ORGANIZACE MIĘDZYNARODOWE

Organizacje międzynarodowe to organizacje zrzeszająca co najmniej trzy podmioty działające w kontekście realizacji wspólnych celów, różnicowane według kryterium charakteru członków. Pierwszą kategorią są:

1. Organizacje międzynarodowe rządowe (międzyrządowe, państwowe, międzypaństwowe, publiczne), których członkami są państwa reprezentowane przez swe rządy. Dzielą się na:

• powszechne (np. ONZ) lub partykularne (np. OPA),

• ogólne (np. ONZ,UA) lub specjalne (wyspecjalizowane, funkcjonalne) (np. FAO, OPEC)

2. Organizacje międzynarodowe pozarządowe (niepaństwowe, prywatne), których członkami są związki, instytucje, osoby prawne i osoby fizyczne z różnych państw. Utworzone na podstawie umów międzynarodowych dla osiągnięcia różnych celów. Podstawową cechą jest istnienie stałych organów podejmujących decyzje co do wspólnych spraw i sposobów ich realizacji, służące ich trwałej współpracy, w celu osiągnięcia minimum trwałej zgodności interesów państw członkowskich. Zdarza się także rywalizacja pomiędzy członkami, będąca przejawem rozbieżności interesów. Rola takiej organizacji polega wtedy na nadaniu rywalizacji pokojowego charakteru.

Funkcje organizacji

Podstawę prawną organizacji stanowi statut (czasem noszący nazwę konstytucji). Uznaje się, że organizacje międzynarodowe funkcjonują wg trzech typów funkcji:

1. funkcje regulacyjne, polegające na ustanawianiu norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym, prawnym, mających odpowiednio kształtować postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych;

2. funkcje kontrolne polegające na ustalaniu stanu faktycznego oraz na konfrontowaniu go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stosunków międzynarodowych;

3. funkcje operacyjne polegające na bezpośrednim świadczeniu przez organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji, za pomocą jej zasobów.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Organizacja Narodów Zjednoczonych,(ang. United Nations) jest jedyną powszechną organizacją międzynarodową o charakterze międzyrządowym. Kontynuuje tradycje Ligi Narodów, utworzonej po I wojnie światowej z inicjatywy prezydenta USA Woodrowa Thomasa Wilsona, mającej na celu utrzymanie światowego pokoju. Ponieważ Liga Narodów nie spełniła pokładanych w niej nadziei, tzn. nie zapobiegła wybuchowi II wojny światowej , uległa w 1946 r. likwidacji. Nowa organizacja powstała w wyniku porozumień wielkich mocarstw, zawartych na konferencjach w Moskwie, Teheranie, Dumbarton Oaks i Jałcie, w celu realizacji postanowień Karty Atlantyckiej. Nazwa „Narody Zjednoczone” została wprowadzona do polityki międzynarodowej przez prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta i użyta po raz pierwszy w Deklaracji Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942r. Wtedy to przedstawiciele 26 narodów zobowiązali się do walki z faszyzmem.

Konstytucją ONZ jest Karta Narodów Zjednoczonych ,która została podpisana 26 czerwca 1945r. W ciągu 54 lat istnienia Organizacja przeszła znaczącą ewolucję. Powołana do życia w celu zapewnienia pokoju na świecie, co było podstawowym wymogiem okresu powojennego i powojennego układu sił, skoncentrowała się wkrótce na kwestiach dekolonizacji i rozwoju gospodarczego. Przyjęcie do ONZ na początku lat 60 dużej grupy państw Trzeciego Świata odsunęło na dalszy plan konflikt Wschód-Zachód, wprowadzając na jego miejsce problematykę rozwojową. Obecnie system Narodów Zjednoczonych przeznacza na pomoc dla 135 krajów 25 mld USD rocznie, z czego 5 mld USD stanowi pomoc bezzwrotna, a 20 mld USD - nisko oprocentowane pożyczki .

Do ONZ mogą należeć tylko państwa (kuriozalnym przypadkiem było członkostwo Białorus.SRR i Ukr.SRR, przez co ZSRR miał de facto potrójną reprezentację). 1955 przyjęto grupę byłych sojuszników Niemiec z II wojny świat. potem liczba członków ONZ szybko rosła w wyniku przyjmowania nowych państw (byłych kolonii) z Afryki, Azji, Oceanii i Regionu Karaibskiego; 1973 przyjęto NRD i RFN, a 1991-93 państwa powstałe po rozpadzie ZSRR i Jugosławii.

1996 do ONZ należało 185 państw (wszystkie państwa świata z wyjątkiem Kiribati, Nauru, Szwajcarii, Tajwanu, Tonga, Tuvalu i Watykanu).
Główna siedziba ONZ znajduje się w Nowym Jorku, natomiast biura terenowe:
-UNOG w Genewie, gdzie koncentrują się głównie sprawy rozbrojeniowe i praw człowieka,
-UNOV w Wiedniu, sprawy związane zzapobieganiem przestępczości, walką z narkomanią, przestrzenią kosmiczną oraz międzynarodowym prawem handlowym
- UNON w Nairobii - sprawy ochrony środowiska i osiedli ludzkich.

Karta Narodów Zjednoczonych - jest to traktat międzynarodowy i stanowi podstawę działania ONZ (zwany też konstytucją ONZ). Określa prawa i obowiązki państw członkowskich oraz strukturę i procedury działania. Kodyfikuje na szczeblu międzynarodowym główne zasady stosunków międzynarodowych, począwszy od suwerennej równości państw i zakazu użycia siły po podstawowe prawa człowieka. Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945r przez 50 państw na zakończenie konferencji w San Francisco. Polska, która nie była reprezentowana na konferencji, podpisała Kartę później, ale jest uważana za 51 członka założyciela ONZ. Karta Narodów Zjednoczonych weszła w życie 24 października 1945r., po jej ratyfikowaniu przez Chiny, Francję, Wielką Brytanię, ZSRR i większość uczestników konferencji w San Francisco.
Zmiany w Karcie mogą być dokonane w formie poprawek i jej rewizji większością 2/3 członków Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

Cele i zasady Organizacji Narodów Zjednoczonych;

Zgodnie a Kartą Narodów Zjednoczonych zadaniem ONZ jest:
- utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa miedzynarodowego,
- rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, u podstaw których leży poszanowanie zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów,
- współpraca w zakresie rozwiązywania problemów gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych oraz popieranie praw człowieka.

Cele te mogą być realizowane na podstawie następujących zasad:

- suwerennej równości wszystkich członków,
- wypełniania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z Karty Narodów Zjednoczonych,
- załatwiania sporów międzynarodowych środkami pokojowymi,
- powstrzymywania się od groźby użycia siły lub jej użycia,
- udzielenia pomocy ONZ w akcjach podjętych zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych ,
- powstrzymania się od udzielania pomocy państwu, przeciwko któremu ONZ zastosowała środki zapobiegawcze lub środki przymusu.
Organizacja ma również sprawić, by państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego bezpieczeństwa i pokoju.
Żadne postanowienie Karty Narodów Zjednoczonych nie upoważnia ONZ do ingerencji w sprawy należące do kompetencji wewnętrznych państw.

Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje:

1) Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).
Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.

2) Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw) oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). W 1995 członkiem została wybrana Polska.
Członkowie stali dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych większością 9 głosów.
Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

3) Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.

4) Rada Gospodarczo-Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Debatuje ona nad sprawami ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy narkotyków.

5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.

