Rola handlu zagranicznego w gospodarce światowej

Handel zagraniczny to odpłatna wymiana towarów lub usług z partnerami mającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa. Pojęcie handlu zagranicznego odnosi się zarówno do dóbr materialnych, jak również do usług i dóbr niematerialnych, takich jak prawa patentowe czy licencje.

Podstawowe formy handlu zagranicznego to import, eksport oraz handel tranzytowy.

Import polega na przywozie towarów zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym oraz na przyjęciu usług od cudzoziemców.

Eksport to wywóz towarów pochodzenia krajowego, lub w znacznym stopniu przetworzonych w kraju, celem ich sprzedaży, oraz świadczenie usług cudzoziemcom.

Handel tranzytowy sprowadza się wyłącznie do obrotu towarowego i dotyczy sytuacji, w której siedziba firmy realizującej transakcje kupna-sprzedaży nie znajduje się ani w kraju importera ani w kraju eksportera.

Wspólną cechą wymienionych form handlu zagranicznego jest to, że dokonują się one na wolnym rynku: w sposób bezpośredni między producentami towarów a ich nabywcami bądź z udziałem pośredników. Część transakcji handlowych jest jednak zorganizowana na tzw rynkach zorganizowanych. Do form rynków zorganizowanych zalicza się: targi, giełdy, aukcje, przetargi oraz wolne obszary celne. Transakcje zarówno eksportowe, jak i importowe mogą być realizowane bezpośrednio między producentami a odbiorcami lub poprzez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa handlu zagranicznego, które występują jako pośrednicy w handlu.

Eksport bezpośredni wykazuje w ostatnim czasie rosnąca tendencję, zwłaszcza w handlu dobrami inwestycyjnymi. Sprzedaż tego rodzaju jest często związana z świadczeniem dodatkowych usług w zakresie doradztwa, konserwacji, napraw, co wymaga ścisłego kontaktu między producentem a odbiorcą. Bezpośredni kontakt między partnerami jest również istotny, ponieważ handel dobrami inwestycyjnymi odbywa się z reguły na kredyt. Istotne są też niższe koszty sprzedaży w stosunku do sprzedaży z udziałem pośrednika. Jednakże eksport taki wymaga większego zaangażowania przedsiębiorstwa, przy większych jego rozmiarach niezbędne jest utworzenie w firmie własnego działu eksportu, oraz zatrudnienie specjalistów w dziedzinie akwizycji, reklamy, marketingu oraz prowadzenie badań rynków zagranicznych. Z tą formą eksportu wiąże się też większe ryzyko handlowe, oraz większe zaangażowanie kapitału ze względu na dłuższy obieg pieniędzy od sprzedaży do otrzymania należności. Często występuje też konieczność posiadania własnych magazynów, lub nawet uruchomienia oddziału firmy za granicą.

Eksport pośredni polega na sprzedaży przez producenta własnych wyrobów określonej firmie (firmom) zajmującej się eksportem. Dzięki temu “działalność eksportowa” producenta ogranicza się do przekazania towaru eksportowego a pośrednik przejmuje na siebie całkowite koszty i ryzyko dalszej jego dystrybucji. Na niego spada też ciężar znalezienia klienta, organizacji transportu itd. Ta forma eksportu jest praktykowana przede wszystkim przez firmy średnie wielkości, działające w przemyśle dóbr konsumpcyjnych. Firmy te, ze względu na wysokie koszty organizacji własnej sieci zbytu za granicą, lub niewielkie ilości oferowanych towarów rezygnują ze sprzedaży bezpośredniej. Bezpośredni eksport nie jest również celowy przy sprzedaży dóbr seryjnych, których dystrybucja nie sprawia trudności. Z eksportem pośrednim związane jest jednak ryzyko, polegające na niedostatecznie intensywnym promowaniu wyrobu przez firmę pośredniczącą. W takim przypadku producent może odebrać fałszywe sygnały o kształtowaniu się popytu na jego produkty i podjąć błędne decyzje dotyczące zmiany struktury produkcji.

