METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE
Wykonał :
Piotr Różyński
I MU, PsiOW
Metoda Ruchu Rozwijającego, opracowana przez Weronikę Sherborne, wykorzystuje dotyk, ruch oraz wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne i społeczne do rozszerzania świadomości samego siebie i pogłębiania kontaktu z innymi ludźmi. Ze względu na swoją naturalność i prostotę jest metodą uniwersalną. Można ją stosować zarówno w pracy z dziećmi, jak i dorosłymi, z osobami o różnych zaburzeniach rozwojowych, nawet z głębokimi sprzężonymi zaburzeniami psychomotorycznymi.
Głównym czynnikiem stymulującym lub kompensującym braki w rozwoju jest ruch, który odpowiednio zaplanowany i przeprowadzony ma działanie terapeutyczne. To dzięki niemu dziecko zdobywa wiedzę na temat swojego ciała, poznaje jego siłę, sprawczość, może zdobywać przestrzeń, dzieląc ją i nawiązując kontakty z innymi członkami społeczności. Świadomość własnego ciała ze zmysłowego poznania siebie, poprzez naukę pełnej kontroli nad swoimi ruchami, która to decyduje o poczuciu swojej siły, odrębności i niezależności od otoczenia, zwiększa zaufanie do siebie i pozwala na dokładniejszą, realną ocenę własnych możliwości. Dzięki niej jesteśmy zdolni do twórczego działania. Zdobycie zaufania do siebie, wiary we własne siły jest doskonałym początkiem do tego, aby zacząć eksplorować przestrzeń, w której się znajdujemy. Poznanie owej przestrzeni prowadzi do zanikania poczucia lęku przed nią, zwiększania się poczucia bezpieczeństwa, a przez to nasila chęć do zdobywania większych obszarów, przejawiania inicjatywy. Po poznaniu samego siebie, przestrzeni, zauważamy, że nie jesteśmy w niej sami, że na każdym kroku musimy się nią z innymi dzielić. Od naszego nastawienia będzie zależała akceptacja tego stanu. Nawiązanie kontaktu z innymi osobami, wzajemne poznanie i zrozumienie potrzeb innych, stanowi podstawę prawidłowych kontaktów międzyludzkich. Dziecko uczy się, że nie są ważne tylko jego potrzeby, otwiera się na pragnienia innych osób, zaczyna rozumieć, że inni również odczuwają. W ten sposób przebiega nauka empatii.
W metodzie Weroniki Sherborne wyróżnia się kilka kategorii ruchu:
ruch prowadzący do poznania własnego ciała,
ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym,
ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem,
ruch prowadzący do współdziałania w grupie,
ruch kreatywny.
Ruch prowadzący do poznania własnego ciała.
Poznanie własnego ciała jest sprawą zasadniczą, bowiem każdy człowiek odczuwa potrzebę poznania i kontrolowania swojego ciała. Jeśli tego nie może osiągnąć, staje się napięty i niespokojny.
Poznanie własnego ciała i kontrola nad jego ruchami prowadzi do ukształtowania własnej tożsamości: wyodrębnienia własnego „ja” od otoczenia.
Ruchy zaliczane do tej kategorii pozwalają na stopniowe poznanie poszczególnych części ciała. Szczególną wagę przywiązuje się do stóp, kolan, nóg i bioder, ponieważ na nich opiera się ciężar ciała i stanowią łącznik między człowiekiem i podłożem.
Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym.
Ta kategoria ruchu ma na celu wykształcenie orientacji w przestrzeni aby na tej podstawie mógł się wytworzyć związek między człowiekiem i tym co go otacza.
Zasadnicze działania ruchowe odbywają się jak najniżej, np. na podłodze, co prowadzi do wytworzenia kontaktu z podstawą i daje poczucie stabilności. Nieumiejętność korzystania z „wolności przestrzeni” prowadzi do zahamowań, poczucia zagrożenia, niechęci do nowych sytuacji, zasklepiania się w sobie i usztywnienia swoich zachowań, a w konsekwencji do izolacji od otoczenia.
Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem.
Ta kategoria ruchu sprzyja wytworzeniu się zaufania do drugiego człowieka i na tej podstawie - budowania związku z drugim człowiekiem. Głównym celem tej kategorii jest zachęcenie uczestników zajęć do nawiązania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu.