6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów.
ONZ uczestniczyła w rozwiązywaniu wielu konfliktów międzynarodowych, ale w praktyce nigdy nie brała udziału wkonfliktach z udziałem mocarstw-stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Z biegiem czasu przerodziła się w miejsce prestiżowej rywalizacji pomiędzy supermocarstwami USA i ZSRR.
Aktualnie ONZ ma ogromne zadłużenie, a państwa członkowskie nie płacą składek, zwłaszcza USA, które żądają gruntownej reformy tej organizacji. Jedną z przyczyn kryzysu jest rozbudowana biurokracja. Ostatnie spektakularne akcje ONZ, jak wojna w Zatoce Perskiej czy akcja w Somalii, w niczym nie zmieniły sytuacji. Wypadki w byłej Jugosławii (Jugosłowiańska wojna domowa) wyraźnie wskazują na niedowład wielu organów i agend ONZ.

Wiele wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych zostało powiązanych z ONZ. Są to:

- Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO),
- Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa (FAO),
- Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),
- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),
- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF),
- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD),
- Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC),
- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA),
- Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO),
- Powszechny Związek Pocztowy (UPU),
- Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),
- Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO),
- Międzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO),
- Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO),
- Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA),
- Światowa Organizacja Turystyki (WTO),
- status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT).

Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.:

- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF),
- Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDAP),
- Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR),
- Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska (UNEP) i in.

Przystąpienie do organizacji wyspecjalizowanej państwa będącego członkiem ONZ następuje w drodze jednostronnego aktu w formie oświadczenia o akceptacji postanowień jej statutu. Organizacja wyspecjalizowana ma obowiązek składania corocznych sprawozdań ze swej działalności Radzie Gospodarczo-Społecznej. W wypadku Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej sprawozdanie to składane jest również Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ.
Każda organizacja wykonuje też wszystkie polecenia Rady Bezpieczeństwa. Organizacje międzynarodowe pozarządowe posiadają statuskonsultacyjny przy Radzie Gospodarczo-Społecznej ONZ w kategoriach od I do III. Kategorie te oznaczają zakres częstotliwości kontaktów.
Do I kategorii należą m.in.: Światowa Federacja Związków Zawodowych, Międzynarodowa Izba Handlowa, Liga Czerwonego Krzyża, do kategorii II m.in.: INTERPOL, Międzynarodowa Organizacja Prawnicza, Międzynarodowa Organizacja Dziennikarzy, a do kategorii III np. Międzynarodowa Organizacja Samochodowa czy Międzynarodowe Stowarzyszenie Hoteli. Każda z nich ma jednakowe prawa, niezależnie od statusu konsultacyjnego.

Przez cały okres istnienia organizacja odgrywa ważną rolę w stosunkach międzynarodowych, ułatwiając kontakty polityczne, wypracowując wzorcowe zasady współżycia międzynarodowego, ochrony praw człowieka, współpracy gosp. i in. oraz działając na rzecz kodyfikacji i rozwoju prawa międzynarodowego. Jednak forum ONZ stawało się często trybuną propagandową dla różnego rodzaju reżimów totalitarnych i dyktatorskich, a wobec realnych zagrożeń pokoju, sytuacji konfliktów zbrojnych i rzeczywistego łamania praw człowieka organizacja pozostawała zazwyczaj bezsilna; rozwiązywanie konfliktów było faktycznie zależne od zgodnej woli obu przeciwstawnych supermocarstw: Stanów Zjednoczonych i ZSRR; wyjątkowym przypadkiem zbrojnego zaangażowania się ONZ (na największą jak dotąd skalę) stała się interwencja w obronie Korei Pd. 1950-53 (możliwa w wyniku bojkotu posiedzenia Rady Bezpieczeństwa przez ZSRR). Siły pokojowe ONZ prowadziły natomiast b. liczne operacje bez użycia siły — o charakterze obserwacyjnym, nadzorowania rozejmów, rozdzielania wojsk (za zgodą uczestników konfliktu) itp., m.in. na Bliskim Wschodzie, na Cyprze, w Namibii; 1991 z upoważnienia ONZ przeprowadzono operację usunięcia wojsk irac. z Kuwejtu; z siłami pokojowymi ONZ zaangażowanymi od 1992 w Bośni i Hercegowinie współdziałają siły NATO. ONZ jest krytykowana za ogromne koszty funkcjonowania i przerost biurokracji, zwł. w latach 90. nasiliły się naciski (gł. Stanów Zjednoczonych) na jej reformę. Dyskutuje się także reformę Rady Bezpieczeństwa (zwł. jej składu i trybu funkcjonowania).

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego

(North Atlantic Treaty Organization) jest organizacją międzyrządową.

Bierze ona swój początek od traktatu brukselskiego, podpisanego w marcu 1948r. przez pięć państw: Francję, Wielką Brytanię, Belgię, Holandię i Luksemburg. W czerwcu 1948r., na podstawie uchwalonej przez Senat USA tzw. rezolucji Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu obrony przed zagrożeniem sowieckim, przyłączyły się do niego Stany Zjednoczone. Traktat ten zapoczątkował wojskową współpracę tych państw po II wojnie światowej.

Właściwy Pakt Północnoatlantycki został podpisany 4 kwietnia 1949r. w Waszyngtonie i obowiązuje od 24 sierpnia 1949r. Siedzibą władz NATO były kolejno: Londyn (do 1952) i Paryż (do 1966), obecnie Bruksela.

Członkami, założycielami NATO są następujące państwa:

- Stany Zjednoczone,
- Wielka Brytania,
- Francja,
- Belgia,
- Holandia,
- Luksemburg,
- Dania,
- Islandia,
- Norwegia,
- Włochy,
- Portugalia,
- Kanada.

Później do Paktu przystąpiły: Grecja, Turcja, Niemcy, Hiszpania. Obecnie w strukturach NATO znalazły się także trzy państwa z Europy Środkowo - Wschodniej, tj. Polska, Czechy i Węgry. Państwa te są pełnoprawnymi członkami Paktu Północnoatlantyckiego od 12.03.1999r. W tym dniu w auli Biblioteki H. Trumana w Independence w USA, ministrowie spraw zagranicznych Polski oraz Czech i Węgier, złożyli na ręce Madeleine Albright - sekretarza stanu USA, depozytariusza Traktatu Północnoatlantyckiego, dokumenty ratyfikacyjne.

Pakt Północnoatlantycki jest układem międzynarodowym, który stał się podstawą sojuszu polityczno - wojskowego oraz podstawą zawiązania organizacji NATO.

Cele sojuszu to ochrona wolności, oraz wspieranie stabilności i dobrobytu w strefie północnoatlantyckiej. Cele te można podzielić na:
- polityczne,
- obronne, polegające na dążeniu do zachowania pokoju i bezpieczeństwa. W tym celu każde państwo członkowskie powinno utrzymywać zdolność do obrony.

Państwa NATO są obowiązane do udzielania solidarnej wzajemnej pomocy. Atak na jedno z państw członkowskich jest równoznaczny z atakiem na wszystkie państwa NATO (casus foederis). Dotyczy to terytoriów państw członkowskich w Europie i Ameryce Płn., ataków na siły okupacyjne kontrahentów w Europie, na wyspy znajdujące się pod władzą państw członkowskich na północ od Zwrotnika Raka albo na statki morskie lub powietrzne stron w tym rejonie.

System działania NATO opiera się na zasadzie, iż ,,wspólne bezpieczeństwo państw członkowskich jest niepodzielne'', co oznacza, że:

- żadne z państw członkowskich nie musi polegać wyłącznie na własnych narodowych działaniach obronnych i zasobach ekonomicznych, aby przeciwstawić się zagrożeniom dla swojego bezpieczeństwa; może bowiem liczyć na pomoc państw - stron NATO,
- żadne z państw członkowskich nie zrezygnuje z wypełnienia swoich zobowiązań sojuszniczych wobec innych państw, w przypadku zagrożenia ich bezpieczeństwa.

