu nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia

• Pomoc zagraniczna - udzielają jej polskiej przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny, w razie niemożliwości udzielenia pomocy przez polskie orany można zwrócić się o pomoc do sądu, prokuratury lub innego właściwego zagranicznego organu.

Zasada skargowości - dyrektywa, w myśl której organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie tylko skutkiem skargi podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem.

Zasada skargowości w ujęciu wąskim - tylko uzależnienie wszczęcia i bytu procesu sądowego od skargi uprawnionego oskarżyciela (I instancja)

Zasada skargowości w ujęciu szerokim - każdy etap procesu wszczyna się na wniosek zainteresowanego podmiotu.

Art. 14 §1 - Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu.

Zasada skargowości obejmuje wszystkie postępowania sądowe - główne, apelacyjne, kasacyjne, dotyczące wznowienia oraz następcze.

Skarga - wniosek podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem o wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania. Skargę może złożyć uczestnik postępowania, któremu prawo przyznaje taką możliwość.

Podział skarg:

→ zasadnicze - takie, które inicjują stadium procesu

• Akt oskarżenia

• Pozew cywilny

• Apelacje

→ instrumentalne - służą do uruchomienia poszczególnych etapów w obrębie stadiów, wszczęcia nadzwyczajnego postępowania kontrolnego lub postępowań incydentalnych

• Etapowe - przesuwają proces do następnego etapu

• Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego

• Zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego

• Zażalenie na postanowienie sądu o warunkowym umorzeniu

• Sprzeciw od wyroku zaocznego

• Sprzeciw od nakazu karnego

• Warunkujące kontrolę nadzwyczajną

• Kasację

• Wniosek o wznowienie postępowania przygotowawczego lub sądowego

• Wniosek strony o stwierdzenie nieważności z mocy samego prawa

• Incydentalne - szczególne znaczenie maja tu zażalenia w kwestii środków zapobiegawczych

Funkcje skargi:

→ funkcja impulsu procesowego - skarga inicjuje odpowiednie postępowanie

→ funkcja obligująca

• Aspekt pozytywny - wniesiona skarga zobowiązuje organ procesowy do wszczęcia i kontynuacji postępowania

• Aspekt negatywny - organowi nie wolno wszczynać postępowania, dopóki nie zostanie wniesiona skarga i nie wolno organowi wychodzić poza granice zakreślone skargą

→ funkcja informacyjna - informowanie organu procesowego i pozostałych stron o zapatrywaniu strony na kwestię faktów oraz prawa.

→ funkcja bilansująca aktu oskarżenia - polega na podsumowaniu postępowania przygotowawczego.

Zasada ścigania z urzędu (oficjalności) - dyrektywa, w myśl której organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie niezależnie od czyjejkolwiek skargi.

Ściganie z urzędu - uprawnienie do inicjowania postępowania przez organ procesowy. Obejmuje postępowania przygotowawcze i wykonawcze.

Art. 9 §1 - Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia władzy.

Z urzędu oznacza, że do wykonania tych czynności nie jest wymagana zgoda innych podmiotów i że do wykonania danej czynności muszą być spełnione jedynie przesłanki określone w przepisach prawa. Wyjątkiem są czynności, które wymagają zgody innych podmiotów albo zezwolenia władzy. Wyjątki muszą być wyraźnie zaznaczone w przepisie. Brak takiego zaznaczenia oznacza, że organ prowadzący postępowanie może podjąć takie działanie z urzędu.

Oznacza to obowiązek wykonywania z urzędu wszystkich czynności a zwłaszcza wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego.

Zasada ta odnosi się tylko do postępowania przygotowawczego. Postępowanie sądowe nie jest prowadzone z urzędu, lecz na wniosek o rozpoznanie sprawy przed sądem (akt oskarżenia) oraz na wniosek o skontrolowanie orzeczenia (apelacja).

Zasada odnosi się do trybów ścigania.

Przy trybie prywatnoskargowym pewne uprawnienia uzyskuje prokurator: może wszcząć lub przyłączyć się do postępowania, jeśli występuje tu interes społeczny (o tym, czy wymaga tego interes społeczny decyduje prokurator), włączenie się do wszczęcia lub przyłączenie do postępowania oznacza zmianę trybu ścigania na tryb publicznoskargowe.

Wyjątkiem od tej zasady jest ściganie na wniosek pokrzywdzonego (art. 12). Wniosek ten pokrzywdzony może w postępowaniu przygotowawczym cofnąć za zgodą prokuratora, w postępowaniu sądowym - sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, z wyjątkiem przestępstwa z art. 197 (gwałt). Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne. Art. 12 §2 rozciąga wniosek na obowiązek ścigania współsprawców, podżegaczy, pomocników oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy wskazanego we wniosku (z wyjątkiem osób najbliższych).

