Istota i modele opieki pielęgniarskiej
w krajach Europy

dr n. med. Mariola Głowacka

„Zachęta do filozofii”- Arystoteles

„…Wszyscy ludzie mogliby się zgodzić,

że mądrość powstaje z wiedzy i z poszukiwania rzeczy,

które filozofia umożliwia nam pojąć,

więc powinniśmy bez wahania zająć się filozofią…”

filozofia

• W ujęciu potocznym

pogląd na świat, mądrość

• Filozofia:

dziedzina rozważań ogólnych na temat:

• istoty bytu,

• źródeł poznania rzeczywistości,

• sensu życia,

• zagadnień dotyczących poglądu na świat i na człowieka.

Przedmiot filozofii - wg Marriner Tomey (ameryk. Pielęgniarka)

Dochodzenie przyczyn i praw stanowiących podstawę badanej przez człowieka rzeczywistości, która to rzeczywistość dotyczy świata, życia itp.

Przedmiot filozofii - wg Marriner Tomey (ameryk. Pielęgniarka)

FILOZOFIA

Pogląd na świat

FILOZOFIA PIELĘGNIARSTWA

Pogląd na pielęgniarstwo

„FILOZOFIA" PIELĘGNOWANIA

FILOZOFIA - Filozofia dyscypliny

• (np. filozofia medycyny, filozofia pielęgniarstwa) znajduje swoje odbicie w zawodzie (wykonywanym przez lekarza, pielęgniarkę).

• Gutt: każdy zawód ma odrębną filozofię.

FILOZOFIA pielęgniarstwa

• system sądów i przekonań, co do istoty samego pielęgniarstwa, w tym

jego celów,

wartości,

prawd,

jakimi się kieruje.

Pielęgniarstwo

• celem filozofii jest danie ogólnego, jednocześnie czytelnego obrazu pielęgniarstwa wraz z ukazaniem zasadniczych idei leżących u jego podstaw.

Takie podejście gwarantuje m.in.:

• możliwość racjonalnego podporządkowania programów kształcenia i doskonalenia zawodowego pielęgniarek oraz praktyki zawodowej do przyjętej filozofii,

a tym samym rzutuje na jakość pielęgnowania.

Filozofia
Pielęgniarstwo

• to praktyka i teoria,

• to młoda, rozwijająca się nauka,

• nauka czerpiąca z własnych pokładów, ale i z istotnego dla pielęgniarstwa dorobku wielu nauk, takich jak np. filozofia, psychologia, socjologia, pedagogika, medycyna, antropologia.

O filozofii pielęgniarstwa

• jest to zwerbalizowana w sposób refleksyjny jego wartość, szczególna siła.

• profesjonalne pielęgnowanie zostaje oparte na określonych ideach, przy czym dokładnie wiadomo na jakich i dlaczego.

• Korzenie współczesnego pielęgniarstwa tkwią mocno w praktyce zawodowej, w pielęgnowaniu.

• Aby mogło dokonać się przejście od bardzo szeroko rozumianej opieki, świadczonej najpierw przez osoby niemające specjalnego przygotowania, do rozważań o pielęgniarstwie jako samodzielnej dyscyplinie i jeszcze dalej - do filozofii pielęgniarstwa, musiało dokonać się wiele zmian o charakterze rozwojowym, w tym w świadomości samych pielęgniarek.

• „Filozofia" pielęgnowania

jest tym, co powstaje w wyniku uogólnienia subiektywnych opinii, ocen, poglądów, itp. poszczególnych pielęgniarek, dotyczących postrzegania przez nie pielęgnowania jako określonej formy realizacji celów zawodowych.

• Pielęgniarki, jak każda, inna grupa zawodowa, żyją i pracują w konkretnych warunkach geopolitycznych, kulturowych i społecznych.

• Wraz z członkami innych zawodów opiekuńczych pielęgniarki tworzą liczną grupę, charakteryzującą się określoną świadomością zawodową, kształtowaną przez różne czynniki zewnętrzne, w tym generowane przez sam system (pielęgniarki jako odrębna grupa zawodowa).

• Teoretycznie można by założyć prawdopodobieństwo prezentowania (np. w określonej placówce ochrony zdrowia) takiej liczby „filozofii", jaka jest liczba pielęgniarek tam zatrudnionych obecność bardzo wielu różnych opinii, często sprzecznych, dotyczących tego, czym jest pielęgniarstwo oraz jakim ideom powinno być podporządkowane.

• Gdyby w konkretnej rzeczywistości zawodowej każda z pielęgniarek miała możliwość prezentowania własnej „filozofii" pielęgnowania i konsekwentnie - podporządkowania pracy z podmiotem opieki przyjętym przez siebie wartościom, to bardzo szybko okazałoby się, że praca w takich warunkach nie jest możliwa.

• Historycznie większości pielęgniarek zdecydowanie bliżej było do wyrażania swojej własnej „filozofii" pielęgnowania niż rozważań nad ogólną jego filozofią.

• Dla znacznej grupy osób, głównie wchodzących do zawodu, a także czynnych zawodowo pielęgniarek, tych o orientacji zdecydowanie praktycznej, to co określane jest jako filozofia pielęgniarstwa, może okazać się szczególnie trudnym rodzajem uogólnienia, wykraczającym poza rzeczywistość znaną.

• FILOZOFIA

od dawna funkcjonuje w światowym pielęgniarstwie i ma dość jednoznacznie określoną wartość.

Jest nadrzędnym w stosunku do pojęcia „istota pielęgniarstwa", przez co wywiera na niego bezpośredni wpływ.

filozofia pielęgniarstwa

• zakodowane jest w niej bardziej lub mniej jednoznaczne uzasadnienie dla zakresu i charakteru zadań i działań zawodowych podejmowanych przez pielęgniarkę na rzecz pojedynczych osób i całych grup ludzi.

• To samo dotyczy obszarów, które powinny wejść w zakres badań naukowych oraz najbardziej pożądanego kierunku, w którym rozwój pielęgniarstwa w danym kraju, regionie, powinien zmierzać.

• filozofia pielęgniarstwa bazuje na podstawowych orientacjach filozoficznych lub nurtach filozoficzno-kulturowych, w szczególności:

ascetyzmie,

romantyzmie,

pragmatyzmie,

humanizmie,

znajdujących bezpośrednie odzwierciedlenie w

filozofii życia ludzi,

w szeroko rozumianej opiece,

pielęgnowaniu i szerzej

w pielęgniarstwie.

Pielęgniarstwo

• Zawód o charakterze opiekuńczym,

• Dyscyplina naukowa wykładana na poziomie akademickim/ uniwersyteckim,

• Podsystem ochrony zdrowia,

• Przedmiot nauczania,

W nurcie zdominowanym ascezą

• pielęgnowanie innych to możliwości spełnienia powinności wobec Boga.

• Usługiwanie chorym, biednym, potrzebującym pomocy innych osób -

• to działania, w których istotę wpisane jest umartwianie się.

W romantyzmie

• pielęgnowanie innych to jedna z ciekawszych form spełnienia się człowieka.

• Kobiety wszechstronnie wykształcone z tzw. pozycją społeczną, widziały w pracy opiekuńczej szansę dla siebie.

pragmatyzm

• nurt filozoficzny powstały w Stanach Zjednoczonych na przełomie XIX i XX w., spowodował zainteresowanie pielęgnowaniem jako działalnością użyteczną, niosącą w sobie wartość poznania podmiotu opieki na drodze określonych działań praktycznych skierowanych na jego osobę.

humanizm -

• filozoficzna podstawa pielęgnowania.

• dla współczesnej, dominującej w opiece orientacji humanistycznej, człowiek jest wartością najwyższą, najważniejszą. Wartość ta, wynikająca z samej istoty człowieczeństwa, przypisana jest stronie pielęgnowanej, czyli podmiotowi opieki.

• Osoby pielęgnujące, głównie profesjonaliści (dawniej tylko kobiety - pielęgniarki, dziś coraz częściej i mężczyźni - pielęgniarze) muszą dążyć do tego, aby sprostać nowym wyzwaniom.

Filozofia ekologizmu

ma swoje korzenie w kulturze starożytnej Grecji, opartej na „uniwersalnym rozumie" (prawda, dobro, piękno)

• 
  

Filozofia troski

• autentyczny ludzki stan bycia,

• wartość, do której wyrażenia dochodzi się w naturalnych kontaktach międzyludzkich, ze szczególnym zwróceniem uwagi na stany i sytuacje, w których troszczenie się ma wartość terapeutyczną,

• Wg M. Leininger troska jest sednem i samą egzystencją pielęgniarstwa,

• konsekwentnie - pielęgnacja chorego nie ma racji bytu, jeśli nie ma w niej troski.

Istota pielęgniarstwa

= jego treść , wszystko to , co zasadnicze, co określa jego elementy składowe.

Pielęgniarstwo dzisiejsze jest z założenia pielęgniarstwem naukowym, opartym na faktach.

To teoria stymulująca praktykę do szukania odpowiedzi w nauce.

Praktyczne pielęgniarstwo

• powinno wynikać z określonego podejścia teoretycznego (wybranego spośród wielu możliwych) i/lub wypracowanego dla potrzeb pojedynczego podmiotu opieki, kategorii osób lub środowisk.

• powinno uwzględniać możliwość dokonywania racjonalnych wyborów w obrębie różnych modeli i metod pielęgnowania.

• Oprócz „programowego" zainteresowania człowiekiem zdrowym,

• wykorzystuje sprawdzone formy opieki,

• rozwija nowe formy opieki, które mogą mieć wpływ na życie i samopoczucie ludzi przewlekle i nieuleczalnie chorych oraz tych, u których doszło do nagłego załamania dotychczasowego, często zadowalającego stanu zdrowia.

Szerokie podejście do pielęgniarstwa

wymaga postrzegania w kategoriach praktyki i teorii.

Pielęgniarstwo to młoda nauka czerpiąca z własnych osiągnięć, jak i z dorobku nauk pokrewnych (filozofii, socjologii, pedagogiki).

Podstawowe idee, wyznaczające charakter opieki, zmieniały się na przestrzeni wieków.

Filozofia a misja pielęgniarstwa

W aktualnie obowiązujących dokumentach europejskich mowa jest o misji pielęgniarstwa wobec społeczeństwa jako :

• szczególny rodzaj posłannictwa,

• zadanie, jakie pielęgniarstwo ma do spełnienia wobec społeczeństwa w danym kraju, regionie czy instytucji ochrony zdrowia,

Filozofia a misja pielęgniarstwa

Z misją wiąże się rozumienie istoty i sensu zawodu pielęgniarskiego credo.

Pielęgniarstwo postrzegane jest jako wyjątkowa profesja, głównie ze względu na związek między pielęgnowanym a pielęgnującym = humanistyczna transakcja (Lenartowicz 1998).

Współczesna pielęgniarka:

• bierze pełną odpowiedzialność za wyniki opieki świadczonej pojedynczym osobom, społeczności i całemu społeczeństwu.

Współczesna pielęgniarka:

• pracując z różnymi kategoriami odbiorców usług oraz dawców opieki na różnych poziomach zarządzania tą opieką jest świadoma

konieczności ustawicznego doskonalenia się w zakresie praktycznego pielęgnowania,

• zarządzania,

• nauczania,

• podejmowania badań naukowych, które przyczyniają do podnoszenia szeroko rozumianej jakości pielęgnowania,

• inwestowania w pielęgniarstwo jako dyscyplinę naukową.

• Wszystkie zadania, stojące przed współczesnym pielęgniarstwem, pielęgniarką, zakodowane w misji, w większości krajów świata obejmują kilka zasadniczych obszarów działania:

• Współuczestniczenie w tworzeniu i realizowaniu narodowego planu
  i programu ochrony zdrowia.

• Promowanie wysokiego poziomu pielęgnowania oraz świadczenie takiej
  opieki ludziom zdrowym, narażonym na zachorowanie, chorym i niepełnosprawnym;

• Przygotowanie społeczeństwa do brania coraz większej
  odpowiedzialności za zdrowie i życie swoje oraz swoich najbliższych.

• Wnoszenie własnego, autonomicznego wkładu we współpracę z przedstawicielami innych zawodów o charakterze opiekuńczym.

• Inwestowanie w rozwój praktyki pielęgniarskiej, głównie poprzez wprowadzanie nowych form opieki.

• Rozpoznawanie nowych, istotnych dla pielęgniarstwa obszarów badań
  oraz udział w ich realizacji oraz właściwym wykorzystaniu uzyskanych
  wyników.

Pielęgniarstwo:

praktyka,

nauka,

teoria,

wiedza

Pielęgniarstwo - praktyka

Działalność praktyczna w pielęgniarstwie

• integralnie związana jest z zawodem wykonywanym przez pielęgniarkę,

• zawodem w znaczeniach:

• świadczeń bezpośrednio wykonywanych na rzecz podmiotu opieki,

• zarządzania pielęgniarstwem,

• kształcenia i doskonalenia pielęgniarek,

• prowadzenia prac naukowo-badawczych w dziedzinie pielęgniarstwa.

• Zakres działalności faktycznej obejmującej zawód pielęgniarki i wykonywane przez pielęgniarkę zadania zawodowe zależy od poziomu wykształcenia i zajmowanego stanowiska.

Pielęgniarstwo jest integralną częścią systemu opieki nad zdrowiem społeczeństwa.

Odpowiedzialne jest za

• pielęgnowanie osób w różnym wieku i stanie (zdrowych, chorych, niepełnosprawnych), tzn. za planowanie, organizowanie, realizowanie i ocenę osiąganych celów pielęgnowania,

• za organizowanie
  wsparcia,

• pomaganie,

• niesienie ulgi ludziom cierpiącym i umierającym.

pielęgniarstwo

powinno współuczestniczyć w realizacji innych zadań systemu np.

• w promowaniu zdrowia,

• zapobieganiu chorobom i wypadkom,

• procesie diagnozowania, leczenia i rehabilitacji pacjentów.

Pielęgniarstwo - nauka

Nauka to

• ogół wiedzy wyrażonej w prawdziwych sądach i przypuszczeniach, połączonej w system zagadnień;

• to dyscyplina badawcza odnosząca się do pewnej dziedziny rzeczywistości. W ramach realizowania programu badawczego droga wiedzie do odkrycia nieznanych dotąd faktów.