NATO jest organizacją otwartą dla każdego państwa europejskiego, jeśli zostanie zaproszone przez którykolwiek kraj członkowski i jeśli jego kandydatura zostanie zaakceptowana przez pozostałych członków. Państwa starające się o członkostwo w NATO muszą być w stanie popierać zasady traktatu północnoatlantyckiego oraz muszą przyczyniać się do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.
Członkostwo w NATO nie jest zróżnicowane, ale istnieje różny zakres powiązań między poszczególnymi państwami a organizacją. Na przykład Francja, Hiszpania i Islandia znajdują się poza zintegrowaną strukturą wojskową. Francja poprzez Ministra Obrony Narodowej i Szefa Sztabu bierze udział w pracach organów NATO (np. Komitetu Wojskowego) na mocy indywidualnej decyzji Prezydenta.
Hiszpania uczestniczy w procesie planowania wojskowego NATO, utrzymuje misje łącznikowe przy dowództwach regionalnych. Uczestniczy także w systemie obrony powietrznej NADGE.W przypadku Niemiec istnieje daleko posunięta integracja z NATO. Całość sił zbrojnych Niemiec (poza obroną terytorialną) podporządkowana jest dowództwu centralnemu NATO. Pełne uczestnictwo w strukturze wojskowej NATO dotyczy również Norwegii i Danii.

Jedynym członkiem sojuszu, który nie posiada sił zbrojnych, jest Islandia. Jej uczestnictwo w NATO polega m.in. na udostępnianiu baz w Keflaviku oraz innych instalacji wojskowych, mających znaczenie dla obrony powietrznej czy ostrzegania morskiego.

W NATO istnieje podział na pion wojskowy oraz cywilny.

Pion wojskowy stanowią następujące organy:
- Komitet Wojskowy,
- Międzynarodowy Sztab Wojskowy,
- Dowództwa Regionalne.

Pion cywilny obejmuje:
- Rada Północnoatlantycka,
- Komitet Planowania Obrony,
- Grupa Planowania Nuklearnego,
- Sekretariat Generalny.

Rada Północnoatlantycka (North Atlantic Council - NAC) jest to podstawowy organ decyzyjny NATO. W jej skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich w randze ambasadorów; jest organem plenarnym, wyposażonym w prawo powoływania innych organów NATO. Obraduje ona na posiedzeniach odbywających się na następujących szczeblach:
- szefów państw i rządów; są to tzw. szczyty NATO, zwoływane okazjonalnie,
- ministerialnym; spotykają się ministrowie państw członkowskich, co najmniej dwa razy na rok,
- stałych przedstawicieli; spotykają się regularnie, co najmniej raz w tygodniu przedstawiciele państw członkowskich. Mają oni rangę ambasadorów. Stali przedstawiciele tworzą Radę Stałych Przedstawicieli - na jej forum zapada większość decyzji.

Rada Północnoatlantycka jest zwoływana na żądanie swego przewodniczącego lub któregokolwiek państwa członkowskiego. Przy podejmowaniu decyzji obowiązuje zasada jednomyślności - consensusu. Oznacza to, że nad daną sprawą nie odbywa się głosowania. Podejmowane przez Radę zalecenia nie mają charakteru wiążącego, bez względu na to, na jakim zapadły szczeblu.

Do najważniejszych zadań Rady należą:
- konsultacje polityczne pomiędzy członkami,
- wyznaczanie dyrektyw dla władz wojskowych,
- obrona cywilna,
- ustalanie wysiłku zbrojeniowego państw członkowskich.

Komitet Planowania Obrony (Defence Planning Committee - DPC), jest to organ, który podejmuje zasadnicze decyzje w kwestii planowania obronnego Sojuszu. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich. Jego posiedzenia odbywają się na dwóch szczeblach:
- ministerialnym; tu obradują dwa razy w roku ministrowie obrony państw członkowskich,
- stałych przedstawicieli

Grupa Planowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group - NPG), zajmuje się planowaniem potencjału nuklearnego NATO i doktryną jego użycia. Zajmuje się ona oceną polityki nuklearnej przeciwników, bada kryteria i rozmieszczenie broni itp. Stanowi ona najważniejsze forum konsultacyjne we wszystkich sprawach związanych z rolą sił jądrowych w polityce wojskowej NATO.

System ciał kolegialnych uzupełniają liczne komitety specjalistyczne, które działają na mocy mandatu przyznanego im przez Radę Północnoatlantycką (państwa członkowskie reprezentowane są w nich przez przedstawicieli delegacji narodowych), podejmują szczegółowe decyzje merytoryczne w poszczególnych dziedzinach funkcjonowania Sojuszu oraz nadzorują ich wykonanie.

Sekretariat Międzynarodowy składa się z Sekretarza Generalnego,

jego zastępcy i 4 asystentów.
Sekretarz Generalny pełni funkcje; (wybierany jest na 4 lata)

- przewodniczenia - przewodniczy m.in. posiedzeniom Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony,
- nadzorcze - sprawuje nadzór nad wykonywaniem uchwał organów NATO, opracowywaniem raportów itp.

Obecnym sekretarzem generalnym NATO od 2004 roku jest Jaap de Hoop Scheffer.

Zintegrowana Struktura Wojskowa (Integrated Military Structure) stanowi właściwą militarną część Sojuszu. Składa się ona z systemu funkcjonujących permanentnie połączonych dowództw i sztabów oraz kontyngentów sił zbrojnych, wydzielonych przez państwa członkowskie do operowania w ramach połączonych zgrupowań strategicznych i operacyjnych w czasie konfliktu zbrojnego lub innej operacji wojskowej.
Nastawiona jest ona na realizację planów nakreślonych przez strukturę polityczną Sojuszu oraz zgłaszanie ewentualnych uwag i wniosków dotyczących następnych okresów planistycznych.

Komitet Wojskowy jest najwyższym ciałem konsultacyjnym i doradczym Rady Północnoatlantyckiej w dziedzinie wojskowej. Jest to najwyższy organ decyzyjny w sprawach wojskowych NATO. Podlega on cywilnemu Komitetowi Planowania Obrony. Składa się on z narodowych reprezentantów wojskowych, będący stałymi przedstawicielami szefów sztabów sił zbrojnych państw członkowskich. Obsługę prac Komitetu Wojskowego NATO zapewnia Międzynarodowy Sztab Wojskowy (IMS), który obok Sekretarza Generalnego i podległych mu biur (Sekretariat Wykonawczy, Biuro Prasy i Informacji, Biuro Bezpieczeństwa NATO) oraz Sztabu Międzynarodowego (IS) stanowi centralny organ wykonawczy Sojuszu.

Komitet Wojskowy jest organem:
- kierowniczym - wobec Dowództw regionalnych i innych organów wojskowych,
- i opiniującym - wobec Komitetu Planowania Obrony i Grupy Planowania Nuklearnego.

Komitet Wojskowy obraduje na:
- szczeblu szefów sztabów generalnych poszczególnych państw członkowskich (oprócz Islandii, która nie ma sił zbrojnych i Francji, chyba, że jej Prezydent wyrazi indywidualną zgodę),
- szczeblu przedstawicieli sztabów generalnych - w formie Stałego Komitetu Wojskowego.

Międzynarodowy Sztab Wojskowy jest organem pomocniczym i wykonawczym w stosunku do Komitetu Wojskowego. Wykonuje jego decyzje wydawane w formie rozkazów dla dowództw regionalnych. Ponadto Międzynarodowy Sztab Wojskowy przygotowuje plany, inicjuje studia nad problematyką wojskową, utrzymuje kontakty z Sekretarzem Generalnym oraz Komitetami.

Dowództwa NATO dzielą się na:
a) naczelne, w postaci:
- Dowództwa Połączonych Sił Zbrojnych NATO na Atlantyku ACLANT, z siedzibą w Norfolk w Wirginii (USA), oraz
- Dowództwa Połączonych Sił Zbrojnych w Europie ACE, z siedzibą w Shape Casteau (Belgia),
b) regionalne, obejmujące obszar Europy Zachodniej (siedziba w Wielkiej Brytanii), Środkowej (Holandia) i Południowej (Neapol, Włochy).
c) Grupę Planowania Regionalnego Kanada - USA (CUSRPG), z siedzibą w Arlington (USA).