Import bezpośredni, podobnie jak eksport wykazuje tendencję rosnącą. Forma ta jest szczególnie korzystna przy zakupach surowców i półfabrykatów, gdy liczy się długotrwałe i regularne zaopatrzenie w te dobra a w grę wchodzą duże ilości. Handel surowcami ma bowiem często charakter spekulacyjny i odznacza się dużym ryzykiem wynikającym ze znacznych wahań cen. Import bezpośredni wymaga tworzenia własnego działu importu, a czasem zagranicznego przedstawicielstwa firmy. Niezbędna jest także dobra znajomość rynków zagranicznych. Import bezpośredni powinien przynosić oszczędności kosztów w skutek rezygnacji z pośrednika. Forma ta wymaga jednak większego zaangażowania kapitału producenta i może go obciążać większym ryzykiem.

Import pośredni również posiada swoje zalety. Może się on okazać niezbędny, gdy dokonuje się go nieregularnie, w niewielkich ilościach, lub w wielu krajach. Wtedy korzystanie z pośredników okazuje się tańsze niż utrzymywanie zagranicznych oddziałów firmy. Przedsiębiorstwa handlu zagranicznego dokonują zakupów na skalę hurtową co pozwala im na uzyskanie korzystniejszych cen. Korzystną stroną jest również możliwość przystosowania importowanych towarów przez pośrednika do wymagań odbiorcy ( mieszanie, sortowanie, krojenie, konfekcjonowanie, itp.)

W handlu tranzytowym obrót towarowy nie jest dokonywany bezpośrednio między eksporterem w kraju wytworzenia a importerem w kraju odbiorcy, lecz odbywa się za pośrednictwem firmy tranzytowej znajdującej się w kraju trzecim. W zależności od siedziby firmy realizującej transakcję rozróżniamy handel tranzytowy aktywny i pasywny. Handel tranzytowy jest pożądany zwłaszcza wtedy, gdy ze względów politycznych jest utrudniony bezpośredni handel z danym krajem. Powodem mogą być również wysokie cła, a także trudna dostępność i nieznajomość niektórych rynków zagranicznych. Przedmiotem handlu tranzytowego są zazwyczaj takie towary jak bawełna, tytoń, duże partie towarów masowych lub produktów seryjnych. Firmy zajmujące się handlem tranzytowym zlokalizowane są na ogół w międzynarodowych centrach handlowych, oraz wielkich portach. Od handlu tranzytowego należy odróżnić tranzyt rozumiany jako transport obcych towarów przez terytorium danego państwa. W odróżnieniu od handlu tranzytowego, który obejmuje wyłącznie obrót towarowy, tranzyt jest formą eksportu usług.

Formy handlu na rynkach zorganizowanych.

Oprócz transakcji zawieranych na wolnym rynku, w drodze bezpośrednich kontaktów między producentami towarów a ich nabywcami, część transakcji w handlu międzynarodowym jest dokonywana na rynkach zorganizowanych. Szacuje się, że ok. 20% ogólnej wartości handlu światowego odbywa się na tego rodzaju rynkach. Głównym celem rynków formalnych jest organizowanie w określonej formie spotkań między sprzedającymi a kupującymi. Ich uczestnicy muszą podporządkować się obowiązującym na tych rynkach regulaminom. Do zorganizowanych form wymiany międzynarodowej zaliczamy: targi, giełdy, aukcje, przetargi, oraz wolne obszary celne.

Targi są definiowane jako spotkania handlowe organizowane zawsze w tym samym miejscu, w regularnych odstępach czasu i o określonym z góry czasie trwania. Są one najstarszą bo powstałą jeszcze w starożytności, formą rynku zorganizowanego. Targi można podzielić na wielobranżowe i jednobranżowe(specjalistyczne). Niezależnie od formy organizacyjnej i zakresu oddziaływania współczesne targi spełniają dwie podstawowe i uzupełniające się funkcje - kreatora rynku i informacyjną. Ich celem jest zaprezentowanie towaru, udzielenie o nim wyczerpującej informacji i stworzenia zachęty do jego nabycia.

