78. PODSTAWY KASACJI A PODSTAWY WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA

Kasacja może być wniesiona tylko w razie zaistnienia

1. bezwzględnej podstawy kasacyjnej (art. 439)

- w wydaniu orzeczenia brał udział sędzia podlegający wyłączeniu

- sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na rozprawie

- sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego, a sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego

- sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,

- zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie,

- oskarżony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,

- sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.

2. względnej podstawy kasacyjnej

czyli rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, strona winna w skardze kasacyjnej taki wpływ uprawdopodobnić.

Kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Kasacja jest więc niedopuszczalna jeśli strona obok właściwej podstawy kasacji podniesie zarzut dotyczący kary.

Zwężenia podstaw kasacji:

1. Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

niedopuszczalna jest zatem kasacja na korzyść w razie skazania tylko na grzywnę lub karę ograniczenia wolności lub karę ograniczenia wolności. Zwężenie to ma na celu radykalne zmniejszenie liczby kasacji wnoszonych, czyli odciążenie sądu najwyższego

2. Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania oraz z powodu niepoczytalności sprawcy.

znikoma szkodliwość społeczna czynu

Oba zwężenia podstaw kasacji nie działają gdy w kasacji został podniesiony zarzut popełnienia uchybienia będącego bezwzględną przyczyną odwoławczą.

PODSTAWY WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA

W przeciwieństwie do kasacji wznowienie postępowania jest środkiem zmierzającym do usunięcia uchybień w dużym stopniu niezależnych od sądu. Wniosek o wznowienie postępowania, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata. Wniosek o wznowienie można skutecznie cofnąć

 Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli:

1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia, PROPTER CRIMINA

Jest to jedyna możliwość wznowienia postępowania sądowego na niekorzyść oskarżonego, fakt przestępstwa musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba, że orzeczenie takie nie może zapaść np. ustawa stanowi, że sprawca podlega karze, oskarżony zmarł. Wniosek o wznowienie postępowania propter crimen powinien wskazywać wyrok skazujący lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego np. postanowienie o zawieszeniu postępowania.

2) PROPTER NOVITER PRODUCTA po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi (ale mogły być znane stronie, która bezskutecznie próbowała zaznajomić sąd z nimi, są to tzw. noviter producta, wskazujące na to, że:

a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,

b) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.

3) PROPTER DECRETA: tylko na korzyść oskarżonego, a mianowicie:

- jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia.

- gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

W kwestii wznowienia postępowania orzekają:

- sąd okręgowy (skład 3 sędziów) w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu rejonowego

- sąd apelacyjny (skład 3 sędziów) w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu okręgowego

- SN (skład 3 sędziów) w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu apelacyjnego lub SN

W kwestiach wznowienia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej. Strony mają prawo wziąć udział w ewentualnych czynnościach sprawdzających fakty na które powołał się wnioskodawca. Sąd zawsze orzeka na posiedzeniu. Rozprawy w kwestii zwolnienia nie przeprowadza się. Orzeczenie o wznowieniu postępowania ma postać postanowienia. Od tego nie przysługuje środek odwoławczy. Sąd może wyrokiem uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują że orzeczenie jest niesłuszne. Od takiego wyroku lub wyroku umarzającego przysługuje środek odwoławczy, chyba że wydał go SN. Odmowa o wznowieniu przybiera postać postanowienia oddalającego wniosek lub pozostawiającego go bez rozpoznania. Zażalenie przysługuje tylko wtedy gdy wydał je sąd okręgowy.

25. ZAKRES OGRANICZENIA UPRAWNIEŃ PROCESOWYCH OSKARŻYCIELA POSIŁKOWEGO.

W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego, aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego w pierwszej instancji złożyć oświadczenie na piśmie lub ustnie do protokołu, że chce działać w procesie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Wtedy postanowieniem Sądu zostanie on dopuszczony do udziału w postępowaniu w tym właśnie charakterze. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego.

Sąd może odmówić dopuszczenia pokrzywdzonego do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego gdy:

- wniosek zostanie złożony po terminie, (po rozpoczęciu przewodu sądowego)

- wniosek pochodzi od osoby nieuprawnionej (a więc od nie od samego pokrzywdzonego, ewentualnie od osoby innej niż wymienione w art. 115 & 11 KK, w przypadku gdy oskarżony zmarł, co wynika z art. 56 & 2 KPK)

- oskarżyciel posiłkowy sam nie może inicjować postępowania sądowego, jego wystąpienie jest uwarunkowane wniesieniem i popieraniem oskarżenia przez oskarżyciela publicznego

- na postanowienie o odmowie dopuszczenia pokrzywdzonego jako oskarżyciela posiłkowego

zażalenie nie przysługuje art. 57 & 1 KPK

- w razie odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia nie może on ponownie przyłączyć się do postępowania art. 57 & 1 KPK

- oskarżyciel posiłkowy może wnieść apelację (art. 444) ograniczony jest w tym jednak istnieniem tzw. GRAVAMEN - interesu prawnego art. 425

38. OGRANICZENIE PODSĄDNOŚCI SPRAWY SĄDOM KARNYM

IMMUNITETY - przywileje przyznawane określonej osobie, kategorii osób z powodu pewnych czynów, polegające na wyłączeniu dopuszczalności postępowania karnego.

1. IMMUNITET MATERIALNY - immunitet nieodpowiedzialności. Wyłącza w ogóle odpowiedzialność karną niekiedy utrzymuje tylko odpowiedzialność dyscyplinarną. Należą do nich: immunitet parlamentarny, prokuratorski, adwokacki i radcy prawnego.

immunitet parlamentarny - poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność wchodząca w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność odpowiadają wyłącznie przed Sejmem lub Senatem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich mogą być pociągnięci do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu lub Senatu. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej.

immunitet prokuratorski - Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego.Za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

immunitet radcy prawnego - Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą. Nadużycie tych wolności, stanowiących ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony lub jej pełnomocnika, świadka, biegłego albo tłumacza podlega wyłącznie odpowiedzialności dyscyplinarnej.

immunitet adwokacki - Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.

2. IMMUNITET FORMALNY - zakaz wszczynania i prowadzenia postępowania karnego, który jednak czasem może uchylić określony organ.

immunitet parlamentarny - od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej bez zgody sejmu i senatu. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru na posła lub senatora ulega na żądanie sejmu lub senatu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim wypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym. Poseł i senator nie mogą nie mogą być zatrzymani lub aresztowani bez zgody sejmu, za wyjątkiem ujęcia ich na gorącym uczynku przestępstwa. Jeżeli ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu lub Senatu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

immunitet prokuratorski - prokurator nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki.

immunitet prezydenta RP - Prezydent RP za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu. Postanowienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego , podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ogólnej liczby członków na wniosek 140 członków.

immunitet sędziowski - sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej ani administracyjnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa.

immunitet sędziów Trybunału Konstytucyjnego - nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, nie może być zatrzymany ani aresztowany bez uprzedniej zgody TK za wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku.

immunitet członków Trybunału Stanu - nie mogą być bez uprzedniej zgody TS pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności. Nie mogą zostać zatrzymani ani aresztowani za wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa jeżeli ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się przewodniczącego TS który może nakazać natychmiastowe zwolnienie.

immunitet prezesa NIKu - nie może bez uprzedniej zgody Sejmu być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Nie może być zatrzymany ani aresztowany za wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa jeżeli ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

immunitet rzecznika praw obywatelskich - nie może bez uprzedniej zgody Sejmu być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Nie może być zatrzymany ani aresztowany za wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa jeżeli ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

immunitet generalnego inspektora ochrony danych osobowych - nie może bez uprzedniej zgody Sejmu być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Nie może być zatrzymany ani aresztowany za wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa jeżeli ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

immunitet dyplomatyczny - Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych:

1) uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych,

2) osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw,

3) osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw,

4) członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1-3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej,

5) inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

immunitet konsularny - Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych w zakresie czynności pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie:

1) kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych,

2) osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

§ 2. Kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni. O ich zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu zawiadamia się niezwłocznie Ministra Spraw Zagranicznych.

§ 3. Poza wypadkiem określonym w § 2 osoby te mogą być pozbawione wolności tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego.

85. ZAKRES STOSOWANIA PRZEPISÓW K.P.C. W PROCESIE KARNYM

ODESŁANIA

Art. 70. W kwestiach dotyczących powództwa cywilnego, a nie unormowanych przez przepisy niniejszego kodeksu, stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym.

Art. 89. W kwestiach dotyczących pełnomocnika, a nie unormowanych przez przepisy niniejszego kodeksu, stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym.

KLAUZULA WYKONALNOŚCI

Art. 107. § 1. Sąd, który orzekał co do roszczeń majątkowych, nadaje na żądanie osoby uprawnionej klauzulę wykonalności orzeczeniu podlegającemu wykonaniu w drodze egzekucji.§ 2. Za orzeczenie co do roszczeń majątkowych uważa się również orzeczenie nakładające obowiązek naprawienia szkody, jeżeli nadaje się ono do egzekucji w myśl przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do obowiązku wynikającego z ugody zawartej przed sądem.

SPOSÓB ZABEZPIECZENIA

Art. 292. § 1. Zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w Kodeksie postępowania cywilnego.§ 2. Zabezpieczenie grożącego przepadku przedmiotów następuje przez zajęcie ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych oraz przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Zakaz ten podlega ujawnieniu w księdze wieczystej, a w jej braku, w zbiorze złożonych dokumentów. W miarę potrzeby może być ustanowiony zarząd nieruchomości lub przedsiębiorstwa oskarżonego.

PRZEPISY KPC

Art. 558. W sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się tylko w kwestiach nie uregulowanych w niniejszym kodeksie.

ZASĄDZENIE ODSZKODOWANIA Z URZĘDU

Art. 645. W razie zasądzenia odszkodowania pieniężnego z urzędu, sąd zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa stosowne koszty sądowe według przepisów obowiązujących w postępowaniu cywilnym w wypadku zasądzenia powództwa cywilnego; przepis art. 623 stosuje się odpowiednio.

DROGA POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

Art. 67. § 1. Jeżeli sąd odmówił przyjęcia powództwa cywilnego lub pozostawił je bez rozpoznania, powód cywilny może dochodzić swego roszczenia w postępowaniu cywilnym.§ 2. Jeżeli w terminie zawitym 30 dni od daty odmowy przyjęcia lub pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania powód cywilny wniesie o przekazanie pozwu sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień wniesienia pozwu w postępowaniu karnym.

ZABEZPIECZENIE ROSZCZENIA

Art. 69. § 4. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego pokrzywdzony w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych. Jeżeli pokrzywdzony w terminie tym żądania nie zgłosi, zabezpieczenie upada, a wniesiony poprzednio pozew nie wywołuje skutków prawnych.

PRZEKAZANIE POWÓDZTWA

Art. 68. W razie zawieszenia postępowania sąd na żądanie powoda cywilnego przekazuje wytoczone powództwo sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych.

UPADEK ZABEZPIECZENIA

Art. 294. § 1. Zabezpieczenie upada, gdy nie zostaną prawomocnie orzeczone grzywna, przepadek przedmiotów, nawiązka lub nie zostanie nałożony obowiązek naprawienia szkody ani nie zostaną zasądzone roszczenia o naprawienie szkody, a powództwo o te roszczenia nie zostanie wytoczone przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.§ 2. W razie wytoczenia powództwa w terminie wskazanym w § 1 zabezpieczenie pozostaje w mocy, jeżeli w postępowaniu cywilnym sąd nie orzeknie inaczej.

UMORZENIE
Art. 340. § 3. Osoba roszcząca sobie prawo do korzyści lub przedmiotów, których przepadek orzeczono tytułem środka zabezpieczającego, może dochodzić swych roszczeń tylko w postępowaniu cywilnym.

POWÓDZTWO CYWILNE

§ 4. Jeżeli zasądzone odszkodowanie nie pokrywa całej szkody lub nie stanowi pełnego zadośćuczynienia za krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.

DROGA POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

Art. 421. Osobie nie będącej oskarżonym, która zgłasza roszczenie do mienia objętego przepadkiem przedmiotów, przysługuje prawo dochodzenia swych roszczeń tylko w drodze postępowania cywilnego.

ROSZCZENIA MAJĄTKOWE

Art. 543. § 1. Wznowienie postępowania, ograniczone wyłącznie do orzeczenia o roszczeniach majątkowych wynikających z przestępstwa, może nastąpić tylko przez sąd właściwy do orzekania w sprawach cywilnych.§ 2. Do wznowienia oraz dalszego postępowania po wznowieniu sąd właściwy do orzekania w sprawach cywilnych stosuje odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

ROSZCZENIE ZWROTNE

Art. 557. § 1. W razie naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za krzywdę, Skarb Państwa ma roszczenie zwrotne do osób, które swoim bezprawnym działaniem spowodowały niesłuszne skazanie, zastosowanie środka zabezpieczającego, niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.§ 2. Powództwo dotyczące roszczeń, o których mowa w § 1, może wytoczyć w postępowaniu cywilnym prokurator lub organ, który jest powołany do reprezentowania Skarbu Państwa. Jeżeli prokurator nie dopatrzy się podstaw do wytoczenia powództwa, wydaje w tej kwestii postanowienie i zawiadamia o tym uprawniony organ.

ODDALENIE POWÓDZTWA

Art. 644§ 2. W razie zawieszenia postępowania lub pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania, koszty procesu poniesione przez powoda cywilnego w postępowaniu karnym zalicza się do kosztów procesu cywilnego o to samo roszczenie.

62. KONWALIDACJA I KONWERSJA W PROCESIE KARNYM

Konwalidacja - uzdrowienie czynności prawnej dotkniętej wadliwością. Jest to przewidziana przez normy prawne możliwość uznania z mocą wsteczną konkretnej czynności prawnej za ważną, pod warunkiem spełnienia określonych przez ustawę przesłanek. W procesie karnym konwalidacja polega na usuwaniu wad czynności i całego postępowania przed wydaniem orzeczenia kończącego proces. Naprawa tych uchybień odbywa się bez wnoszenia środków odwoławczych. Konwalidacja nie jest możliwa w przypadku nieusuwalności wadliwości czynności procesowej np. gdy upłynął termin, w którym możliwe było uzdrowienie czynności.