RADA EUROPY

Historia Rady Europy

Potrzeba zaistnienia zintegrowanej Europy została dobitnie zasygnalizowana wkrótce po zakończeniu II wojny światowej w szeroko cytowanych słowach byłego premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla: "musimy zbudować pewnego rodzaju Stany Zjednoczone Europy" (1946). Drugim znaczącym wydarzeniem markującym drogę ku integracji było spotkanie ponad tysiąca przedstawicieli rozmaitych ruchów opowiadających się za bardziej zjednoczoną Europą. Spotkanie to odbyło się w Hadze w 1948 roku i znane jest jako Kongres Europy. Ostatecznie w maju 1949 roku w pałacu St. James w Londynie, statut nowej organizacji został podpisany przez przedstawicieli dziesięciu krajów zachodnioeuropejskich. Wchodząc w życie trzy miesiące później statut ten utworzył Radę Europy.

Organy Rady Europy

Głównymi organami Rady Europy są:

• Komitet Ministrów - organ zarządzający, składający się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich przedstawicieli (tzw. zastępców ministrów);

• Zgromadzenie Parlamentarne - organ doradczy składający się z parlamentarzystów delegowanych przez parlamenty narodowe;

• Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy - organ doradczy;

• Sekretarz Generalny Rady Europy - wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne (aktualnie jest nim Terry Davis);

• Komisarz Praw Człowieka Rady Europy - niesądowa instytucja, która ma wspierać promocję praw człowieka w edukacji, wspomagać ombudsmanów, ustalać braki w prawodawstwie, dostarczać informacji w zakresie praw człowieka.

Członkowie Rady Europy

Państwa członkowskie oraz obserwatorzy Rady Europy.

• ciemnozielony - członkowie pierwotni

• jasno zielony - członkowie wtórni

• żółty - obserwatorzy w Zgromadzeniu Parlamentarnym

• pomarańczowy - obserwatorzy w Komitecie Ministrów

• czerwony - Białoruś, jedyne państwo europejskie wykluczone z Rady Europy

Członkiem Rady Europy może zostać każde zaproszone przez tę organizację państwo europejskie akceptujące zasady rządów prawa i ochrony praw człowieka. Kryteria te odzwierciedlają podstawowe wartości, na których ma opierać się ta organizacja. Kryteria ochrony praw człowieka, demokracji parlamentarnej oraz rządów prawa mają być strażnikami bram Rady Europy. Aktualnie liczba państw członkowskich wzrosła do 47.

Konwencje Rady Europy

Rada Europy przyjmuje dokumenty mające charakter traktatów międzynarodowych, zwane konwencjami, do których mogą przystępować państwa członkowskie Rady Europy, a w niektórych przypadkach także europejskie kraje nieczłonkowskie, lub nawet pozaeuropejskie kraje nieczłonkowskie. Kraje przystępujące do konwencji mogą poczynić pewne zastrzeżenia co do wyłączenia lub ograniczenia stosowania na ich terytorium niektórych artykułów danej konwencji.

Cele

Rada Europy została utworzona, aby:

- chronić praw człowieka, bronić demokracji parlamentarnej i rządów prawa,

- rozwijać porozumienia o zasięgu kontynentalnym w celu ujednolicania praktyki społecznej i prawnej poszczególnych państw,

- promować świadomość europejskiej tożsamości opartej na wspólnych wartościach i obecnej w różnych kulturach.

Od 1989 roku główne zadania Rady Europy to:

- działanie jako ostoja demokracji i strażnik praw człowieka w postkomunistycznych, demokratycznych państwach Europy,

- pomoc krajom Europy Środkowej i Wschodniej w przeprowadzaniu i umacnianiu reform politycznych, prawnych i konstytucyjnych, wprowadzanych równolegle do reform gospodarczych,

- przekazywanie wiedzy w dziedzinach takich jak prawa człowieka, demokracja lokalna, edukacja, kultura i środowisko.

OBWE- Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jest ogólnoeuropejską organizacją zrzeszającą 55 państw, głównie europejskich ale wśród członków organizacji znajdują się również USA, Kanada, byłe republiki radzieckie. Status współpracujących partnerów posiadają Japonia, Korea Południowa, Algeria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja. OBWE zostało założone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasłych konfliktów. Działalność organizacji poświęcona jest wielu problemom związanym z szeroko pojętym bezpieczeństwem, takimi jak: kontrola zbrojeń, prawa człowieka, monitorowanie wyborów, ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeństwo.

Działalność OBWE

OBWE zajmuje szczególne miejsce w systemie europejskich instytucji. Jest organizacją o najszerszym zasięgu terytorialnym i jedyną skupiającą swą uwagę na sprawach bezpieczeństwa. Choć z polskiej perspektywy jej rola może wydawać się marginalna to należy pamiętać o dużej aktywności OBWE na terenie byłych republik radzieckich, gdzie często jest jedyną akceptowaną przez strony konfliktu organizacją międzynarodową.

O ważnej pozycji OBWE świadczy ilość misji prowadzonych przez tą organizację w rejonach konfliktów. Misje OBWE znajdują się w Bośni i Herzegowinie, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonia, Kosowie. Przedstawiciele OBWE znajdują się również w Czeczenii, Albanii, Białorusi.

Struktura OBWE

Organem regularnych konsultacji politycznych i podejmowania decyzji jest Rada Permanentna (Permanent Council). Jej członkami są stali przedstawiciele państw członkowskich, którzy spotykają się na cotygodniowych posiedzeniach. Siedzibą Rady jest Wiedeń.

Funkcję pomocniczą wobec powyższych instytucji spełnia Wyższa Rada (Senior Council) - złożona z dyrektorów i innych urzędników wysokiego szczebla

Organem zarządzającym bieżącą działalnością organizacji jest Przewodniczący (Chairman-in-Office). Przewodniczącym jest minister spraw zagranicznych kraju, który aktualnie sprawuje przewodnictwo

Funkcje pomocnicze wobec struktur OBWE spełnia Sekretariat. Pracą sekretariatu kieruje Sekretarz Generalny (Secretary General), który desygnowany jest na trzy letnie kadencje

Ważnym polem działania OBWE jest zapobieganie lokalnym konfliktom. W tym zadaniu pomaga urząd Wysokiego komisarza ds. Mniejszości Narodowych (High Commissioner on National Minorities).

WYMIAR LUDZKI

Pojęcie wymiaru ludzkiego wprowadzono oficjalnie w 1989 r. w Dokumencie Końcowym konferencji przeglądowej KBWE w Wiedniu, w którym zdefiniowano je jako „zobowiązania (...) dot. poszanowania wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, kontaktów międzyludzkich i innych zagadnień humanitarnych”.

WYMIAR EKONOMICZNY

Problematyka gospodarcza i ochrony środowiska zawsze stanowiły część agendy OBWE, odzwierciedlając kompleksowe podejście Organizacji do bezpieczeństwa. W Akcie Helsińskim z 1975 r. państwa uczestniczące wyraziły przekonanie, że wysiłki w celu rozwoju współpracy w dziedzinie handlu, przemysłu, nauki i technologii, środowiska naturalnego i innych dziedzin aktywności gospodarczej, przyczyniają się do wzmocnienia pokoju i bezpieczeństwa w Europie i na świecie.

Wspólnota Niepodległych Państw (WNP)

Wspólnota Niepodległych Państw - organizacja międzynarodowa powstała 21 grudnia 1991 na terenie większości państw dawnego Związku Radzieckiego.