Dziecko w swoim rozwoju emocjonalnym i społecznym najpierw musi nauczyć się kontaktu z dorosłymi, z jedną osobą, aby było dojrzałe do kontaktów z rówieśnikami. Do wytworzenia więzi opartej na wzajemnym poznaniu, zrozumieniu potrzeb partnera i wzajemnym zaufaniu dochodzi w trakcie wspólnych doświadczeń w przebiegu zabaw ruchowych proponowanych w metodzie Ruchu Rozwijającego, które przypominają zabawy dzieci i dorosłych zwane „baraszkowaniem”.
Wyróżnić można tutaj :
ruch „z” ( jeden z partnerów jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego. Wymaga to ze strony aktywnego partnera zrozumienia potrzeb i możliwości drugiej osoby, a ze strony partnera pasywnego - całkowitego zaufania do osoby aktywnej).
ruch „przeciwko” (uświadomienie podczas ćwiczeń uczestnikom ich własnej siły przy współdziałaniu z partnerem. Te ćwiczenia powinny być pozbawione agresji. Nie wskazane jest przyjmowanie postaw konkurencyjności, niewłaściwe jest wyłanianie pokonanych i zwycięzców. Najlepiej aby partnerzy wymieniali się rolami i na zmianę przyjmowali rolę aktywną i pasywną. Ćwiczenia te należy ocenić jako pozytywny składnik metody, wyzwalający nagromadzone napięcia psychiczne. Ćwiczenia „przeciwko” mają charakter zabaw pseudoagresywnych i dają dzieciom możliwość poznania własnych i cudzych sposobów reagowania, możliwości radzenia sobie w sytuacji konfliktu, uświadomienia emocji. Świadomość ta pozwala kontrolować swoje emocje i zachowania).
ruch „razem”( ćwiczenia prowadzące do wytworzenia harmonii i równowagi, wymagają jednakowego zaangażowania od partnerów. Udział w nich wymaga wzajemnego zaufania, zrozumienia, współpracy i równego wkładu wysiłku fizycznego, co jest warunkiem osiągnięcia sukcesu).
Ruch prowadzący do współdziałania w grupie.
Podobnie jak w poprzedniej grupie występuje tu ruch: „z”, „przeciwko”, „razem”. Różnica polega na ilości uczestników. Ćwiczenia wykonuje się w „trójkach” a potem z całą grupą. W ćwiczeniach ruchowych „z” dwie osoby mogą opiekować się trzecią. W ćwiczeniach „przeciwko” kilka osób może atakować osobę ciężką lub silniejszą. W ćwiczeniach „razem” współdziała kilka osób. Można tu mówić o współpracy.
Ruch kreatywny.
Cechami tego ruchu jest spontaniczność, kreatywność i swoboda. Przykładem tego typu ruchu jest taniec. Szczególnie „taniec wyzwolony” który nie opiera się na ustalonych krokach tanecznych, lecz na pełnej swobodzie ruchów.
W wyniku udziału w sesjach ruchowych prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne uczestnicy uzyskują zaufanie do samych siebie i otoczenia oraz umiejętność nawiązywania kontaktu z ludźmi. To zaś prowadzi do uzyskania możliwości twórczego wyrażania siebie.
Stosując metodę Weroniki Sherborne wystrzegamy się oceniania osiągnięć dziecka w kategoriach wymiernych wyników. Ocena ma charakter opisowy i dotyczy takich przejawów zachowania dziecka jak:
zdolność koncentracji na zadaniu,
rodzaj i sposób wyrażania emocji,
umiejętność nawiązywania kontaktów z innymi osobami,
umiejętność zmiany zachowań w zależności od rodzaju zajęć,
umiejętność uczestniczenia w zabawie.
W metodzie Weroniki Sherborne równie ważnym elementem jak ruch, dostarczający doznań kinestetycznych i odczuwania równowagi jest kontakt fizyczny, będący źródłem doznań dotykowych. Dotyk jest najbardziej rozległym zmysłem, ponieważ cała powierzchnia skóry pokryta jest zakończeniem nerwów czułych na dotyk. Uczestniczy on również w komunikowaniu się z drugim człowiekiem, w przekazywaniu mu informacji i emocji.