Postępowanie wykonawcze wszczyna się bezzwłocznie z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

W postępowaniu głównym i apelacyjnym można spotkać się z wyjątkami na rzecz zasady ścigania z urzędu:

→ uprawnienie do inicjowania procesu - postępowanie poprawcze w stosunku do nieletnich wszczyna sąd rodzinny z urzędu, sąd może zasądzić odszkodowanie z urzędu, każdy organ z urzędu jest zobowiązany przedstawić uchybienie stanowiące przyczynę nieważności orzeczenia sądowi właściwemu do stwierdzenia nieważności.

→ kontynuacja postępowania mimo cofnięcia skargi - odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu, odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia po rozpoczęciu przewodu sądowego na I rozprawie wiąże sąd, jeśli oskarżony wyrazi zgodę, oskarżony nie może cofnąć wniesionego na jego korzyść środka odwoławczego.

→ uprawnienia do przekraczania granic skargi - sąd odwoławczy może rozszerzyć orzeczenie na rzecz współoskarżonych, w określonych przepisami przypadkach SN może przekroczyć granice kasacji, w postępowaniu o wznowienie postępowania sądowego cofniecie wniosku jest bezskuteczne.

Zasada kontradyktoryjności - dyrektywa, zgodnie z którą strony mają prawo do walki o korzystne dla siebie rozstrzygnięcie.

Warunki kontradyktoryjności procesu:

→ dokładne oznaczenie przedmiotu (procesu) (np. postanowienie o przedstawieniu zarzutów, akt oskarżenia)

→ istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór oraz organu procesowego rozstrzygającego spór

→ równouprawnienie stron wiodących spór (zasada równości broni - równość uprawnień stron przeciwstawnych)

→ minimum dyspozycyjności stron w procesie (prawo stron do wpływania swym zachowaniem na przebieg i wynik procesu)

Zasada kontradyktoryjności to domena postępowania głównego i postępowania apelacyjnego. Już na początku oskarżony zyskuje prawo do pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia (w ciągu 7 dni). Prokurator musi obowiązkowo uczestniczyć we wszystkich posiedzeniach sądu. Kontradyktoryjność procesu podkreśla zasada jawności.

Zasada inkwizycyjności (śledcza) - dyrektywa głosząca, że w procesie nie ma miejsca dla stron procesowych i że badanie sprawy należy wyłącznie do organu procesowego.

W procesie zorganizowanym wg zasady inkwizycyjności organ procesowy bierze na siebie dodatkową rolę oskarżyciela i obrońcy.

Zasada inkwizycyjności rządzi postępowaniem przygotowawczym. Organ prowadzący postępowanie zobowiązany jest do podejmowania z własnej inicjatywy wszelkich czynności dowodowych zamierzających do realizacji celów postępowania. Ale wg 299 §1 to pokrzywdzony i podejrzany są stronami.

Zasada legalizmu - dyrektywa, w myśl której organ procesowy powołany do ścigania przestępstw zobowiązany jest, z chwilą powzięcia uprawdopodobnionej wiadomości o przestępstwie ściganym z oskarżenia publicznego, wszcząć i prowadzić postępowanie karne.

W kodeksie przejawia się w sformułowaniach: „wnosi”, „wszczyna” itp.

Zasada legalizmu materialnego - wszczyna się i prowadzi proces tylko wówczas, gdy społeczna szkodliwość czynu nie jest znikoma.

Art. 10 §1 - Organ powołany do ścigania przestępstw jest zobowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia - o czyn ścigany z urzędu.

Art. 10 §2 - Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo.

Istotę legalizmu wyraża §2. Organy mają obowiązek takiego postępowania, które nie doprowadzi do braku odpowiedzialności karnej oskarżonego, jeżeli zachodzą przesłanki do takiej odpowiedzialności.

§1 nakłada obowiązek wszczęcia i prowadzenia postępowania, jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Wyjątki na rzecz oportunizmu:

→ umorzenie absorpcyjne postępowania - postępowanie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5 można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego się temu nie sprzeciwia. Jeżeli kara nie została jeszcze prawomocnie orzeczona postępowanie można zawiesić. Postępowanie takie można umorzyć lub podjąć przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia skazującego na ową karę . (nie jest to termin prekluzyjny)

→ świadek koronny - umarza się postępowanie przeciwko sprawcy przestępstwa wymienionego w katalogu enumeratywnie wyliczonych przestępstw w ramach przestępczości zorganizowanej, jeżeli złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dotyczące osób uczestniczących w przestępstwie, które mogły się przyczynić do ustalenia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia pozostałych przestępstw lub ich zapobiegnięcia (uwaga ustawa o świadku koronnym miała obowiązywać do 1 I 2006)

→ umorzenie postępowania przeciwko nieletnim - jeżeli orzeczenie środków wykonawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone już w innej sprawie środki.