Powstanie i członkowie

WNP powstała na mocy tzw. układu białowieskiego z 8 grudnia 1991 podpisanego przez prezydentów Borysa Jelcyna, Leonida Krawczuka i Stanisława Szuszkiewicza. WNP obejmowała wówczas jedynie trzy kraje słowiańskie: Rosję, Ukrainę i Białoruś. Na mocy protokołu z Ałma Aty z 21 grudnia 1991 do organizacji przystąpiło kolejnych osiem republik rozwiązanego ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Azerbejdżan. W organizacji nie znalazły się państwa bałtyckie oraz Gruzja.

Cele

Celem WNP jest prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej państw (ze wspólnej polityki wyłączone są kwestie obronne, uregulowane odrębnym traktatem taszkenckim z maja 1992 roku), stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, wspólnego systemu komunikacyjnego, jak również ochrona środowiska, prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i zwalczania przestępczości. Kwestie te reguluje deklaracja ałmacka oraz statut z 1993 roku.

Organy WNP

WNP jest typową organizacją międzyrządową, brak w niej organów ponadnarodowych. Nie doszło bowiem do skutku przekształcenie Międzyrządowego Komitetu Ekonomicznego w organ podejmujący decyzje ważoną większością głosów.

Do organów decyzyjnych WNP zaliczyć można Radę Szefów Państw (skupiającą prezydentów) i Radę Szefów Rządów. Podejmują one strategiczne decyzje co do rozwoju Wspólnoty, zarysowują cele do osiągnięcia przez kraje "dwunastki".

Do organów branżowych należą:

Rada Ministrów Spraw Zagranicznych

Rada Ministrów Obrony

Rada Ministrów Spraw Wewnętrznych

Pozostałe organy WNP to:

Międzyrządowy Komitet Ekonomiczny

Komitet Statystyczny

Komitet Kosmiczny

Komitet Transportu

Wyróżnić możemy też organy pomocnicze, tj. Zgromadzenie Parlamentarne WNP z siedzibą w Petersburgu, Komisję Praw Człowieka WNP oraz Trybunał Gospodarczy.

Rodzaje członkostwa

Członkami założycielami WNP są trzy kraje (Białoruś, Rosja i Ukraina), które podpisały porozumienie białowieskie o likwidacji ZSRR w grudniu 1991 roku. Członkostwo zwyczajne posiada obecnie jedenaście krajów: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Ukraina i Uzbekistan. Turkmenistan był członkiem zwyczajnym do 2005 roku, od tego czasu posiada status członka stowarzyszonego, którym zostać może każdy kraj byłego ZSRR, nie należący do WNP (potencjalnie Litwa, Łotwa lub Estonia, choć kraje te raczej nie wystąpią z prośbą o przyjęcie do WNP, gdyż należą już do Unii Europejskiej i NATO). Przewiduje się również status obserwatora (kraje spoza regionu).

Praktyka funkcjonowania WNP

Do WNP należy większość krajów byłego ZSRR, jednak inicjatywy rozwijające i konkretyzujące współpracę krajów dwunastki nie spotkały się z pozytywnym odzewem. Zdecydowanie odrzucona (nawet przez Rosję) została idea utworzenia Związku Euroazjatyckiego zgłoszona przez Nursułtana Nazarbajewa oraz propozycje integracyjne Alaksandra Łukaszenki. Bliższą integracją w ramach Wspólnoty zainteresowana jest (oprócz Rosji) głównie Białoruś oraz kraje azjatyckie tj. Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan. Wraz z Rosją należą one do Unii Celnej WNP oraz są stronami Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (EaWG)

INTERPOL - MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA POLICJI KRYMINALNYCH

Historia powstania

Geneza powstania INTERPOLU ma swój początek w zorganizowanej przez księdza Alberta I konferencji w Monako (Międzynarodowy Kongres Policji Kryminalnek). Jej uczestnikami byli policjanci i prawnicy z 14 państw i terytoriów. Myślą przewodnią tego forum było utworzenie organizacji międzynarodowej, której celem jest zbieranie i wymiana informacji kartotek kryminalnych oraz zahamowaniu procedur ekstradycyjnych. Wybuch I wojny światowej spowodował zaniechanie działań tej organizacji.

• W 1923 roku na Drugim Międzynarodowym Kongresie Policji Kryminalnych w Wiedniu powołano Międzynarodową Komisję Policji Kryminalnych (CIPC), która działała efektywnie do wybuchu II wojny światowej.

• Siedziba komisji organizacji była dwukrotnie przenoszona z Wiednia do Paryża a następnie w 1956 roku do Lyonu.

• W roku 1967 Organizacja liczyła już sto państw członkowskich. Do połowy lat siedemdziesiątych współpraca policyjna odbywała się przede wszystkim za pośrednictwem Interpolu oraz na podstawie bilateralnych i multilateralnych umów międzynarodowych.

• W 1991 roku rozpoczęto budowę nowoczesnego zinformatyzowanego systemu łączności Interpolu.

• W 2002 roku w dobie Internetu Interpol uruchomił nowy system łączności, który ma ułatwić Krajowym Biurom dostęp do swoich baz danych. Pierwszym państwem, które zostało podłączone do tego systemu była Kanada.

• W 2003 roku w Sekretariacie Generalnym swoją działalność rozpoczęło Centrum Dowodzenia i Koordynacji, które ma zapewnić Interpolowi możliwość nieprzerwanego działania.

Obecnie ta największa i najbardziej znana na świecie organizacja liczy 184 państwa członkowskie. Interpol ma wielkie zasługi w dziedzinie zwalczania przestępczości międzynarodowych. Jest istotnym forum współpracy policyjnej państw, zwłaszcza tych, które nie należą do Unii Europejskiej.

Podstawą prawną działania Interpolu jest statut uchwalony w 1956 roku, w czasie 25 Sesji Zgromadzenia Ogólnego w Wiedniu wraz z poprawkami.

Struktura organizacyjna Interpolu

Struktura Interpolu opiera się na sieci Krajowych Biur Interpolu, których praca jest koordynowana przez Sekretariat Generalny odpowiedzialny za swoją działalność przed Zgromadzeniem Ogólnym i Komitetem Wykonawczym Interpolu. Wymiana informacji odbywa się w czterech językach roboczych: angielskim, francuskim, hiszpańskim i arabskim.

Najważniejsze organy Interpolu to:

1. Zgromadzenie Ogólne - najważniejszy organ decyzyjny Interpolu. Jego sesje odbywają się raz w roku w jednym z krajów członkowskich. Do podstawowych funkcji tego gremium należy:

1. określanie zasad działania Organizacji właściwych dla osiągnięcia jej statutowych celów,

2. rozpatrywanie i zatwierdzanie programu pracy na przyszły rok kalendarzowy,

3. określanie polityki finansowej,

4. przyjmowanie rezolucji oraz wydawanie rekomendacji dla krajów członkowskich,

5. wybory członków władz Organizacji.

2. Komitet Wykonawczy

1. nadzoruje wykonywanie decyzji Zgromadzenia Ogólnego,

2. przygotowuje porządek obrad sesji Zgromadzenia Ogólnego,

3. przedkłada Zgromadzeniu Ogólnemu program pracy oraz każdy projekt, który uznany zostanie za pożyteczny,

4. kontroluje działalność Sekretarza Generalnego,

5. wypełnia wszystkie pełnomocnictwa, udzielone mu przez Zgromadzenie Ogólne.

3. Prezydent Organizacji

1. przewodniczy sesjom Zgromadzenia Ogólnego i Komitetu Wykonawczego oraz kieruje obradami;

2. czuwa nad zgodnością działalności Organizacji z decyzjami Zgromadzenia Ogólnego i Komitetu Wykonawczego;

3. utrzymuje stały i bezpośredni kontakt z Sekretarzem Generalnym Organizacji.

4. Sekretariat Generalny - ma swoją siedzibę w Lyonie jest organem administracyjnym i technicznym Interpolu, odpowiedzialnym za jego sprawne codzienne funkcjonowanie. Na czele stoi Sekretarz Generalny wybierany przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Komitetu Wykonawczego na okres pięciu lat.