Giełdy to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których sprzedawane są ściśle określone towary po cenach ogłaszanych w codziennych notowaniach. Współczesne giełdy są poddane regulacji i kontroli ze strony państwa, które udziela koncesji na ich działalność i określa sposoby nadzorowania. Członkiem giełdy może być osoba fizyczna lub prawna przyjęta przez radę giełdy. Oprócz członków giełdy jej uczestnikami są maklerzy i brokerzy, którzy nie należą do władz giełdy, ale mają prawo zawierania transakcji, oraz członkowie stowarzyszenia, którzy mogą zawierać transakcje za pośrednictwem pełnego członka giełdy lub maklera. Ze względu na przedmiot transakcji rozróżniamy giełdy towarów, usług, frachtów ubezpieczeń, usług transakcyjnych oraz walorów.

Aukcje. Przez aukcje należy rozumieć sprzedaż w formie przetargu towarów, których wartość rynkową bardzo trudno z góry ustalić. Do typowych towarów aukcyjnych należą: drewno, tytoń, herbata, owoce, ryby, futra, diamenty, a także kwiaty, antyki i obrazy. Najbardziej charakterystyczną cechą aukcji jest fakt bezpośredniej i publicznej konkurencji, w danym miejscu i czasie, między potencjalnymi nabywcami danej rzeczy. Towar na aukcji jest sprzedawany w drodze licytacji temu spośród uczestników, który zaoferował najwyższą cenę.

Przetargi polegają na publicznym zakupie lub sprzedaży towarów, bądź usług w

najkorzystniejszych warunkach i cenach. Mają one charakter zorganizowanego konkursu, w którym uczestniczy wielu ubiegających się o dokonanie transakcji, a organizator wybiera z pośród nich oferenta proponującego najlepsze warunki. W odróżnieniu od aukcji, na których cenę wyznaczają bezpośrednio konkurujący ze sobą nabywcy, przetarg cechuje pisemne zgłaszanie ofert, przez co oferenci nie mają możliwości konfrontowania swoich propozycji z ofertami innych uczestników. W handlu międzynarodowym przetargi są ogłaszane na ogół przez państwo, organizacje gospodarcze, ponadnarodowe przedsiębiorstwa itd. I dotyczą zakupu towarów bądź inwestycji o dużej wartości.

Narzędzia regulacji w handlu zagranicznym

Handel zagraniczny podlega dużo większym regulacjom niż handel ograniczający się do rynków krajowych.

Narzędzia regulacji w handlu zagranicznym można podzielić na 2 grupy:

1. Normy sterujące całą gospodarką, takie jak kurs walutowy, stopa procentowa, ceny, stawki podatkowe i polityka budżetowa

2. Środki polityki handlowej

1. Normy sterujące:

Kurs walutowy - jest najważniejszą norma sterującą handlem zagranicznym. Jest to cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej. Skoro kurs jest ceną, powinien zatem bilansować popyt na waluty obce z ich podażą. O poziomie kursu walutowego przesądzają więc poszczególne składniki podaży i popytu. Źródłami podaży walut obcych są:

● wpływy z eksportu towarów i usług

● odsetki otrzymane z zagranicy

● transfery z zagranicy

● kredyty otrzymane z zagranicy

● zagraniczne inwestycje

● spadek rezerw oficjalnych

Źródłami popytu na waluty obce są

● wydatki na import towarów i usług

● odsetki zapłacone zagranicy

● transfery za granicę

● kredyty udzielane zagranicy

● inwestycje za granicą

● wzrost rezerw oficjalnych

W gospodarce rynkowej rozróżnia się dwa rodzaje kursu walutowego.

● Polityka kursu stałego polega na tym, że kurs ustalony jest w stosunku do jakiejś wartości bazowej, zwykle innej waluty lub koszyka walut, może zmieniać się tylko w niewielkim zakresie w górę i w dół. Zaletą tej polityki jest stabilizowanie warunków wymiany, co sprzyja długoterminowym kontraktom handlowym. Niestety utrzymanie kursu stałego jest bardzo trudne, ponieważ wymaga podporządkowania temu celowi całej polityki makroekonomicznej kraju.

● Polityka kursu płynnego dopuszcza swobodne ustalanie poziomu kursu na rynku, w zależności od popytu i podaży na daną walutę. Wadą takiej polityki jest wprowadzanie don handlu elementu ryzyka kursowego. Niepewność warunków wymiany zmusza firmy do zawierania transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym, co podnosi koszty transakcji, zwłaszcza długoterminowych.