Konwalidacja wadliwości czynności prawnej może nastąpić:

- z mocy samego prawa (bez wykazywania inicjatywy przez uczestników procesu)

- wskutek zdarzeń faktycznych wywierających skutki w sferze prawa karnego procesowego np. osiągnięcie pełnoletności przez nieletniego pokrzywdzonego działającego w procesie bez przedstawiciela ustawowego

- z inicjatywy strony procesowej, która uzupełnia dotychczasowy brak np. przez uzupełnienie braków pisma procesowego

- przez powtórzenie wadliwej czynności prawnej w sposób prawidłowy ale:

- czynność wadliwa może być powtórzona przez ten sam organ, który jej dokonał - na tym samym etapie postępowania, bądź przez inny organ w następnym stadium

- ponowne przeprowadzenie określonej czynności jest fizycznie niemożliwe

- powtórzona czynność nie traci swojego znaczenia dla procesu

- powtórzenie czynności procesowej jako metoda jej konwalidacji w rzeczywistości oznacza wykonanie drugiej, nowej czynności tego samego rodzaju i wówczas nie czynność wadliwa, lecz czynność nowa staje się podstawą konwalidacji.

Konwersja polega na uzdrowieniu czynności prawnej dotkniętej nieważnością poprzez jej zmianę. Wadliwa czynność procesowa wywołuje skutki procesowe innej czynności np. wniosek o ściganie złożony w przypadku przestępstwa ściganego z urzędu będzie wywierał skutki zawiadomienia o przestępstwie. Inaczej niż w przypadku konwalidacji uzdrowienie nie polega na utrzymaniu w mocy wadliwej czynności lecz na zamianie wadliwej czynności na inną czynność prawną zastępczą.

60. SPRZECIW I QUASI SPRZECIWY

W celu uruchomienia postępowania zmierzającego do korekty wydawanych decyzji procesowych z inicjatywy uprawnionych podmiotów służy system środków zaskarżenia tzn. system wniosków, które pozwalają uprawnionym podmiotom na żądanie przeprowadzenia postępowania kontrolnego, należą do nich sprzeciwy:

sprzeciw od nakazu karnego - należy wnieść go do sądu który wydał nakaz w terminie zawitym 7 dni od doręczenia nakazu. Sprzeciw musi wskazywać na wolę zaskarżenia i oznaczyć zaskarżony nakaz. Nakaz może być zaskarżony w całości lub w części. Jeżeli w sprzeciwie podniesiono jedynie zarzuty przeciwko rozstrzygnięciu o powództwie cywilnym, wówczas nakaz karny traci moc w tej części, a sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania. Sprzeciw może być cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. W razie nie wniesienia sprzeciwu, odmowy jego przyjęcia lub cofnięcia nakaz karny ulega wykonaniu jako prawomocny wyrok skazujący.

sprzeciw od wyroku zaocznego - przysługuje jako środek zaskarżenia oskarżonemu. Wnosi się go w terminie zawitym 7 dni od daty doręczenia odpisu wyroku zaocznego. Powinien zawierać oprócz wymagań koniecznych dla pisma procesowego także usprawiedliwienie nieobecności na rozprawie. Wnosi się go do sądu I instancji, który wydał wyrok. Podlega on kontroli pod względem spełnienia wymogów formalnych. Sąd uwzględni sprzeciw i ponownie rozpozna sprawę jeżeli uzna nieobecność oskarżonego za usprawiedliwioną i nie uwzględni sprzeciwu jeśli uzna nieobecność oskarżonego za nieusprawiedliwioną. Na postanowienie tej treści służy zażalenie. Uwzględnienie sprzeciwu powoduje ponowne rozpoznanie sprawy. Wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony lub jego obrońca stawi się na rozprawę.

sprzeciw osoby ukaranej karą pieniężną od decyzji - forma wniosku o uchylenie. Karę pieniężną należy uchylić, jeżeli ukarany dostatecznie usprawiedliwi swe niestawiennictwo lub samowolne oddalenie się. Usprawiedliwienie może nastąpić w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia wymierzającego karę pieniężną.

quasi sprzeciwy:

wniosek o przywrócenie terminu - Jeżeli niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana; to samo stosuje się do osób nie będących stronami. W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności. Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie.

odwołania od zarządzeń przewodniczącego wydawanych podczas rozprawy

57. DOPUSZCZALNOŚĆ UZUPEŁNIENIA WYROKU

Wyrokowanie zamyka postępowanie jurysdykcyjne główne, lecz nie kończy tego stadium procesowego. Sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku stronom nie wyklucza innych czynności końcowych. Czynności końcowe rozprawy obejmują niektóre czynności procesowe i techniczne które wiążą się też z przygotowaniem postępowania odwoławczego. Jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych wymienionych albo dowodów rzeczowych, sąd orzeka o tym postanowieniem na posiedzeniu. Nie można jednak orzec przepadku przedmiotów. Jest to postanowienie uzupełniające wyrok. Strony mają prawo wziąć udział w tym posiedzeniu. Oskarżonego aresztowanego sprowadza się na posiedzenie tylko wtedy, gdy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne. Na postanowienia, o których mowa przysługuje zażalenie. Konstrukcja ta ma charakter wyjątkowy. Nie jest dopuszczalna interpretacja rozszerzająca tego przepisu (420). Uzupełnienia wyroku mogą dotyczyć tylko kwestii porządkowo-precyzujących określonych w tym przepisie. Wykluczone jest poprawianie w tym trybie błędów procesowych w zakresie np. zmiany kwalifikacji prawnej, korektury orzeczenia kary, złożenia brakującego podpisu sędziego (ławnika). Procedura uzupełnienia wyroku jest ściśle określona w ustawie. Znamienne jest odbycie odrębnego posiedzenia a także dopuszczenie stron do udziału w tym posiedzeniu. Uprawnienie stron do zaskarżenia odnośnego postanowienia o uzupełnieniu wyroku jest gwarancją zachowania legalności i zasadności wydania postanowienia.

54. WYMIEŃ PRZYPADKI OBLIGATORYJNEGO DORĘCZENIA STRONOM WYROKU Z UZASADNIENIEM.

Art. 100.Orzeczenie lub zarządzenie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie.§ 2. Orzeczenie lub zarządzenie wydane poza rozprawą należy doręczyć prokuratorowi, a także stronie i osobie nie będącej stroną, którym przysługuje środek zaskarżenia, jeżeli nie brali oni udziału w posiedzeniu lub nie byli obecni przy ogłoszeniu; w innych wypadkach o treści orzeczenia lub zarządzenia należy powiadomić strony.

§ 3. Wyrok zapadły na posiedzeniu oraz postanowienie z uzasadnieniem w wypadku wskazanym w art. 98&2 ( W sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn można odroczyć sporządzenie uzasadnienia postanowienia na czas do 7 dni.) doręcza się stronom.§ 4. Jeżeli ustawa nie zwalnia od równoczesnego sporządzenia uzasadnienia, orzeczenie doręcza się lub ogłasza wraz z uzasadnieniem; w wypadku określonym w art. 98 § 2 po ogłoszeniu postanowienia podaje się ustnie najważniejsze powody rozstrzygnięcia.§ 5. Jeżeli sprawę rozpoznano z wyłączeniem jawności ze względu na ważny interes państwa, zamiast uzasadnienia doręcza się zawiadomienie, że uzasadnienie zostało sporządzone.§ 6. Po ogłoszeniu lub przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników postępowania o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu.

Art. 457. § 1. Uzasadnienie wyroku sporządza się w każdym wypadku w terminie 14 dni.§ 2. W uzasadnieniu należy podać, czym kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sąd uznał za zasadne albo niezasadne.

Art. 672. Sąd wojskowy pierwszej instancji sporządza uzasadnienie wyroku z urzędu.

61. PRZEKROCZENIE GRANIC ODWOŁANIA PRZEZ SĄD ODWOŁAWCZY

Sąd (organ) odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje. Granice środka odwoławczego wyznaczają 4 elementy: zakres zaskarżenia, zarzuty i wnioski odwoławcze oraz kierunek środka. Art. 433 & 1 dopuszcza wyjątkowo orzekanie poza granicami środka, a także niezależnie od podniesionych zarzutów. Istnieje jeden przypadek wyjścia poza podmiotowe (osobowe) granice zaskarżenia (niezależnie od podniesionych zarzutów), normowany przez art. 435 kpk. Zakłada on że sąd odwoławczy uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli oni środka odwoławczego, jeżeli uchylił je lub zmienił na korzyść oskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz tamtych. Np. ze względu na ten sam błąd w ustaleniach faktycznych lub to samo naruszenie przepisów postępowania.

Orzekanie poza przedmiotowymi granicami zaskarżenia i jednocześnie niezależnie od podniesionych zarzutów jest możliwe w 3 sytuacjach:

1. przy bezwzględnych przyczynach odwoławczych

Art. 439. § 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia, sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:

1) w wydaniu orzeczenia brał udział sędzia podlegający wyłączeniu

2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,

3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,

4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,

5) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie,

6) oskarżony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,

7) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.

§ 2. Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w § 1 pkt 5-7 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

§ 3. W posiedzeniu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy.

2. w razie rażącej niesprawiedliwości orzeczenia, gdy jego utrzymanie byłoby rażąco niesprawiedliwe a zaskarżono je tylko w części art. 440

3. w razie potrzeby poprawienia jedynie błędnej kwalifikacji prawnej czynu (art. 455), pod dodatkowym warunkiem, że sąd odwoławczy nie dokonuje zmian w ustaleniach faktycznych (poprawienie błędnej kwalifikacji na surowszą jest możliwe w przypadku środka odwoławczego na niekorzyść)

Kierunek środka odwoławczego to stosunek tego środka do interesów procesowych oskarżonego. Na korzyść może wnosić oskarżony, jego obrońca, przedstawiciel ustawowy i opiekun oraz oskarżyciel publiczny. Natomiast na niekorzyść może wnieść oskarżyciel publiczny, prywatny, posiłkowy i powód cywilny. Kierunek środka odwoławczego ogranicza możliwości orzekania sądu odwoławczego na niekorzyść oskarżonego, może on bowiem orzec w tym kierunku gdy wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść (art. 434&1) Jest to tzw. zakaz reformationis in peius, czyli zakaz pogarszania sytuacji prawnej oskarżonego (zakaz zmiany na gorsze)

Środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść oskarżonego może jednak spowodować orzeczenie także na jego korzyść (art. 434&2). Kierunek środka rzutuje również na zakaz reformationis in peius wiążący sąd ponownie rozpoznający sprawę po uchyleniu zaskarżonego orzeczenia ( nie dotyczy to stosowania w postępowaniu po uchyleniu orzeczenia środków zabezpieczających tj. umieszczenia w zakładzie zamkniętym)

Także reguły ne peius ograniczają orzekanie sądu odwoławczego przy istnieniu środka na niekorzyść. Sąd odwoławczy rozpoznaje środek na niekorzyść oskarżonego.:

- nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie

- nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności

- może orzec surowszą karę pozbawienia wolności jedynie, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku.

47. WARIANTY PROCEDURY ZWIĄZANE ZE ZGŁASZANIEM ZAWIADOMIENIA O PRZESTĘPSTWIE

Organy powołane do ścigania przestępstw uzyskują informacje o popełnieniu przestępstwa bądź w wyniku własnych czynności, własnych informacji lub wiadomości uzyskanych z mediów, na podstawie anonimów lub dzięki zawiadomieniu o przestępstwie. Prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie został określony w kpk. Stanowi on, że każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma obowiązek powiadomić Policję lub prokuratora. Również obowiązek taki mają instytucje państwowe i samorządowe. W stosunku do zawiadomienia o przestępstwie składanego pisemnie należy posiłkowo stosować wymagania jakim powinno odpowiadać pismo procesowe, czyli: oznaczenie organu do którego jest skierowane, sprawy której dotyczy, dane wnoszącego pismo, treść z uzasadnieniem, datę oraz podpis wnoszącego zawiadomienie. Jeżeli zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa jest ustne wówczas obowiązuje sporządzenie protokołu z przyjęcia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, który powinien zawierać oznaczenie czynności, jej czas i miejsce oraz osoby w niej uczestniczące, przebieg czynności oraz oświadczenie i wnioski jej uczestników, wydanie w toku czynności postanowienie i zarządzenia, inne okoliczności dotyczące przebiegu czynności. Protokół może sporządzić osoba przybrana w charakterze protokolanta przez prowadzącego czynność. Przebieg czynności może być utrwalony przez urządzenia rejestrujące obraz i dźwięk, o czym należy powiadomić osoby biorące udział w czynności. Osoby te podpisują protokół po jego odczytaniu. Zawiadomienie może również wpłynąć w formie anonimu. Nie zwalnia to organu od sprawdzenia danych w nim zawartych - zostawia się je bez biegu. Dane zawarte w zawiadomieniu mogą mieć istotne znaczenie dla dalszego postępowania, zwłaszcza gdy w jego treści zawarte są informacje o dowodach. Jeżeli dane zawarte w zawiadomieniu stanowią dostateczną podstawę do wszczęcia postępowania (uzasadnione są dowodami) wówczas organ powołany do wszczęcia postępowania wydaje postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia.

48. WARUNKI WZRUSZANIA PRAWOMOCNYCH POSTANOWIEŃ O UMORZENIU POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO.

O warunkach wzruszania prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego mówią art. 327 i 328.

Art. 327. § 1. Umorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawie, w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.

§ 2. Prawomocnie umorzone postępowanie przygotowawcze wznawia się przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu. Przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się wówczas do łącznego czasu trwania tego środka. Organem uprawnionym jest prokurator

Art. 328. § 1. Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.

§ 2. Po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.