5. Sekretarz Generalny - nadzoruje działalność Sekretariatu, zarządza finansami, powołuje stałe komórki organizacyjne i kieruje ich pracą zgodnie z wytycznymi przyjętymi przez Komitet Wykonawczy i Zgromadzenie Ogólne Interpolu.

Główne zadania Europejskiego Biura Łącznikowego należy:

• zapewnienie kancelaryjnej obsługi europejskim instytucjom Interpolu

• (np. Europejskiemu Komitetowi Interpolu i Europejskiej Konferencji Regionalnej);

• pełnienie funkcji łącznikowej wobec europejskich państw członkowskich

• w przypadku złożonych spraw wymagających współpracy międzynarodowej;

• umożliwianie natychmiastowych kontaktów w pilnych sprawach.

Krajowe Biura Interpolu

To organy przeznaczone przede wszystkim do kontaktu z centralą Organizacji, ustanowione w każdym państwie członkowskim. Wymiana informacji odbywa się również między poszczególnymi oddziałami (Biurami Krajowymi Interpolu). Są to również punkty reprezentujące dane państwo w Organizacji oraz będące przedstawicielami Interpolu w tym kraju. Praca Krajowych Biur Interpolu powinna odbywać się w oparciu o standardy zatwierdzane przez Zgromadzenie Ogólne. Dzięki temu możliwe stało się egzekwowanie jednolitego systemu i procedur działania.

Polska w Interpolu

• Polska Policja jest obecna w międzynarodowych strukturach policyjnych od 1923 roku, kiedy to przedstawiciele polskiej policji uczestniczyli w kongresie założycielskim Międzynarodowej Komisji Policji Kryminalnych.

• W 1952 roku w skutek uwarunkowań politycznych strona polska zerwała wszelkie kontakty z Interpolem, chociaż formalnie nigdy z niej nie wystąpiła.

• Po raz drugi Polska została przyjęta w poczet członków M.O.P.K. Interpol w 1990 roku podczas Sesji Zgromadzenia Ogólnego Interpolu w Ottawie.

W wyniku przemian ustrojowych, jakie dokonały się w Polsce po 1989 roku, polska Policja stanęła przed nowymi zadaniami w walce z przestępczością. Pojawiły się nowe rodzaje przestępstw takie jak: przestępstwa bankowe, piractwo towarowe i wiele innych. Ponadto ułatwienia w ruchu granicznych wraz z położeniem geograficznym w centrum Europy sprawiły, że zorganizowane grupy przestępcze przemycają przez Polskę skradzione samochody, narkotyki, nielegalnych imigrantów itd. Poprzez przynależność do tej Organizacji, polska Policja uzyskała dostęp do jej bogatych zbiorów danych, jak również do nowoczesnego zinformatyzowanego systemu wymiany informacji o globalnym zasięgu.

Za pośrednictwem tej sieci polska Policja może bez zbędnej zwłoki kontaktować się z organami ścigania innych państw oraz gromadzić i przetwarzać informacje. Jako członek Interpolu może również przekazywać, wymieniać i zdobywać doświadczenia w zakresie zwalczania przestępczości podczas organizowanych przez Organizację konferencji i szkoleń międzynarodowych.

Narzędzia Interpolu

Aktualnie działający system łączności Interpolu o nazwie I24/7 zapewnia państwom członkowskim stałą, szybką i bezpieczną komunikację. Jest to największy i najbardziej zasobny w dane system wymiany informacji.

Istotną rolę w ściganiu sprawców przestępstw spełniają tzw. notices, czyli listy gończe. Są one publikowane przez Sekretariat Generalny w czterech oficjalnych językach Interpolu na wniosek państw członkowskich.

Jest sześć kategorii listów gończych, każdy oznaczony innym kolorem:

• Red Notice oznacza poszukiwania w celu aresztowania i ekstradycji,

• Yellow Notice ogłaszany jest w celu wszczęcia poszukiwań osób zaginionych,

• Blue Notice publikowany w celu uzyskania dodatkowych danych o osobie lub informacji o nielegalnej działalności,

• Black Notice wydawany w celu ustalenia tożsamości niezidentyfikowanych zwłok,

• Green Notice zawiera ostrzeżenia o osobach, które popełniły przestępstwa i istnieje duże prawdopodobieństwo, że mogą popełnić takie samo przestępstwa w innym kraju,

• Orange Notice zawiera informacje o osobach, które mogą posiadać ukrytą broń lub materiały wybuchowe oraz inne niebezpieczne przedmioty.

Kolejne istotne narzędzie Interpolu do walki ze zorganizowaną przestępczością stanowią bazy danych Interpolu, w których gromadzone są informacje m.in. o utraconych i skradzionych dokumentach, pojazdach oraz dziełach sztuki.

Obecna działalność Interpolu

• zwalczanie przestępczości narkotykowej i zorganizowanej,

W zakresie zwalczania przestępczości narkotykowej i zorganizowanej Interpol identyfikuje nowe trendy, szlaki przemytnicze i grupy przestępcze. Ponadto kolekcjonuje i analizuje dane otrzymane z krajów członkowskich w celu opracowywania stosownych raportów. Interpol zapewnia również pomoc państwom członkowskim w prowadzeniu międzynarodowych śledztw, koordynuje sprawy, w które zaangażowane są przynajmniej dwa państwa członkowskie; organizuje spotkania robocze w przypadku wykrycia wspólnych elementów w sprawach, które toczą się na terenie państw członkowskich, organizuje konferencje poświęcone konkretnym zagadnieniom związanym ze zwalczaniem przestępczości narkotykowej, wymianie informacji o najnowszych sposobach i technikach walki z kartelami oraz sposobom zacieśnienia współpracy pomiędzy agendami zajmującymi się przedmiotowa problematyką.

• zwalczanie przestępczości ekonomicznej,

W obszarze zwalczania przestępczości ekonomicznej Interpol koncentruje się na zwalczaniu: prania pieniędzy, fałszerstw pieniędzy i kart płatniczych, przestępczości przeciwko własności intelektualnej.

• poszukiwanie zbiegłych przestępców,

Interpol powołał do życia specjalny wydział ds. poszukiwania zbiegłych przestępców w celu usprawnienia współpracy między krajami członkowskimi. Do jego najistotniejszych zadań należy:

- opracowywanie i publikowanie listów gończych,

- koordynacja i upowszechnianie najlepszych praktyk i wiedzy specjalistycznej,

- koordynacja bieżących dochodzeń.

• zwalczanie terroryzmu i zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego,

W zakresie zwalczania terroryzmu oraz zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego Interpol gromadzi, przechowuje, analizuje i wymienia informacje o osobach i grupach podejrzanych o terroryzm. Organizacja koordynuje również obieg zawiadomień o ewentualnych zagrożeniach ze strony szczególnie niebezpiecznych przestępców, terrorystów itd.

• zwalczanie handlu ludźmi.

W obszarze zwalczania handlu ludźmi Interpol koncentruje swoje wysiłki przede wszystkim na trzech obszarach:

- przeciwdziałaniu handlowi kobietami w celu seksualnego wykorzystywania,

- zwalczaniu przemytu ludzi oraz

- wykorzystywaniu seksualnemu dzieci.

Pozostałe obszary aktywności

1. Współpraca z Organizacją Narodów Zjednoczonych - ma istotne znaczenie w koordynowaniu prac mających na celu zwalczanie przestępczości kryminalnej o światowym zasięgu.

2. Współpraca z Europolem - Celem tego porozumienia jest dalsza współpraca pomiędzy Interpolem i Europolem w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej z zachowaniem kompetencji każdej organizacji.