Badanie naukowe

• proces poszukiwania informacji, w którym posługujemy się metodami naukowymi i dążymy do uzupełnienia wiedzy naukowej lub odkrycia nowych faktów czy prawidłowości.

Podstawowe zadanie nauki

• to nie tyle gromadzenie informacji, ile ich wyjaśnianie przy wykorzystaniu metod naukowych,

• tj. czynności poznawcze prowadzące do

• odkrywania,

• identyfikowania,

• porządkowania,

• wyjaśniania faktów zgodnie z zasadami logicznego myślenia poprzez sprawdzanie hipotez, systematyczną obserwację czy eksperyment.

Każda dyscyplina naukowa posługuje się właściwymi jej metodami naukowymi.

W badaniu naukowym

• nie chodzi o to, aby zgromadzić jak najwięcej dowolnych informacji, lecz

by szukać takich, które będą tłumaczyć, dlaczego i ze względu na jaki czynnik jest tak, jak zakładamy, że jest.

Pielęgniarstwo jako nauka
znaczenie treściowe

• system pojęć, uzasadnionych hipotez i twierdzeń,

• pielęgniarstwo zajmuje się:

• gromadzeniem i analizowaniem faktów znaczących w pielęgniarstwie (również w znaczeniu zarządzania pielęgnowaniem i kształcenia pielęgniarek) i ważnych w jego rozwoju,

• opracowaniem ogólnych zasad, koncepcji, teorii i modeli pielęgniarstwa;

Pielęgniarstwo jako nauka
znaczenie funkcjonalne

• wszystkie czynności składające się na
  działalność badawczą prowadzoną przez pielęgniarki;

Pielęgniarstwo jako nauka
znaczenie funkcjonalne

• ponieważ ma własną kadrę pracowników naukowych,

• 
  jest przedmiotem studiów na poziomie akademickiego kształcenia pielęgniarek.

Pielęgniarstwo - teoria

• teoria jest wynikiem działalności naukowej.

• ogół usystematyzowanych wiadomości jakiejś nauki,

• ogólna koncepcja oparta na poznaniu i zrozumieniu istotnych czynników kształtujących pewną sferę rzeczywistości lub konstrukcja myślowa tworząca z elementów pewną swoistą całość.

Teoria

• to logiczny, spójny i uporządkowany zbiór twierdzeń, spełniający metodologiczne kryterium naukowości danej dyscypliny.

Pielęgniarstwo - wiedza

Wiedza to

• ogół wiadomości z jakiejś dziedziny, zdobytych dzięki uczeniu się - podstawowej wartości w sferze intelektualnego rozwoju człowieka, ale również niezbędną do uprawiania zawodu.

• m.in. wszystko to, co trzeba wiedzieć i umieć, żeby realizować działania zawodowe.

Wiedza

• zdobywana przez człowieka i magazynowana w jego, pamięci może pochodzić z różnych źródeł, np.

• z jego osobistego doświadczenia życiowego (wiedza potoczna),

• wynik działalności naukowej (wiedza naukowa).

O wartości wiedzy świadczyć powinien nie tyle jej rodowód (wiedza potoczna lub naukowa), ile przydatność poznawcza i praktyczna.

W pielęgniarstwie

• powinna być wykorzystywana głównie wiedza

naukowa konfrontowana z wiedzą potoczną.

• Aby pielęgniarka mogła racjonalnie wykonywać zadania zawodowe, musi opanować rozległą wiedzę naukową przede wszystkim z pielęgniarstwa.

Źródłem wiedzy pielęgniarki

• nie tylko wnioski wynikające z badań prowadzonych w dziedzinie pielęgniarstwa,

• inne dyscypliny zainteresowane człowiekiem w kontekście jego zdrowia

Wiedza powinna pomóc pielęgniarce

• w ocenie i zrozumieniu stanu i sytuacji podopiecznego ;

• umożliwi postawienie diagnozy pielęgniarskiej,

• umożliwi zaplanowanie metod skutecznych w osiąganiu celów pielęgnowania,

• a w konsekwencji wykonanie wszystkich planowanych działań opiekuńczych.

Samodzielność

• to swoboda w podejmowaniu decyzji ograniczona wiedzą i doświadczeniem zawodowym,

• gotowość do działania w śmiałej sytuacji, przejawiającą się w wyborze jednej spośród wielu możliwości,

• za samodzielnego pracownika uznaje się tego, który potrafi właściwie ocenić sytuację, wie, jakie podjąć działania, trafnie dobiera środki niezbędne do osiągnięcia celu, umie ocenić osiągnięte wyniki, ma poczucie niezależności, kieruje się własnym zdaniem, nie ulega naciskom z zewnątrz

Podstawowym czynnikiem decydującym o rozwoju zawodu

• jest konieczność systematycznej przebudowy tradycyjnej roli pielęgniarki (pielęgniarka służy lekarzowi) na taką, która odpowiadałaby nie tyle potrzebom systemu zdrowia, co potrzebom zdrowotnym człowieka (pielęgniarka służy pacjentowi).

Model

w znaczeniu językowym oznacza

symboliczne przedstawienie zjawiska lub zjawisk.

W pielęgniarstwie pojęcie model rozumiane jest wielorako jako:

• model graficzny ( mogący obrazować teorie

lub system pojęć )

• pojęciowy ( jest to pewien zbiór, system

pojęć oraz twierdzeń odnoszących

się do tych pojęć)

• model formalny, czyli rozwiązanie i ustalenie

odgórnie przyjęte jako obowiązujące

, np. : standard, proces

pielęgnowania lub regulamin

szpitala.

model pielęgniarstwa
( teoria pielęgniarstwa):

graficzne lub symboliczne przedstawienie zjawisk- wykorzystywane są strzałki, symbole, przy minimalnym użyciu słów;

teoria pielęgniarstwa jest logicznie spójnym i uporządkowanym zbiorem twierdzeń spełniającym metodologiczne kryterium naukowości pielęgniarstwa.

klasyfikacja teorii pielęgniarstwa:
- Modele opieki uwzględniające zaspokojenie potrzeb człowieka-
*V. Henderson-model asystowania człowiekowi potrzebującemu pomocy w zaspakajaniu potrzeb;
*D. Orem- teoria samoopieki i deficytu samoopieki.


- Model rozpatrujący opiekę w aspekcie systemowym-
*C. Roy- model adaptacyjny;
*B. Neumann- model systemowy, wpływ stresu na człowieka.

klasyfikacja teorii pielęgniarstwa:
cd

Model humanizmu personalistycznego-

*J. Watson- model humanistycznej troskliwości.

Modele interakcji międzyludzkich. \Peplau;

*J. Riehl- Sisca.

Model opieki transkulturalnej-

*M. Leninger- model wschodzącego słońca

Model opieki uwzględniający oddziaływanie pól energetycznych-

*M. Rogers

Opieka pielęgniarska w krajach Europy Zachodniej - istota opieki.

Istota opieki =

• elementy opieki, które stoją w centrum zainteresowania,

• stanowią fundament nadający podstawowy kierunek działaniom pielęgniarskim wobec osób, które są tą opieką objęte- pacjenci.

• Pacjent stał się podmiotem zainteresowania współczesnego pielęgniarstwa w pełnym wymiarze swojego człowieczeństwa.

• Istotny jest element transkulturalny niosący ze sobą szacunek i zrozumienie do odmiennych poglądów, światopoglądu ukształtowanego w toku socjalizacji.

Opieka pielęgniarska w krajach Europy Zachodniej - istota opieki.

W praktyce profesjonalna opieka

oznacza

• objęcie całościową, zintegrowaną i ciągłą opieką samego pacjenta wraz z całym jego otoczeniem,

a przede wszystkim rodziną,

• z zaznaczeniem bardzo istotnego faktu pozyskania wszystkich tych osób do współdziałania, współpracy w walce o powrót do pełni zdrowia pacjenta.

kraje Europy Zachodniej wypracowały sobie model organizacji ochrony zdrowia zgoła odmienny od znanego nam polskiego modelu, dzięki czemu całkiem odwrotne jest ukierunkowanie nacisku działań pielęgniarskich pod względem ich umiejscowienia w ogólnej strukturze ochrony zdrowia.

powszechnym modelem opieki jest pielęgniarstwo środowiskowe,

pielęgniarstwo kliniczne jest także dobrze rozwinięte.

Pewnym novum jest model pielęgniarstwa pośredniczącego, jednoczącego w sobie pewne elementy z zakresu dwóch poprzednio wymienionych (mianowicie - opieki szpitalnej i domowej), który narodził się w Amsterdamie, a obecnie rozszerza się również na inne regiony Holandii.

Opieka pielęgniarska w krajach Europy Zach. - cechy wspólne i ogólne…

Pielęgniarki zachodnioeuropejskie wywalczyły sobie dzięki profesjonalizmowi i wiedzy wysoką pozycję zawodową.

Polskie pielęgniarki są nadal postrzegane przez pryzmat dominacji lekarza i po części same ponoszą za to odpowiedzialność poprzez bezkrytyczne wykonywanie zleceń lekarskich, jak i ograniczanie się do realizacji zadań zleconych przez lekarza.

Drugą połowę winy ponosi system kształcenia, który zakodował w mentalności zawodowej pielęgniarek serwilistyczną postawę wobec lekarza, niwelując jej samodzielność do minimum (widoczne jest to zwłaszcza u przedstawicielek starszej generacji).

Niektóre pielęgniarki podjęły działanie o rzeczywisty swój udział w staraniach o zdrowie podopiecznego i zaistnienie w zespole terapeutycznym.

Opieka pielęgniarska w krajach Europy Zach. - cechy wspólne i ogólne…

• Rzeczywista autonomia zawodowa - profesja w pełnym znaczeniu tego słowa, nie tylko na papierze…;

• Indywidualna odpowiedzialność zawodowa potwierdzona formalnie (dokumentowanie wszystkich działań i podpis pod każdym z nich);

• Praca w oparciu o proces pielęgnowania - ciągłość opieki, profesjonalizacja;

• Praca zespołowa - rzeczywista i efektywna współpraca z innymi przedstawicielami służb medycznych, paramedycznych, socjalnych itd.

Opieka pielęgniarska w krajach Europy Zach. - cechy wspólne i ogólne…

• Sprawny przepływ informacji między członkami zespołu terapeutycznego dzięki dostępowi do nowoczesnych środków komunikowania i przekazu danych;

• Optymalizacja warunków pracy - swobodny dostęp do środków, niezbędnych dla realizacji wynikających z pracy w danym modelu opieki zadań pielęgniarskich;

• Gradacja w zawodzie - funkcjonowanie szczeblowego systemu płac w zależności od posiadanych kwalifikacji, kompetencji zawodowych i wykonywanego zakresu czynności;

Opieka pielęgniarska w krajach Europy Zach. - cechy wspólne i ogólne…

• Położenie nacisku na jakość opieki pielęgniarskiej, praca w oparciu o najnowsze zdobycze wiedzy medycznej i innych pokrewnych dziedzin;

• Pomoc pielęgniarska (model kliniczny) - wsparcie personalne, umożliwiające skupienie uwagi na pełni aspektów funkcjonowania pacjenta;

• Wspólne konsultacje między członkami zespołu terapeutycznego, wymiana informacji;

• Partnerski model współpracy pielęgniarka - lekarz, brak niezdrowej rywalizacji;

Opieka pielęgniarska w krajach Europy Zach. - cechy wspólne i ogólne…

• - łatwiejszy dostęp do środków przeznaczonych na doskonalenie zawodowe - idea kształcenia ustawicznego nałożona obowiązkiem - dynamiczny rozwój pielęgniarstwa, w tym również naukowego;

- swobodny dostęp do uczestnictwa w konferencjach i sympozjach, aktywna działalność badawcza, która następnie wykorzystywana jest w praktyce; odpowiedzialne za to są pielęgniarki ds. wdrażań, innowacji i badań naukowych;

- pełna szansa na wykorzystanie swoich możliwości i umiejętności i satysfakcjonującą pracę.

Te cechy pielęgniarstwa zachodnioeuropejskiego zostały tu wymienione nie po to, by ukazać przepaść dzielącą nas od nich, ale po to, by uzmysłowić wpływ tychże składowych pracy tamtejszych pielęgniarek na poziom opieki nad pacjentem, gdyż wszystkie one przekładają się w prosty sposób na wysoki standard realizacji działań pielęgniarskich, tak w modelu klinicznym, środowiskowym, pośredniczącym, jak i innych, bardziej specjalistycznych modelach opieki.

Model pielęgniarstwa klinicznego na przykładzie Holandii.

• Pielęgniarka jest osobą towarzyszącą pacjentowi od chwili przyjęcia do szpitala do chwili wypisu;

• Pielęgniarka większość czasu przeznacza na rzeczywistą opiekę nad swoimi pacjentami i ich rodzinami;

• Na jedną pielęgniarkę przypada zwykle od 1 do 3 pacjentów;

• Większość pielęgniarek klinicznych posiada specjalizację adekwatną do miejsca zatrudnienia;

Model pielęgniarstwa klinicznego na przykładzie Holandii.

• W miesiącu przysługuje jeden dodatkowy dzień wolny;

• System pracy holenderskich pielęgniarek jest trójzmianowy;

• Czas pracy jest elastyczny - pełny wymiar godzin wynosi tygodniowo 38 godz., ale duża część pielęgniarek zatrudnia się w mniejszym wymiarze godzin - 90,80,70,60 lub 50 % pełnego wymiaru;

• Każdy dyżur nakłada się na wcześniejszy pół godziny, tak, by pielęgniarki mogły wzajemnie, bez pośpiechu, przekazać sobie dyżur, nie robiąc przy tym nieodpłatnych nadgodzin;

Model pielęgniarstwa klinicznego na przykładzie Holandii.

• Uposażenie jest uzależnione od rodzaju dyżuru - najmniejsza stawka przypada za dyżur ranny, większa za popołudniowy, a jeszcze wyższa za dyżury nocne, w dni wolne od pracy i dni świąteczne - ok. 100% stawki za dyżur ranny; najdrożej opłacane są dyżury w dni świąt narodowych.

• „praca na zawołanie”- elastyczne wypełnianie powstałych w zatrudnieniu luk przez pracowników „rezerwowych”, z którymi łączność utrzymywana jest dzięki pagerom.

Model pielęgniarstwa klinicznego na przykładzie Holandii.