Stopa procentowa - wpływa na obroty handlu zagranicznego poprzez zmiany popytu globalnego na rynku. Wzrost stopy procentowej podnosi ceny kredytów i oprocentowanie wkładów bankowych. Droższy kredyt sprawia, że część transakcji staje się nieopłacalna z powodu wyższych kosztów ich finansowania. Jednocześnie rosną oszczędności przyciągane wyższym oprocentowaniem depozytów. W rezultacie popyt globalny na rynku krajowym kurczy się lub rośnie wolniej. Maleje też, przynajmniej relatywnie popyt na towary importowane. Jednocześnie firmy krajowe, z powodu trudności sprzedaży na rynkach krajowych, zaczynają intensywniej

rozwijać eksport.

Względnie wysoka stopa procentowa wpływa na zaostrzenie konkurencji na rynku

krajowym, wymuszając działania obniżające koszty, poprawiające jakość produkcji i zmieniające jej strukturę, aby lepiej pasowała do realiów rynkowych. Zbyt wysoka stopa procentowa powoduje skutki negatywne. Generowane są wtedy zbyt wielkie oszczędności w stosunku do możliwości inwestycyjnych, ograniczanych ceną kredytu, oraz recesją na rynku. W handlu zagranicznym występuje wtedy dodatnie saldo, ale przy względnie niewielkich obrotach. Utrzymuje się natomiast bezrobocie i wysoki stopień niewykorzystania mocy produkcyjnych. Zbyt niska stopa procentowa powoduje z kolei zbyt mała podaż oszczędności i nadmierny popyt na kredyt. W warunkach zaniżonej stopy procentowej nawet mało rentowne inwestycje stają się opłacalne. Jeżeli oprocentowanie kredytu jest niższe od stopy inflacji, wystarczy zwyczajnie magazynować towar finansowany kredytem, aby sprzedać go po pewnym czasie z zyskiem. Dochodzi w ten sposób do marnotrawstwa środków na wielką skalę. Nieopłacalność oszczędzania tworzy silny popyt na towary i usługi, w tym także zagraniczne. Efektem jest ujemne saldo handlu zagranicznego. Stopa procentowa musi więc być - tak jak inne ceny - ceną równowagi. Podobnie jak kurs walutowy jest ona regulowana przez państwo, jednak nie ma ono w tym zakresie dużej swobody, może natomiast wyrażać swoje preferencje.

Podatki dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie są nakładane na dochód osób fizycznych i przedsiębiorstw. Podatki pośrednie są nakładane na towar, podnosząc jego cenę. Należą do nich podatek od wartości dodanej (VAT), podatek akcyzowy, podatki importowe. Wpływ podatków na handel zagraniczny może być różny i zależy od prowadzonej polityki podatkowej. Ogólnie biorąc, podatki pozbawiają przedmioty gospodarcze części - niekiedy znacznej - dochodów, ograniczając ich możliwości rozwojowe. Jednakże zapłacone podatki w znacznej części wracają do gospodarki w formie wydatków budżetu państwa, przeznaczonych na utrzymanie tzw sfery budżetowej (ochrona zdrowia, oświata, wojsko, policja, sądownictwo) oraz na konserwacje i rozbudowę infrastruktury gospodarczej (transport, energetyka, gospodarka komunalna, itp.) W sumie struktura wydatków państwa tworzy preferencję dla niektórych branż, pracujących w większym stopniu na potrzeby rządu (np. przemysł zbrojeniowy). Zbyt wysokie podatki, a więc zbyt duży udział budżetu w dochodzie narodowym, szkodzą gospodarce, ponieważ alokacja dużej części zasobów dokonuje się poza rynkiem, opierając się na kryteriach biurokratycznych. W efekcie obniża się efektywność inwestowania i kraj traci konkurencyjność. Sytuacja jest jeszcze gorsza, jeśli wpływy z podatków są przeznaczane na subwencjonowanie branż trwale nierentownych. Dla rozwoju handlu zagranicznego niekorzystna może się okazać także polityka rosnącego