Gwarancje legalizmu:

→ możliwość wniesienia zażalenia rozpatrywanego przez prokuratora nadrzędnego lub powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie na bezczynność, jeżeli w ciągu 6 tygodni osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie nie została powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia

→ zaskarżenie do sądu za pośrednictwem prokuratora w drodze zażalenia, postanowień o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia lub o jego umorzeniu

→ przyznanie pokrzywdzonemu prawa do oskarżania posiłkowego subsydiarnego - art. 55 - wymogi: prokurator wydaje postanowienie o odmowie/ umorzeniu postępowania, pokrzywdzony zaskarża tę decyzję do sądu. Sąd uchyla postanowienie i kieruje sprawę do rozpatrzenia ponowienie przez prokuratora, który wciąż nie znajdując podstaw do wszczęcia/kontynuacji postępowania, ponownie wydaje postanowienie o odmowie/umorzeniu postępowania. Pokrzywdzony nabywa prawo do wniesienia aktu oskarżenia w terminie miesiąca.

→ społeczna kontrola procesu karnego

Zasada oportunizmu - dyrektywa, w myśl której organ procesowy może nie wszczynać postępowania, jeśli wzgląd na interes publiczny (społeczny) czyni w danej sprawie postępowanie karne z oskarżenia publicznego niecelowym.

Oportunizm właściwy - uchylenie się od ścigania karnego ze względu na poza prawną niecelowość procesu

Oportunizm niewłaściwy - uchylenie się od ścigania karnego ze względu na bagatelność sprawy.

Oportunizm w kodeksie przejawia się w zwrotach: „może”, „jeżeli uzna za celowe”

Oportunizm faktyczny -rezygnacja ze ścigania karnego wywołana różnego rodzaju względami personalnymi, układami w środowisku, do którego należą osoby decydujące o wszczęciu i kontynuacji procesu. Dewiacja procesu karnego.

Zasada prawa do obrony - dyrektywa, w myśl której oskarżony ma prawo bronić swych interesów w procesie i korzystać z pomocy obrońcy. --> [Author:MC]

→ obrona materialna - podejmowanie przez jakąkolwiek osobę wszelkich czynności procesowych w celu ochrony interesów oskarżonego w procesie, np. składanie wniosków dowodowych

• Może ją wykonywać każdy na rzecz oskarżonego

• Działalność ta ma granice wyznaczone przez przepisy prawa, np. nie będzie obroną nakłanianie do fałszywych zeznań, zacieranie śladów przestępstwa

• Jej formą jest też milczenie i bierne zachowanie się oskarżonego - nemo se ipsum accusare tenetur - zakaz zmuszania kogokolwiek do samooskarżania. Fałszywe wyjaśnienia oskarżonego nie są karalne. Oskarżonego można zmusić tylko do biernego zachowania umożliwiającego ujawnienie cech jego ciała, pobranie wydzielin i odcisków, fotografowanie i dokonanie pomiarów.

Art. 6 - Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.

Art. 74 §1 mówi, że oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia, może odmówić ich składania lub odpowiedzi na pojedyncze pytania. Na organach spoczywa obowiązek pouczenia o prawie składania wyjaśnień i prawie odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmowy składania wyjaśnień.

→ obrona formalna - korzystanie z pomocy obrońcy przez oskarżonego. Za dopuszczalnością udziału obrońcy przemawiają racje:

• fachowości (wykształcenie i doświadczenie skutkuje lepszą obroną),

• stanu psychicznego (mniej emocjonalny stosunek, trzeźwe myślenie),

• zdolności wyręczania (oskarżony nie zawsze może dokonać wszystkich czynności),

• pomocy psychicznej (obrońca jako osoba zaufana)

→ obligatoryjna - art. 79 §1 - oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

• jest nieletni,

• głuchy lub niewidomy,

• zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności (jeżeli w toku postępowania biegli stwierdzą, że jest poczytalny, udział obrońcy w dalszym postępowaniu nie jest obowiązkowy - decyduje o tym prezes sądu, a na rozprawie sąd.)

• §2 - gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę

- art. 80:

• w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub pozbawiono wolności (ale na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej udział obrońcy jest obowiązkowy tylko, jeśli tak uzna prezes sądu lub sąd)

- art. 548 - gdy postępowanie wznowione toczy się na korzyść oskarżonego po jego śmierci

- w postępowaniu poprawczym przed sądem w sprawie nieletniego

- dla nieletniego, jeśli okaże się, że interesy jego i jego rodziców/opiekunów są sprzeczne

→ fakultatywna - powołanie obrońcy zelży tylko od oskarżonego, osób za niego działających lub organu procesowego

Stosunek obrończy - cechy:

• obrońca, mimo ze jest reprezentantem strony, w zakresie metod i kierunków obrony ma stanowisko samodzielne - nie jest zwiany zdaniem oskarżonego na temat dowodów

• obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego (domniemanie korzystnej czynności)

• udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego udziału oskarżonego - oskarżony ma prawo samodzielnie podejmować wszelkie czynności, do których jest uprawniony, bez względu na to czy wykonuje je obrońca. Tylko oskarżony może składać oświadczenia wiedzy i dokonywać czynności w założeniu niekorzystnych

• aktywność oskarżonego nie wyłącza aktywności obrońcy

• zakres uprawnień obrońcy jest wyznaczony przez zakres uprawnień oskarżonego

• oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż 3 obrońców

• obrońca może bronić kilku oskarżonych

Zasada jawności - art. 355 - Rozprawa odbywa się jawnie. Ograniczenia jawności określa ustawa.

art. 45 Konstytucji - Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy

→ wewnętrzna - jawność wobec stron. Przejawia się w jawnym postawieniu zarzutów podejrzanemu, w tym, że oskarżony ma dostęp do akt, ma prawo do otrzymania odpisów orzeczeń, prawo udziału w czynnościach niepowtarzalnych i zaznajomienia się z materiałami śledztwa. Przejawem jest także fakt, że strona może utrwalić zapis dźwiękowy rozprawy za zgodą sądu

→ zewnętrzna - jawność wobec społeczeństwa, mediów. --> [Author:MC] Na Sali sądowej mogą przebywać osoby pełnoletnie, nieuzbrojone, w stanie nie licującym z powagą sądu. Sąd może zezwolić przedstawicielom mediów na utrwalenie dźwięku i obrazu.

Ograniczenia na rzecz tajności rozprawy (obligatoryjne)

• gdy dotyczy ona wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy

• w sprawie o pomówienie lub znieważenie na wniosek pokrzywdzonego

• rozprawa toczy się wyłącznie przeciwko nieletniemu, chyba że za jawnością przemawiają względy wychowawcze

• (utajnienie w całości lub w części) - jeżeli jawność mogłaby: wywołać zakłócenie spokoju publicznego, obrażać dobre obyczaje, ujawnić wiadomości, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy, naruszyć ważny interes prywatny, zażądała tego osoba, która złożyła wniosek o ściganie, odczytuje się protokół zeznań świadka incognito, świadek koronny złożył wniosek o utajnienie

Ograniczenia na rzecz tajności rozprawy fakultatywne:

• jeżeli choćby jeden z oskarżonych był nieletni

Gdy rozprawa jest tajna, towarzyszą jej ekwiwalenty jawności w postaci:

• osób zaufania - po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, posiłkowego, prywatnego i oskarżonego. Gdy jest ich kilku - każdy po jednej osobie. Oskarżyciel prywatny nie ma takiego prawa. Osoby zaufania są zobowiązane do zachowania tajemnicy co do okoliczności ujawnionych na rozprawie.

• Przewodniczący może zezwolić - niektórym osobom - na obecność na rozprawie

• Obecność osób powołanych do kierowania sądami i nadzoru nad działalnością administracyjną sądów

• Jawność ogłoszenia wyroku

Zasada informacji prawnej (fair trial) - rzetelności procesu - dyrektywa, zgodnie z którą organy procesowe powinny prowadzić postępowanie uczciwie, z poszanowaniem godności uczestników procesu i w rozsądnym terminie.

Składają się na nią:

• Organ traktuje uczestników procesu lojalnie (zasada równouprawnienia stron) - dotrzymywać obietnic, nie wprowadzać w błąd

• Organ procesowy powinien zawsze respektować poczucie godności uczestników procesowych

• Organ procesowy powinien informować uczestników procesu o ich obowiązkach i uprawnieniach - z mylnego pouczenia (lub jego braku) nie mogą wynikać ujemne skutki procesowe

• Organ procesowy powinien postępować szybko - sprawa powinna zostać rozpatrzona w „rozsądnym terminie” (art. 6 Europejskiej Konwencji)

• Organ procesowy powinien last but not least, w razie kolizji procesowych zawsze wybrać takie rozwiązanie, które jest bardziej przyzwoite we własnym sumieniu niż w oczach osób postronnych

4. Przesłanki procesowe

Warunkami dopuszczalności procesu (przesłankami procesowymi) są określone stany (sytuacje), z którymi kodeks postępowania karnego łączy dopuszczalność albo niedopuszczalność postępowania karnego.

Przesłanki czynności procesowych - warunkują dopuszczalność poszczególnych czynności.