• Każdy pacjent zna pielęgniarkę odpowiedzialną za jego opiekę z imienia i nazwiska, ponadto w oddziale wiszą fotografie pracowników z określeniem funkcji, jakie pełnią oni w organizacji pracy wraz z filozofią danego oddziału;

• Pacjent może opuścić oddział szpitalny tylko wówczas, gdy ma zapewnioną kontynuację opieki w swoim środowisku i jest przygotowany do samoopieki i samopielęgnacji na miarę swych możliwości;

Model pielęgniarstwa klinicznego na przykładzie Holandii.

• W szpitalach zorganizowane są biura informacji dla pacjentów i ich rodzin, obsługiwane głównie przez pielęgniarki; biura te stanowią punkt informacyjny, prowadzą oświatę zdrowotną, promocję zdrowia przed, w trakcie, jak i po chorobie;

• Pielęgniarka oddziałowa otrzymuje budżet, którym osobiście rozporządza, a który może przeznaczyć na pielęgnację pacjentów, organizację pracy (np. wynajem pielęgniarki z agencji lub banku), a także na kształcenie podyplomowe swoich pracowników.

Model pielęgniarstwa pośredniczącego na przykładzie Holandii.

• Celem modelu pielęgniarstwa pośredniczącego było skrócenie czasu hospitalizacji i zapewnienie pacjentowi opieki poszpitalnej na odpowiednio wysokim poziomie poprzez nawiązanie ścisłej współpracy i wymiany informacji pomiędzy obydwoma środowiskami - szpitalnym i domowym;

• Pierwszą pielęgniarką pośredniczącą w Amsterdamie była Nel Kerkstra;

• Stanowisko pielęgniarki pośredniczącej zakotwiczone jest w strukturach Ośrodka Opieki Domowej, jednak główną domeną jej działań jest środowisko szpitalne;

Model pielęgniarstwa pośredniczącego na przykładzie Holandii.

• By nie dopuścić do konfliktów pomiędzy pielęgniarkami pośredniczącymi i tymi osadzonymi jedynie w strukturze szpitala lub opieki środowiskowej, opracowano bardzo precyzyjny zakres zadań, obowiązków;

• Do obowiązków piel. pośredniczącej należy:

Model pielęgniarstwa pośredniczącego na przykładzie Holandii.

• Nadzór nad przyjęciem chorego do szpitala;

• Ustalenie wskazań, oraz strategii działań pielęgniarskich na podstawie dokonanej diagnozy pielęgniarskiej;

• Powiadamia najbliższy zamieszkania chorego Ośrodek Opieki Domowej o potrzebach chorego;

• Odpowiada za właściwą koordynację działań i prawidłową współpracę między opieką szpitalną i środowiskową

Model pielęgniarstwa pośredniczącego na przykładzie Holandii.

• Zbiera wywiad środowiskowy od początku pobytu pacjenta w szpitalu;

• Udziela w razie potrzeby instrukcji pielęgniarkom środowiskowym;

• Przygotowuje chorego do wypisu (wypis przygotowywany jest z dwudniowym wyprzedzeniem);

• Przejmuje część zadań związanych z kontrolą poszpitalną;

Model opieki środowiskowej na przykładzie Holandii.

Model opieki środowiskowej w Holandii narodził się pod koniec XIX wieku. W 1875r. powstało 10 lokalnych organizacji piel. środowiskowego, nazwanych wspólnie Stowarzyszeniem Krzyża.

Świadczenia w zakresie usług piel. środowiskowego wykonywane są przez kilka organizacji o zasięgu ogólnokrajowym, a ich zakres dostosowany jest do potrzeb poszczególnych regionów kraju.

Model opieki środowiskowej na przykładzie Holandii.

Stowarzyszenie Krzyża skupia najliczniejszą grupę pielęgniarek środowiskowych. Skupia ono ok.100 regionalnych oddziałów tego stowarzyszenia. Obok niego istnieje ok. 212 agencji pomocy domowej. Pomiędzy nimi istnieje ścisła współpraca. Obie te struktury obejmuje Krajowy Związek Pielęgniarek Środowiskowych i Opieki Domowej. Regionalne stowarzyszenia dzielą się na jednostki podstawowe w liczbie 500, w skład których wchodzą:

• pielęgniarka przełożona

• ok. 10 pielęgniarek środowiskowych

• 2-3 pomoce pielęgniarskie.

Istnieje również ścisła współpraca z lekarzami domowymi pacjentów, terapeutami, wolontariuszami, dietetykami.

Model opieki środowiskowej na przykładzie Holandii.

Organizacje te pełnią usługi o charakterze:

• ogólnym/publicznym - kontrola epidemiologiczna, bilanse zdrowia,

• ochrony zdrowia pracujących,

• ambulatoryjnej opieki nad zdrowiem psychicznym,

• opieki poszpitalnej w domu pacjenta,

Model opieki środowiskowej na przykładzie Holandii.

Do głównych zadań pielęgniarek środowiskowych należą:

• Wykonywanie czynności higienicznych

• Opieka psycho - socjalna

• Poradnictwo i edukacja

• Profilaktyka

• Opieka techniczno - medyczna - np. opieka stomijna, dializacyjna - sprawują ją pielęgniarki środowiskowe posiadające dodatkowe kwalifikacje z zakresu wiedzy, umiejętności i kompetencji technicznych oraz dydaktyczno - pedagogicznych. Pielęgniarki te sprawują ponadto funkcję konsultantek czy też doradców dla swych koleżanek. Zwykle jedna pielęgniarka specjalistka przypada na jeden region, obejmujący ok. 35 tys. mieszkańców.

Model opieki środowiskowej na przykładzie Holandii.

• W poszczególnych biurach jednostek „Stowarzyszeń Krzyża” wyznaczone są godziny przyjęć dla pacjentów dochodzących na zabiegi, porady, konsultacje, ale opieka może być również realizowana całą dobę.

• Pielęgniarki środowiskowe pracują na zlecenie-interwencję pacjenta, jego rodziny, lekarza rodzinnego, czy innych osób.

• W biurach zorganizowane są „sklepy opieki domowej”, gdzie pacjenci mogą się zaopatrzyć w środki pielęgnacyjne, opatrunkowe, rehabilitacyjne.

• Stowarzyszenia te obejmują swą opieką głównie rodziny: z małymi dziećmi, przewlekle chorych, niepełnosprawnych, starców, są także częścią opieki przed- i poszpitalnej (ciągłość opieki).

• Dziennie każda z pielęgniarek skupionych w „Stowarzyszeniu Krzyża” opiekuje się 10-15 pacjentami.

Model opieki środowiskowej na przykładzie Holandii.

• Pielęgniarki środowiskowe pracują wg standardów opieki opracowanych dla poszczególnych jednostek chorobowych, do których dostosowana jest dokumentacja. Dokumentacja ta jest odzwierciedleniem wkładu pracy i stanowi podstawowy materiał oceny jakości pracy.

• Raz w m-cu odbywa się zebranie wszystkich członków zespołu pielęgniarskiego z przedstawicielami innych zawodów, na którym omawia się poszczególne przypadki, dyskutuje i ocenia stan ich zdrowia i jakość opieki.

• Każdy pacjent otrzymuje od swojej piel. środowiskowej tzw. ”log-book”- dziennik-informator, zawierający m.in. dane administracyjno-prawne, możliwości leczenia, adresy grup wsparcia, inne formy opieki w danym rejonie oraz broszury.

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej.

• Teoria potrzeb indywidualnych wg Virginii Henderson (powstała na gruncie piramidy potrzeb Maslowa);

• Teoria samoopieki /deficytu samoopieki Dorothy Orem;

• Model psychodynamiczny Hildegard Peplau.

Dwa pierwsze modele należą do nurtu rozwojowych teorii opartych na psychologii potrzeb człowieka,

trzeci jest modelem interakcji międzyludzkich, opartym na socjologii stosunków interpersonalnych.

F. Nightingale

• Najważniejszym opracowaniem w sprawie pielęgniarstwa były Notes on Nursing- what it is and what it is not (1859).

• Jej zestawienia statystyczne wskazywały bowiem na istotne zależności pomiędzy zachowaniem zdrowia oraz procesami jego „reparacji" a czynnikami środowiska człowieka (głównie sanitarnymi).

• W stosunkowo małym zakresie zajmowała się zależnościami pomiędzy czynnikami psychosocjologicznymi a zdrowiem. W swoim opracowaniu przedstawiła trzynaście kanonów (praw) pielęgniarstwa.

F. Nightingale

trzynaście kanonów (praw) pielęgniarstwa.

1. Wentylacja i ogrzewanie

• 
  znaczenie czystości powietrza nakazywało utrzymywanie takiej samej jego czystości w pomieszczeniu zamkniętym, jak na zewnątrz.

• F. Nightingale zwracała uwagę na różne możliwości jego zanieczyszczeń (np. gazy, dym, wilgoć, a także „wapory",

• wskazywała na różne źródła zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniu chorego (brudne naczynia, odchody, powietrze wydychane przez chorego) oraz na zewnątrz, ( złe utrzymywanie zbiorników z wodą, urządzenia odpływowe).

• zwracała uwagę na konieczność częstego otwierania okien,

• ostrzegała przed używaniem różnych środków odświeżających powietrze.

• podkreślała znaczenie utrzymywania właściwej temperatury w pomieszczeniu chorego - przestrzegała przed narażaniem go na oziębianie.

2. Zdrowie domu (mieszkania, szpitala)

• czyste powietrze,

• czysta woda,

• usuwanie nieczystości,

• zachowanie czystości,

• dobre oświetlenie,

• właściwe rozwiązania architektoniczne.

• uchybienia i błędy w budowie domów choroba

• 
  

• 
  

4. Hałas

• czynniki drażniące (stresującym) pacjenta,

• budzenie, zwłaszcza budzenie bezpośrednio po zaśnięciu,

• głośne rozmowy,

• szepty,

• szelest ubrań kobiecych i wiele innych odgłosów różnego pochodzenia,

• wpływ różnych rodzajów muzyki na człowieka chorego.

5. Różnorodność

• zwracała uwagę na monotonię (brak bodźców) jako czynnik utrudniający przebieg procesu zdrowienia,

• Świadomość takiego prawa zobowiązywała pielęgniarki do wprowadzania częstych zmian w otoczeniu chorego, np. kwiatów, roślin, obrazów w sposób wyraźnie zaplanowany (codziennie, cotygodniowo, comiesięcznie).

• Zalecała pobudzanie chorych do aktywności - przez zachęcanie ich do czytania, pisania, wykonywania różnych robót ręcznych.

• Zachęcała również do przesuwania łóżka dla umożliwienia chorym wyglądania przez okno.

• Jako uzasadnienia tych poczynań opiekuńczych - wskazywała na ówczesne publikacje na temat „wpływu umysłu na ciało".

6. Łóżko -jego wyposażenie, utrzymanie w czystości i zapewnienie wygody

• Pisała o różnych przyczynach brudzenia bielizny pościelowej (wydaliny, wydzieliny, wilgoć) i potrzebie jej częstej zmiany.

• Zwracała uwagę na zachowanie ludzi przy łóżku, np. na niepotrącanie i niepochylanie się nad łóżkiem.

7, 8. Czystość pokoju i ścian oraz czystość osobista

F. Nightingale

• pisała np. o brudnych ścianach jako źródle przykrych dla chorego widoków i zapachów (zanieczyszczenie powietrza),

• dawała wskazówki związane z usuwaniem kurzu z otoczenia chorego.

• Wskazując na ważność funkcji skóry, przekonywała o konieczności usuwania brudu (wydaliny, wydzieliny), „który zatyka jej pory".

• Zwracała uwagę na szczególne znaczenie utrzymywania w czystości skóry dzieci

• oraz na konieczność częstego mycia rąk przez pielęgniarki

9,10. Żywienie i podawanie posiłków

• F. Nightingale wskazywała na

• konieczność różnorodności potraw

• zachowywania odpowiedniej diety.

• w sprawie podawania jedzenia chorym podkreślała znaczenie:

• punktualności,

• zapewniania pomocy zgodnie z sytuacją chorego,

• ilości,

• obserwowania przyzwyczajeń,

• zapewniania spokoju,

• nieprzerywania jedzenia i niezajmowania chorego w czasie jedzenia innymi sprawami.

11. „Głupie" budzenie nadziei i doradzanie

• F. Nightingale piętnuje -jako niewłaściwe - zachowanie osób, którzy w sposób fałszywy starają się budzić nadzieję chorego, wtedy gdy jej nie ma, lub przekazują mu porady całkowicie błędne.

• Podaje wskazówki dotyczące właściwego sposobu rozmowy z chorym:

• nieokazywanie pośpiechu,

• siadanie w zasięgu wzroku chorego, uważne słuchanie, niezaskakiwanie,

• niepochylanie się nad chorym,

• wspólne z nim podejmowanie decyzji.

• stwierdza, że wyobraźnię chorych cechuje daleko większa wrażliwość aniżeli ludzi zdrowych - należy o tym wiedzieć i tak się zachowywać, aby nie wywoływać reakcji negatywnych.

12. Obserwacja

• „najważniejszą lekcją praktyczną, jaka może być dana pielęgniarkom, jest nauczenie ich tego,

• co obserwować,

• jak obserwować,

• jakie objawy oznaczają poprawę, a jakie pogorszenie,

• jakie mają istotne znaczenie, a jakie go nie mają,

• które wskazują na zaniedbania ze strony opiekujących się i na to, jakiego rodzaju są te zaniedbania"

• F. Nightingale w niewłaściwej obserwacji dostrzegała istotną przyczynę różnych szkód ponoszonych przez chorego, a także powód powstawania różnych przesądów.

• wskazywała na obowiązek traktowania informacji o chorym jako poufnych.

• praktyczny cel obserwacji prowadzonej w sposób ciągły to zapewnianie możliwości właściwego reagowania na potrzeby chorego, zapobiegania wypadkom i różnym innym szkodom.

13. Zarządzanie

• obejmowanie uwagą wielu znaczących dla chorego elementów jego środowiska,

• zdolność do przewidywania,

• planowanie opieki ciągłej,

• zapobieganie zaniedbaniom,

• zapobieganie powstawaniu niepokoju chorego,

• zapewnianie właściwego informowania o wszystkim, co go dotyczy.