deficytu budżetowego. Deficyt budżetowy stanowi pewien dodatkowy popyt na rynku, zgłaszany najpierw przez rząd, a później przez odbiorców wydatków rządowych: firmy realizujące zamówienia rządowe, odbiorców subwencji, sferę budżetową. Ten dodatkowy popyt zmniejsza konkurencyjność rynku: łatwiej teraz sprzedać wyprodukowane, bądź importowane towary, można nieco podnieść ceny. Mniej konkurencyjny rynek krajowy zniechęca do eksportu i osłabia dążenie do obniżenia kosztów i skłonność do inwestycji. Konkurencyjność międzynarodowa gospodarki słabnie. Polityka podatkowa jest często narzędziem bezpośredniej polityki proeksportowej. Państwo może bowiem przyznawać eksporterom ulgi w podatku dochodowym i w niektórych podatkach pośrednich.

2. Środki polityki handlowej.

Polityka handlowa jest częścią państwowej polityki ekonomicznej. Jak każda polityka jest ona zbiorem celów działania i środków służących osiąganiu tych celów. Głównym celem polityki handlowej jest optymalne - z punktu widzenia interesów danego kraju - ukształtowanie stosunków tego kraju z zagranicą. Rozumienie interesów kraju jest kategorią subiektywną i zależy od zapatrywań administracji w danym okresie. Najczęściej stawianymi celami cząstkowymi polityki handlowej są: wzrost eksportu, równowaga płatnicza, poprawa struktury towarowej obrotów, wzrost udziału danego kraju w handlu światowym, wchodzenie na nowe rynki, pełna obsługa zadłużenia zagranicznego oraz pozyskiwanie zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Ponieważ realizacja poszczególnych zadań nie jest możliwa jednocześnie, konieczne jest więc budowanie pewnej ich hierarchii i harmonogramów ich realizacji.

Polityka handlowa tradycyjnie jest dzielona na 2 typy: politykę wolnego handlu i politykę protekcjonistyczną.

Wolny handel oznacza, że państwo nie ingeruję w sferę stosunków gospodarczych z zagranica, wierząc, że działanie sił rynkowych ukształtuje te stosunki w sposób gwarantujący maksymalizacje korzyści z wymiany.

Protekcjonizm - przeciwnie - zakłada, że państwo aktywnie, często bezpośrednio wpływa na współpracę gospodarczą z zagranicą, posługując się w tym celu całą gamą instrumentów, ekonomicznych i decyzji administracyjnych.

W czystej postaci ani jedna, ani druga koncepcja polityki handlowej nigdzie nie są realizowane w praktyce. Poszczególne państwa zbliżają się jednak bardziej do jednej lub drugiej.

Środki polityki handlowej dzielimy na taryfowe i nietaryfowe.

Do środków taryfowych należą cła.

Cło jest opłatą nakładaną na towary przekraczające granicę celną. Pełni ono trzy najważniejsze funkcje ekonomiczne: ochronną, fiskalną i ochrony bilansu płatniczego.

Funkcja ochronna cła polega na tym, że obłożone cłem towary importowane stają się droższe, a zatem mniej konkurencyjne na rynku krajowym. Zagrożona importem produkcja krajowa może być kontynuowana. Cło dobrze pełni funkcję ochronną, jeżeli po pewnym czasie w osłanianej branży nastąpi poprawa konkurencyjności. Cło może i powinno być wtedy stopniowo obniżane i w końcu zniesione. Cło w takiej sytuacji ma charakter wychowawczy. Niebezpieczeństwem związanym ze stosowaniem ceł ochronnych jest zjawisko przyzwyczajania się ochranianych branż

do pomocy państwowej. W efekcie, zamiast pożądanej obniżki kosztów pojawiają się żądania zwiększenia stopnia ochrony celnej.

Funkcja fiskalna, a więc dostarczanie środków budżetowi państwa, jest najstarszą,

tradycyjną funkcją cła. W krajach nowoczesnych, z chwila wprowadzenia powszechnego opodatkowania dochodów zaczęła ona tracić na znaczeniu. W krajach rozwiniętych z ceł pochodzi zwykle mniej niż 10% dochodów budżetowych. Jeśli cło jest nakładane na surowce i maszyny używane do produkcji, to jego efekt fiskalny jest mniejszy, ponieważ powoduje ono wzrost kosztów produkcji i tym samym mniejsze wpływy z innych podatków.