PRZESŁANKI
|		|
POZYTYWNE (dodatnie) Muszą zachodzić, by proces mógł się toczyć		NEGATYWNE (ujemne) Przeszkody procesowe - wyłączają dopuszczalność wszczęcia i dalszego biegu procesu, np.: -odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego -umorzenie postępowania przygotowawczego, głównego lub apelacyjnego -uniewinnienie -pozostawienie środka odwoławczego bez dalszego biegu -oddalenie kasacji -umorzenie postępowania wykonawczego

PRZESŁANKI
|		|
OGÓLNE Warunkują proces w trybie zwyczajnym		SZCZEGÓLNE Warunkują tryb szczególny procesu (występują obok ogólnych

PRZESŁANKI
|		|
BEZWZGLĘDNE Warunkują dopuszczalność procesu o określony czyn, przeciwko określonej osobie w każdym układzie procesowym; ich brak wyłącza w ogóle możliwość prowadzenia procesu (np. znikoma szkodliwość czynu)		WZGLĘDNE Warunkują dopuszczalność procesu o określony czyn, przeciwko określonej osobie w danym (określonym) układzie procesowym; niedopuszczalność procesu w danym układzie procesowym nie oznacza niedopuszczalności procesu w ogóle (w innym układzie procesowym). Np.: właściwość sądu, istnienie skargi uprawionego oskarżyciela, wniosek pokrzywdzonego o ściganie

Przesłanki materialne i formalne

Przesłanki materialne - warunkują dopuszczalność procesu, ponieważ warunkują jednocześnie odpowiedzialność karną. W postępowaniu przygotowawczym ich brak oznacza umorzenie postępowania. W postępowaniu sądowym ich nie spełnienie skutkuje różnymi konsekwencjami:

• Przesłanki uniewinnienia:

• Art. 17§1 pkt 1 - czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia - „przesłanka faktyczna”

• Czynu w znaczeniu działania lub zaniechania nie popełniono, np. padaczka, vis absoluta, szok pourazowy - brak kontroli nad własnym ciałem

• Brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

• Art. 17 §1 pkt 2 - czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa

• Okazuje się, że sprzedano własną a nie cudzą rzecz

• Kontratypy: obrona konieczna, stan wyższej konieczności, eksperyment, ostateczna potrzeba, zgoda dysponenta dobrem, działanie w ramach uprawnień lub obowiązków, czynności lecznicze, karcenie małoletniego, ryzyko sportowe, zwyczaj, służba w obcym wojsku, jeśli Polak jest obywatelem tego kraju, nie udzielenie pomocy, bo konieczny jest zabieg albo służba medyczna może udzielić pomocy bezzwłocznie, prawdziwe zniesławienie niepublicznie, nie zawiadomienie o przestępstwie w usprawiedliwionym przekonaniu, że organ już o nim wie

• Okoliczności wyłączające winę: stan wyższej konieczności (art. 26§2), kolizja obowiązków, błąd co do faktu, błąd co do prawa, błąd co do okoliczności wyłączających winę lub bezprawność, rozkaz

• Przesłanki umorzenia:

• Art. 17 §1 pkt 3 - społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

• Art. 17 §1 pkt 4 - ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze

• Czynny żal

• Art. 17 §1 pkt 6 - (przesłanka mieszana!) - nastąpiło przedawnienie karalności

• karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia minęło:

• 30 lat - dla zabójstwa

• 20 lat - dla innych zbrodni

• 10 lat - dla występków zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata

• 5 lat - dla występków zagrożonych karą pozbawienia wolności poniżej 3 lat

• 3 lata - dla czynów zagrożonych karą ograniczenia wolności lub grzywną

• z oskarżenia prywatnego karalność ustaje po upływie roku od odkrycia sprawcy, lecz nie dłużej niż po upływie 3 lat od popełnienia przestępstwa

• przedawnienia nie stosuje się do: zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych, a także do popełnionych umyślnie zbrodni: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, uszczerbku na zdrowiu, pozbawienia wolności łączonego z udręczeniem popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązku

• Art. 17 §1 pkt 10 - (przesłanka mieszana!) - brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej: immunitety: materialne i formalne, bezwzględne i względne, trwałe i nietrwałe

• Immunitet materialny - nieodpowiedzialności - wyłącza odpowiedzialność karną w ogóle, niekiedy utrzymuje odpowiedzialność dyscyplinarną

• Immunitet adwokacki - w zakresie nadużycia wolności słowa i pisma przy wykonywaniu zawodu (zniesławienie lub zniewaga) - odpowiedzialność dyscyplinarna

• Immunitet prokuratorski - jw.

• Immunitet radcy prawnego - jw.