Istnieje również możliwość podjęcia postępowania warunkowo umorzonego gdy:

- w okresie próby sprawca popełnił umyślne przestępstwo, za które został skazany - wtedy podjęcie warunkowo umorzonego postępowania jest obligatoryjne

- w okresie próby sprawca rażąco narusza porządek prawny, a zwłaszcza gdy popełnia inne przestępstwo które obliguje do podjęcia postępowania, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku, orzeczonego środka karnego - wówczas podjęcie postępowania jest fakultatywne

- gdy po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, ale przed jego uprawomocnieniem się sprawca rażąca narusza porządek prawny, a zwłaszcza gdy w tym czasie popełnia przestępstwo. Organem uprawnionym jest sąd I instancji właściwy do rozpoznania sprawy.

68. POZOSTAWIENIE POWÓDZTWA CYWILNEGO BEZ ROZPOZNANIA

Sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania jeżeli:

1. po przyjęciu tego powództwa ujawniły się okoliczności skutkujące odmową przyjęcia tj. powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną

2. po śmierci powoda osoby uprawnione nie wstąpiły w jego prawa do zakończenia postępowania w danej instancji ani też prokurator nie wytoczył na ich rzecz powództwa

3. powód nie stawił się do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, a nie wnosił o rozpoznanie sprawy pod jego nieobecność

4. sąd wydaje wyrok inny niż skazanie lub warunkowe umorzenie postępowania tj. w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia (bezwarunkowego) postępowania, kiedy to sąd bądź nie stwierdza winy oskarżonego (uniewinnienie), bądź nie wypowiada się w ogóle w tej kwestii (umorzenie), co nie przesądza o braku odpowiedzialności cywilnej, ale też uniemożliwia o jej rozstrzyganiu z uwagi na charakter orzeczenia w kwestii procesu.

5. sąd skazuje wprawdzie oskarżonego lub warunkowo umarza postępowanie, ale materiał dowodowy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa, a jego uzupełnienie spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania.

6. wydaje się nakaz karny , ale materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, w takim wypadku uzupełnienie materiału dowodowego nie wchodzi w rachubę.

7. wobec rozstrzygnięcia o roszczeniu cywilnym w nakazie rozstrzygnięcia a sąd na posiedzeniu pozostawia powództwo bez rozpoznania.

W razie powództwa bez rozpoznania z uwagi na ujawnienie się okoliczności uzasadniających odmowę jego przyjęcia, zażalenie nie służy. Zawsze, w razie pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania powód może dochodzić swych roszczeń w procesie cywilnym jeżeli w terminie zawitym 30 dni od prawomocnego pozostawienia powództwa bez rozpoznania wniesie o przekazanie pozwu do sądu właściwego dla spraw cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczeń uznaje się datę wniesienia pozwu w postępowaniu karnym.

69. CZYNNOŚCI SĄDU PO ROZPOCZĘCIU ROZPRAWY I DECYZJE W ZWIĄZKU Z NIE STAWIENIEM SIĘ STRON.

Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy, dokonywane na zarządzenie przewodniczącego i polegające na ogłoszeniu w sali rozpraw i w poczekalni o przystąpieniu do rozpoczęcia danej sprawy. Rozpoczęcie to też faza postępowania pomiędzy wywołaniem sprawy i rozpoczęciem przewodu sądowego.

Po wywołaniu sprawy przewodniczący sprawdza, czy wszyscy wezwani stawili się i czy nie ma innych przeszkód do rozpoznania sprawy.

W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa , przewodniczący zarządza jego natychmiastowe doprowadzenie lub przerywa w tym celu rozprawę albo odracza ją. m

Jeżeli oskarżony wprawił się ze swej winy w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub posiedzeniu w którym jego udział jest obowiązkowy sąd może prowadzić postępowanie pomimo jego nieobecności, nawet jeżeli nie złożył jeszcze wyjaśnień. Sąd zapoznaje się ze świadectwem lekarza, który stwierdził stan takiej niezdolności lub przesłuchuje go w charakterze biegłego. Jeżeli oskarżony zawiadomiony o terminie rozprawy oświadcza że nie weźmie udziału w rozprawie albo uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału chyba, że uzna obecność oskarżonego za niezbędną.

Rozprawa nie może odbyć się pod nieobecność oskarżyciela publicznego, jeżeli jego obecność jest obowiązkowa. W innych przypadkach nieobecność oskarżyciela publicznego nie tamuje

W razie niestawiennictwa powoda cywilnego do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego , sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, chyba że powód złożył wniosek o rozpoznanie pomimo jego nieobecności, zawsze wystarczające jest stawiennictwo jego pełnomocnika.

Jeżeli udział obrońcy w rozprawie jest obowiązkowy jego nieobecność tamuje rozpoznanie sprawy. Wyznaczenie obrońcy z urzędu musi łączyć się z zapewnieniem mu odpowiedniego czasu na zapoznanie się ze sprawą i przygotowaniem obrony. W razie niestawiennictwa świadka lub biegłego sąd może prowadzić dalej postępowanie, jeżeli po wysłuchaniu stron uzna że przesłuchanie świadka lub biegłego jest niezbędne. Możliwe jest również odczytywanie na rozprawie protokołów przesłuchania świadka zamiast jego bezpośredniego przesłuchania, które jest utrudnione ale wymagana jest zgoda wszystkich stron. Jeżeli obecność świadka lub biegłego jest konieczna, wydaje się stosowne zarządzenie w celu sprowadzenia go na rozprawę lub przerywa lub odracza.

W każdym wypadku niestawiennictwa należy sprawdzić czy wezwanie zostało w prawidłowy sposób doręczone.

Po sprawdzeniu obecności przewodniczący zarządza opuszczenie sali rozpraw przez świadków. Biegli pozostają na sali jeśli przewodniczący nie zarządza inaczej. Pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w rozprawie i pozostać na sali rozpraw. Uznając za celowe sąd może zobowiązać pokrzywdzonego do obecności na rozprawie lub jej części.

Do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego pokrzywdzony może złożyć oświadczenie że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub może wytoczyć powództwo cywilne.

Ponadto przed rozpoczęciem przewodu sprawdza się czy nie ma innych przeszkód do rozpoznawania sprawy np. niewłaściwość sądu.

Wnioski stron mogą dotyczyć też innych kwestii: wyłączenia sędziego, dopuszczenie dowodów.

70. ODPOWIEDŹ NA APELACJĘ

1. O przyjęciu apelacji zawiadamia się prokuratora oraz obrońców i pełnomocników, a także strony po czym akta przekazuje się niezwłocznie sądowi odwoławczemu (448) Zawiadomienie kierowane jest do wszystkich stron. W wypadku wniesienia apelacji przez prokuratora obrońcę lub pełnomocnika do zawiadomienia o przyjęciu apelacji dołącza się odpis apelacji strony przeciwnej niż apelujący. Jeżeli jednak prokurator wy6stępuje z apelacją na korzyść oskarżonego stroną przeciwną staje się także oskarżyciel posiłkowy wspierający oskarżyciela publicznego i winien on otrzymać odpis apelacji prokuratora. strona może wnieść odpowiedź na środek odwoławczy art. 428&1, zawiadomienie ułatwia jej złożenie takiej odpowiedzi

Art. 428 Środek odwoławczy wnosi się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Strona może złożyć pisemną odpowiedź na środek odwoławczy.

2. Od orzeczeń wydanych przez sąd odwoławczy na skutek odwołania nie przysługuje środek odwoławczy.

3. Prezes sądu I instancji odmawia przyjęcia apelacji jeżeli środek ten wniesiono po terminie lub przez osobę nieuprawnioną lub jest niedopuszczony z mocy ustawy lub gdy przyjęcie tego środka nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu.

4. Oskarżony może cofnąć apelację na korzyść, chyba że wnosi go oskarżyciel publiczny lub w przypadku obrony obligatoryjnej apelacji wniesionej na korzyść oskarżonego nie można cofnąć bez jego zgody.

5. Sąd może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy gdy wniesiono na jego niekorzyść apelację. Apelacja wniesiona na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie także na korzyść oskarżonego.

6. Sąd uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych choćby nie wnieśli apelacji, jeżeli je uchylił lub zmienił na rzecz współoskarżonego, którego apelacja dotyczyła, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na ich rzecz.

7. Sąd może ograniczyć rozpoznanie apelacji tylko do pewnych uchybień jeżeli rozpoznanie w tym zakresie wystarczy do wydania orzeczenia.

8. Po rozpoznaniu apelacji sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu orzeczenia w całości lub części. Dotyczy to tez uzasadnienia orzeczenia. Sąd może także uchylić orzeczenie i przekazać sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

9. Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby niesprawiedliwe podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżania.

10. Sąd może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia SN - dotyczy wykładni ustawy

11. Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego który został uniewinniony w I instancji lub gdy umorzono lub warunkowo umorzono co do niego postępowanie.

12. Sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych wyroku, nie może zaostrzyć do 25 lat i do dożywocia.

13. O utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku w I instancji sąd odwoławczy orzeka wyrokiem. Uzasadnienie wyroku sporządza w ciągu 14 dni a termin wniesienia apelacji to 14 dni od daty doręczenia.

71. ŚRODEK ODWOŁAWCZY OD ORZECZENIA CO DO KOSZTÓW

W orzeczeniu kończącym postępowanie sąd określa kto, w jakiej części i zakresie ponosi koszty procesu. Jeżeli w orzeczeniu nie zamieszczono rozstrzygnięcia o kosztach jak również gdy zachodzi konieczność dodatkowego ustalenia ich wysokości lub rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wykonawczego orzeczenie w tym przedmiocie wydaje odpowiednio sąd I instancji lub sąd odwoławczy. Na orzeczenie w przedmiocie kosztów służy zażalenie, jeżeli nie wniesiono apelacji. W razie wniesienia apelacji i zażalenia - zażalenie rozpoznaje sąd odwoławczy łącznie z apelacją.

Niezależnie od tego, kto wniósł środek odwoławczy jeżeli dojdzie do zmiany wyroku skazującego lub orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania na niekorzyść oskarżonego, koszty procesu za postępowanie odwoławcze ustala się na zasadach ogólnych

Jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, do kosztów procesu za postępowanie odwoławcze od orzeczeń kończących postępowanie w sprawie, mają odpowiednie zastosowanie przepisy o kosztach za postępowanie przed sądem I instancji.

W sprawach z oskarżenia publicznego, w razie nie uwzględnienia środka odwoławczego wniesionego wyłącznie przez oskarżonego lub oskarżyciela posiłkowego koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi ten, kto wniósł środek odwoławczy, a jeżeli środek ten pochodzi od oskarżyciela publicznego koszty ponosi Skarb Państwa. W razie nie uwzględnienia środków odwoławczych wniesionych przez co najmniej dwa uprawnione podmioty stosuje się zasadę słuszności wg której, koszty procesu przypadające od kilku oskarżonych i oskarżycieli sąd zasądza od każdego z nich wg zasad słuszności, mając na względzie koszty związane ze sprawą każdego z nich. Przepisy punktu 2 i 4 stosuje się też w razie pozostawienia środka odwoławczego bez rozpoznania wobec jego cofnięcia.

W kwestii kosztów procesu wynikłych z powództwa cywilnego stosuje się przepisy postępowania cywilnego. Powód cywilny jest tymczasowo zwolniony od obowiązku uiszczania wpisu od powództwa cywilnego w apelacji. Oskarżony uiszcza wpis gdy jego apelacja dotyczy powództwa cywilnego.

Koszty procesu wynikłe z oddalonego powództwa cywilnego i cofnięcia apelacji ponosi powód cywilny.

73. PROCESOWE ZNACZENIE PRZYZNANIA SIĘ DO WINY.

1. Prokurator może, za zgodą oskarżonego dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o skazanie oskarżonego za zarzucany mu czyn zagrożony karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, bez przeprowadzania rozprawy i wymierzenie mu kary lub warunkowe zawieszenie jej wykonania

- jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte

Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, a wyjaśnienia oskarżonego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzić

2. Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować wniosek do sądu o takie umorzenie. Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości

3.W razie uwzględnienia wniosku o skazanie postępowania dowodowego nie prowadzi się. Sąd uwzględniając wniosek skazuje oskarżonego wyrokiem.

4. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej oskarżony któremu zarzucono występek zagrożony karą nie przekraczającą 8 lat pozbawienia wolności może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia…Sąd może na jego wniosek wyznaczyć mu obrońcę z urzędu/

Sąd może przychylić się do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego tylko wtedy, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, prokurator i pokrzywdzony wyrażą na to zgodę, a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nie przeprowadzenia rozprawy w całości. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany. Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody z aktu oskarżenia lub dokumenty strony. Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy sąd rozpoznaje go na rozprawie.

5. Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

74. SKUTKI PROCESOWE ŚMIERCI UCZESTNIKA PROCESU

1. Jedną z przesłanek procesowych z powodu których nie wszczyna się postępowania a wszczęte umarza jest śmierć oskarżonego.

2. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały mogą wykonywać osoby najbliższe, a w wypadku ich braku lub nie ujawnienia prokurator

3. W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego

- jeżeli w terminie zawitym 3 m-cy od dn. śmierci oskarżyciela prywatnego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego sąd umarza postępowanie.

4. Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania, osoby najbliższe mogą wstąpić w jego miejsce w każdym stadium postępowania

- w razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, który samodzielnie popierał oskarżenie patrz pkt. 3

5. W razie śmierci pokrzywdzonego osoby najbliższe mogą do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć powództwo cywilne o przysługujące im roszczenia majątkowe wynikające z popełnienia przestępstwa.

- w razie śmierci pokrzywdzonego powoda cywilnego osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego i dochodzić roszczeń. Nie wstąpienie tych osób nie tamuje biegu postępowania, sąd wydając orzeczenie kończące postępowanie pozostawia wówczas powództwo cywilne bez rozpoznania.

6. Jeżeli świadek zmarł, wolno odczytywać protokoły złożonych poprzednio przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym lub przed … gówno

7. Jeżeli postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść oskarżonego i toczy się ono po jego śmierci, prezes sądu wyznacza do obrony praw oskarżonego obrońcę z urzędu, chyba że wnioskodawca ustanowił już obrońcę.