Cła chronią bilans płatniczy, oddziałując na rozmiary importu. Wzrost stawek celnych podnosi koszty importowanych dóbr, zmniejszając na nie popyt. Importerzy płacą więc za sprowadzane towary według obowiązującego kursu powiększonego o stawkę celną. Stosowanie cła prowadzi więc do różnicowania kursu walutowego w zależności od kierunków handlu, przy czym zarówno eksporterzy jak i importerzy odbierają politykę kursową jako niekorzystną.

Cło pełni dobrze swoje funkcje wtedy, gdy jest skutecznie ściągane. Wysokie cła są

natomiast silnym bodźcem do ich omijania. Przemyt jeśli jest zjawiskiem masowym, wymaga zrewidowania polityki celnej. Cło nie pełni bowiem w tej sytuacji swych funkcji i utrzymywanie wysokich stawek celnych staje się popieraniem nieuczciwej konkurencji.

Środki nietaryfowe dzielimy na parataryfowe i pozataryfowe.

Środki parataryfowe.

Opłaty wyrównawcze są to opłaty o zmiennej wysokości, będące różnicą między minimalną ceną określoną dla rynku krajowego a ceną towaru importowanego powiększoną o cło. Opłaty wyrównawcze są instrumentem silniej oddziałującym niż cło. W przypadku cła eksporter może przeciwdziałać obniżając swoją cenę zbytu. W przypadku opłaty wyrównawczej takie postępowanie nie ma sensu, wywoła bowiem jedynie proporcjonalny wzrost opłaty wyrównawczej. Opłaty wyrównawcze są szeroko stosowane w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej.

Podatki importowe są to dodatkowe opłaty nakładane na towary importowane po ich ocleniu. Wpływają one na handel podobnie jak cła.

Subwencje są instrumentem popierania eksportu. Subwencjonowanie eksportu może polegać na ulgach podatkowych, preferencjach kredytowych, pokrywaniu części nakładów na badania i rozwój, finansowaniu promocji eksportu, itp.

Środki pozataryfowe

Ograniczenia ilościowe polegają na administracyjnym regulowaniu wolumenu importu. Dotyczą one z reguły tzw branż wrażliwych, czyli zagrożonych znacznie tańszą konkurencją ze strony państw rozwijających się. W krajach rozwiniętych do branż wrażliwych należą przemysły: tekstylny, skórzany, stalowy, metali nieżelaznych, chemiczny, spożywczy, włókienniczy, stoczniowy.

Do najczęściej stosowanych ograniczeń ilościowych należą kontyngenty. Mogą być określone ilościowo, lub wartościowo. Często stosowane są także kontyngenty celne, dopuszczające import pewnej ilości towaru bez cła, a powyżej tej ilości wyłącznie po opłaceniu cła. Najsilniejszą formą kontyngentowania jest embargo - całkowity zakaz importu.

Do narzędzi administracyjnych wpływających na wolumen obrotów należą koncesje i licencje importowe, lub eksportowe, konieczne do prowadzenia handlu określonymi towarami. Licencjonowanie obrotów ma na celu zawężenie kręgu podmiotów handlujących danym towarem, co ułatwia kontrolę obrotów. Licencję wprowadza się zwykle na towary o znaczeniu strategicznym dla danego kraju (np. paliwa), towary niebezpieczne, którymi handel wymaga specjalnych kwalifikacji, a także na towary akcyzowe.

Ograniczenia dewizowe polegają na zredukowaniu przez państwo swobody wypłat za granicę.