• Immunitet parlamentarny (posła i senatora) - za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego sprawowania, ani po jego wygaśnięciu - odpowiedzialność przed Sejmem i Senatem

• Immunitet formalny - zakaz wszczynania i prowadzenia postępowania, który może czasem uchylić określony organ

• Immunitet Prezydenta RP - odpowiada przed TS za zgodą 2/3 głosów ZN na wniosek jego 140 członków

• Immunitet parlamentarny - można się go zrzec i zostać jego pozbawionym przez Sejm lub Senat (odpowiedzialność karna)

• Immunitet sędziowski - zezwolenie sądu dyscyplinarnego (odpowiedzialność karna lub administracyjna)

• Immunitet sędziów TK - zgoda TK (odpowiedzialność karna)

• Immunitet sędziów TS - zgoda TS (odpowiedzialność karna)

• Immunitet prokuratorski - zezwolenie sądu dyscyplinarnego

• Immunitet Prezesa NIK-u - zgoda Sejmu (odpowiedzialność karna)

• Immunitet pracownika NIK-u - odpowiedzialność za czynności służbowe za zgodą Kolegium NIK-u

• Immunitet RPO - zgoda Sejmu (odpowiedzialność karna)

• Immunitet GIODO - zgoda Sejmu (odpowiedzialność karna)

• Immunitet Prezesa IPN - zgoda Sejmu (odpowiedzialność karna)

• Immunitety dyplomatyczne - nie wolno wszczynać ani prowadzić postępowania karnego, chyba że państwo wysyłające (lub organizacja) się go zrzeknie

• Immunitet konsularny - podlegają aresztowaniu lub zatrzymaniu jedynie w razie popełnienia zbrodni

• Art. 17 §1 pkt 11 - zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie - abolicja, karalność w obcym państwie czynu popełnionego przez obywatela polski i cudzoziemca

Przesłanki formalne - nie przesądzają braku odpowiedzialności karnej, warunkują jedynie sam proces. Dzielą się na bezwzględne i względne.

• Art. 17 §1 pkt 7 - postępowanie karne co do tego samego czynu, tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się

• res iudicata - powaga rzeczy osądzonej

• litis pendentio - zawisłość prawna sporu

• Art. 17 §1 pkt 8 - sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karalnych

• Podsądność sądom wojskowym - wyjątek od ogólnej podsądności sądom powszechnym

• Zasady:

• wykroczenia prokurator przekazuje policji lub występuje z wnioskiem o ukaranie do właściwego sądu - postępowanie przygotowawcze;

• wykroczenia sąd rozpoznaje w swoim składzie w trybie wykroczeniowym;

• jeżeli czyn jest i przestępstwem i wykroczeniem: sprawę o wykroczenie się umarza, stosuje się karę surowszą

• właściwość sądu:

• miejscowa - art. 31 §1 - miejsce popełnienia przestępstwa

art. 31 §2 - sąd macierzystego portu

art. 31 §3 - przy „wielomiejscowości” - sąd okręgu, w którym najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze

art. 32 §1 - sąd miejsca ujawnienia przestępstwa, ujęcia oskarżonego - wg pierwszeństwa wszczęcia postępowania przygotowawczego

art. 32 §2 - Śródmieście m. st. Warszawy

• rzeczowa:

• art. 25 - dla sądu okręgowego jako I instancji:

• zbrodnie

• występki wymienione w pkt 2

• występki przekazane z mocy przepisu szczególnego

• §2 - ze względu na „zawiłość” sprawy przekazane przez sąd apelacyjny na wniosek rejonowego

• Art. 17 §1 pkt 9 - brak skargi uprawnionego oskarżyciela

• Art. 17 §1 pkt 10 - brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej

• Patrz - immunitety

• Wniosek pokrzywdzonego - art. 12 §1 - wniosek rozciąga się na osoby nim nie objęte i o czyny pozostające z nim w ścisłym związku (z wyłączeniem osób najbliższych)

• Art. 17 §1 pkt 5 - oskarżony zmarł - wyjątki:

• Gdy na jego korzyść wniesiono kasację i wznowiono postępowanie

• Śmierć oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego lub prywatnego = zawieszenie postępowania, osoby najbliższe w ciągu 3 miesięcy mogą wstąpić w prawa zmarłego - po upływie tego terminu sąd umarza postępowanie

• Art. 17 §1 pkt 11 - zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie:

• Prawo łaski

• Warunkowe zawieszenie wykonania kary

• Przeszkody wynikające ze stosunków międzynarodowych:

• Immunitet świadka lub biegłego wezwanego z zagranicy (nie obywatela polskiego), który stawi się dobrowolnie przed sądem - jeśli po 7 dniach od oznajmienia sądu, że może opuścić Polskę, tego nie zrobi - immunitet wygasa

• Wydanie osoby ściganej przez państwo obce - sądzenie dotyczyć może tylko przestępstw, co do których nastąpiło wydanie

• Dowody

Źródło dowodowe - osoba lub rzecz, z której czerpiemy informacje --> [Author:MC]

Środek dowodowy - zeznania

Dowód - wynik procesu myślowego, który daje nam podstawy, by obciążyć lub odciążyć oskarżonego

Surogaty udowodnienia - namiastka dowodu

Poszlaka, łańcuch poszlak - warunki wydania wyroku na podstawie łańcucha poszlak:

1. musi być jedna wersja wydarzeń

2. każda poszlaka z osobna musi mieć sens i dążyć do jednej wersji zdarzenia

3. nie można mieć żadnych wątpliwości

Notoryjność powszechna - powszechnie znane fakty, nie wymagające dowodu; organ jednak zobowiązany jest powiedzieć o tych faktach stronom.