3. Współpraca z UNESCO - W maju 2003r Interpol wraz z UNESCO podpisał porozumienie, na mocy którego ustalono utworzenie bazy danych dóbr kulturowych utraconych lub zaginionych podczas działań wojennych w Iraku. Dzięki temu UNESCO posiada dostęp do systemu informatycznego Interpolu umożliwiającego wymianę informacji na temat skradzionych dzieł sztuki.

4. Współpraca z firmą Microsoft - Współpraca z firmą Microsoft opiera się na działaniach przeciwko przestępstwom komputerowym (kontrole adresów internetowych), w tym przeciwko phisingowi, polegającym na kradzieży informacji potrzebnych m.in. do wyłudzania pieniędzy, kontroli rejestracji nowych domen.

Fundusze

Interpol finansowany jest przez wszystkie państwa członkowskie, których rządy co roku płacą składkę na działalność organizacji. Składkę nalicza się na podstawie PKB (Produkt Krajowy Brutto) poszczególnych państw.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)

Międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy konwencji sztokholmskiej (podpisanej 4 stycznia 1960), mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi. Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej Genewie.

Pierwotnymi członkami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. Z czasem większość członków wystąpiła, wybierając członkostwo w konkurencyjnej i o zdecydowanie większej integracji ekonomicznej EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza).

Członkami EFTA są obecnie:

Islandia (od 1970 r.)

Liechtenstein (od 1992 r.)

Norwegia

Szwajcaria

Cele

Głównym celem EFTA było zlikwidowanie wszelkich barier we wzajemnym handlu między krajami członkowskimi i doprowadzenie do utworzenia strefy wolnego handlu w obrębie tych krajów. W odróżnieniu od unii celnej, utworzonej w ramach EWG, kraje EFTA zachowały niezależną politykę wobec krajów trzecich.

Strefa wolnego handlu EFTA objęła wyłącznie towary przemysłowe. W miarę rozwoju handlu między krajami ugrupowania do towarów przemysłowych zaliczano coraz większą liczbę przetworzonych produktów rolnych. Liberalizacja handlu przebiegała w EFTA szybciej niż w EWG. Już w 1966r. Zlikwidowano ograniczenia ilościowe, a rok później zniesiono pozostałe cła w obrocie artykułami przemysłowymi.

Strefa wolnego handlu między państwami EFTA powstała w 1968 roku. Od 1977 państwa EWG i EFTA utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi. W 1992 r. EWG i EFTA porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nie obejmujące jednak Szwajcarii, weszło w życie w 1994 r. tworząc Europejski Obszar Gospodarczy.

Struktura EFTA

Najwyższym organem EFTA jest Rada. W jej skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Każdy kraj dysponuje w Radzie jednym głosem, a decyzje merytoryczne podejmowane są jednomyślnie. Sesje Rady odbywają się dwa razy w miesiącu. Dwa razy do roku Rada zbiera się na szczeblu ministrów. Reprezentują oni różne resorty, zależnie od omawianej problematyki. Przy Radzie EFTA działa wiele komitetów.

Ważniejsze z nich to : Komitet Ekspertów Handlu, Komitet ds. Pochodzenia i Ceł, Komitet ds. Barier Technicznych w Handlu, Komitet ekonomiczny.

W Genewie znajduje się sekretariat EFT kierowany przez Sekretarza Generalnego.

Kåre Bryn

Sekretarz generalny koordynuje czynności organizacji i jest odpowiedzialny za ogólne kierownictwo bogactwami organizacji. Pomagają mu dwaj zastępcy jeden z siedzibą w Brukseli, a drugi w Genewie

Zastępca Sekretarza Generalnego w Brukseli :

Bergdis Ellertsdottir

Jest odpowiedzialna za Europejski Obszar Gospodarczy ( EEA)

Zastępca Sekretarza Generalnego w Genewie :

Dider Chambovey

Jest odpowiedzialny za Strefę Wolnego Handlu EFTA oraz za relacje z państwami trzecimi (nie zrzeszonymi w UE)

EFTA odegrała bez wątpienia, pozytywna rolę w procesie integracji gospodarczej krajów zachodnioeuropejskich. Organizacja ta zrealizowała w ciągu 20 lat postawione przez nią cele, doprowadzając do utworzenia na obszarze państw członkowskich strefy wolnego handlu.

GRUPA G8

Grupa G8 (ang. Group of Seven and Russia), nie jest organizacją a tylko grupą państw spotykających się na szczytach gospodarczo-ekonomicznych. Szczytowi G8 towarzyszy Unia Europejska. G8 jest to koalicja najbardziej wpływowych państw świata.

W skład grupy wchodzą: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone (G6, 1975), Kanada (G7, 1976) i Rosja (1998). Pierwsze spotkanie grupy odbyło się w 1975 roku z inicjatywy Prezydenta Republiki Francuskiej.

Hasłem przewodnim jest od tego czasu „Wspólnie rozmawiać, wspólnie kształtować”. Podczas gdy ponad 30 lat temu problemem był kryzys naftowy, dzisiaj największym wyzwaniem jest „kształtowanie” procesu globalizacji gospodarki światowej.

Główne cele grupy :

• wzmocnienie współpracy międzynarodowej i wzajemnego zrozumienia,

• koordynacja polityk zagranicznych członków grupy w wybranych dziedzinach,

• „Rewitalizacja” organizacji międzynarodowych zwłaszcza ONZ,

• ustalenie wspólnej strategii rozwiązywania najbardziej palących problemów międzynarodowych,

• ocena efektywności podejmowanych działań,

• usprawnienie funkcjonowania międzynarodowego systemu wymiany handlowej i systemu monetarnego,

• umożliwienie przywódcom państw nawiązywanie regularnych, bliskich, nieformalnych kontaktów, które służyć będą lepszemu porozumieniu państw.

Realizacja tych celów i podejmowanie określonych działań jest w wysokim stopniu uzależniona od interesów poszczególnych państw. W związku z tym efektywność poszczególnych spotkań jest bardzo zróżnicowana. Za jeden z najbardziej owocnych uznaje się szczyt w Bonn w 1978r., który zaowocował wieloma istotnymi ustaleniami gospodarczymi. Na niektórych szczytach dochodziło z kolei do ostrych konfliktów między państwami.

Funkcjonowanie grupy nie opiera się na żadnym traktacie międzynarodowym. Nie istnieją stałe, statutowe organy grupy, brak jest Sekretariatu, a działalność grupy, zwłaszcza na początku jej istnienia, miała bardzo nie formalny charakter.

Mechanizm operacyjny G-8 podzielić można na pięć zasadniczych elementów:

1. Poziom przygotowawczy. Początkowo szczyty organizowali osobiści przedstawiciele przywódców państw, najczęściej jednocześnie wysocy urzędnicy, pełniący bardzo istotną rolę w ustalaniu przebiegu szczytu ( w języku angielskim urzędnik ów to tzw. Sherpa). Wraz ze wzrostem liczby poruszanych zagadnień rosła liczba personelu zaangażowana w przygotowanie szczytu. Na tym poziomie przygotowuje się raporty dla przywódców państw.

2. Procedura szczytu i mechanizm podejmowania decyzji. Decyzja o miejscu odbycia się kolejnego szczytu jest podejmowana na szczycie poprzednim. Przewodniczącym spotkania jest przywódca kraju goszczącego. Jest on także moderatorem dyskusji. Obrady toczą się w trakcie sesji i roboczych posiłków.

3. Rodzaje aktów przyjmowanych w trakcie szczytów. Szczyty kończą się zwykle przyjęciem „Deklaracji” („Komunikatu”), obejmującej zagadnienia ekonomiczne i polityczne.

4. Instrumenty realizacji decyzji. Istnieje kilka takich instrumentów. Państwa członkowskie G-8 w dokumentach końcowych mogą obligować się do określonego, konkretnego zachowania. Mogą też ustanawiać obowiązek podjęcia wspólnej akcji. Mogą zobowiązywać się do określonego zachowania w organizacjach międzynarodowych, których są członkami. Proponują zawieranie nowych traktatów międzynarodowych, a także ratyfikacje już zawartych. Poza tym państwa G-8 mogą inicjować powstanie organizacji międzynarodowych (np. EBOiR).