• „obawa, niepewność, oczekiwanie, strach i zaskoczenie czynią pacjentowi większą szkodę, aniżeli jasna świadomość".

• „Bycie odpowiedzialnym - to nie tylko wypełnianie własnych zadań, ale także zapewnianie tego, aby inni czynili to samo" (Nightingale, 1969).

• „natura leczy sama...",

• „Chirurg (medycyna) pomaga naturze w usuwaniu tej przeszkody, która utrudnia funkcjonowanie jakiegoś organu i nic więcej...",

• „pielęgniarstwo pomaga zapewniać człowiekowi takie warunki, jakie są niezbędne, aby natura mogła go leczyć".

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale
wymiar biologiczny

• Osoba:

istota zawierająca komponenty biologiczne, psychiczne i duchowe, które tworzą niepowtarzalną całość, większą niż suma ich części.

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

• człowiek:

posiada zdolności i możliwości, przede wszystkim do takiego kształtowania środowiska, aby nie powodowało ono zaburzeń funkcjonowania jego organizmu, a jeżeli już pojawią się objawy choroby, przeżywania procesu zdrowienia

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

• człowiek:

Umieszczany jest w centrum opieki pielęgniarskiej najczęściej jako pojedyncza osoba, indywidualnie, chociaż okazjonalnie również rodzina pacjenta,

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

• człowiek:

jako osoba korzysta z opieki pielęgniarskiej, zarówno w sytuacji zdrowia, jak i choroby,

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

• człowiek:

mimo biernej roli jaką przypisuje mu się w pielęgnowaniu posiada potencjalną zdolność do przeżywania procesu zdrowienia kreowane przez czynniki środowiska zewnętrznego

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale
wymiar psychiczny

• postrzeganie osoby emocjonalne i intelektualne, co może być modyfikowane, np. przez ciągłe celowe, systematyczne zmiany w obrębie środowiska zewnętrznego (różnorodność).

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale
wymiar społeczny

• (najmniej istotny element postrzegania osoby)

pacjent nie może być izolowany od innych -

- znaczenie komunikacji interpersonalne w pielęgnowaniu

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale
wymiar duchowy

• najważniejszy element osoby, nadrzędny w stosunku do pozostałych.

Wymiar duchowy człowieka jest zróżnicowany, tworzony przez: system wyznawanych wartości, czego wyrazem jest rodzaj praktykowanej religii.

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

Zdrowie

• Nie tylko brak choroby,

• Zdolność do racjonalnego wykorzystania tych wszystkich sił, którymi człowiek może dysponować w celu własnego rozwoju i bycia szczęśliwym

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

Zdrowie

• Możliwe do osiągnięcia poprzez wprowadzanie zmian w środowisku w zakresie:

• Czystości otoczenia,

• Czystości wody,

• Prawidłowości odżywiania,

• Wilgotności i ruchu powietrza,

• Usuwania nieczystości

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

choroba

braki w środowisku

Choroba - wg Nightingale

• jest procesem reparacji.

• proces naprawy zachodzi dzięki siłom naturalnym, jakimi dysponuje człowiek.

• proces ten jest celowy i zmierza nie tylko do uwalniania od choroby i cierpienia, ale także zapewnia rozwój człowieka, przynosi mu poczucie szczęścia.

• W życiu człowieka zarówno zdrowie, jak i choroba są tymi doświadczeniami, które mają znaczenie dla jego rozwoju duchowego.

• Pomoc niesiona innym ludziom przez pielęgniarkę zapewnia jej także własny rozwój duchowy

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

środowisko

tworzone jest przez

• elementy otoczenia fizycznego,

• czynniki interpersonalne wyrażające się w zachowaniu osób z najbliższego otoczenia

• Choroby i śmierć wywoływane są przez różne braki środowiska

• Prawa natury stanowią o tym, w jaki sposób czynniki środowiska wpływają na zdrowie.

• Znajomość praw natury jest warunkiem zapewnienia człowiekowi takiej pomocy, jaka jest korzystna dla jego zdrowia.

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

odrzucała osiągnięcie epidemiologiczne stwierdzająca istnienie mikroorganizmów chorobotwórczych.

Według F. Nightingale

• Możliwe było przewidywanie problemów zdrowotnych człowieka przez poznawanie warunków, w jakich żyje, i stylu życia, jaki prowadzi.

• Argumentację naukową dla własnego stanowiska znajdowała w badaniach statystycznych.

Model pielęgnowania wg Florence Nightingale

Pielęgniarstwo

„jest to służba Bogu - przez niesienie ulgi człowiekowi"

pielęgnowanie

• zapewnienie pacjentowi najlepszych warunków -dla oszczędzania naturalnej energii koniecznej w procesie „reperacji".

Pielęgniarstwo jako nauka

Pielęgniarstwo wymaga

• szerszych podstaw naukowych,

• formalnego przygotowania do obserwacji, gromadzenia doświadczeń,

• refleksji umysłowej ukierunkowanej na zapewnienie coraz lepszej postawy pielęgniarskiej.

pielęgniarstwo

zmierza do

• „zapewniania człowiekowi takich warunków środowiska, jakie są niezbędne do tego, aby natura nie napotykała przeszkód"

pielęgniarstwo jako sztuka

• zapewnianie człowiekowi:

• czystego powietrza,

• światła,

• ciepła,

• czystości,

• spokoju,

• pobudzania aktywności,

• właściwego żywienia.

F. Nightingale
proces pielęgnowania

fazy metody:

• gromadzenie danych i określanie konkluzji z nich wynikającej,

• planowanie,

• wykonywanie,

• ocenianie.

Jako przewodnik dla pielęgniarki w tym postępowaniu służy 13 kanonów (praw) pielęgniarstwa

Pielęgniarka

• z pacjentem i przez obserwacje jego osoby oraz przez obserwację środowiska, określa, jakie czynniki wpływają znacząco na przebieg procesu

zdrowienia (jak pacjent na nie reaguje).

F. Nightingale

• Gromadzenie danych wymaga

właściwego

przeprowadzenia rozmowy i obserwacji.

przeprowadzanie rozmowy z pacjentem

• pytania muszą być precyzyjne i konkretne,

• przestrzega przed stawianiem pytań sugerujących odpowiedź, a także takich, które mogą być dla pacjenta krępujące,

• pielęgniarka powinna pytać pacjenta o to, czego potrzebuje i czego sobie życzy,

• o to, co dostrzega jako coś złego dla siebie.

Dawała także różne konkretne przykłady formułowania bardziej szczegółowych pytań, np.

wtedy, kiedy pacjent nie je - pielęgniarka powinna pytać:

• co chciałby zjeść,

• kiedy chciałby zjeść;

- jeżeli pacjenta coś boli -powinna poprosić, aby wskazał miejsce, gdzie go boli;

- jeżeli chce się dowiedzieć, czy dobrze spał - powinna zapytać,

• ile godzin spał,

• w jakich godzinach spał.

według F. Nightingale

• Konkluzja = diagnoza pielęgniarska

Konkluzja

• dotyczy reakcji pacjenta na te czynniki środowiska, które wywierają na niego jawny wpływ (powietrze, ciepłota, światło, różne bodźce otoczcnia

konkluzja

• jest potrzebna po to, aby doprowadzić do takiego wprowadzania zmian, jakie powinny być wprowadzone w środowisku chorego, aby przyczyniły się do jego zdrowienia dzięki usuwaniu tego, co wymaga od chorego zwiększania wydatkowania energii,

• wskazania do formułowania konkluzji Nightingale są takie same, jakimi posługują się współczesne pielęgniarki pracujące nad ujednoliceniem diagnoz pielęgniarskich dla zapewniania celowej pielęgnacji o charakterze terapeutycznym,

• przykładowa diagnoza „brak właściwej wentylacji"
  

planowanie

• skupia się wokół tych wszystkich czynników środowiska, które wpływają dodatnio lub ujemnie na przebieg procesu zdrowienia, po to. aby możliwe było podjęcie konkretnych ustaleń w odniesieniu do interwencji pielęgniarskiej (zapewnianie właściwej wentylacji, oświetlenia, usuwanie brudów, różnorodności otoczenia, pobudzania chorego do aktywności...)

Planowanie

• jest konkretnym ustalaniem interwencji jako tego,

• co,

• kiedy

• jak

powinno być wykonane

• oraz zapewnianiem tych wszystkich uwarunkowań, które są konieczne dla dokładnego wykonania planu.

Wykonanie całego postępowania opiekuńczego

• zgodnie z planem powinno być zapewniane w sposób ciągły, a więc także wtedy, kiedy pielęgniarka jest nieobecna.

ocenianie realizacji planu i jego efektów

• winno być dokonywane przez obserwację symptomów pacjenta i przez obserwację środowiska - również w sposób ciągły.

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy - V.Henderson.

Model ten stanowił przełom w pielęgniarstwie, gdyż proponował odejście od czystego modelu biomedycznego, w zamian oferując podejście humanistyczne, oparte na:

• troskliwości,

• działaniach opiekuńczych,

• działaniach profilaktycznych

wobec człowieka chorego lub zdrowego.

Uwaga została skupiona na twórczym podejściu do rozwiązywania problemów pacjenta, wypływających z jego potrzeb.

• Istota teorii

Virginii Henderson

człowiek

• Osoba zdrowa lub chora,

• Niezależna całość,

• Podstawę jego funkcjonowania stanowią potrzeby biologiczne-9, psychiczne i społeczne- 4 oraz duchowo - moralne- 1

pielęgniarka

• Asystuje człowiekowi zdrowemu lub choremu w osiągnięciu samodzielności,

• Środek zastępczy

• Pomocnik

• Partner

pielęgniarka

• Niezależność zawodowa,

• Coraz większe wymagania,

• Wyższy poziom kształcenia,

• Kształcenie w zakresie nauk socjalnych i humanistycznych,

• Samokształcenie i doskonalenie zawodowe,

• Badania naukowe jako podstawa rozwoju pielęgniarstwa

Zdrowie

• Umiejętność i/ lub zdolność człowieka do samodzielnego funkcjonowania, przejawiająca się w możliwości samodzielnego zaspokojenia 14 potrzeb.

Zdrowie c.d.

• Czynniki warunkujące możliwość zaspokojenia potrzeb przez człowieka to:

• Siła,

• Wiedza,

• Wola,

• Wiek,

• Temperament,

• Stan emocjonalny,

• Stan biologiczny,

• Stan intelektualny

niezależność

• Umiejętność człowieka w zakresie samodzielnego zaspokajania potrzeb w stanie zdrowia i choroby

• Stanowi główny cel opieki pielęgniarskiej

środowisko

• Osoby w kręgu rodziny i relacje między nimi, między nimi a pacjentem,

• Warunki socjalno - bytowe

Podstawowe założenia modelu Henderson

• Pielęgnowanie jest pomaganiem i asystowaniem pojedynczemu człowiekowi,

• Celem działania pielęgniarki jest doprowadzenie do stanu, w którym pojedynczy człowiek będzie miał poczucie niezależności,,

• Pojedynczy człowiek objęty pielęgnowaniem- zdrowy lub chory,

• Człowiekowi choremu należy zapewnić wyzdrowienie, a jeśli to niemożliwe - spokojną śmierć,

• Człowiek ma niezbędną siłę, wiedzę i wolę bycia niezależnym

Podstawowe założenia modelu Henderson

Henderson

• Człowiek i jego rodzina ponoszą odpowiedzialność za swoje zdrowie

V.Henderson.

Stworzyła listę 14 fundamentalnych potrzeb człowieka, oraz 12 stanów patologicznych, występujących czasami, na których opierają się działania pielęgniarskie.

Henderson - potrzeby człowieka

• Potrzeby biologiczne

• Normalne oddychanie, potrzeba dopływu świeżego powietrza

• Odpowiednie odżywianie i nawadnianie organizmu - stosownie do struktury anatomiczno- fizjologicznej, wieku, tanu zdrowia, wykonywanej pracy ,

• Eliminowanie produktów przemiany materii (wydalanie),

• Ruch i utrzymanie właściwej pozycji ciała,

• Sen i odpoczynek,

• Odpowiedni ubiór oraz możliwość ubierania i rozbierania się,

• Utrzymanie w normie temperatury ciała,

• Utrzymanie czystości ciała,

• Unikanie zagrożeń ze strony środowiska zewnętrznego i innych ludzi

Potrzeby psychiczne, społeczne i duchowe

• Komunikowanie się z innymi, wyrażanie emocji, uczuć, potrzeb, obaw, opinii,

• Wolność wyznania zgodnie z wyznawaną wiarą,

• Praca dająca poczucie osiągnięć,

• Zabawa i uczestniczenie w różnych formach rekreacji,

• Uczenie się, zaspokajanie własnej ciekawości jako niezbędne czynniki rozwoju i zdrowia człowieka

Pielęgniarstwo wg Henderson

• Nauka

• Praktyka

• Sztuka

Pielęgniarstwo wg Henderson

asystowanie człowiekowi zdrowemu lub choremu w podejmowanych przez niego aktywnościach, istotnych dla utrzymania lub przywracania zdrowia, które mógłby on podjąć sam, gdyby miał ku temu siłę, wolę i wiedzę. Ta asysta ma na celu jak najszybsze przywrócenie pacjentowi pełnej niezależności.

Pielęgniarstwo wg Henderson

• Asystowanie to

• towarzyszenie człowiekowi w jego bio - psycho -społecznym i duchowym jego funkcjonowaniu w środowisku, w którym przebywa.

• gotowość pielęgniarki do:

• udzielania pacjentowi profesjonalnej pomocy,

• Podejmowania decyzji o zakresie i charakterze działań pielęgniarskich przy uwzględnieniu wiedzy, siły i woli pacjenta

Pielęgniarstwo wg Henderson

• Potęgowanie/ umacnianie zdrowia,

• Przywracanie zdrowia, a jeśli to niemożliwe utrzymanie na dotychczasowym poziomie,

• Asystowanie w umieraniu

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy - V.Henderson.