8. W razie śmierci oskarżonego prawo do odszkodowania przysługuje temu, kto wskutek wykonania kary lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania utracił:

- należne mu od uprawnionego z mocy ustawy utrzymanie

- stale dostarczane mu przez zmarłego utrzymanie, jeżeli względy słuszności przemawiają za przyznaniem odszkodowania

Żądający odszkodowania może ustanowić pełnomocnika, żądanie odszkodowania należy zgłosić w terminie 1 roku od śmierci oskarżonego lub roku od uprawomocnienia się orzeczenia lub daty zwolnienia.

10. Policja sesyjna na tle kar porządkowych .

Policja sesyjna to środek służący zachowaniu porządku w czasie rozprawy .

Ogół uprawnień do sterowania takich środków nazywa się sesyjna . Część tych uprawnień ma przewodniczący rozprawy a cześć skład orzekający. Przewodniczący : -wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne dla utrzymania na sali sądowej spokoju i porządku, -może upomnieć oskarżonego i każdą inna osobę nie będąca uczestnikiem sprawy jeżeli narusza powagę i spokój lub porządek czynności sądowych, -może wydalić te osobę z sali rozpraw jeśli upomnienie nie było skuteczne. Przewodniczący podejmuje decyzje w formie zarządzeń od których służy odwołanie do całego składu sądzącego .

Skład orzekający [sąd] dysponuje środkami mającymi charakter kar porządkowych, -w razie wszelkiego naruszenia powagi spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie sąd może ukarać winnego karą porządkową grzywny do wysokości dwukrotnego najniższego wynagrodzenia lub kara pozbawienia wolności do 7 dni, a osobie pozbawionej wolności może wymierzyć karę przewidziana w przepisach o wykonaniu kary pozbawienia wolności, - może wydalić z sali publiczność z powodu jej niewłaściwego zachowania, - może ukarać kara porządkową grzywny do wysokości dwukrotnego najniższego wynagrodzenia na ubliżenie w piśmie powadze sądu lub użycie wyrazów obraźliwych. Postanowienie o wykonaniu kary porządkowej jest natychmiast wykonalne nie podlega zaskarżeniu nie uchla odpowiedzialności karnej lub dyscyplinarnej. Do protokółu wpisane jest ukaranie kara pieniężna. Przepisy o policji sesyjnej nie maja zastosowania do sędziów ławników należących do składu orzekającego ani do prokuratora jako oskarżyciela publicznego, z kary pozbawienia wolności - do adwokatów i radców prawnych biorących udział w sprawie.

13. Właściwość funkcjonalna sądu apelacyjnego .

Do właściwości funkcjonalnej sądu apelacyjnego należy rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń i zarządzeń wydanych w I instancji w Sądzie Wojewódzkim, oraz innych spraw przekazanych przez ustawę. [art. 26 kpc], -rozstrzyganie sporów miedzy sądami wojewódzkimi w I instancji [art. 38], - przekazywanie sprawy sądowi wojewódzkiemu innemu niż miejscowo właściwy z uwagi na ekonomie procesu [art. 36], - orzekanie o wznowieniu postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu wojewódzkiego [art. 554par.1]. dotyczy to także wznowienia postępowania zaskoczonego prawomocnym wzrokiem byłego sądu okręgowego i istniejącego przed 1950r., -skierowanie nieważności orzeczeń sądów rejonowych i wojewódzkich z powodów określonych w kpk art. 102 §2 Nieważność ipso jure stwierdza na posiedzeniu z urzędu z inicjatywy organu postępowanie albo na wniosek strony sąd apelacyjny w składzie 3 sędziów . O nieważności jednak Sądu apelacyjnego oraz SN orzeka nieważność wydanego przez siebie orzeczenia w składzie 7 sędziów., -wypowiadanie się przedmiocie ułaskawienia w sprawach w których orzekał jako sąd odwolaw3czy [ art. 564]

Art. 38 - Spór o właściwość miedzy sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór.

Art. 36 Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu jeżeli większość osób które należy wezwać na rozprawę zamieszkuje blisko tego sądu z daleka od sądu właściwego.

11. Właściwość sądu i ŁĄcznoŚĆ spraw karnych.

Właściwość ta jest odstępstwem od właściwości miejscowej lub także rzeczowej sądów wywołanymi względami ekonomiki procesowej i potrzeba wszechstronnego zbadania pozostających ze sobą w związku spraw niezbędnego dla trafnego orzekania. Uzasadnia to połączenie kilku spraw karnych w jedno wspólne postępowanie karne przed jednym sądem.

Łączność spraw może przybrać postać- łączności podmiotowej gdy elementem łączącym sprawy jest podmiot oskarżony odpowiadający na kilka czynów zgodnie a art. 33 kpk i jeżeli te sama osobę oskarżono o kilka przestępstw a sprawy te należy do właściwości sądów tego samego rzędu - właściwym jest sąd w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze gdy zaś sprawy te należącą do właściwości sądu równego rzędu sprawę rozpoznaje sąd wyższy. - łączności przedmiotowej - gdy elementem łączącym sprawy są czyny jakich dopuściły się rożne osoby których czyny pozostają w związku np.. sprawca kradzieży i paser sprawca główny i poszczególni pomocnicy.

łączności mieszanej - elementy podmiotowy i przedmiotowy krzyżują się, chodzi tu zatem o postępowanie w którym jeden oskarżony odpowiada na kilka czynów a drugi lub pozostali za czyn lub czyny pozostające w związku z jednym choćby czynem pierwszego oskarżonego. Te kwestie normuje artykuł 34 kpk który przyjmuje ze sąd właściwy dla sprawców jest również właściwy dla pomocników p9odzegaczu lub innych osób których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy jeżeli postępowanie przeciwko nim toczy się równocześnie

12. WŁaŚciwoŚĆ sĄdu z delegacji

Stanowi ona odstępstwo od właściwości miejscowej sądu i powstaje w wyniku decyzji odpowiedniego sądu wyższego rzędu Kodeks przewiduje 3 wypadki delegacji;

1) Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu jeśli większość osób które należy wezwać na rozprawę zamieszkują blisko tego sądu a z dala od sądu właściwego. Stosowanie tej normy powinno być wyjątkowe i ostrożne zasada jest bowiem aby sprawę rozpoznać sąd miejscowo właściwy. Podyktowane jest to względami praktycznymi i oszczędnościowymi oraz realizacji zasady szybkości postępowania. Przy stosowaniu omawianej podstawy delegacji właściwości istotne jest to w jakiej odległości od tych sądów zamieszkują osoby które należy wezwać na rozprawę sprawy w trybie art. 36 kpk nie stoi na przeszkodzie fakt ze sprawa zawisła w instancji odwoławczej gdyż norma ta ma zastosowanie tak w I inst jak i w postępowaniu odwoławczym ,nie można natomiast stosować jej w postępowaniach w których przewiduje się rozprawy. Na postanowienie o przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu zażalenie nie przysługuje.

2) Druga podstawą do apelacji właściwości miejscowej przewiduje art. 37 kpk. Zakłada on ze Sąd Najwyższy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości. Przekazanie może nastąpić jedynie gdy wzmaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości a wiec gdy cały Sąd jest w istocie nieodpowiedni do rozpoznania danej sprawy, orzekanie w danym sądzie mogłoby wywrzeć ujemny wpływ na swobodę wyrokowania , lub gdy cały sąd dotknięty jest przestępstwem jako pokrzywdzony . Postawienie w stan oskarżenia sędziego danego sądu może uzasadniać przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu.

3) unormowana w art. 43 kpk w myśl którego jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu.

Kodeks nie zna instytucji wyłączenia całego sądu, przyjmuje jedynie iż możliwe jest w drodze skutecznych wniosków o wyłączenie konkretnych sędziów lub przez wyłączenie ich ex lege doprowadzeniu do sytuacji ze w danym sądzie w ogóle nie ona utworzyć składu orzekającego wymaganego przez ustawę.

14. Ukształtowanie składów sędziowskich w drodze wyznaczenia i w drodze losowania .

Sędziego lub sędziów powołanych do orzekania w sprawie wyznacza się w kolejności wg wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sądu [wydziału]. Odstępstwo od tej kolejności może nastąpić jedynie poprzez pominiecie danego sędziego z powodu choroby lub innej ważnej przeszkody np.; także zaplanowany urlop, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy.

W razie zarzutu zbrodni zagrożonej kara 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozb. woln. Wyznaczenie składu orzekającego następuje na wniosek prokuratora lub obrońcy w drodze losowania.

Stosowne wnioski mogą być złożone przez prokuratora nie później niż w ciągu 7 dni od wniesienia do sądu aktu oskarżenia a przez obrońcę w terminie 7 dni od daty doręczenia mu odpisu tego aktu, losowanie wówczas przeprowadza się w ich obecności.

15. Uprawnienia pokrzywdzonego w poszczególnych stadiach procesu

Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna a także instytucja państwowa samorządowa lub społeczna choćby nie miała osobowości prawnej której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Bezpośredność naruszenia zagrożenia jest jednym z elementów odróżniających pokrzywdzonego od występującego na gruncie prawa cywilnego poszkodowanego.

Od bezpośredności naruszenia zagrożenia prawnego ustawa przewiduje tylko jeden wyjątek. Dotyczy on zakładów ubezpieczeń które uważa się za pokrzywdzonego w zakresie w jakim pokryty już wyrządzona szkodę pokrzywdzonemu przez przestępstwo albo są zobowiązane z tytułu umowy ubezpieczenia do jej pokrycia.

Ustalenie czy i kto jest pokrzywdzonym odbywa się wiec musi na podstawie normy prawa materialnego.

Pokrzywdzony z faktu samego pokrzywdzenia go przestępstwem jest uznany za stronę postępowania przygotowawczego . W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek od jego woli zależy już wszczęcie dochodzenia lub śledztwa. Pokrzywdzony może przy tym oddziaływać tu na ten etap procesu gdyż może on cofnąć wniosek unicestwić postępowanie, tym że skuteczność tego oświadczenia jest uzależniona w postępowaniu przygotowawczym od zgody prokuratora. Pokrzywdzony może w toku śledztwa i dochodzenia żądać zabezpieczenia roszczeń majątkowych jeżeli w toku postępowania przygotowawczego złożył powództwo cywilne. Pokrzywdzony na zgoda prowadzącego postępowanie może w toku postępowania przyg. przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt. Pokrzywdzony ma prawo otrzymywać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu utrwalonej w ten sposób czynności procesowej. Pokrzywdzony może żądać sporządzenia odpisu protokółu czynności w której uczestniczyć lub miał prawo uczestniczyć jak również dokumentu sporządzonego bez jego udziału lub pochodzącego od niego. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności w toku postępowania przyg., Pokrzywdzony może zwrócić się do sądu z zadaniem przesłuchania świadka. Pokrzywdzonego należy na jego żądanie dopuszczać do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia. Prokurator może jednak odmówić temu żądaniu ze względu na ważny interes śledztwa lub dochodzenia. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o spisaniu protokołu z każdej czynności dowodowej Pokrzywdzony może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji Ma on również prawo zaskarżać postanowienia odmawiające wszczęcia lub umarzające postępowanie a pokrzywdzony który złożyć zawiadomienie o przestępstwie może tez wnieść zażalenie na opieszałość organów ścigania jeżeli w ciągu 6 tygodni nie powiadomiono go o wszczęciu lub odmowie wszczęcia dochodzenia lub śledztwa od wystąpienia z zawiadomieniem. Pokrzywdzony z racji samego pokrzywdzenia nie jest jeszcze generalnie strona sądowego postępowania karnego i aby się nią stać musi z zasady kroki prawne w celu wejścia w role oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego. Niemniej jako strona postęp przyg. zachowuje pewne uprawnienia strony także w trakcie wstępnej kontroli oskarżenia choćby nie wcielić się jeszcze w role tego podmiotu procesu Może tez z racji samego pokrzywdzenia uczestniczyć w rozprawie .

Pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w rozprawie i pozostać na sali choćby miał składać zeznania jako świadek w tym wypadku sąd przesłuchuje go w pierwszej kolejności.

Nie później niż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego w I inst. pokrzywdzony może złożyć oświadczenie że będzie działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub może wytoczyć powództwo cywilne.

Pokrzywdzony wcielający się w rolę strony procesu karnego ma prawo do zadawania pytań przesłuchiwanym, składać wnioski dowodowe wypowiadać się w każdej rozstrzyganej kwestii , prawo do głosu końcowego

Pokrzywdzonego należy powiadomić o przesłaniu akt do sądu. Pokrzywdzony będący strona w postępowaniu przygotowawczym, w postępowaniu przed sądem może występować jako strona o charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego lub powoda cywilnego. Swe uprawnienie może wykonywać od momentu rozpoczęcia przewodu sądowego gdyż od tej chwili może zgłosić swój udział w rozprawie jako oskarżyciel posiłkowy. W postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego pokrzywdzony występuje w roli oskarżyciela prywatnego. Jeśli do postępowania przyłączył się prokurator wtedy pokrzywdzony który uprzednio wniósł oskarżenie prywatne korzysta w praw oskarżyciela posiłkowego ubocznego. Jeśli postępowanie wszcząć prokurator pokrzywdzony może wziąć udział w postępowaniu jako oskarżyciel uboczny, posiłkowy. W omawianej sytuacji gdy prokurator odstąpić od oskarżenia pokrzywdzony może w terminie 14 dni od powiadomienia o tym fakcie złożyć akt oskarżenia, złożyć oświadczenie że podtrzymuje oskarżenie prywatne. Z uprawnień pokrzywdzonego w zakresie uzyskania statusu oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego czy powoda cywilnego nie może korzystać osoba występująca w tej samej sprawie występuje w charakterze oskarżonego

16. Rola pełnomocnika w procesie karnym

Pełnomocnik to przedstawiciel procesowy z pomocy którego w postępowaniu karnym korzystać może strona inna nić oskarżony oraz osoba nie będąca strona.