Bariery techniczne są środkiem polityki handlowej zyskującym na znaczeniu w okresie redukowania stawek celnych i znoszenia ograniczeń ilościowych. Bariery techniczne polegają na tym, że wymagania techniczne (normy), sanitarne, ekologiczne i inne są tak ustalane, aby nie przeszkadzały producentom krajowym, ale były za to trudne do spełnienia przez konkurencję zagraniczną. Formalnie różne normy, które stają się barierami technicznymi nie są środkami polityki handlowej, ale regulują inne sfery życia: ekologię, zdrowie, technikę. W praktyce jednak bariery techniczne są bardzo skutecznym instrumentem, zwłaszcza w stosunku do słabszych

technicznie konkurentów

Państwa Unii Europejskiej odgrywają pierwszoplanową rolę w handlu zagranicznym nie tylko na naszym kontynencie, ale także na arenie ogólnoświatowej. Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Holandia, Belgia mieszczą się w czołowej “10” największych eksporterów i importerów.

Największym partnerem Unii od lat pozostają Stany Zjednoczone. Wynika to z następujących czynników:

- wysokiego stopnia rozwoju gospodarczego,
- powiązań historycznych
- stosunkowo niewielkiego oddalenia i dogodnych połączeń morskich oraz lotniczych.

Wymiana handlowa odnosi się tu przede wszystkim do rozmaitych produktów przemysłu przetwórczego, m. in. maszyn i urządzeń, środków transportu, chemikaliów. Towary te znacznie częściej płyną z Unii Europejskiej do USA. Natomiast w kierunku przeciwnym przesyłane są także zboża (np. kukurydza) i surowce naturalne (np. węgiel kamienny).

Bardzo ważnym partnerem handlowym Europy jest Azja Wschodnia. O ile Japonia oraz tzw. “azjatyckie tygrysy” (Korea Południowa, Tajwan, Tajlandia, Singapur, Malezja, Indonezja) od wielu lat wysyłały na nasz kontynent znaczne ilości towarów przetworzonych, o tyle w ostatnim czasie Chiny zaczęły osiągać jeszcze wyższe obroty eksportowe. Wiąże się to z masowym przenoszeniem produkcji przemysłowej na obszary o niższych kosztach wytwarzania (”offshoring”). W latach 90-tych komunistyczne Chiny otworzyły się na inwestycje zagraniczne, dzięki czemu pojawił się tam olbrzymi potencjał taniej siły roboczej, która jest obecnie intensywnie wykorzystywana przez amerykańskich, japońskich i europejskich przedsiębiorców.

Z Bliskiego Wschodu do Europy szerokim strumieniem płynie ropa naftowa. Poza tym na znacznie już mniejszą skalę sprowadza się stamtąd wyroby włókiennicze i skórzane oraz artykuły spożywcze (np. owoce cytrusowe).

Stosunkowo wysokie obroty handlowe uzyskiwane są z Afryką. Składa się na nie głównie import surowców, np.:

- ropy naftowej z Algierii, Libii i Nigerii,
- węgla kamiennego i innych bogactw z RPA,
- rud aluminium z Gwinei,
- rud miedzi z Zambii,
- rud żelaza z Liberii
- uranu z Nigru i Namibii.

Ponadto z Afryki, Ameryki Łacińskiej i południowej Azji Europa importuje egzotyczne rośliny jadalne, np. banany, ananasy, kokosy, daktyle, kawę, kakao, przyprawy i in.

Europejski eksport do krajów “biednego południa” obejmuje niemal wyłącznie towary przetworzone przemysłowo oraz niewielkie ilości żywności (tamtejszy przemysł przetwórczy jest na ogół bardzo słabo rozwinięty, toteż wiele przedmiotów codziennego użytku musi być sprowadzanych).

Prognozy rozwoju handlu zagranicznego na najbliższe lata nie są dla Europy zbyt optymistyczne. Szeroka ekspansja towarów chińskich stopniowo obejmuje nie tylko nasz kontynent, ale i praktycznie cały świat. Stanowi to istotne zagrożenie dla lokalnych producentów. Różne organizacje gospodarcze usiłują przeciwdziałać zalewowi rynków przez produkty azjatyckie. Jednym z przykładów takich działań były naciski wywierane na Chiny (m. in. przez Unię Europejską), aby wprowadziły one dodatkowe cła wywozowe na swoje wyroby tekstylne.
O ekspansji towarów chińskich każdy może łatwo się przekonać - wystarczy zwrócić uwagę jak wiele artykułów codziennego użytku (biurowych, gospodarczych, odzieżowych i in.) ma napis “Made in China”.

---