• Proces pielęgnowania

Proces pielęgnowania
Henderson

• I etap - gromadzenie informacji o pacjencie

Rozpoznanie stopnia samodzielności człowieka w zakresie zaspokajania 14 potrzeb

Proces pielęgnowania
V. Henderson - I etap

Rozpoznanie stanu człowieka:

• siły, stanu fizycznego,

• wiedzy ogólnej i szczegółowej,

• wiedzy na temat własnego zdrowia i choroby,

• woli (chęci),

• nawyków,

• doświadczeń,

• określenie możliwości fizycznych i intelektualnych

Proces pielęgnowania
V. Henderson - I etap

• 12 stanów patologicznych rzutujących na zakres pielęgnowanie i role pielęgniarki:

• Zaburzenia wodno-elektrolitowe (np. wymioty, biegunki),

• Niedotlenienie,

• Wstrząs, zapaść, krwotok,

• Zaburzenia świadomości,

• Zaburzenia termoregulacji spowodowane wysoką temperaturą środowiska,

• Wysoka temperatura ciała z różnych przyczyn,

Proces pielęgnowania
V. Henderson - I etap

• 12 stanów patologicznych rzutujących na zakres pielęgnowanie i role pielęgniarki: cd

• Uszkodzenia skóry,

• Choroby zakaźne,

• Stan przedoperacyjny,

• Stan pooperacyjny,

• Unieruchomienie,

• Ból.

Proces pielęgnowania
V. Henderson - II etap

• Planowanie opieki

• Sformułowanie celów opieki

• cel główny

• cele szczegółowe

• uwzględnienie determinantów stanu pacjenta:

• wiek - dziecko, dorosły, człowiek w podeszłym wieku,

• stan emocjonalny - depresyjny, euforyczny, obniżony,

normalny,

• stan społeczny - funkcjonowanie w rodzinie pełnej, niepełnej,

osoba samotna,

• właściwości fizyczne ( w tym motoryczne) i intelektualne

Proces pielęgnowania
V. Henderson - II etap

• Plan powinien być sporządzony w formie pisemnej,

• Czytelny i zrozumiały dla wszystkich członków zespołu,

• Plan opieki powinien uwzględniać plan terapii oraz rozkład dnia placówki, w której przebywa pacjent.

Proces pielęgnowania
V. Henderson - III etap

• Realizowanie opieki

• Potęgować i umacniać zdrowie,

• Poprawiać stan pacjenta w chorobie,

• Umożliwić godną śmierć

Proces pielęgnowania
V. Henderson - III etap

• Realizowanie opieki

• Pomaganie podopiecznemu,

• Motywowanie,

• Uczenie

Zakres i charakter działań pielęgniarki w zależności od stanu wiedzy, siły i stanu pacjenta

Proces pielęgnowania
V. Henderson - IV etap

• Ocenianie

• Ocena bieżąca

• Ocena końcowa

Proces pielęgnowania
V. Henderson - IV etap

• Ocenianie

• Ocena bieżąca

to analiza postępów pacjenta w osiąganiu niezależności

Kontrolowanie i modyfikowanie pstępowania pielęgniarskiego w trakcie realizowania zaplanowanych działań

Proces pielęgnowania
V. Henderson - IV etap

• Ocenianie

• Ocena końcowa

to określenie stanu pacjenta osiągniętego po zrealizowaniu zaplanowanych celowych działań

V.Henderson..

• Pielęgniarkę postawiła w roli eksperta pod względem inicjowania i podejmowania działań wobec pacjenta.

• Dostrzegła także, jako istotną, potrzebę dokumentowania przebiegu pielęgnowania.

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

System opieki pielęgniarskiej to ciąg czynności podejmowanych przez pielęgniarki wobec pacjentów, których celem jest zaspokojenie terapeutycznych oczekiwań samoopieki ujawnionych przez pacjentów lub regulowanie ich własnej działalności samoopiekuńczej.

D. Orem

D. Orem

Samoopieka -

to świadome, wyuczone i celowe działania, zachowania, ukierunkowane na własną osobę lub własne środowisko, mające na celu utrzymanie integralności człowieka, jego funkcjonowania i rozwoju.

D. Orem

Deficyt samoopieki -

to rozbieżność pomiędzy możliwościami spełniania samoopieki a zapotrzebowaniem na samoopiekę terapeutyczną.

D. Orem

Teoria samoopieki/deficytu samoopieki składa się z trzech teorii cząstkowych:

• Teorii samoopieki

• Teorii deficytu samoopieki

• Teorii systemów opieki pielęgniarskiej.

• Istota teorii

Dorothea Orem

człowiek

Zintegrowana jedność cechująca się dużym zróżnicowaniem strukturalnym i funkcjonalnym dotyczącym sfery fizycznej, społecznej i kontaktów interpersonalnych

Człowiek cd.

Właściwością każdego człowieka jest zdolność do uczenia się, rozwoju, dążenie do samorealizacji i dojrzewania osobowości

człowiek

Każdy człowiek dysponuje mechanizmami umożliwiającymi przystosowanie się do środowiska

Zdrowie

• Stan pełnej integracji strukturalnej i funkcjonalnej odczuwany jako dobrostan w codziennym życiu, poczucie zadowolenia, przyjemności i szczęścia

Zdrowie c.d.

• Dotyczy wszystkich sfer życia człowieka:

• Fizycznej,

• Psychicznej,

• Społecznej,

• Kontaktów międzyludzkich

• Towarzyszy różnym formom aktywności człowieka,

• Człowiek może odczuwać, że jest zdrowy pomimo tego, że nie ma u niego pełnej integracji strukturalnej i funkcjonalnej.

środowisko

• Fizyczne,

• Chemiczne,

• Biologiczne,

• Społeczne.

Człowiek i środowisko stanowią funkcjonalną jedność.

Nie można wyizolować człowieka ze środowiska, w którym żyje.

Pielęgniarstwo - D. Orem

• Służba społeczna / opieka,

• Dyscyplina praktyczna,

• Sztuka,

• Wiedza.

Pielęgniarstwo jako służba - D. Orem

• Służenie człowiekowi lub grupie ludzi, zajmowanie się i troszczenie o zdrowie tych, którzy nie są w stanie w sposób ciągły zapewnić sobie samoopieki.

• Opieka to gotowość do pomagania, którego zakres powinien być dostosowany do sytuacj zdrowotnej potrzebującego człowieka i zgodny z uprawnieniami zawodowymi pielęgniarki.

Pielęgniarstwo jako dyscyplina praktyczna - D. Orem

• Praktyka pielęgniarska = pielęgnowanie

Działania ukierunkowane na rozpoznanie potrzeb zdrowotnych pacjenta przy uwzględnieniu jego sytuacji życiowej, planowanie, realizacja planu i ocenianie.

Wykonywanie tych działań wymaga podejmowania racjonalnych decyzji, do których potrzebna jest wiedz pielęgniarki i jej umiejętności zawodowe.

Pielęgniarstwo jako sztuka - D. Orem

• Zindywidualizowane pielęgnowanie wymaga twórczego działania.

• Potrzeby życiowe człowieka i jego sytuacja życiowa, szukanie optymalnych rozwiązań różnych problemów zdrowotnych zmuszają pielęgniarkę do stałego korzystania z wiedzy, wykorzystywania specyficznych umiejętności.

• Osiąganie celów pielęgnowania wymaga kształtowania właściwych relacji międzyludzkich (rozmowy, dyskuje, perswazja) co nigdy nie powinno być działaniem schematycznym, rutynowym, a zawsze wymaga twórczej pracy

Pielęgniarstwo jako wiedza - D. Orem

Wiedza praktyczna

• Uogólnienia wyjaśniające istotę pielęgniarstwa i praktyki pielęgniarki,

• Formułowanie koncepcji opieki,

• Definiowanie składowych opieki

Pielęgniarstwo jako wiedza - D. Orem

Wiedza kliniczna

• wiedza wyjaśniająca i uzasadniająca:

• zakres, sposoby, reguły samoopiekowania się,

• zasady profesjonalnego pielęgnowania pacjentów w różnych stanach zdowia,

• gromadzona, a następnie weryfikowana w oparciu o doświadczenie pielęgniarek aktywnych zawodowo

Pielęgniarstwo jako wiedza - D. Orem

Wiedza pochodząca z innych źródeł:

Psychologii,

Medycyny,

Socjologii,

Pedagogiki,

Filozofii,

Antropologii,

innych

Samoopieka

- D. Orem

Samoopieka - D. Orem

• Działanie człowieka inicjowane i realizowane samodzielnie w stosunku do siebie i środowiska, a także w stosunku do osób, które są od niego zależne.

• Cel:

- Utrzymanie sobie zdrowia, życia i dobrego samopoczucia

Samoopieka - D. Orem

• Wymaga:

- stałego dokonywania wyborów,

- podejmowania decyzji,

w zakresie zachowań i prowadzenia określonego stylu życia.

Samoopieka - D. Orem

Indywidualna zdolność człowieka do samoopieki zmienia się wraz z

• wiekiem,

• etapem rozwojowym,

• nabywaniem doświadczeń życiowych,

• wpływem czynników środowiskowych i socjalno - kulturowych,

• Zmianami w stanie zdrowia.

Samoopieka - D. Orem

Ukierunkowana jest na zaspokajanie potrzeb:

• uniwersalnych,

• rozwojowych,

• w sytuacjach zaburzeń stanu zdrowia (dewiacjach).

Potrzeby - D. Orem

• Potrzeby uniwersalne

(wspólne dla wszystkich ludzi i konieczne do utrzymania życia, zdrowia i dobrego samopoczucia):

- oddychania,

• zapewnienia wystarczającej ilości płynów,

• zapewnienia prawidłowego pożywienia,

• wydalania,

• zapobiegania sytuacjom zagrażającym życiu i zdrowiu oraz dobremu samopoczuciu,

Potrzeby - D. Orem

• Potrzeby uniwersalne cd.:

• utrzymania równowagi pomiędzy aktywnością a odpoczynkiem,

• utrzymania równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami społecznymi,

• dążenia do rozwoju w harmonii z indywidualnymi, aktualnymi i potencjalnymi możliwościami

Potrzeby - D. Orem

• Potrzeby rozwojowe

(Pojawiające się wraz z rozwojem człowieka)

Rozwojowe ogólne

rozwojowe specyficzne

Potrzeby - D. Orem

• Potrzeby rozwojowe

Rozwojowe ogólne- niezbędne dla życia, zdrowia i prawidłowego rozwoju w poszczególnych etapach i okresach życia:

• ciąża,

• okres życia płodowego i porodu,

• okres noworodkowy,

• okres niemowlęcy,

• kolejne etapy rozwojowe okresu dzieciństwa,

• okres dojrzewania,

• poszczególne etapy rozwojowe wieku dorosłego

Potrzeby - D. Orem

• Potrzeby rozwojowe

Rozwojowe specyficzne występujące w sytuacjach mogących niekorzystnie wpływać na rozwój człowieka:

- uciążliwe warunki życia,

- nagła zmian miejsca zamieszkania,

- przejście do nieznanego środowiska,

• problemy z adaptacją społeczną,

• utrata krewnych i przyjaciół,

• Problemy związane z pełnieniem ról społecznych

Potrzeby - D. Orem

• Potrzeby w sytuacjach zaburzeń stanu zdrowia -

• pogarszania stanu zdrowia,

• chorobą,

• niepełnosprawnością,

co może spowodować częściową lub całkowitą niezdolność do zaspokajania potrzeb, a tym samym czynić człowieka zależnym od innych.

Potrzeby - D. Orem

Potrzeby w sytuacjach zaburzeń stanu zdrowia -

• wiążą się z problemami wynikającymi z:

• z poszukiwania pomocy medycznej,

• ze świadomości następstw stanów patologicznych i ich niekorzystnego wpływu na rozwój człowieka,

• z konieczności przestrzegania zaleceń związanych z procesem leczenia i rehabilitacji,

• z konieczności nauczenia się życia z chorobą, zmiany stylu życia,

• z uświadomienia sobie zależności od innych, akceptacji siebie w zmienionym stanie

Deficyt samoopieki

D. Orem

Deficyt samoopieki

D. Orem

to

relacja między zapotrzebowaniem w zakresie zaspokojenia potrzeb a możliwościami jakimi dysponuje człowiek, aby samodzielnie dbać o własne zdrowie, życie i dobre samopoczucie.

Deficyt samoopieki - D. Orem

częściowy całkowity

System pielęgnowania

D. Orem

System pielęgnowania

D. Orem

System wspierająco -edukacyjny

System częściowo kompensacyjny

System całkowicie kompensacyjny

• System w pełni kompensacyjny - pielęgniarka jest osobą wyrównującą całkowitą niezdolność pacjenta do czynności samoopiekuńczych;

• System częściowo kompensacyjny - pielęgniarka wspólnie z pacjentem spełnia odpowiednie czynności pielęgnacyjne;

• System wspierająco - edukacyjny - gdy pacjent zdolny jest do samodzielnego wykonywania pewnej tylko grupy czynności, a pozostałe może spełnić dzięki edukacyjnemu wsparciu pielęgniarki.

System pielęgnowania
D. Orem

System wspierająco -edukacyjny

Stosowany w odniesieniu do osób, które mają potencjalną zdolność do samoopieki, ale wymagają wsparcia w zakresie motywowania, pomagania w podejmowaniu decyzji, przekazywania wiedzy i kształtowania umiejętności

System pielęgnowania
D. Orem

System częściowo kompensacyjny

Stosowany w odniesieniu do osób z niepełna zdolnością do samoopieki, wynikającą, np. z ograniczeń fizycznych, niepełną gotowością do podejmowania decyzji, niewystarczającą motywacją

System pielęgnowania
D. Orem

System całkowicie kompensacyjny

Stosowany w odniesieniu do pacjenta wykazującego pełną zależność od pielęgniarki, całkowicie niezdolnego do zapewnienia sobie samoopieki.

• System wspierająco -edukacyjny

Działania Działania

Pielęgniarki pacjenta

To wsparcie pielęgniarki może odbywać się za pomocą:

• Doradztwa

• Nauczania

• Zachęcania

• Zapewnienia optymalnych warunków otoczenia.

• System częściowo kompensacyjny

Działania Działania

Pielęgniarki pacjenta

• System całkowicie kompensacyjny

Działania Pielęgniarki

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

Proces pielęgnowania:

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Planowanie opieki

Realizacja opieki

Ocena uzyskanych wyników

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

Proces pielęgnowania:

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Diagnoza pielęgniarska

- Czego pacjent wymaga w zakresie samoopieki i samoopieki terapeutycznej?