Strona nie będąca oskarżonym korzystać może zawsze z pomocy pełnomocnika Nie dotyczy to jednak prokuratora jako oskarżyciela publicznego który działa zawsze osobiście. Natomiast osoba nie będąca strona może ustanowić wprawdzie pełnomocnika ale jedynie gdy wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. Z pomocy pełnomocnika korzystać może pokrzywdzony już w postępowaniu przyg. jako strona postępowania a także we wstępnej fazie postęp. sądowego gdy zachowuje pewne uprawnienia oraz gdy występuje jako oskarżyciel posiłkowy prywatny lub powód cywilny Poprzez pełnomocnika może on już zgłosić swój udział w postępowaniu a wiec złożyć pisemne zawiadomienie o przestępstwie, oświadczenie o działaniu jako oskarżyciel posiłkowy uboczny, wnieść prywatny akt oskarżenia lub pozew adhezyjny. Jeżeli chce wystąpić z własnym oskarżeniem w sprawie o czyn ścigany z urzędu jako oskarżyciel posiłkowy subsydiarny musi wtedy skorzystać z pomocy pełnomocnika gdyż akt ten może sporządzić jedynie adwokat lub wyjątkowo radca prawny. Pełnomocnika może ustanowić np.; zatrzymany, osoba u której dokonano przeszukania choć nie jest podejrzanym lub co do której odebrano rzecz stanowiąca dowód w sprawie mimo ze nie jest podejrzanym ani pokrzywdzonym i która rości pretensje do tej rzeczy W tych wypadkach kwestia czy obrona interesu danej osoby wymaga udziału pełnomocnika podlega ocenie w ramach art. 87 §3.

Uprawniony podmiot może korzystać z pomocy nie więcej niż z 3 pełnomocników. Pełnomocnikiem w procesie karnym może być w zasadzie tak jak i obrońcą adwokat. Instytucje państwową samorządową lub społeczną może jednak reprezentować także radca prawny albo inny pracownik tej instytucji lub organu nadrzędnego. Pełnomocnictwo może być udzielone na piśmie lub przez oświadczenie do protokółu organu prowadzącego. Do ustanowienia pełnomocnika upoważniony jest przede wszystkim sam zainteresowany. W przypadku pokrzywdzonego małoletniego lub ubezwłasnowolnionego częściowo lub całkowicie pełnomocnika może ustanowić przedstawiciel ustawowy. Również na gruncie pełnomocnictwa może być wyznaczone p. z urzędu. Pełnomocnictwo może wystąpić jako tzw. procesowe ogólne lub do prowadzenia poszczególnych spraw albo jako pełnomocnictwo do określonych czynności procesowych np. sporządzenia skargi kasacyjnej. Ustanowienie pełnomocnika dla postępowania karnego oznacza ze jest on uprawniony do działania w całym postępowaniu nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia. Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę wywołuje skutek wobec organu procesowego z momentem zawiadomienia ,a w odniesieniu do innych uczestników postep., z chwila doręczenia im tego zawiadomienia przez organ.

W odróżnieniu od obrony pełnomocnik nie jest samodzielny w prowadzeniu reprezentacji interesów mocodawcy. Decyduje o tym treść upoważnienia, życzenie klienta. Jeżeli nie zawiera ono ograniczeń pełnomocnik może dokonać nawet czynności niekorzystnej dla reprezentowanego. Za szkody może odpowiadać cywilnie.

18. Doręczenia zastępcze oraz funkcja doręczenia

Doręczenia to czynność niezmiennie istotne dla postępowania karnego, przekazuje bowiem uczestnikom postępowania stosowne informacje a także umożliwia im i organom procesowym podejmowanie stosownych kroków prawnych. Zasady doręczeń w postęp karnym normuje rozd15,art. 128-142.

Kodeks przewiduje trzy rodzaje doręczeń; - bezpośrednie, pośrednie, zastępcze

Doręczenie zastępcze następuje w wypadku niemożności doręczenia bezpośredniego i polega na pozostawieniu pisma wysyłanego poczta w najbliższym urzędzie pocztowym a wysłanego inna droga w najbliższej jednostce policji, albo we właściwym urzędzie administracji samorządowej szczebla podstawowego Doręczeniem takim jest też pozostawienie pisma administracji domu dozorcy domu sołtysowi jeżeli podjęli się oddać pismo adresatowi. O pozostawieniu pisma na powyższe sposobu doręczający umieszcza widoczne zaświadczenie w drzwiach mieszkania adresata ze wskazaniem gdzie i kiedy pismo pozostawiono oraz ze należy je odebrać w ciągu 7 dni. W takim wypadku za data doręczenia przyjmuje się dzień odbioru pisma w ciągu 7 dni od pozostawienia go albo gdy adresat pisma nie podjąć ostatni dzień upływu tego terminu. Kodeks zakłada też na strony pewne obowiązki związane z doręczeniem im pism. I tak strona przebywająca za granica ma obowiązek wskazania adresata dla doręczeń w kraju a w razie nie uczynienia tego pismo wysłane pod ostatnim znanym adresem w kraju albo jeżeli adresu tego nie ma dołączone do akt sprawy uważa się na doręczone. Strona ma tez obowiązek podania zmienionego w kraju adresu pod rygorem że pismo wysłane pod dotychczasowy adres uznane będzie za doręczone przy czym do oskarżonego regułę te w postępowaniu sądowym stosuje się dopiero po doręczeniu mu aktu oskarżenia. O wymogach art. 139 kpk informuje się już podejrzanego na piśmie przed pierwszym przesłuchaniem.

17. Procedura sprostowania protokołów

Protokół posiedzenia i rozprawy może być sprostowany na wniosek strony lub innej osoby mającej w tym interes prawny jeżeli wykaże ona nieścisłości i opuszczenia w protokole. Wniosek taki pozostawia się jednak bez rozpoznania jeżeli został złożony już po wysłaniu akt sprawy do wyższej instancji. Kwestia nieścisłości może być wówczas podnoszona w toku postępowania odwoławczego. W pozostałych wypadkach wniosek bada wstępnie przewodniczący składu który może po wysłuchaniu protokolanta przychylić się doń, zarządzić sprostowanie protokółu. Jeżeli natomiast nie przychyla się on do wniosku w przedmiocie sprostowania orzeka postanowieniem sąd w składzie który rozpoznawać sprawę. Gdyby zaś tego samego składu nie mocna było utworzyć poszczególni jego członkowie i protokolant składają do akt sprawy oświadczenia co do zasadności wniosku. W razie uwzględnienia wniosku należy w sprostowanym protokole umieścić odpowiednia wzmiankę i podpisy przewodniczącego i protokolanta. Sprostowanie więc następuje w samym podlegającym sprostowaniu protokole. Inny tryb sprostowania zwłaszcza zaś poprzez sporządzenie na nowo fragmentu protokółu jest niedopuszczalny i stanowi poważne uchybienie proceduralne. O treści sprostowania zawiadamia się strony, o odmowie zaś jedynie osobę która zgłosiła wniosek o sprostowanie. W ten sposób dokonuje się sprostowania omyłek oczywistych pisarskich i rachunkowych. W każdym protokole przy czym może to nastąpić zarówno na wniosek jak i z urzędu i w każdym czasie.

66. Procesowe znaczenie choroby psychicznej w procesie.

1 Jeżeli oskarżony nie może brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody. Jeżeli pokrzywdzony jest małoletni lub ubezwłasnowolniony częściowo lub całkowicie prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba pod której pieczą pokrzywdzony się znajduje. Oskarżony ma obowiązek poddać się badaniom psychiatrycznym. Jest to wyjątek od braku obowiązku dowodzenia swojej niewinności przez oskarżonego i braku obowiązku dostarczania dowodów na swoja niekorzyść. Jeżeli oskarżony jest ubezwłasnowolniony jego przedstawiciel ustawowy lub osoba pod której pieczą się znajduje może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe i wnosić środki zaskarżania składać wnioski i ustanowić obrońcę. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę jeśli zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności. Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdza iż poczytalność oskarżonego nie budzi wątpliwości oskarżony jednak musi mieć obrońcę do prawomocnego zakończenia postępowania. Nie odbiera się przyrzeczenia gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie ze świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia. Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka jego stanu rozwoju umysłowego zdolności postrzegania lub odtwarzania spostrzeżeń sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa a świadek nie może się temu sprzeciwić. W celu wydania opinii stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd w postępowaniu przygotowawczym prokurator powołuje co najmniej dwóch lekarzy. Na ich wniosek do udziału w wydaniu opinii powołuje się innych biegłych. Opinia psychiatrów powinna stwierdzać stan zdrowia psychicznego i zdolność do udziału w postępowaniu. W razie zgłoszenia przez biegłych konieczności badanie psychiatrycznego oskarżonego może być połączone z obserwacja w zakładzie leczniczym Orzeka o tym sąd określając miejsce obserwacji w postęp. przygotowawczym. Sąd orzeka na wniosek prokuratora. Obserwacja nie powinna być dłuższa niż 6 tygodni. Sąd na wniosek z zakładu może przedłużyć termin o czas niezbędny do zakończenia obserwacji o czym biegli zawiadamiają sąd. Na postanowienia przysługuje zażalenie. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obowiązkowe gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego. Jeśli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w odpowiednim zakładzie leczniczym. Niejawna jest rozprawa która dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowania środka zabezpieczającego. Jeśli podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających prokurator po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postep. i zastosowanie środków zabezpieczających.

Osoba która ukończyła 13 lat może być ubezwłasnowolniona całkowicie jeżeli wskutek choroby psychicznej niedorozwoju umysłowego lub innych zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.

67. Sądowa kontrola aktu oskarŻenia

Sąd po otrzymaniu aktu oskarżenia z wnioskiem prokuratora powinien zbadać czy spełnione są w sprawie wymagane warunki w szczególności czy zgoda oskarżonego nie jest dotknięta wadami czy proponowane i uzgodnione z oskarżonym rozstrzygnięcia będzie na tle realiów sprawy właściwe. Powinien tez sprawdzić czy w sposób należyty są respektowane interesy pokrzywdzonego. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody albo od zobowiązania się oskarżonego do stosownego trybu życia. Wobec tego że postępowania dowodowego wtedy nie prowadzi się a materiał dowodowy którym sąd może dysponować będzie ograniczony regułą powinno być zapewnienie obecności na posiedzeniu oskarżonego i pokrzywdzonego. Nie jest to generalny warunek jeżeli prezes sądu lub sąd tak nie zarządzi Sąd nie jest związany uzgodnieniami miedzy prokuratorem i oskarżonym oraz wnioskiem prokuratora. Jeżeli wniosek ten uwzględni skazuje oskarżonego wyrokiem orzekając o konsekwencjach karnych. Jeżeli uzna że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku prokuratora wniosek oddala i kieruje sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych. Sąd może uznać ze wniosek mógłby być uwzględniony gdyby został zmodyfikowany wtedy sąd przedstawia stronom swoje stanowisko i wypadku zgody skazuje oskarżonego i orzeka o konsekwencjach karnych w postaci zmodyfikowanej. Bez zgody oskarżonego ten tryb jest niedopuszczalny jednak możliwe jest cofniecie przez oskarżonego uprzednio wyrażonej zgody. Jeśli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie. Sąd będzie z reguły uwzględniać wniosek prokuratora. Jeżeli jednak do warunkowego umorzenia nie dochodzi to wniosek prokuratora zastępuje akt oskarżenia z tym ze w terminie 7 dni prokurator uzupełnia ten wniosek o elementy aktu oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym tj. brak jest oznaczenia organu oznaczenie i adres osoby wnoszącej pismo treść wniosku uzasadnienie data i podpis lub gdy nie zawiera elementów treści aktu oskarżenia a także gdy nie zostały spełnione warunku zawiadomienia o przesłaniu aktu oskarżenia prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Na zarządzenie przysługuje zażalenie. Oskarżyciel publiczny który nie wnosi zażalenia jest obowiązany wnieść poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu wzywając go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia. Poza kontrola formalna aktu oskarżenia Prezes sądu zawsze bada czy przed skierowaniem sprawy na rozprawę nie zachodzi potrzeba wniesienia jej na posiedzenie sądu w celu badania podstaw oskarżenia i czy niema przeszkód do przeprowadzenia rozprawy tez organizacyjne przygotowanie rozprawy. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie jeśli prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających, zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania, prokurator złożył wniosek dotyczący postępowania skróconego, gdy zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia przekraczająca jego uprawnienia. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie w celu zbadania czy nie zachodzi potrzeba wydania orzeczenia tj. umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia i ograniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych. Na posiedzenie sąd kieruje sprawy: -z powodu znikomej społecznej szkodliwości czynu, -przedawnienia karalności, -umorzenia postęp. Z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia tzw. oddanie pod sąd , bada zasadność oskarżenia przed rozprawa, -wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania, -zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego, -wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu, - wydania nakazu karnego.

53. Organy prowadzące uproszczone dochodzenie i zróżnicowanie ich kompetencji

Organami prowadzącymi dochodzenie uproszczone są: prokurator, policja, straż graniczna, organy urzędu ochrony państwa oraz organy kontroli finansowej. Są również powołane na podstawie przepisów szczególnych i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości także inne organy a mianowicie, funkcjonariusze straży leśnej, dyrektor parku narodowego lub straż parku, Państwowa Straż Łowiecka, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Handlowej, Państwowej Agencji Radiokomunikacyjnej Urzędy Skarbowe i inspektoraty kontroli skarbowej w zakresie ich właściwości. Termin ukończenia dochodzenia uproszczonego tak jak w postępowaniu zwyczajnym kodeks oznacza na 1 miesiąc. Jeżeli postępowanie nie zostało zakończone w ciągu miesiąca prokurator może przedłużyć ten okres do 2 miesięcy. Jeśli w ciągu wskazanego terminu dochodzenie nie zostanie ukończone wtedy postępowanie toczy się na zasadach ogólnych postępowania zwyczajnego Wszczęcie postępowania następuje na mocy postanowienia wydanego przez organ prowadzący postępowanie którego odpis niezwłocznie jest przesyłany prokuratorowi . Również odmowa wszczęcia dochodzenia jego umorzenia lub zawieszenia leży w gestii prowadzącego dochodzenia a zatwierdza postanowienie prokurator. Organ prowadzący dochodzenie uproszczone nie ma obowiązku powiadamiania prokuratora o podjęciu czynności w celu sprawdzenia faktów zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie. W dochodzeniu uproszczonym nie jest konieczne sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, chyba że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany. Nie wymagane jest wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, akt oskarżenia nie musi zawierać uzasadnienia. Sporządza go i wnosi na podstawie przepisów szczególnych organ uprawniony natomiast akt oskarżenia sporządzony przez policje [lub organy wymienione w art.312 - straż graniczna, UOP, Kontrola finansowa] musi zatwierdzić prokurator i on go wnosi do sądu. Kompetencje organów prowadzących dochodzenie uproszczone w drodze rozporządzenia określa Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z właściwymi ministrami. Określa on zakres spraw zleconych tym organom np. kontroli finansowej w zakresie jej właściwym.