→ Oczywistość - wyższy stopień notoryjności powszechnej

Notoryjność urzędowa - fakty znane organowi z urzędu, wynikające ze specyfiki pracy organu.

Uprawdopodobnienie - duże prawdopodobieństwo, że fakt miał miejsce; uprawdopodobnienie nie może być podstawą wyroku skazującego

Domniemania prawne

→ wzruszalne - można je obalić przeciwdowodem

→ niewzruszalne

Domniemania faktyczne

Koncepcja owoców zepsutego drzewa (p. amerykańskie) - zdobywanie dowodów w sposób nielegalny skutkuje tym, że zebrane w ten sposób dowody dla organu nie istnieją. W Polsce zdania karnistów są podzielone. Niektórzy mówią, że nie wolno pozyskiwać dowodów w sposób nielegalny. Wnioskują o tym z całości systemu prawnego. Inni uznają, że skoro ustawodawca nie zakazał tego wprost, to nie jest to zakazane.

Świadek - zeznaje, oskarżony - wyjaśnia --> [Author:MC]

DOWODY

Dowody rzeczowe - rzeczy stanowiące źródło dowodowe

Jeśli oskarżeni się przyznają, można przeprowadzić rozprawę skróconą pod warunkiem, że brak jest wątpliwości, co do sprawstwa, a strony wyrażą zgodę - art. 388 --> [Author:MC] .

Istnieje też możliwość wydania wyroku bez rozprawy - art. 335 - na wniosek prokuratora, który zamieszcza w tym wniosku propozycję kary ustaloną wraz z oskarżonym. Dotyczy to jednak jedynie popełnienia występku zagrożonego karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 10 lat, jeżeli wyjaśnienia nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostały osiągnięte.

Dowody osobowe

Osoba najbliższa nie musi składać zeznań na niekorzyść oskarżonego.

Świadek incognito - art. 184 - w razie zagrożenia życia, zdrowia lub wolności, sąd (postępowania sądowe) lub prokurator (w przygotowawczym) mogą wydać postanowienie o utajnieniu tożsamości świadka. Jest to tajemnica państwowa.

Kiedy się nie odbiera przyrzeczenia od świadka?

Art. 189 - od osób poniżej 17 roku życia, chorych psychicznie, skazanych prawomocnie za fałszywe składanie zeznań lub od osób, które są podejrzanym/oskarżonym w sprawie związanej

Biegli a specjaliści

Biegły - osoba posiadająca wiedzę specjalną w danej dziedzinie --> [Author:MC] .

Specjalista - technik kryminologiczny, wykonujący czynności techniczne

	BIEGŁY	SPECJALISTA (art. 205)
Sposób powołania	Postanowienie	zarządzenie
Efekt pracy	Wydanie opinii --> [Author:MC]	Dane techniczne, pomiarowe, zdjęcia
Możliwość wglądu do akt sądowych	TAK	NIE
Wzywany do sądu w charakterze	Biegłego, by wyjaśnił specjalistyczne określenia	świadka
Przyrzeczenie: „Świadomy…	„…znaczenie moich słów”	„..czynności mi powierzone”

Oględziny

Oględziny - zmysłowe zapoznanie się organu procesowego z rzeczą, z miejscem i z ciałem.

→ oględziny ciała - czynności wstydliwe powinna wykonywać osoba tej samej płci

→ oględziny rzeczy - określa się nie tylko właściwości rzeczy, ale także m.in. zdejmuje odciski palców, bada ślady krwi

→ oględziny zwłok - dokonuje ich prokurator na miejscu ich znalezienia. Tylko w razie konieczności zwłoki można przesunąć. Wykonuje się zdjęcia. Po zabezpieczeniu śladów zwłoki trafiają do zakładu medycyny sądowej, gdzie bada się trzy jamy ciała: czaszkową, piersiową i brzuszną, następnie wykonuje badania toksykologiczne

→ oględziny miejsca zdarzenia - najpierw występują oględziny ogólnoorientacyjne, po których dochodzi do oględzin szczegółowych, które z kolei dzielą się na dwie fazy: statyczną i dynamiczną. Faza statyczna polega na szczegółowym przyjrzeniu się śladom i ich fotografowaniu, natomiast dynamiczna to zabezpieczenie śladów. Po oględzinach szczegółowych mogą wystąpić oględziny kontrolne, podczas których można przeprowadzić eksperyment i uzupełnić zebrany materiał. Oględziny zamykają oględziny końcowe, polegające na spisaniu protokołu, zawierającego wszystkie czynności, które zostały wykonane.