• Czy u pacjenta występuje deficyt w sakresie samoopieki, czego ten deficyt dotyczy i co spowodowało jego wystąpienie?

• Jakim potencjałem dysponuje pacjent, aby poszerzyć własne możliwości smoopiekuńcze, jakie są jego możliwości w zakresie uczenia się , opanowania nowych umiejętności?

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

Proces pielęgnowania:

Rozpoznanie problemów pacjenta,

Diagnoza pielęgniarska - cd.

• Możliwości pacjenta w zakresie zaspokojenia każdej potrzeby uniwersalnej, w świetle potrzeb rozwojowych i tych wynikających ze stanu zdrowia

• Przyczyny występujących ograniczeń,

• Przyszłe możliwości pacjenta

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

Proces pielęgnowania:

Diagnoza pielęgniarska - cd.

• Kto będzie realizował opiekę?

• Do kiedy będzie realizowana pomoc pielęgniarki?

• Czy i kiedy może nastąpić pełna lub częściowa aktywizacja pacjenta?

• Czy i w jakim zakresie należy zastosować inne formy opieki?

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

Plan opieki:

• Wybór systemu pielęgnowania,

• Określenie realizatorów opieki - opiekunowie profesjonalni (pielęgniarki) i nieprofesjonalni (rodzice, dzieci, znajomi, sąsiedzi, wolontariusze),

• Określenie czasu trwania,

• Dobór środków pomocniczych.

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

Realizacja opieki:

• Realizacja wybranego systemu opieki,

• Przygotowanie i wdrożenie do opieki opiekunów nieprofesjonalnych,

• Poprawne komunikowanie i podtrzymywanie właściwych relacji z pacjentem i jego rodziną.

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - D. Orem

ocena:

• W jakiej formie i w jakim systemie powinna być kontynuowana nopieka oraz czy powinna być kontynuowana

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - H. Peplau.

Teoretyczny model pielęgniarstwa

Hildegard Peplau

został opublikowany w 1952 roku

w opracowaniu zatytułowanym

Interpersonal relations in nursing.

H. Peplau

• Po pionierskich poczynaniach F. Nightingale - H. Peplau ponownie zwróciła uwagę świata na pielęgniarstwo, jego naukowość i humanizm.

H. Peplau (1952)

• w oddziaływaniu terapeutycznym pielęgniarka-pacjent podstawowe znaczenie przypisała komunikowaniu i kształtowaniu relacji.

Według H. Peplau

rozwój pielęgniarstwa wymaga

• skupiania uwagi na naukowych wyjaśnieniach relacji pielęgniarka-pacjent,

• ciągłego stawiania pytań,

• pogłębiania koniecznych wyjaśnień w tej sprawie.

Według H. Peplau

w sytuacjach pielęgniarskich konieczne jest

• podejmowanie obserwacji, studiów i analiz tych sytuacji, .następnie dochodzenie do szerszych uogólnień oraz gromadzenie zdobywanej wiedzy.

Według H. Peplau

• Pielęgniarki w swojej praktyce stykają się z wielką różnorodnością sytuacji w codziennym życiu człowieka - w tym także z takimi, w których ludzie podleją napięciom i stresom.

Według H. Peplau

• Pielęgniarstwo ma wielkie możliwości identyfikowania i studiowania specyfiki, różnic i intensywności problemów, przed którymi stawiany jest człowiek.

H. Peplau zakłada, że

• pielęgniarka powinna być profesjonalistką, pełniącą podstawową funkcję - funkcję terapeutyczną.

Właściwe podejmowanie i ciągły rozwój tej funkcji jest bowiem niezbędny w zapewnianiu pomocy człowiekowi choremu w procesie przywracania zdrowia.

H. Peplau

• Świadczenie profesjonalnej pomocy w zaspokajaniu jego potrzeb oraz radzeniu sobie w sytuacjach konfliktowych z frustracją i lękiem, w sposób istotny wpływa na proces zdrowienia, a także na rozwijanie jego możliwości kontroli własnych zachowań.

H. Peplau

• Zapewnianie profesjonalnej pomocy człowiekowi polega głównie na ułatwianiu mu radzenia sobie z własnymi problemami.

• Wymaga ono od pielęgniarki wiedzy, sprawności, znajomości technik i opanowania metod postępowania.

H. Peplau

• Warunkiem efektywności świadczonej przez nią pomocy jest poziom rozwoju jej osobowości, a więc to, jaka ona jest jako człowiek i jaką ma świadomość siebie - własnych percepcji i uczuć.

H. Peplau

• Sprawą istotną jest akceptowanie przez pielęgniarkę każdego pacjenta i związane z tą akceptacją okazywanie i zdobywanie jego szacunku dla siebie.

H. Peplau

• . Szacunek pielęgniarki dla pacjenta i pacjenta dla pielęgniarki warunkują podejmowanie wspólnych wysiłków w rozwiązywaniu problemów i dążeniu do osiągania celów pacjenta.

• Zwiększanie efektywności terapeutycznej pielęgniarki wymaga podejmowania przez nią wysiłków na rzecz własnego rozwoju w ciągu całego życia zawodowego.

• Pielęgniarka-profesjonalistka w realizowaniu swojej funkcji terapeutycznej powinna być także naukowcem

• . Stawiana przed coraz to nowymi problemami zdrowotnymi pacjentów i podejmująca zadania związane z ich identyfikowaniem i pomocą w ich rozwiązywaniu, powinna podejmować także wysiłki intelektualne zmierzające do ich uogólniania, a dzięki temu przy­czyniać się do wzbogacania wiedzy pielęgniarskiej.

• Model pielęgniarstwa H. Peplau stanowi więc szeroką podstawę rozwoju pielęgniarstwa jako dyscypliny naukowej i rozwoju edukacji pielęgniarskiej dla celów praktyki.

H. Peplau (1952)

• komunikowanie terapeutyczne służy wpływowi pielęgniarki na odrzucanie przez pacjenta niewłaściwych dla jego zdrowia wzorców myślenia i zachowania, a przyjmowanie wzorców myślenia i zachowania dla zdrowia korzystnych.

H. Peplau
Pielęgniarka

• musi być świadoma symbolicznego znaczenia komunikowania słownego i pozasłownego,

• musi rozwijać umiejętność jasnego i wspierającego komunikowania z pacjentem, umożliwiającego mu reali­styczne przyjmowanie rzeczywistości oraz wzajemne porozumienie,

pielęgniarstwo

• ,, jest bardzo ważnym międzyludzkim procesem terapeutycznym.

• Funkcjonuje on wraz z innymi ludzkimi procesami niezbędnymi w utrzymaniu zdrowia zarówno pojedynczych ludzi, jak i ludzkich społeczności.

• W sytuacjach zespołowego świadczenia usług zdrowotnych pielęgniarki uczestniczą w zapewnianiu warunków ułatwiających realizację naturalnych tendencji ludzkich organizmów.

Pielęgniarstwo

• jest narzędziem edukacyjnym,

• jest siłą dojrzewania promującą rozwój osobowości w kierunku życia konstruktywnego, twórczego, produktywnego, zarówno pojedynczych ludzi, jak i ludzkich społeczności".

celem pielęgniarstwa jest

rozwój człowieka.

Osiąganie tego celu jest możliwe dzięki zapewnianiu takiej pomocy człowiekowi, jaka jest mu potrzebna

• do uświadomienia sobie problematyczności różnych wzorców psychologicznych,

• do nabywania doświadczeń i podejmowania wysiłków, zmierzających do zastępowania tych wzorców, które w nim funkcjonują, wzorcami bardziej użytecznymi dla ciągłości jego własnego rozwoju.

Podstawowymi pojęciami w procesie terapeutycznym są:

• pielęgniarka,

• pacjent,

• relacja terapeutyczna,

• komunikowanie,

• cele i potrzeby człowieka,

• lęki,

• napięcia,

• frustracje.

H. Peplau opisuje

• pielęgniarki jako „pracujących naukowców",

• proces pielęgnowania jako podejście badawcze, w swojej konceptualizacji integrujące naukę i sztukę.

• nauka obejmuje prawdy uniwersalne (obiektywne, teoretyczne), odnoszące się do określonego fenomenu rzeczywistości.

• sztuka i wiedza estetyczna służą rozumieniu tego samego fenomenu wtedy, gdy jest on obserwowany jako zindywidualizowany i etyczny w kontekście ludzkiej wrażliwości („miękkiego serca").

Konkretny sąd kliniczny:

• powstający w procesie interpersonalnym,

• jako rozpoznanie problemu i określenie interwencji,

• jest integracją nauki (prawdy uniwersalne) i sztuki (aspekty artystyczne).

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - H. Peplau.

• terapeutyczny wpływ relacji pielęgniarki - pacjent na jego stan, sprzyjającym ogólnemu rozwojowi osobowości obu stron tej relacji,

- odejście od biomedycznego ujęcia pacjenta jako człowieka, a pielęgniarki jako osoby wykonującej jedynie zlecenia lekarskie.

pielęgniarka - H. Peplau.

• profesjonalistka, pełniąca funkcję terapeutyczną poprzez kontakt z pacjentem i świadczenie pomocy w zaspokajaniu potrzeb i radzeniu sobie z lękiem i frustracją,

pielęgniarka - H. Peplau.

• ma pomóc pacjentowi zrozumieć jego problemy,

a później

je konstruktywnie rozwiązać, co pozwoli podopiecznemu rozwijać w sobie zdolność konstruktywnego myślenia i działania w stosunku do siebie i i innych, poznać lepiej samego siebie i współdziałać z otoczeniem, co zapewni mu tym samym warunki do efektywnej pomocy samemu sobie w przyszłości.

pielęgniarka - H. Peplau.

Stosowanie tego modelu w praktyce wymaga od pielęgniarki:

• wiedzy,

• znajomości technik oddziaływania,

• prawidłowej komunikacji werbalnej i pozawerbalnej, jej symboliki,

• wysokiego poziomu rozwoju osobowości,

• ciągłego doskonalenia się, gdyż tak, jak wielu różnych jest pacjentów, tak wiele różnych ich problemów.

.

pielęgniarka - H. Peplau.

Pielęgniarka winna być też naukowcem, podejmującym wysiłki uogólniania zdobytych w czasie relacji z pacjentem doświadczeń.

Człowiek, Osoba

• to organizm, który „w swoisty sobie sposób redukuje napięcia wytwarzane przez potrzeby".

• jest rozwijającym się systemem, o charakterystycznych właściwościach biochemicznych, fizjologicznych i interpersonalnych, posiadającym swoje potrzeby.

• Rozwój człowieka zachodzi w procesie interakcji ze znaczącymi osobami, a także dzięki sile własnej umożliwiającej zmienianie się.

• Pomocą w tym procesie służy pielęgniarka

W procesie rozwoju własnego człowiek dysponuje trzema poziomami możliwości postrzegania siebie:

• w pełni uświadamianymi,

• częściowo uświadamianymi,

• całkowicie nieświadomymi- tworzą doświadczenia, które, jako wywołujące lęki, zostały zepchnięte do podświadomości.

• Własne postrzeganie siebie (koncepcja siebie) jest syntezą ocen dokonywanych przez innych ludzi, które zostały przez człowieka zinternalizowane.

• Aktywności człowieka w bardzo znacznej mierze zależy od tego, jak on sam postrzega siebie.

Wzorce zachowań człowieka dojrzałego są determinowane:

• jego wcześniejszymi doświadczeniami,

• czynnikami sytuacji aktualnej,

• oczekiwaniami i celami w przyszłości.

W chorobie, w związku z hospitalizacją, dochodzi często do zachowań człowieka i przejawiania ich mniej dojrzałych wzorców. Jest wywołane niezaspokojeniem potrzeb i konfliktami celów.

Wszystkie zachowania człowieka są wtedy ukierunkowane na

• transformację lęku, powstającego w związku z niezaspokojeniem potrzeb,

• na ułatwianie powstawania potrzeb coraz wyższego rzędu (potrzeby ludzkie są organizowane hierarchicznie).

• Lęk powstaje m.in. wówczas, gdy komunikowanie z ludźmi zagraża poczuciu bezpieczeństwa człowieka. Istotne znaczenie ma poziom jego nasilenia.

• 
  

• Lęk o słabym nasileniu wzmacnia możliwości percepcji człowieka.

• Jego nasilanie te możliwości coraz bardziej ogranicza, a gdy osiąga on poziom paniki, całko­wicie uniemożliwia poznawanie rzeczywistości.

Środowisko

• H. Peplau

środowisko człowieka = jego mikroświat, procesy psychiczne człowieka

i na tych sytuacjach w środowisku szpitalnym, które zyskały uznanie jako najbardziej znaczące dla promowania zdrowia w relacjach pielęgniar-ka-pacjent.

• W takim ujmowaniu środowiska brakuje

uwarunkowań kulturowych i socjologicznych, które mają istotne znaczenie dla zapewnienia opieki pielęgniarskiej.

Autorka zwraca uwagę na

• znaczenie zdrowego środowiska przed urodzeniem,

• interakcję rodzice-dziecko i w rodzinie,

• znaczenie bezpiecznego środowiska,

• znaczenie wpływów kultury w przyjmowaniu przez człowieka jego wierzeń i obyczajów

Podkreśla, że

• ludzkie cele mogą być realizowane jedynie dzięki włączaniu się człowieka do szerszych społeczności i do tego wszystkiego, co niesie ze sobą rozwój cywilizacji.

środowisko terapeutyczne

• jako fizyko- socjalne, ze specjalnym wyróżnieniem środowiska pielęgniarka-pacjent.

• Jako osobę odpowiedzialną za kształtowanie tego środowiska wskazała pielęgniarkę.

• środowisko pielęgniarka-pacjent może promować wzorce zachowań zdrowotnych

albo

• wpływać na przedłużanie zachowań chorobowych pacjentów.

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - H. Peplau.

Relacja pielęgniarka - pacjent przebiega wg Peplau w czterech fazach

• Orientacji

• Identyfikacji

• Eksploatacji

• Rozwiązania

Fazy te są ściśle ze sobą powiązane i przenikają się wzajemnie.

Faza I
Faza orientacji

• Człowiek w różnych sytuacjach zdrowotnych, a zwłaszcza wówczas, gdy zachoruje odczuwa potrzebę pomocy ze strony innych.