52. Odpowiedz na akt oskarżenia

Oskarżonemu przysługuje prawo wniesienia w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia o czym musi zostać pouczony. Prawo do odpowiedzi na akt oskarżenia stanowi unaocznienie zasady kontradyktoryjnosci jak również zasady prawa do obrony. W odpowiedzi tej oskarżony może już wstępnie próbować wykazać swoją niewinność, bądź wskazać okoliczności świadczące na jego korzyść. Odpowiedz na akt oskarżenia może być również uznana za wniosek dowodowy co wychodzi naprzeciw zasadzie koncentracji materiału dowodowego i może przyczynić się do skrócenia i przyspieszenia postępowania. Po rozpoczęciu przewodu sądowego przed sądem I instancji po odczytaniu przez oskarżyciela aktu oskarżenia przewodniczący jeżeli została wniesiona odpowiedz na akt oskarżenia informuje o jej treści.

46. Przejawy udziału stron w postępowaniu przygotowawczym

Kodeks postępowania karnego za stronę w postępowaniu przygotowawczym uznaje pokrzywdzonego którym w myśl art.49 jest osoba fizyczna lub prawna której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Pokrzywdzonym może być również instytucja państwowa samorządowa lub społeczna nawet gdyby nie miała osobowości prawnej. Jest nim również zakład ubezpieczeń społecznych w zakresie w jakim pokrył szkodę wyrządzona pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia. W sprawach o przestępstwa którymi wyrządzono szkodę, w imieniu instytucji państwowej samorządowej lub społecznej jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba pod której stała pieczą pokrzywdzony się znajduje. Stroną postępowania przygotowawczego jest również podejrzany czyli osoba co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Strona jest również prokurator któremu kpk przyznaje prawa strony w czynnościach sądowych w post przyg. KPK dopuszcza pokrzywdzonego do czynności procesowych postępowania przygotowawczego do których byli do niedawna dopuszczeni do niedawna jedynie podejrzany i jego obrońca. Pokrzywdzony na równi z podejrzanym bierze udział w przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłych lub instytucji naukowej lub specjalistycznej. Ma prawo brać udział czynnościach zawnioskowanych przez strony jeśli żądają one wzięcia udziału w tych czynnościach. W szczególnie uzasadnionych wypadkach tylko prokurator może oddalić zadanie ze względu na interes śledztwa lub dochodzenia albo odmówić sprowadzenia podejrzanego aresztowanego gdyby miało powodować to poważne trudności. W przypadku gdy czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie należy podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli ustawowych obrońcę i pełnomocnika [jeśli są ustanowieni] dopuścić do udziału w czynnościach chyba ze zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki. Osoby uprawnione do udziału w tych czynnościach powinny być zawiadomione o terminie i miejscu ich przeprowadzenia przy czym należy tego dokonać w takim terminie i w taki sposób aby osoby te mogły skorzystać z przysługujących im uprawnień. Osobom które nie brały udziału w takiej czynności należy na żądanie udostępnić spisany z niej protokół oraz przyjąć zgłoszone oświadczenia i wnioski. Jeśli materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania przygotowawczego jest kompletny i w dostateczny sposób uprawdopodobnia fakt popełnienia przestępstwa przez podejrzanego organ procesowy zawiadamia podejrzanego i jego obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia ich z materiałami z postępowania przygotowawczego. Obrońca a także pozostałe strony procesowe w terminie 3 dni mogą składać wnioski o uzupełnienie postępowania przygotowawczego. Stronie która złożyła taki wniosek nie można odmówić udziału w czynności o dokonanie której wnosiła. W stosunku do podejmowanego w trakcie postępowania przygotowawczego można dokonać następujących czynności: -oględzin zewnętrznych ciała oraz innych badań nie połączonych z naruszeniem integralności ciała w szczególności pobranie odcisków palców fotografowanie okazanie w celach rozpoznawczych innym osobom pobranie krwi i wydzielin organizmu.

W celu zabezpieczenia śladów i dowodów można również dokonać przeszukania , dokonać oględzin w razie potrzeby z udziałem biegłych. Istnieje również możliwość przesłuchania w toku czynności w niezbędnym zakresie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Może to jednak nastąpić tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki a zwłaszcza wtedy gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa .

Prawa podejrzanego jako strony postępowania przygotowawczego to: -może składać wnioski dowodowe, uczestniczyć w czynnościach procesowych przeglądać akta, zaskarżać decyzje procesowe, składać zażalenia na decyzje naruszające jego prawa, do czasu zawiadomienia o terminie zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego podejrzany może żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów a także sporządzić uzasadnienie na piśmie o czym należy go pouczyć.

Obowiązki podejrzanego : poddanie się oględzinom, poddanie się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym , gdy zostaje na wolności obowiązek stawienia się na każde wezwanie, zawiadamiać o zmianie adresu.

51. Zakres dopuszczalności zwrotu sprawy przez sąd z rozprawy do uzupełnienia śledztwa.

Kpk przewiduje sytuacje gdy w toku posiedzenia może okazać się że przedstawiony przez prokuratora materiał wykazuje istotne braki postępowania przygotowawczego zwłaszcza gdy dostrzeżona zostanie przez sąd potrzeba poszukiwania dowodów a jednocześnie sąd uzna że dokonanie niezbędnych czynności do usunięcia tych braków przez sąd wiązałoby się ze znacznymi trudnościami. W takiej sytuacji sąd zobowiązany jest przekazać sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia, a w razie potrzeby także wskazać odpowiednie czynności których prokurator powinien dokonać art. 345 §1i2.

Po uzupełnieniu postępowania przygotowawczego prokurator zobowiązany jest złożyć nowy akt oskarżenia. Może również poprzednio złożony akt oskarżenia podtrzymać. W sytuacji jednak gdy nie składa nowego aktu oskarżenia oraz gdy nie podtrzymuje złożonego poprzednio zobowiązany jest zwrócić akta sprawy sądowi wraz z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania albo sam powinien postępowanie umorzyć. Na takie postanowienie sądu stronom przysługuje zażalenie.

28. Szczególne strony postępowania karnego

Strona postępowania karnego to uczestnik post. karnego który działa w procesie we własnym imieniu mając interes prawny w określonym rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu [Strona zasadnicza ].

Strony szczególne występują w szczególnych odmianach procesu. W postępowaniach szczególnych są charakterystyczne jedynie dla danego typu post. karnego. Do tej kategorii zaliczamy interwenta oraz odpowiedzialnego posiłkowo występujących w post. karnym skarbowym.

Interwenient to osoba nie będąca oskarżonym ale zgłaszająca w post. karnym skarbowym swe roszczenia do przedmiotów podlegających przepadkowi . Nie może być nim oskarżony i współoskarżony , może nim być natomiast osoba odpowiedzialna posiłkowo. W drodze interwencji dochodzić można roszczeń majątkowych do określonej rzeczy która jako przedmiot przestępstwa skarbowego podlega przepadkowi, celem bowiem interwencji jest doprowadzenie do nie orzekania przepadku. Interwencje zgłasza się na piśmie lub ustnie do protokołu. Zgłaszającym interwencje może być każdy mający roszczenia do danej rzeczy także osoba prawna organizacja lub instytucja nie posiadająca osobowości prawnej. Każdy interwenient może ustanowić pełnomocnika. Z chwila zgłoszenia interwencji interwenientowi przysługują prawa strony w granicach interwencji. Może wypowiadać się jedynie co do okoliczności mających znaczenie dla jego roszczeń lub rozstrzygnięcia, może zaskarżać tylko w części dotyczącej jego interwencji a wiec o przepadku rzeczy.

Interwenienta obciąża ciężar udowodnienia swych roszczeń zarówno wprost przed organami finansowymi jak i przed sądem. W razie nieuwzględnienia interwencji interwenient ponosi koszty związane z jej zgłoszeniem. Interwenient może być przesłuchany w charakterze świadka. Niemożliwe jest to gdy jednocześnie odpowiedzialnym posiłkowo bo w tej roli składa wyjaśnienia.

Odpowiedzialny posiłkowo jest podmiot wezwany do postępowania z uwagi na możliwość nałożenia na niego odpowiedzialności za grzywnę wymierzona sprawcy przestępstwa skarbowego. Odpowiedzialność tę nałożyć można na os. fiz. prawna a także na jednostkę nie posiadającą osobowości prawnej, jeżeli sprawca czynu jest jej zastępcą, pełnomocnikiem, zarządcą, pracownikiem albo osoba załatwiająca jej sprawy w innym charakterze a zastąpiony odniósł lub mógł odnieść z przestępstwa skarbowego korzyść majątkowa.

Odpowiedzialność posiłkowa to swoista odpowiedzialność majątkowa osób trzecich za winę w wyborze swego zastępcy. Nie jest to odpowiedzialność karna za przestępstwo skarbowe, a jedynie odpowiedzialność majątkowa za uregulowanie przez skazanego kary grzywny. Podmiot staje się odpowiedzialnym posiłkowo od momentu wezwania go w tym charakterze do postępowania przed organ prowadzący postępowanie przygotowawcze lub organ orzekający z tym i przez sąd. Odpowiedzialny posiłkowo może korzystać z pomocy pełnomocnika. Odpowiedzialny posiłkowo nie może być przesłuchany w char. świadka w sprawie w której jest strona. Ma prawo składania wyjaśnień jako oskarżony, ale na żądanie organu postępowania jest zobowiązany składać wyjaśnienia. Odpowiedzialny posiłkowo przy zeznawaniu korzysta tak jak świadek z prawa do odmowy wyjaśnień jeśli jest osoba najbliższa dla oskarżonego, z prawa do odmowy odpowiedzi jeśli mogłaby narazić jego lub osobę mu najbliższa na odpowiedzialność za przestępstwo lub wykroczenie.

29. Wymień przypadki nie dopuszczalności powództwa adhezyjnego

Powództwo adhezyjne zwane przydatkowym: -powództwo cywilne w procesie karnym, -droga dochodzenia roszczeń cywilnych, -dopuszczalne w sprawach z oskarżenia publicznego jak i o czyny ścigane skargą prywatna. Proces adhezyjny dotyczący roszczeń cyw. dochodzonych w postępowaniu karnym, nie ma char. samodzielnego fragmentu procesu. Toczy się w ramach post. karnego w formie przewidzianej przez przepisy procedury karnej, pomimo ze dotyczy kwestii cywilnej tj. odpowiedzialności majątkowej oskarżonego wobec pokrzywdzonego z racji popełnienia wobec niego zarzucanego przestępstwa.

Powództwo adhezyjne może być skierowane wyłącznie przeciwko oskarżonemu, nie można dochodzić w nim roszczeń majątkowych służących wobec osoby trzeciej cywilnie odpowiedzialnej za dana szkode. Powództwo adhezyjne ma przedmiotowo ograniczony zakres. Można nim dochodzić jedynie roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Odmowa przyjęcia powództwa cywilnego gdy - powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne, -roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia, -powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawniona, -to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono.

30. Podstawy stosowania środków zapobiegawczych

Środki zapobiegawcze - najważniejsze środki przymusu

Warunki materialne

podstawa ogólna - dopuszczalność stosowania środków zapobiegawczych, gdy występuje (oparte na konkretnych dowodach) wysokie prawdopodobieństwo, że podejrzany (oskarżony) popełnił zarzucany mu czyn, zabroniony przez prawo karne - ten warunek musi istnieć zawsze obok co najmniej jednej podstawy szczególnej, aby zastosowanie środka zapobiegawczego można było uznać za prawnie dozwolone

podstawy szczególne - nawiązują do niebezpieczeństw jakim ustawodawca pragnie zapobiec przez stosowania środka przymusu, do konkretnych celów, jakie w ten sposób chce osięgnąć

zabezpieczenie osoby podejrzanego (oskarżonego) dla celów postępowania przygotowawczego, jurysdykcyjnego, ewentualnego wykonawczego (jako podmiotu procesowego, źródła dowodowego)

zabezpieczenie postępowania przed matactwem podejrzanego (oskarżonego)

zapobieganie niebezpieczeństwu ucieczki lub ukrywania się podejrzanego (oskarżonego)

zapobieżenie dalszej działalności przestępczej podejrzanego (oskarżonego) np. przed samosądem, samobójstwem

środki zapobiegawcze

tymczasowe aresztowanie

poręczenie

dozór

zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych, w wykonywaniu zawodu

zakaz opuszczania kraju

31. Surogaty, czyli skróty dowodzenia w procesie karnym

często udowodnienie pewnej kwestii jest zbyteczne, przyjmuje się pewne fakty za bezsporne nie dlatego, że zostały udowodnione lecz dlatego, że uznano iż udowodnienie ich jest w określonej sytuacji zbyteczne,

surogaty udowodnienia - różna postać i nasilenie

notoryjność

oczywistość

uprawdopodobnienie

domniemanie

NOTORYJNOŚĆ

Posiadanie niespornej wiedzy o pewnych faktach przez organ procesowy i strony - wiedza ta zwalnia organ z obowiązku udowodnienia tych faktów, może być powszechna (fakty znane nieograniczonej liczbie osób) i sądowa (wiedzą organu procesowego o faktach, którą uzyskał z urzędu wskutek działalności procesowej). Gdy są wątpliwości co do znajomości - przypomnienie (organ zobowiązany jest zwrócić stronom uwagę na ten fakt), fakt bowiem objęty notoryjnością musi być bezsporny i oczywisty.