Metoda Ruchu Rozwijającego jest w Polsce wykorzystywana w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla dzieci z różnymi zaburzeniami rozwoju i różnorodnymi potrzebami edukacyjnymi:
dzieci upośledzonych umysłowo,
dzieci autystycznych,
dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym,
dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,
dzieci z niekorzystnych środowisk wychowawczych, np. domów dziecka,
dzieci głuchych i niewidomych,
dzieci z trudnościami w uczeniu się,
a także dzieci prawidłowo rozwijających się.
Projektując zajęcia metodą Weroniki Sherborne, warto pamiętać, że mają one pomóc dziecku w poznaniu siebie, w zdobyciu do siebie zaufania, w poznaniu innych i nauczeniu się ufania im, a poprzez nabranie pewności siebie i wiary we własne możliwości - w nauczeniu się twórczego i aktywnego życia.
Zarówno projektując jak i prowadząc zajęcia, należy pamiętać o obowiązujących zasadach, którymi powinna się kierować osoba prowadząca:
pamiętaj, że uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (możesz dziecko zachęcać, dodawać mu odwagi, ale nie zmuszać);
nawiąż kontakt z każdym dzieckiem. Pamiętaj o utrzymywaniu kontaktu wzrokowego w dalszym okresie zajęć, gdy dziecko już adaptuje się do udziału w ćwiczeniach ( w początkowym okresie kontakt wzrokowy może być zbyt trudny dla dziecka);
zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać możliwość zażywania radości z aktywności ruchowej, kontaktu z innymi ludźmi, satysfakcji z pokonania własnych trudności i lęków, z poczucia większej sprawności fizycznej;
bierz udział we wszystkich ćwiczeniach;
w czasie zajęć ściśle przestrzegaj praw dziecka do swobodnej, jasnej decyzji (do mówienia „tak” i „nie”), aby miało poczucie kontroli nad sytuacją i autonomii;
zauważaj i stymuluj aktywność dziecka, daj mu szanse na twórcze działanie;
miej poczucie humoru;
nie krytykuj dziecka;
chwal dziecko nie tyle za efekt, co za jego starania i wysiłek, a także za każde nowe osiągnięcie (pokonanie lęku, wykonanie nowego ćwiczenia);
unikaj stwarzania sytuacji rywalizacyjnych;
rozszerzaj stopniowo krąg doświadczeń społecznych dziecka (najpierw ćwiczenia w parach, potem w trójkach, potem z całą grupą);
większość szczególnie początkowych ćwiczeń prowadź na poziomie podłogi;
zaczynaj od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając;
zmniejszaj udział swojej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka w kształtowaniu programu zajęć;
proponuj naprzemiennie ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne;
miej zawsze na uwadze samopoczucie dziecka, pytaj je o przyzwolenie na intensyfikowanie jego doznań;
ucz dzieci zarówno używania siły, jak i zachowania delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby;
we wszystkich ćwiczeniach, w których jest to możliwe, zadbaj o to, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej ( poprze zamianę ról);
zaplanuj początek zajęć tak, aby zawierał propozycje ćwiczeń - spotkań dających poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu;
na zakończenie zajęć zaproponuj ćwiczenia wyciszające, uspokajające.
Metodę Weroniki Sherborne można zaliczyć do niewerbalnych treningów interpersonalnych. Może więc tu znaleźć praktyczne zastosowanie cała nasza wiedza z zakresu psychologii i socjologii dotycząca procesów zachodzących w grupie.
Ćwiczenia w metodzie W. S są traktowane raczej jako „doświadczenia" niż „ćwiczenia" w sensie fizycznym, ponieważ łączą one doświadczenia zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Opierają się one na założeniach, że:
doświadczenia ruchowe mają podstawowe znaczenie dla rozwoju wszystkich
dzieci, ale szczególnie istotne są dla dzieci ze specjalnymi potrzebami, które często mają trudności w kontaktach „z własnym ciałem" oraz z innymi ludźmi;
intensywność i ciągłość doświadczeń ruchowych jest ważniejsza dla dzieci ze
specjalnymi potrzebami niż w przypadku dzieci o prawidłowym rozwoju,
uczęszczających do zwykłych szkół.