• Odczuwanie tej potrzeby wiąże się z przeżywaniem poczucia czegoś niejasnego, czegoś, czego nie rozumie i z czym nie potrafi sobie poradzić.

Faza I
Faza orientacji

• Szukając profesjonalnej pomocy, pacjent najczęściej trafia do lekarza. Pielęgniarki także zapewniają taką pomoc.

• Chodzi jednak o to, aby świadczyły ją w pełni świadomie, sprawnie i celowo, to znaczy tak, aby ten, komu pomagają, miał zapewnioną możliwość konstruktywnego i dynamicznego uczenia się.

Faza I
Faza orientacji

polega na zorientowaniu się:

• co dla pacjenta niejasne,

• co zaburza jego poczucie bezpieczeństwa,

• jakie są jego problemy i które z nich stanowią dla pacjenta priorytet.

Faza orientacji

• Rozwiązywanie rozpoznanego problemu jest podejmowane wspólnie z pacjentem, ewentualnie także z jego rodziną, czyli z tymi wszystkimi, których ten problem dotyczy.

Faza orientacji

• Pielęgniarka powinna zacząć od poszukiwania odpowiedzi na pytanie, co dla tego człowieka, jako pacjenta stanowi sprawę najważniejszą, a więc od czego ona powinna zacząć.

Faza orientacji

• Kolejne pytanie, to jakie i ile wyjaśnień wprowadzić na początku, a co odłożyć na później.

• Sprawą znaczącą jest także to, jak wyjaśnić, aby pacjent wyjaśnienie zrozumiał w taki sposób, jaki będzie najbardziej przydatny w rozwiązywaniu jego problemu.

Faza orientacji

Aby to osiągnąć, pielęgniarka musi bardzo uważnie słuchać, co pacjent mówi,

• o co pyta,

• jak odpowiada na pytania,

• zachęcać do zadawania pytań.

Faza orientacji

• Ważną sprawą jest zachęcanie do wyrażania uczuć, a także obserwacja zachowań pacjenta.

• Pielęgniarka powinna więc dostrzegać przejawy przeżywanego przez niego lęku, stresu, apatii.

Faza orientacji

• Wszystko to jest bowiem niezbędne do poznawania pacjenta i pogłębiania rozumienia jego problemu zarówno przez niego samego, jak i przez pielęgniarkę, umożliwia jego wspólne analizowanie i podejmowanie decyzji w sprawie dalszych kroków postępowania.

• 
  

Faza orientacji

• Pielęgniarka, asystując pacjentowi w czasie dalszych kontaktów, ma wiele okazji do orientowania go w różnych sprawach i ułatwiania mu poznawania oraz zrozumienia tego wszystkiego, co wiąże się z jego sytuacją, np. z pobytem w szpitalu.

Faza orientacji

• Do pielęgniarki należy

• ułatwienie pacjentowi adaptacji w nieznanym mu środowisku oraz

• pomoc w zorientowaniu się, kto i jaką pomoc może mu zapewnić w badaniach i w tych procedurach i technikach leczniczych,

• jakie w stosunku do niego mogą być podejmowane,

Faza orientacji

• faza orientacji oznacza więc ten aspekt kształtowania terapeutycznej relacji pielęniarka—pacjent, który stawia przed pielęgniarką zadania ciągłego orientowania pacjenta w tym wszystkim, co jest dla niego niejasne.

Faza orientacji

• Proces orientacji pacjenta powinien przebiegać w taki sposób, aby u niego akceptację i zaufanie do pielęgniarki, a także uznanie jej autorytetu - czyli osoby, na której pomoc może liczyć zarówno teraz, jak i w przyszłości.

Faza II
Identyfikacji

• kształtowania relacji terapeutycznej przez pielęgniarki,

• pacjent osiąga możliwość obchodzenia się bez jej pomocy i „pomaga sobie sam" w dalszym zaspokajaniu swoich potrzeb oraz w dokonywaniu wyboru tych, na których pomoc będzie liczył w przyszłości.

Faza II
Identyfikacji

• Osiąganie tego celu jest możliwe przez wypieranie uczuć bezradności i bezsilności, a zastępowanie ich uczuciami spontaniczności, twórczości i produktywności

Faza II
Identyfikacji

• Choroba jest z reguły przyjmowana przez człowieka jako zagrożenie dla poczucia bezpieczeństwa, siły, godności, wartości własnej.

Faza II
Identyfikacji

Te przykre uczucia są minimalizowane dzięki pomocy tego,

• kto wie o ich występowaniu,

• kto je rozumie,

• kto potrafi pomóc.

Faza II
Identyfikacji

• Taką pomoc świadczy pielęgniarka — profesjonalistka, akceptująca pacjentów takimi, jacy są właśnie wtedy, kiedy te przykre uczucia przeżywają i wyrażają to w różnorodny sposób.

• Akceptowanie zachowań pacjentów pomaga wzmacnianiu tych koniecznych sił osobowości, które są im potrzebne do podejmowania wysiłków na rzecz rozwiązywania przeżywanych problemów.

Faza II
Identyfikacji

• Rozwiązywanie problemów jest osiągane przez konstruktywne uczenie się.

• Takie uczenie się wymaga zaś przyjmowania ze zrozumieniem tego, co ma największe znaczenie w danej sytuacji, oraz samodzielnego reagowania.

Faza II
Identyfikacji

• W konstruktywnym uczeniu się pomaga pacjentowi pielęgniarka, która wspólnie z nim podejmuje różne zadania i ułatwia mu rozwiązywanie problemów

Faza II
Identyfikacji

• Innym rodzajem zapewniania pomocy pielęgniarki jest przejawianie optymizmu

• Właściwą pomocą służy więc taka pielęgniarka, która całym swoim zachowaniem przejawia optymizm.

Faza II
Identyfikacji

• Jej optymizm przekonuje pacjenta, że jego stan jest przejściowy, że szybko minie, budzi nadzieję, że „wszystko będzie dobrze" -samym wpływa tak na odzyskiwanie siły, jak i na kształtowanie poczucia niezależności.

Faza II
Identyfikacji

W fazie identyfikacji H. Peplau (1952) rozpoznała trzy rodzaje zachowań pacjentów:

• partycypowanie i współdziałanie;

• niezależność albo izolowanie się od pielęgniarki;

• bezradność i pełna zależność.

Faza II
Identyfikacji

Psychologiczne wyjaśnienie takich zachowań autorka wiąże ze stopniowaniem podobnym do występującego w dzieciństwie i z jego komplikowaniem się wywołanym późniejszymi wpływami kulturowymi, które mogą oddziaływać na ich uzewnętrznianie.

Świadoma tego pielęgniarka akceptuje zróżnicowane zachowania pacjenta

W przebiegu procesu identyfikacji

• mają znaczenie także wcześniejsze doświadczenia pacjentów z różnymi ludźmi. Pacjenci łatwiej identyfikują się z tymi pielęgniarkami, które postrzegają jako podobne (wygląd zewnętrzny, zachowanie kogoś, kto wcześniej spełniał jakąś ważną rolę w ich życiu. Budzą one bowiem uczucia przeżywane w stosunku do tych osób - zarówno pozytywne, jak i negatywne.

• Pielęgniarka w tych sytuacjach powinna podejmować działania, aby uświadamiać pacjentowi, że ona jest jednak kimś innym oraz że ich relacje mają swój specyficzny charakter i wymagają wzajemnego poznawania, porozumienia osób dojrzałych, a więc że przypisywanie jej roli kogoś innego może to bardzo utrudniać.

Obserwacja w procesie identyfikacji ma dwa główne cele:

• pogłębianie wyjaśniania tego, co pacjent sądzi o pielęgniarkach i czego oczekuje od nich i od pielęgniarstwa;

• pogłębianie wyjaśniania tego, co pielęgniarka sądzi o sprawności pacjenta w radzeniu sobie z własnymi problemami

• Świadomość siebie pielęgniarki, jako świadomość jej własnych uczuć, jest niezbędna do tego, aby możliwe było poznawanie, rozumienie i akceptowanie pacjenta.

• Bez szacunku pielęgniarki dla pacjenta i pacjenta dla pielęgniarki niemożliwe jest kształtowanie relacji terapeutycznej.

• Wzajemny szacunek umożliwia przyjmowanie róż­nicy zdań i wyrażanie różnych opinii.

Faza II

• pielęgniarstwo, aby mogło się rozwijać, wymaga ciągłego stawiania pytań w sprawach związanych z kształtowaniem relacji pielęgniarka-pacjent i z tym, co dzięki nim można rzeczywiście osiągnąć.

• Stawianie pytań wymaga z kolei poszukiwania konstruktywnego zapewniania pomocy, ułatwiającej rozwój własny pacjenta.,

• 
  

Faza II
Identyfikacji

• jest czasem lepszego poznawania pacjenta i głębszego wejścia w jego problemy,

• zwrotnej identyfikacji osoby pielęgniarki przez pacjenta, czyli wytworzenie jej obrazu w świadomości pacjenta,

• rozwój zaufania, szacunku.

Faza III
Eksploatacji

• pacjent osiąga zdolność do korzystania w pełni z pomocy, jaką oferuje mu opieka nad zdrowiem, a także możliwość kontrolowania różnych sytuacji.

Faza III
Eksploatacji

Pacjent może pogłębiać i rozszerzać swoją wiedzę

• przez właściwe zadawanie pytań,

• przez korzystanie z różnych broszur, informatorów, pamfletów.

Ma również możliwość stawiania rozmaitych żądań. Ich wysuwanie może stwarzać nowe sytuacje problemowe.

Faza III
Eksploatacji

• Zadania pielęgniarki z tym związane to przeprowadzanie rozmów wyjaśniających i wywiadów zmierzających do zrozumienia tego, o co pacjentowi chodzi, unikając jednak jego oceniania.

Faza III
Eksploatacji

• W całym swoim postępowaniu pielęgniarka powinna wykazywać starania o utrzymywanie relacji wzajemnej akceptacji, zainteresowania, zaufania, ciepła.

W fazie eksploatacji

pacjenci z reguły

• wykazują coraz większe zainteresowanie rozszerzaniem samoopieki,

• podejmują różne samodzielne inicjatywy i aktywności,

• wykazują zwiększanie się poczucia odpowiedzialności za własne zachowania.

W fazie eksploatacji

• zaczyna się także określanie nowych celów.

Na przykład

w czasie pobytu w szpitalu cele te wiążą się z powracaniem do poprzednich zadań, z powrotem do domu.

W fazie eksploatacji

Mogą jednak wystąpić także zmiany zachowań na gorsze, np. wtedy, gdy pogorszy się stan zdrowia, a w związku z tym nastąpi również zmiana uczuć oraz osłabienie poczucia niezależności, a powracanie do zależności.

W tych sytuacjach istotne znaczenie ma zapewnianie przez pielęgniarkę koniecznego wsparcia.

Faza III
Eksploatacji

jest fazą realizacji celów opieki.

• Pacjent jest już w pełni przygotowany i zdolny do pozyskiwania pomocy ze strony pielęgniarki.

• Jego samoświadomość własnych problemów ukierunkowuje go - zadaje pytania, może też stawiać żądania.

• Z reguły pacjenci w tej fazie przejawiają już chęć wzięcia odpowiedzialności za własne zachowanie i wypełnianie zadań związanych z samoopieką.

Faza IV
Rozwiązanie

jest fazą niezależności pacjenta - samodzielnego formułowania własnych celów, dostosowywania do nich działań.

Pacjent uniezależnia się od pielęgniarki psychicznie.

Czasem, niestety, bywa, że rozwiązanie się problemów fizycznych pacjenta i jego wyjście ze szpitala nie współgra z uzyskaniem pełnej niezależności „psychicznej”.

Faza IV
Rozwiązanie

• W fazie rozwiązania pacjent podejmuje formułowanie w sposób niezależny swoich nowych celów.

• Zasadniczo kończy się czas zależności i powiązań z pielęgniarką.

• Pacjent przygotowuje się psychicznie do powrotu do domu.

Faza IV
Rozwiązanie

• Pełne zakończenie sytuacji zależności może się jednak przedłużać.

• Nie kończy się więc np. wtedy, gdy zabieg chirurgiczny został wykonany, rana się zagoiła, szwy zostały usunięte lub gdy ustąpiła gorączka i inne symptomy choroby.

Teorie pielęgnowania popularne i stosowane w krajach Europy Zachodniej - H. Peplau.
role pielęgniarki:

• Rola obcego - związana z fazą orientacji i

identyfikacji;

• Rola źródła informacji;

• Rola nauczyciela - pomoc w procesie

konstruktywnego uczenia się;

• Rola przywódcy - ale przywódcy „demokratycznego”;

• Rola zastępcy - pielęgniarka zastępuje kogoś, kogo pacjent

znał wcześniej;

• Rola konsultanta - doradcy.

Rola obcego

• Obcym jest ten, kogo nie znamy, o kim nie wiemy, co mamy z nim wspólnego, a także gdy nie wiemy, czego możemy od niego oczekiwać.

• Pacjentowi spotykającemu obcą sobie pielęgniarkę nasuwają się więc pytania jaka ona jest, czego mogę od niej oczekiwać, jak będzie mnie traktować?

• Podobne pytania nasuwają się także pielęgniarce.

Podstawowymi zasadami, jakimi pielęgniarka w takiej sytuacji powinna się kierować, są:

• akceptowanie pacjenta takim, jaki jest i wyraźne tego okazywanie;
  

• traktowanie go jako silnego emocjonalnie, aż do czasu gdy ewentualnie okaże się, że tak nie jest

• 
  

• Przywitanie pacjenta nie powinno być stereotypowe, lecz dostosowane do sytuacji.

• Ze strony pacjenta natomiast pielęgniarka może spodziewać się, że on postrzega ją w sposób stereotypowy, to znaczy tak, jak w danej kulturze są postrzegane pielęgniarki. Najczęściej występującym stereotypem pielęgniarki jest „pomoc lekarza".

• Bardzo duże znaczenie ma zdolność dostosowania własnego zachowania do różnych sytuacji, w tym także do takich, w których ze strony osoby, z którą nawiązuje się kontakt, występuje wyraźny opór, kto przejawia niechęć, a nawet agresję.

• sprawą o pierwszorzędnym znaczeniu jest doprowadzanie do wywołania uczuć pozytywnych i dopiero wtedy podejmowanie dalszej rozmowy.