OCZYWISTOŚĆ

Wyższy stopień notoryjnosci powszechnej - wiedza o faktach oczywistych np. Jan Matejko był malarzem

UPRAWDOPODOBNIENIE

Udowodnienie nie jest wymagane nie dlatego ze fakt nie budzi wątpliwości lecz dlatego że jego udowodnienie nastąpi później a teraz wystarczy tylko pewien stopień prawdopodobieństwa, czasem wystarczy tylko uprawdopodobnienie, a faktu nikt później nie będzie udowadniać . Uprawdopodobnienie musi być na tyle wysokie by uchronić się przed widocznym brakiem zasadności czynności procesowej. Czasem ustawodawca rezygnuje z udowadniania pewnych faktów nawet w toku dalszego procesu, wystarczy odpowiednio wysokie prawdopodobieństwo.

DOMNIENIANIE

Prawne (z mocy ustawy) i faktyczne (wynikające z uogólnionego doświadczenia życiowego)

Prawdopodobieństwie jakiegoś faktu wysnutego z innych faktów nie budzących żadnych wątpliwości.

32. Warianty zakazu reformationis in peius

Zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego w procesie gdy orzeczenie zostało zaskarżone wniesieniem środka odwoławczego na korzyść oskazrżonego. W razie wniesienia środka na korzyść i na niekorzyść działa gdy sąd odwoławczy uwzględnił środek na korzyść. Zakaz nie działa gdy środek wniesiono wyłącznie na niekorzyść lub gdy w razie wniesienia na korzyść i na niekorzyść sąd odwoławczy uwzględni środek złożony na niekorzyść. Zakaz jest gwarancja prawa do obrony oskarżonego. Dotyczy postępowania odwoławczego oraz ponownego rozpoznania sprawy w razie uchylenia wyroku przez sąd odwoławczy .

Obowiązuje przy rozpoznaniu apelacji, zażalenia, kasacji, wznowienia postępowania. Nie obowiązuje przy rozpoznawaniu pozostałych środków zaskarżania.

Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego nawet w razie wniesienia apelacji wyłącznie na niekorzyść gdy oskarżony w I instancji był uniewinniony lub co do którego postępowanie umorzono lub warunkowo umorzono. Nie może też zaostrzyć kary przez wymierzenie kary 25 lat albo dożywocia. W tych sytuacjach sąd odwoławczy może uchylić zaskarżony na niekorzyść oskarżonego wyrok a sprawę przekazać sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Może orzec o utrzymaniu w mocy zaskarżonego orzeczenia lub orzec o zmianie orzeczenia na korzyść oskarżonego. Z chwila przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia w wyniku uznania apelacji na korzyść - zakaz pogarszania sytuacji działa w zakresie kary. Nie dotyczy to niekorzystnych ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd ponownie rozpoznający sprawę. Dzięki zakazowi reformationis in peius oskarżony nie jest narażony na ryzyko pogorszenia swej sytuacji. Ułatwia bezpieczne zaskarżanie wyroków i ich kontrole

33. Domniemania prawne wzruszane i niewzruszalne

Domniemania to sądy o faktach wynikające z doświadczenia życiowego i obserwacji określonych prawidłowości życiowych, przyjęcie prawdziwości określonego faktu w oparciu o jego naturalność może być obalone przeciwdowodem.

Domniemania prawne, wynikają z norm prawnych. Wyróżniamy domniemania prawne wzruszane zwane względnymi. Wynikają one z norm prawnych , można je obalić dowodem przeciwnym .

Domniemanie niewinności - cala działalność oskarżyciela jest nastawiona na jego obalenie i zostaje ono obalone dopiero prawomocnym orzeczeniem skazującym, warunkowo umarzającym postępowanie. Domniemanie prawidłowości prawomocnego orzeczenia sądowego, wyprowadzone z norm ograniczających wzruszanie takich orzeczeń. Domniemania prawne niewzruszalne (bezwzględne) - zasada prawdy materialnej ogranicza bardzo ich występowanie w postępowaniu karnym. Jeśli strona nie powiadomiła o zmianie adresu to pismo wysłane pod ostatni znany organowi adres uważa się za doręczone a gdyby była to strona przebywająca za granica i nie wskazała adresata w kraju to przy braku jej adresu krajowego za doręczone uznaje się nawet pismo doręczone tylko do akt sprawy. Nie usprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego na posiedzenie pojednawcze lub na rozprawę uznaje się za odstąpienie od oskarżenia

34. Konsekwencje procesowe naruszenia właściwości rzeczowej

Właściwość rzeczowa to uprawnienie danego sądu do orzekania w sprawach o określone czyny zabronione. Kodeks określa ją dla sądów I instancji. Rzutuje to na kompetencje sądów wyższych. Podstawowym sądem orzekającym jest sąd rejonowy. Sąd bada swa właściwość z urzędu. W razie stwierdzenia swej niewłaściwości sąd przekazuje sprawę innemu sądowi. Jeżeli dopiero na rozprawie ustalono ze sąd jest niewłaściwy lub że właściwy jest sąd niższego rzędu można przekazać sprawę innemu sądowi jedynie gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Na postanowienia w kwestii właściwości służy zażalenie. Podyktowane to jest to ekonomika procesowa bo przekazanie sprawy innemu sądowi z rozprawy oznacza że rozpoczyna on postępowanie od początku od fazy przygotowania do rozprawy głównej co nie sprzyja szybkości procesu. Gdy sąd na rozprawie ustali iż właściwym jest sąd wyższego rzędu lub sąd szczególny należy niezależnie od okoliczności musi przekazać mu sprawę, wydanie bowiem orzeczenia przez sąd powszechny w sprawie należącej do sądu szczególnego lub odwrotnie albo przez sąd niższy w sprawie należącej do sądu wyższego rzędu jest bezwzględnym powodem uchylenia orzeczenia w trybie odwoławczym. W razie przekazania sprawy przez sąd wyższy po stwierdzeniu swej niewłaściwości sądowi niższego rzędu sąd ten jest związany stanowiskiem sądu wyższego chyba że w toku dalszego postępowania ujawnia się nowe istotne okoliczności mające znaczenie w kwestii właściwości rzeczowej sądu. To samo dotyczy sytuacji gdy w sprawie właściwości rozstrzygał już wiążąco sąd odwoławczy, a nie zaistniały żadne nowe okoliczności faktyczne które mogłyby zmienić podstawę tego orzeczenia. O właściwości rzeczowej decyduje czyn przestępny a nie (błędna) kwalifikacja prawna podana przez oskarżyciela w akcie oskarżenia. Stad tez w przedmiocie właściwości sąd może orzekać na posiedzeniu przed rozprawa ale nie może dla celów swej właściwości naruszać oskarżycielowi zakresu czy sposobu formułowania zarzutów.

35. Ograniczenie zasady niezawisłości sędziowskiej

Sądy są niezależne, maja własną strukturę organizacyjna, są wolne od jakiegokolwiek podporządkowania. Niezawisłość sędziowska to autonomia w sprawowaniu funkcji orzeczniczej. Granice obowiązujące to prawo oraz doświadczenie życiowe sumienie sędziego. Niezawisłość od stron sporu i organów państwa. Prawo obywatela może być ograniczone jedynie na podstawie rozstrzygnięcia sądowego , każdy człowiek ma prawo do uczciwego procesu i publicznego rozpoznania jego sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd. Prawa obywatela do sądu jest ograniczone gdy chodzi o odpowiedzialność za wykroczenia skarbowe a częściowo i za przestępstwa skarbowe. W sprawach o przestępstwa skarbowe zagrożone wyłącznie karą grzywny oraz o wkroczenia skarbowe decydują wyłącznie organy finansowe. Od orzeczeń tych organów przysługuje odwołanie do organu finansowego o drugiej instancji a potem do NSA (kontrola sądowa). Za grzywnę orzeczona jako kara zasadnicza, jak i na karę pieniężna ustawa karna przewiduje karę zastępcza pozbawienia wolności.

49. DOPUSZCZALNOŚĆ ŚCIGANIA Z URZĘDU PRZESTĘPSTWA PRYWATNOSKARGOWEGO.

Zgodnie z art. 59 & 1 kpk pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Ustawa dopuszcza jednak możliwość ścigania z urzędu przestępstw prywatnoskargowych. Przewiduje to art 60 &1 i 2 kpk - w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator wszczyna postępowanie albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Postępowanie toczy się wówczas z urzędu a pokrzywdzony, który przedtem wniósł oskarżenie prywatne korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego. Możliwość ścigania z urzędu przestępstw prywatnoskargowych przewiduje również art. 22 &2 postępowania w sprawach nieletnich - sprawach o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego postępowanie wszczyna się jeżeli wymaga tego interes społeczny lub wzgląd na wychowanie nieletniego albo ochronę pokrzywdzonego. Postępowanie toczy się wówczas z urzędu.

50. CZYNNOŚCI WYKONYWANE PRZEZ SĄD W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM.

Sąd jest organem nadzorującym postępowanie przygotowawcze i stanowi gwarancje procesowe dla stron postępowania. Jako organ kontrolny sąd rozpatruje zażalenia na postanowienia i inne (wskazane w ustawie) czynności procesowe organów postępowania przygotowawczego. Sąd rozpoznaje zażalenia m.in. na:

1. Odmowę wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.

2. Na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego.

3. Postanowienie prokuratora w przedmiocie środków zapobiegawczych, innych niż tymczasowe aresztowanie.

4. Zatrzymanie osoby.

5. Postanowienia prokuratora dotyczące kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych oraz przekazów i innych niż rozmowy tel.

6. Postanowienia prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym. Wyłącznie do sądu należy wydawanie postanowień o:

1. zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania.

2. Skierowaniu podejrzanego na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym lub przedłużeniu tej obserwacji.

3. Wprowadzeniu kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych oraz treści przekazów informacji innych niż rozmowy telefoniczne i zatwierdzaniu wyjątkowych postanowień prokuratora w tym przedmiocie.

4. Przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięciu sumy poręczenia.

5. Wydaniu lub odwołaniu listu żelaznego.

6. Stosowaniu aresztowania jako kary porządkowej w stoku postępowania przygotowawczego na wniosek prokuratora.

7. Zwolnieniu na przesłuchanie adwokata, lekarza, dziennikarza. Obecnie sąd decyduje również o:

1. umorzeniu postępowania w razie stwierdzenia popelnienia czynu w stanie niepoczytalności i zastosowaniu środków zabezpieczających.

2. Warunkowym umorzeniu postępowania na wniosek prokuratora, złożony po zakończeniu postępowania przygotowawczego.

1. ODSTĘPSTWA OD ZASADY BEZPOŚREDNIOŚCI

Zasada bezpośredniości jest to dyrektywa, w myśl której organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym, na którym opiera swe ustalenia, powinien być przede wszystkim środek dowodowy pierwotny (tzw. dowód pierwotny). Zasada bezpośredniości doznaje pewnych ograniczeń. Wolno na rozprawie odczytywać (w odpowiednim zakresie) protokoły wyjaśnień oskarżonego złożone poprzednio w charakterze podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym, gdy: oskarżony odmawia wyjaśnień, wyjaśnienia są wyraźnie odmienne niż poprzednio, oświadcza, że pewnych czynności nie- pamięta. Zwada bezpośredniości może doznawać pewnych ograniczeń również w stosunku do osoby świadka. Można bowiem odczytywać na rozprawie (w odpowiednim zakresie) protokoły zeznań świadka, złożone w postępowaniu przygotowawczym, gdy: świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje wyraźnie odmiennie niż poprzednio, oświadczy że pewnych czynności nie pamięta, nie można mu było wręczyć wezwania, gdy świadek zmarł. Jednakże "sąd może odczytywać na rozprawie głównej wszelkie protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych sporządzone na rozprawie głównej, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu jest utrudnione, a wszystkie obecne strony wyrażą na to zgodę". Ponadto zasada bezpośredniości doznaje pewnych ograniczeń przez następujące instytucje:

1. W postępowaniu skróconym w określonych warunkach na wniosek prokuratora i za zgodą oskarżonego można na posiedzeniu sądu skazać oskarżonego z zastosowaniem nadzwyczajnego złagodzenia kary, (odstąpić od wymierzenia kary lub warunkowo zawiesić jej wykonanie) bez przeprowadzenia rozprawy i postępowania dowodowego. Przesłanki: zarzucany oskarżonemu występek zagrożony jest karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nie przeprowadzenia rozprawy.

2. W ramach tzw. dobrowolnego podania się odpowiedzialności karnej można nie przeprowadzać postępowań dowodowego, a dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę sąd może uznać za ujawnione. Wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego może złożyć oskarżony, któremu zarzucono występek zagrożony karą nie przekraczającą 8 lat pozbawienia wolności, nie później jednak jak do chwili zakończenia 1-go przesłuchania na rozprawie głównej. Sąd może przychylić się do wniosku, gdy: okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, prokurator i pokrzywdzony wyrażą na to zgodę, cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nie przeprowadzenia rozprawy w całości.

3. Za zgodą stron sąd może przeprowadzać postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

4. W postępowaniu przed sądem II instancji zasada bezpośredniości nie jest realizowana - sąd apelacyjny ma kontakt procesowy z dowodami pośrednio (jedynie w wyjątkowych przypadkach, sąd odwoławczy może, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzać dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części).

2. WYJĄTKI OD ZASĄDY SKARGOWOŚCI NA RZECZ DZIAŁANIA SĄDU Z URZĘDU

Zasada skargowości to dyrektywa, zgodnie z którą kierowniczy organ procesowy prowadzi postępowanie tylko na żądanie innego, uprawnionego podmiotu. Przeciwieństwem powyższej dyrektywy, jest zasada postępowania z urzędu, w myśl której postępowanie może być prowadzone z własnej inicjatywy organu kierowniczego, niezależnie od czyjegokolwiek żądania i stanowiska. Postępowanie przygotowawcze podporządkowane zostało niemal całkowicie dyrektywie postępowania z urzędu, natomiast postępowanie sądowe zdominowała zasada skargowości.