5. Mechanizmy weryfikacji stopnia realizacji podjętych decyzji. Mechanizmy te obejmują monitorowanie realizacji przyjętych decyzji, ocenę skuteczności podjętych działań i propozycje zmiany.

Data		Miejsce
1975	15-17 października	Francja	Rambouillet
1976	27-28 czerwca	USA	San Juan, Puerto Rico
1977	7-8 maja	Wielka Brytania	Londyn („LondyI”)
1978	16-17 lipca	RFN	Bonn („Bonn I“)
1979	28-29 czerwca	Japonia	Tokio („Tokio I”)
1980	22-23 czerwca	Włochy	(„Wenecja I”)
1981	20-21 lipca	Kanada	Ottawa
1982	4-6 czerwca	Francja	Wersal
1983	28-30 maja	USA	Williamsburg, Virginia
1984	7-9 czerwca	Wielka Brytania	Londyn („Londyn I”)
1985	2-4 maja	RFN	Bonn („Bonn II“)
1986	4-6 maja	Japonia	Tokio („Tokio II”)
1987	8-10 czerwca	Włochy	(„Wenecja II”)
1988	19-21 czerwca	Kanada	Toronto
1989	14-16 lipca	Francja	Paryż
1990	9-11 lipca	USA	Houston, Texas
1991	15-17 lipca	Wielka Brytania	Londyn („Londyn III”)
1992	6-8 lipca	RFN	Monachium
1993	7-9 lipca	Japonia	Tokio („Tokio III”)
1994	8-10 lipca	Włochy	Neapol
1995	15-17 czerwca	Kanada	Halifax
1996-a	19-20 kwietnia	Rosja	Moskwa
1996-b	27-29 czerwca	Francja	Lyon
1997	20-22 czerwca	USA	Denver
1998	15-17 maja	Wielka Brytania	Birmingham
1999	18-20 czerwca	RFN	Kolonia
2000	21-23 lipca	Japonia	Kyushu, Okinawa
2001	20-22 lipca	Włochy	Genua
2002	26-28 czerwca	Kanada	Kananaskis, Alberta
2003	1-3 czerwca	Francja	Evian-les-Bains
2004	8-10 czerwca	USA	Sea Island, Georgia

Tabela 1. Chronologia szczytów G-7/G-8

Źródło: T. Łoś-Nowak „Organizacje w stosunkach międzynarodowych”

Amnesty International

Międzynarodowa organizacja pozarządowa, której celem jest zapobieganie naruszeniom fundamentalnych praw człowieka poprzez wszelkie pokojowe akcje obywatelskie - od organizowania pisania listów do rządów krajów łamiących te prawa, poprzez publiczne rozgłaszanie informacji o takich naruszeniach, po realną pomoc finansową i prawną poszkodowanym osobom.

Amnesty International finansuje swoją działalność głównie ze składek członkowskich i datków od indywidualnych osób. Amnesty nie przyjmuje jakiejkolwiek pomocy rządowej, a przyjmowanie datków od przedsiębiorstw i innych organizacji podlega licznym obostrzeniom.

Zasadami działania Amnesty International jest pełna niezależność polityczna i finansowa oraz maksymalny obiektywizm. Mimo to, jest ona często w wielu krajach (głównie tych, które często represjonują swoich obywateli) oskarżana o wspieranie Zachodu i propagowanie jego idei. Przeczą temu jednak akcje wymierzone w obronę przed rządami wielu krajów zachodnich, takie jak protesty przeciwko torturom i pozasądowemu przetrzymywaniu ludzi przez USA w Guantanamo.

Amnesty International liczy obecnie 2 mln 200 tys. członków w 150 krajach świata. W 1977 roku organizacja ta otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. Centrala AI - tzw. międzynarodowy sekretariat - znajduje się w Londynie. Obecnym sekretarzem generalnym AI jest Irene Khan. Oficjalnym hymnem tej organizacji jest piosenka "One" zespołu U2.

Powstanie Amnesty International

Amnesty International powstała jednocześnie we Francji i Wielkiej Brytanii w 1961 roku po apelu Petera Benensona w sprawie wysyłania listów do rządu Portugalii z prośbą o udzielenie amnestii tamtejszym więźniom sumienia, opublikowanym w Observerze. Dzięki sukcesowi tej akcji, idea wysyłania masowo listów w obronie pokrzywdzonych stała się bardzo popularna w obu tych krajach i z inicjatywy dziennikarzy w Observerze i Paris Match powstała formalna organizacja, której zadaniem było pozyskiwać środki na reklamowanie takich akcji w innych mediach.

Amnesty International w Polsce.

W Polsce Stowarzyszenie Amnesty International powstało w 1989 r., a w czerwcu 1990 zostało zarejestrowane w Sądzie Wojewódzkim w Gdańsku. W 1990 roku Amnesty International Polska była obecna 4 czerwca, w rocznicę masakry na Tiananmen, przed ambasadą ChRL i upominała się o los więzionych studentów chińskich, a 10 grudnia podjęła akcję popularyzując mało wówczas znaną treść Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 42. Rocznicę jej uchwalenia. Od 1991 roku rozpoczęła w sposób zorganizowany uczestniczenie w światowych kampaniach Amnesty International i podejmowanie edukacji na rzecz praw człowieka.

Cele i metody działania

Wizją Amnesty International jest świat, w którym wszystkie prawa spisane w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i innych międzynarodowych standardach były przestrzegane w stosunku do jednostki ludzkiej. Aby zrealizować tę wizję, misją Amnesty International jest prowadzenie badań i działań na rzecz zapobiegania i zaprzestania naruszeń prawa do fizycznej i psychicznej integralności, wolności sumienia i wyrażania się oraz wolności od dyskryminacji, w kontekście promocji wszystkich praw człowieka.

Cele te są realizowane przez następujące działania:

• Wysyłanie małych 2-3 osobowych grup wolontariuszy dla oceny sytuacji poszczególnych represjonowanych osób i ew. pomocy tym osobom na miejscu. Zasadą jest tutaj wysyłanie osób z innego kraju niż kraj, w którym dochodzi do represji. Amnesty International nie przyjmuje i nie wymaga od swoich członków informacji na temat własnego kraju, aby nie być posądzonym o szpiegostwo.

• Organizowanie dużych ogólnoświatowych akcji medialnych nakierowanych na jeden konkretny problem, w jednym konkretnym kraju, który wydaje się mieć szczególne znaczenie w danym momencie.

• Organizowanie ogólnoświatowych kampanii medialnych dotyczących jednego ogólnego problemu, np. w obronie praw uchodźców lub przeciw torturom.

• Prowadzenie tzw. pilnych akcji, czyli organizowanie wysyłania listów i rozgłaszania medialnego w przypadku szczególnie rażących naruszeń praw człowieka w sprawie pojedynczych, konkretnych osób.

• Tworzenie i publikowanie dorocznych raportów ze stanu przestrzegania praw człowieka na całym świecie (zwykle ukazują się one pod koniec maja).

Od wielu lat Amnesty International skutecznie wywiera naciski na władze państw i organizacje międzyrządowe by te wprowadziły bądź usprawniły istniejące standardy w zakresie przestrzegania praw człowieka. Od 1961 r. wprowadzono cały szereg międzynarodowych aktów prawnych, mających na celu ochronę ludzi na całym świecie przed naruszeniami ich praw. AI ma również duży wkład w ukształtowanie praw człowieka jako kwestii ponadnarodowej i ponadpolitycznej oraz ustanowienie jej integralną częścią debaty publicznej.

Teresa Łoś-Nowak. Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004.

Teresa Łoś-Nowak. Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004.

---