• Jej konstruktywne prowadzenie wymaga wzajemnego szacunku i zainteresowania jako niezbędnego warunku budzenia gotowości do uczestniczenia w rozmowie.

• Pielęgniarka powinna też, w sposób możliwie jasny, orientować pacjenta w tym, o co jej chodzi.

Rola pielęgniarki jako źródła informacji

• rolę źródła informacji w sprawach zdrowia pielęgniarki podejmują zarówno w stosunku do pojedynczych ludzi, jak i w stosunku do wię­kszych społeczności.

• Ich pomoc obejmuje przede wszystkim udzielanie specyficznych odpowiedzi na pytania związane z jakimś szerszym problemem.

• Przekazywane informacje dotyczą np. leczenia, interpretacji planu leczenia, wykonawstwa różnych technik i procedur.

• 
  

• W przekazywaniu informacji i wyjaśnień ważne jest zachowanie w pamięci tego, że nie zawsze najkorzystniejsze dla pacjenta jest otrzymywanie gotowych odpowiedzi lub uzyskiwanie pełnej porady.

• Takie postępowanie ogranicza możliwość konstruktywnego uczenia się.

• Zadaniem pielęgniarki jest rozróżnianie tych sytuacji, w których pacjent odniesie większą korzyść z uzyskania krótkiej i jasnej odpowiedzi - od tych, w których bardziej pomoże mu dłuższa rozmowa i pobudzanie do własnych przemyśleń.

Rola nauczyciela

• zapewnianie pomocy w konstruktywnym uczeniu się.

• pielęgniarka bierze pod uwagę wcześniejszą wiedzę i zainteresowania pacjenta,

• rozważa, jaką wiedzę medyczną mu przekazać, aby mógł przyswoić ją ze zrozumieniem

• Najważniejszą metodą w podejmowaniu tej roli jest metoda rozwiązywania problemów.

• Jej stosowanie zapewnia nie tylko możliwość rozwiązywania aktualnego problemu pacjenta, ale także przygotowuje go do radzenia sobie w innych sytuacjach problemowych.

Rola przywódcy

• przywództwo demokratyczne

aktywne partycypowanie wszystkich uczestniczących w danym przedsięwzięciu, zarówno w ustalaniu jego celów i planowaniu działań.

Wszyscy uczestniczący mają jednakowe prawa do zabierania głosu w dyskusji i do swobodnego wyrażania opinii własnych.

• W sytuacjach pielęgniarskich pacjent staje się więc aktywnym uczestnikiem rozpatrywania tego wszystkiego, co dotyczy jego leczenia i wszel­kich spraw z tym związanych, w tym także tych problemów, które mogą wystąpić w przyszłości.

• Demokratyczne przywództwo ma u swoich podstaw szacunek dla godności i wartości każdego człowieka.

• Pielęgniarka powinna mieć świadomość, że pacjent wyczuwa i orientuje się, jakie postawy w stosunku do niego mają ci, którzy świadczą mu swoją pomoc, oraz że tylko wtedy, kiedy ma zapewnioną możliwość aktywnego uczestniczenia w rozpatrywaniu jego sprawy, powstają właściwe warunki do konstruktywnego uczenia się

• Pielęgniarka powinna mieć świadomość, że pacjent wyczuwa i orientuje się, jakie postawy w stosunku do niego mają ci, którzy świadczą mu swoją pomoc, oraz że tylko wtedy, kiedy ma zapewnioną możliwość aktywnego uczestniczenia w rozpatrywaniu jego sprawy, powstają właściwe warunki do konstruktywnego uczenia się

Rola zastępcy

• łączy się z nieuświadomionym przenoszeniem na pielęgniarkę takich samych uczuć i oczekiwań, jakie wcześniej pacjenci łączyli z innymi osobami.

• Przenoszenie to utrudnia bądź wręcz uniemożliwia kształtowanie relacji terapeutycznej, gdyż pacjent nie przyjmuje pielęgniarki jako kogoś, choć podobnego, to jednak równocześnie różnego od tego, kogo mu ona przypomina.

• Ten psychologiczny proces może stanowić przyczynę, dla której pacjent odrzuca pie­lęgniarkę jako kogoś, kto może mu pomóc, bez wyraźnego uświadomienia sobie tego, dlaczego to robi.

• Podejmowanie różnych ról zastępczych jest warunkowane potrzebami psychologicznymi pacjenta.

• Pielęgniarka świadoma tego potrafi rozpoznawać te potrzeby i zapewniać taką pomoc, jakiej pacjent naprawdę potrzebuje.

Rola konsultanta

• Podejmowanie tej roli zmierza do zapewnienia mu takiego ułatwienia przeżywanych przez niego doświadczeń związanych ze zdrowiem, jakiego potrzebuje do właściwego przebiegu odnowy wewnętrznej, dokonywania samonaprawy i kształtowania jasnej świadomości

Jest to proces złożony.

• początek -mętne odczucie, niejasna impresja czegoś trudnego. Zadania pielęgniarki - ułatwianie możliwie jasnego określenia problemu i zaakceptowania go przez pacjenta, aby z kolei możliwe było jego dalsze zmierzenie się z problemem i osiąganie rozwiązania.

• pacjent powinien sam ten proces inicjować i sam krok po kroku przez niego przejść, odkrywając coraz to nowe trudności i uświadamiając sobie przeżywane uczucia.

• Podstawowe zasady podejmowania roli konsultanta wskazują więc na konieczność zapewniania pacjentowi pomocy, przydatnej w pogłębianiu rozumienia przeżywanych doświadczeń i uświadamiania wiążących się z nimi uczuć, w stosunku do siebie i w relacjach z innymi ludźmi.

• Pogłębianie rozumienia problemu pacjenta jest także bardzo potrzebne pielęgniarce, bez niego niemożliwe jest zapewnianie właściwej pomocy.

W podejmowaniu przez pielęgniarkę roli konsultanta istotne znaczenie ma jej wcześniejsze przygotowanie w zakresie

• wiedzy,

• opanowania,

• umiejętności słuchania i obserwacji,

• gromadzenia i interpretacji faktów,

• opanowania takich technik w przeprowadzaniu rozmów, dzięki którym jej doradztwo nie ma charakteru dyrektywnego ani moralizatorskiego, lecz umożliwia samemu pacjentowi stopniowe dokonywanie różnych odkryć o sobie samym.

Model adaptacyjny Callisty Roy

C. Roy

W modelu adaptacyjnym ujmuje cztery podstawowe elementy, które definiuje, oraz określa zależności i związki między nimi:

• osoba,

• środowisko,

• zdrowie,

• pielęgnowanie.

Callista Roy - Osoba / człowiek

• Istota biopsychospołeczna, która pozostaje w ciągłej interakcji ze zmieniającym się środowiskiem.

• Holistyczny system adaptacyjny, wyposażony w podsystem regulacyjny i poznawczy dla utrzymania adaptacji w czterech zakresach: funkcji fizjologicznych, koncepcji siebie, pełnionych ról oraz współzależności.

• Odbiorca opieki: osoba, rodzina, grupa, lub społeczność.

Callista Roy - Środowisko

• wszystkie warunki, okoliczności i oddziaływania zewnętrzne, które wpływają na rozwój i zachowanie człowieka i grupy.

Środowisko oddziałuje na człowieka poprzez bodźce zewnętrzne i wewnętrzne.

Pielęgniarki powinny nie tylko pomagać ludziom w przystosowaniu się do środowiska.

C. Roy - Zdrowie

Zdrowie = stan i proces stawania się osobą zintegrowaną czyli zaadaptowaną do środowiska.

Integracja = ciągłe podejmowanie działań w kierunku osiągania swoich indywidualnych celów, takich jak przeżycie, wzrost i rozwój, rozmnażanie czy mistrzostwo w jakiejś dziedzinie.

C. Roy - Pielęgnowanie

Podmiotem szczególnej troski dla pielęgniarki jest człowiek, u którego zwykle stosowane przez niego mechanizmy obronne są niewystarczające dla zachowania wewnętrznej integracji.

Celem pielęgnowania jest

pomaganie człowiekowi

( rodzinie, grupie ) w osiągnięciu lub utrzymaniu zdrowia, poprzez uzyskanie możliwie pełnej adaptacji do środowiska.

Warunek zrealizowania tego celu to podejmowanie przez pielęgniarkę takich działań, które są zorientowane na wspólne z pacjentem wypracowanie efektywnych zachowań, sprzyjających adaptacji i eliminowanie zachowań nieskutecznych, zarówno w zdrowiu, jak i w chorobie

Przypadek

Chłopak lat 19. chodzi do renomowanego liceum. Chce być prawnikiem. Jest dobrym uczniem, aktywny fizycznie - gra w piłkę nożną. Dziewiętnastolatek dorabia sobie - rozwozi ulotki reklamowe. Jest członkiem pełnej rodziny, ma młodszą siostrę. Mieszka w domku jednorodzinnym na obrzeżach miasta.

Przyszedł wcześniej do domu, jest zamroczony, senny. Ma podwyższoną temperaturę, pokłada się. Matka traci powoli z nim kontakt, wzywa lekarza. U chłopaka występuje charczący, kwasiczy oddech. Chłopak został zabrany do szpitala, wystąpiła u niego wysoka glikemia. Rozpoznano cukrzycę typu I. Matka zauważa również czyraka na szyi ale chłopak go zlekceważa.

Cukrzyca typu I

Podstawowe objawy, które wystąpiły u chłopaka:

• Chudnięcie

• Nadmierne pragnienie

• Wielomocz

• Hiperglikemia

• Senność

• Zamroczenie

Wymiar fizjologiczny

• Osłabienie mięśni - to jeden z typowych objawów niewyrównanej cukrzycy. Jest ono spowodowane w znacznym stopniu przez zmniejszenie ilości białek kurczliwych wskutek zahamowania transportu aminokwasów do wnętrza komórek mięśniowych i zmniejszenia syntezy białek. Jest to następstwo niedoboru insuliny.

• Do upośledzenia czynności mięśni szkieletowych może przyczyniać się także odwodnienie komórkowe oraz kwasica i zaburzenia elektrolitowe, występujące w cukrzycy niewyrównanej.

• Odwodnienie komórek i zwiększenie ciśnienia osmotycznego płynu wewnątrzkomórkowego powoduje zaburzenia metabolizmu i czynności komórek, zwłaszcza ośrodkowego układu nerwowego.

• Cukrzycowa kwasica ketonowa jest kompleksem ostrych zaburzeń przemiany glukozy, tłuszczów i białek, wody i elektrolitów, a także równowagi kwasowo - zasadowej, powstającym w wyniku dużego niedoboru insuliny.

Hiperglikemia

Rozwija się w następstwie zmniejszenie zużycia glukozy przez tkanki, przede wszystkim przez tkankę mięśniową i tłuszczową a także w następstwie nasilenia glukoneogenezy w wątrobie i zwiększonego oddawania tego cukru we krwi.

Nadmierne nagromadzenie glukozy we krwi wywołuje bardzo znaczną diurezę osmotyczną.

W ten sposób organizm traci duże ilości energii,wody i elektrolitów, przede wszystkim sodu, potasu, chloru ale także fosforanów wapnia i magnezu.

Zaburzeniu ulega także przemiana białek. Dochodzi do zmniejszenia transportu aminokwasów do wnętrza komórek i hamowania syntezy białek.

Równocześnie nasila się rozpad białek i uwalnianie do krwi dużych ilości aminokwasów cukrotwórczych, które następnie w procesie glukoneogenezy są przetwarzane na glukozę.

Wynikiem zaburzeń przemiany białek, kwasicy ketonowej jest także zwiększone wydalanie azotu pozabiałkowego w moczu, ujemny bilans azotowy i chudnięcie.

Często kwasicy ketonowej mogą towarzyszyć takie objawy jak: przyśpieszenie i pogłębienie oddechu, nudności, wymioty, które pogłębiają utratę wody i elektrolitów.

Obniżenie pH płynu wewnątrzkomórkowego oraz odwodnienie powodują wzrost oporności tkanek na insulinę.

Do kwasicy ketonowej przyczynia się także nadmiar hormonów antagonistycznych do insuliny : glukagon, aminy katecholowe, kortyzol i hormon wzrostu.

Różnego rodzaju stresy emocjonalne lub fizyczne powodując uwolnienie nadmierne ilości tych hormonów, mogą wywołać kwasicę ketonową.

Wg Roy

celem pielęgnowania

jest pomoc człowiekowi w osiągnięciu możliwie pełnej adaptacji do środowiska. Cel ten można jej zdaniem osiągnąć, realizując proces pielęgnowania, w którym wyróżnia się 6 etapów.

Pierwszy etap

Ocena zachowań 19 - letniego chłopca może być przeprowadzana za pomocą obserwacji, pomiaru, wywiadu oraz może zawierać dane zarówno subiektywne, jak i obiektywne.

Z obserwacji:

• Zmęczenie

• Osłabienie

• Apatia

• Charczący i kwasiczy oddech

• Czyrak

Drugi etap

Bodźce zewnętrzne i wewnętrzne:

• Chłopiec z dobrze usytuowanej rodziny

• Rodzina pełna, ma młodszą siostrę

• Aktywny fizycznie, gra w piłkę nożną

• Zaangażowany uczeń, chce zostać prawnikiem

• Pracuje przy roznoszeniu ulotek

Trzeci etap

Wstępna diagnoza:

• Cukrzyca typu I

• Niemożność wypełnienia roli sportowca z powodu osłabienia wynikającego z choroby

Czwarty etap

Wyznaczenie celów:

• Dążenie do wyrównania poziomu glikemii we krwi

• Samokontrola :

• Nauka obsługi glukometru

• Nauka wstrzyknięć insuliny

• Zapobieganie stanowi hipo i hiperglikemii.

3. Wsparcie psychiczne ze strony rodziny, przyjaciół, szkoły

4. Ocena wydolności fizycznej, umiarkowany wysiłek fizyczny

Piąty etap

Planowanie:

• Współpraca z chłopcem:

• Zorganizowanie spotkań z rówieśnikami chorych na cukrzycę

• Rozmowa z pedagogiem szkolnym

• Zaplanowanie pokazu dotyczącego obsługi glukometru i penu.

Szósty etap

Ocena końcowa - będzie polegała na porównaniu osiągniętych zachowań z założonym poziomem adaptacji.

pielęgniarstwo jako zawód

---