Fotografie kryminalistyczne:

→ oględzinowa

- ogólnoorientacyjna

- szczegółowa - utrwala poszczególne ślady

- sytuacyjna - utrwala szczegóły, najbardziej istotne fragmenty rzeczy, precyzuje ich położenie

→ detektywna - wykonana przez detektywa bez wiedzy i zgody fotografowanego. Stanowi dokumentację sytuacyjną.

→ sygnalityczna - znajduje się w aktach sądowych i prokuratorskich. Służy do celów identyfikacyjnych. Składają się na nią cztery fotografie: profil lewy, profil prawy, en face oraz cała sylwetka.

Konfrontacja

Konfrontacja - przesłuchanie dwóch osób (co najmniej) na tą samą okoliczność

Wywiad środowiskowy

Wywiad środowiskowy - określenie osobowości, zarobków, opinii innych o podejrzanym/sprawcy

Obowiązkowo wywiad środowiskowy przeprowadza się - art. 214: --> [Author:MC]

→ w sprawach o zbrodnie

→ w sprawach o umyślny występek przeciwko życiu, w których oskarżonym jest osoba poniżej 21 lat

Wywiad środowiskowy ≠ dane osobopoznawcze

Dane osobopoznawcze - art. 213 - ustalenie tożsamości, wiek, stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenia, zawód, źródła dochodu i dane o karalności - są to suche fakty.

Okazanie

Okazanie - czynność procesowa, polegająca na przedstawieniu osoby przesłuchiwanej innej osoby, wizerunku lub rzeczy, a także zwłok w celach identyfikacyjnych.

→ okazanie osób - co najmniej 4 osoby, [powinna być to liczba parzysta]

→ okazanie rzeczy - w ciągu przedmiotów lub pojedynczo, a także na fotografii

→ okazanie zwłok - w prosektorium. Pojedynczo

Rodzaje okazania:

→ jawne - osoba rozpoznająca i rozpoznawana widzą się wzajemnie

→ z ukrycia - rozpoznający widzi rozpoznawanego, ale rozpoznawany nie widzi rozpoznającego

→ puste - organ wie, że nie ma tam oskarżonego - sprawdzanie wiarygodności świadka

Fazy rozpoznawania:

I - etap wstępny - ustalenie tożsamości rozpoznającego i pouczenie go o konsekwencjach prawnych fałszywego składania zeznań

II - rozpoznawanie

III - dokumentacja - sporządzenie i podpisanie protokołu

Konsultacje: śr 18:30-20:00, czw 8:00-9:30, p. 14 CK

1. nieobecność, wejściówki

art. 92. Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia

art. 93 §2. W kwestiach nie wymagających postanowienia prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego albo upoważniony sędzia wydaje zarządzenia.

art. 93 §1. Jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, sąd wydaje postanowienie.

Art. 98 §1. Uzasadnienie postanowienia sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem.

Art. 98 §2. W sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn można odroczyć sporządzenie uzasadnienia postanowienia na czas do 7 dni.

Art. 93 §3. W postępowaniu przygotowawczym postanowienia i zarządzenia wydaje prokurator oraz inny uprawniony organ, a sąd - w wypadkach przewidzianych w ustawie

Art. 131 §1. Wezwania, zawiadomienia oraz inne pisma, od których daty doręczenia biegną terminy, doręcza się przez pocztę lub inny uprawniony podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji albo pracownika organu wysyłającego, a w razie niezbędnej konieczności - przez Policję.

Art. 122§1. Czynność procesowa dokonana po upływie terminu zawitego jest bezskuteczna.

Jest to zasada konstytucyjna: art. 2 - demokratyczne państwo prawne, art. 7 - organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, art. 45 ust. 1 - każdemu gwarantuje się prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.

Art. 170 §1 - Oddala się wniosek dowodowy jeżeli:

1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne

2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy

3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności

4. dowodu nie da się przeprowadzić

5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania

§2 - Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.

§3 - Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.

§4 - Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczaniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.

Art. 45 ust 1. Konstytucji - każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd.

Art. 42 ust 3 Konstytucji - każdego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu.

Art. 42 ust 2 Konstytucji - każdy przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.

Art. 356 §1 - Na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie, nie uzbrojone (§3) w stanie nie licującym z powagą sądu.

notatki z ćwiczeń

WAŻNE NA EGZAMINIE, ŻEBY SIĘ NIE POMYLIĆ

[ograniczenie postępowania dowodowego]. Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

BIEGŁY TO NIE SPACJELISTA! - Ważne by go tak nie nazwać

OPINIA jest: JASNA, PEŁNA, NIESPRZECZNA

Wywiadu środowiskowego nie przeprowadza się wobec oskarżonego, który nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania

---