Od zasady skargowości przewidziane zostały pewne wyjątki:

1. W postępowaniu w sprawach nieletnich czynności odpowiadające zakresowi stadium przygotowawczego dokonywane są przez sędziego rodzinnego. Wśród możliwych decyzji przewidziane jest wydanie przez sędziego rodzinnego postanowienia o rozpoznanie sprawy przez sąd rodzinny w postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym lub poprawczym. Postanowienie sędziego rodzinnego nie spełnia tych funkcji aktu oskarżenia, które wypływają z aktu oskarżenia.

2. Dochodzenie w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających z przestępstwa wymaga wniesienia i popierania przez powoda cywilnego pozwu. Dopuszczalnym jest jednak, że w razie skazania lub warunkowego umorzenia postępowania sąd może zasądzić odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego także z urzędu (chyba, że ustawa inaczej stanowi).

3. Z urzędu mogą być m.in. wszczynane i przeprowadzone postępowania:

- o zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego oraz roszczeń o naprawienie szkody;

- o wydanie osób ściganych przebywających za granicą; o odtworzenie akt;

4. Z urzędu postępowanie o ułaskawienie może wszcząć Prokurator Generalny (567 &1 sprawd~).

5. Wyjątkiem od zasady skargowości jest również uregulowanie zawarte w art. 14&2. Odstąpienie prokuratora od oskarżenia nie wiąże sądu, ponieważ zasada skargowości dotyczy momentu wszczynania procesu.

3. WYJĄTKI OD ZASADY JAWNOŚCI ROZPRAWY.

Konstytucyjna zasada jawności rozprawy posiada dwa aspekty. Można mówić o jawności wewnętrznej - wobec stron oraz o jawności zewnętrznej - wobec publiczności. Jawność wewnętrzna podyktowana jest przede wszystkim gwarancją prawa do obrony. Wydalenie oskarżonego z sali sądowej jest możliwe tylko w trzech wypadkach:

1. Jeżeli oskarżony pomimo upomnienia przez przewodniczącego rozprawy zachowuje się w sposób zakłócający porządek rozprawy głównej lub godzący w powagę sądu, przewodniczący może wydalić oskarżonego na pewien czas z safi sądowej.

2. Jeżeli obecność świadka wpływa krępująco na wyjaśnienia wspóloskarżonego lub zeznania świadka, bądź biegłego.

3. Sąd może wydalić z sali osoby biorące udział w rozprawie, gdy mimo uprzedzenia o skutkach prawnych ich nieobecności przy czynnościach, nadal naruszają spokój lub porządek czynności.

W dwóch pierwszych przypadkach po powrocie oskarżonego należy go poinformować o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności i umożliwić złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych dowodów. Trzecia z wymienionych sytuacji procesowych, którą przewidują przepisy o ustroju sądów, nie przewiduje powyższego pouczenia.

Ograniczeniem jawności jest instytucja świadka incognito, która polega na objęciu tajemnicą danych osobowych świadka jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej.

Istnieje także możliwość częściowego utajnienia danych identyfikujących świadka, gdy zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami.

Ograniczenie zasady jawności w postępowaniu przed sądem I instancji następuje w czasie posiedzenia. Jedynie prokurator ma zapewnione prawo udziału w posiedzeniach.

Ważny aspekt posiada również drugi aspekt zasady - jawność zewnętrzna. Regułą jest, że rozprawa odbywa się jawnie, a jej ograniczenia określa ustawa. Uzasadniają je: wzgląd na dobre obyczaje (np. sprawy o gwałt), spokój publiczny, ważny interes państwa, ważny interes prywatny, żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie. Powyższe wyłączenia mają charakter obligatoryjny. Wyłączenie fakultatywne może mieć miejsce, gdy choć jeden z oskarżonych jest nieletni. W sprawach o zniesławienie i pomówienie rozprawa jest jawna tylko wtedy, gdy żąda tego oskarżyciel (prywatny). Wyłączenie jawności może dotyczyć całości lub części rozprawy.

Wyłączenie jawności następuje przy przesłuchaniu świadka co do okoliczności objętych tajemnicą państwową, służbową, zawodową lub funkcyjną.

Wniosek o wyłączenie jawności rozprawy jest rozważany przy drzwiach zamkniętych, jeżeli wnosi o to strona lub sąd uzna to za potrzebne.

Niejawna jest część rozprawy zwana naradą oraz rozprawa, która dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowaniu środka zabezpieczającego.

Ogłoszenie wyroku, co do zasady odbywa się jawnie. Jeżeli jednak jawność rozprawy wyłączono w całości lub części, przytoczenie powodów (uzasadnienia) wyroku może nastąpić również z wyłączeniem jawności w całości lub w części.

4. ODSTĘPSTWA OD ZASADY PRAWDY

Zasada prawdy to dyrektywa w myśl której podstawę wszystkich rozstrzygnięć powinny stanowić ustalenia faktyczne zgodne z rzeczywistością.

Jednak z powodu konieczności uwzględnienia innych interesów zasada prawdy ulega ograniczeniu. Należą do nich:

1. Zasada ne bis in idem - w myśl której niedopuszczalne jest ponowne prowadzenie postępowania w sprawie już prawomocnie zakończonej. Sprawa staje się tzw. res iudicata, czyli uzyskuje walor powagi rzeczy osądzonej.

2. Zakaz reformationis in peius, który stanowi gwarancję oskarżonego do obrony. Zasada zakazu oznacza zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego w procesie, gdy orzeczenie zostało zaskarżone tylko na korzyść oskarżonego, a w razie wniesienia środka na korzyść i na niekorzyść - działa w razie uwzględnienia środka na korzyść. Zakaz ten dotyczy postępowania odwoławczego oraz ponownego rozpoznawania sprawy w razie uchylenia wyroku przez sąd odwoławczy. Zakaz ten obowiązuje przy rozpoznawaniu apelacji, zażaleń, kasacji i wznowienia postępowania.

3. Immunitety procesowe, które nie zezwalają na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osób z nich korzystających.

4. Humanitaryzm procesu, który oznacza, że nie dochodzi się prawdy za cenę podstawowych praw jednostki.

5. Zakazy dowodowe:

- zakazy wynikające z ochrony tajemnicy państwowej, służbowej" zawodowej;

- zakaz wykorzystywania i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub został zwolniona od zeznań;

-zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka: obrońcy, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę; duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi; osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego.

5. WYJĄTKI OD ZASADY LEGALIZMU I BEZPOŚREDNIOŚCI.

Zasada legalizmu to dyrektywa, zgodnie z którą organ procesowy powołany do ścigania przestępstw zobowiązany jest, z chwilą powzięcia uprawdopodobnionej wiadomości o przestępstwie ściganym z oskarżenia publicznego, wszcząć i przeprowadzać postępowanie karne. Przeciwstawną dyrektywą jest zasada oportunizmu, w myśl której organ procesowy może nie wszcząć postępowania, jeżeli wzgląd na interes społeczny czyni w danej sprawie postępowanie karate niecelowym. Zasada legalizmu statuuje więc obowiązek wszczynania i prowadzenia postępowania natomiast zasada oportunizmu wyraża tylko uprawnienie organu procesowego w tym zakresie.

Ustawodawca przewidział następujące wyjątki od zasady legalizmu na rzecz oportunizmu:

1.Znikoma społeczna szkodliwość czynu pozwala na zaniechanie ścigania.

2. Nieznaczny stopień społecznej szkodliwości czynu pozwala na warunkowe umorzenie postępowania.

3. Postępowanie w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5 można warunkowo umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia.

4. Instytucja świadka koronnego. Umarza się postępowanie przeciwko sprawcy przestępstwa (jednego z wymienionych w ustawie os świadku koronnym, popełnionych w ramach przestępczości zorganizowanej),jeżeli złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dotyczące osób uczestniczących w przestępstwie, które mogły przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstwa lub im zapobieżenia.

5. Umorzenie postępowania przeciwko nieletniemu, jeżeli orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone już w innej sprawie środki.

Zasada bezpośredniości jest to dyrektywa, w myśl której organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym, na którym opiera swe ustalenia, powinien być przede wszystkim środek dowodowy pierwotny (tzw. dowód pierwotny).

Zasada bezpośredniości doznaje pewnych ograniczeń. Wolno na rozprawie odczytywać (w odpowiednim zakresie) protokoły wyjaśnień oskarżonego złożone poprzednio w charakterze podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym, gdy: oskarżony odmawia wyjaśnień, wyjaśnienia są wyraźnie odmienne niż poprzednio, oświadcza, że pewnych czynności nie pamięta. Zasada bezpośredniości może doznawać pewnych ograniczeń również w stosunku do osoby świadka. Można bowiem odczytywać na rozprawie (w odpowiednim zakresie) protokoły zeznań świadka, złożone w postępowaniu przygotowawczym, gdy: świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje wyraźnie odmiennie niż poprzednio, oświadczy że pewnych czynności nie pamięta, nie można mu było wręczyć wezwania, gdy świadek zmarł. Jednakże "sąd może odczytywać na rozprawie głównej wszelkie protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych sporządzone na rozprawie głównej, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu jest utrudnione, a wszystkie obecne strony wyrażą na to zgodę". Zasada bezpośredniości doznaje pewnych ograniczeń przez następujące instytucje:

1. W postępowaniu skróconym w określonych warunkach na wniosek prokuratora i za zgodą oskarżonego można. na posiedzeniu sądu skazać oskarżonego z zastosowaniem nadzwyczajnego złagodzenia kary, (odstąpić od wymierzenia kary lub warunkowo zawiesić jej wykonanie) bez przeprowadzenia rozprawy i postępowania dowodowego. Przesłanki: zarzucany oskarżonemu występek zagrożony jest karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nie przeprowadzenia rozprawy.

2. W ramach tzw. dobrowolnego podania się odpowiedzialności karnej można nie przeprowadzać postępowania dowodowego, a dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę sąd może uznać za ujawnione. Wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego może złożyć oskarżony, któremu zarzucono występek zagrożony karą nie przekraczającą 8 lat pozbawienia wolności, nie później jednak jak do chwili zakończenia 1-go przesłuchania na rozprawie głównej. Sąd może przychylić się do wniosku, gdy: okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, prokurator i pokrzywdzony wyrażą na to zgodę, cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nie przeprowadzenia rozprawy w całości.

3. Za zgodą stron sąd może przeprowadzać postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

4. W postępowaniu przed sądem II instancji zasada bezpośredniości nie jest realizowana - sąd apelacyjny m~ kontakt procesowy z dowodami pośrednio (jedynie w wyjątkowych przypadkach, sąd odwoławczy może, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzać dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznejczęści).

6. PRZESŁANKI MATERIALNOPRAWNE I ICH PROCESOWE ZNACZENIE.

Przesłanka procesowa to stan prawny warunkujący dopuszczalność wszczęcia procesu i toku procesu.

Przesłanki materialne wynikają z prawa karnego materialnego i wpływają na odpowiedzialności karną. Dotyczą więc one przedmiotu procesu i meritum sprawy. Należą do nich:

1. Brak czynu (czynu nie popełniono) albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia. Sytuacja taka ma miejsce, gdy przestępstwo nie zaistniało lub gdy brak jest dostatecznych podstaw, by stwierdzić, że zostało ono popełnione. Szczególne znaczenie nabierają w tym kontekście reguły dowodzenia. W myśl zasady in dubio pro rero, nie dających się usunąć wątpliwości nie należy interpretować na niekorzyść podejrzanego (oskarżonego), a więc postępowanie przygotowawcze należy umorzyć a w postępowaniu jurysdykcyjnym musi zapaść wyrok uniewinniający.

2. Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego. Ustawowe znamiona przestępstwa, które dotyczą przede wszystkim strony przedmiotowej przestępstwa, przedmiotu ochrony oraz podmiotu przestępstwa i strony podmiotowej, określają czyn zabroniony i realność zasady nullum crimen sine lege. W razie stwierdzenia powyższej przeszkody procesowej odmawia się wszczęcia postępowania a postępowanie wszczęte umarza. W przypadku stwierdzenia tej przeszkody po rozpoczęciu przewodu sądowego, sąd wydaje wyrok uniewinniający.

3. Ustaw uznaje, że sprawca nie popełnienia przestępstwa. Okoliczność ta zachodzi w przypadku zaistnienia jednego z kontratypów: obrony koniecznej; stanu wyższej konieczności; dopuszczalnego ryzyka naukowego, leczniczego, technicznego, gospodarczego; całkowitej niepoczytalności sprawcy w chwili popełnienia czynu; wykonania rozkazu wojskowego; błędu co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. W przypadku zaistnienia ww przesłanki postępowania nie wszczyna się a wszczęte umarza, zaś postępowanie jurysdykcyjne ulega umorzeniu wyrokiem.

4. Znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu - powoduje, że czyn nie stanowi przestępstwa. Oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu dokonuje prokurator w postępowaniu przygotowawczym umarzając postępowanie, a w stadium jurysdykcyjnym sąd, umarzając postępowanie.

5. Sprawca nie podlega karze. W związku z etapami przestępstwa ustawia przewiduje, że nie podlega karze: za przygotowanie, ten, kto dobrowolnie od czynu odstąpił; za usiłowanie, ten, kto dobrowolnie od czynu odstąpił lub zapobiegł skutkowi przestępnemu; podżegacz i pomocnik, gdy dobrowolnie zapobiegnie dokonaniu czynu. Karze nie podlega również ten, kto nie wiedząc o prawie odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytania, składa fałszywe zeznania z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu lub jego najbliższym., jak również sprawca szpiegostwa, który dobrowolnie poniechał dalszej działalności i powiadomił organ powołany do ścigania przestępstw o wszystkich istotnych okolicznościach popelnienia czynu. W przypadku zaistnienia ww przesłanki postępowania nie wszczyna się a wszczęte umarza, zaś postępowanie jurysdykcyjne ulega umorzeniu.

7. PODSTAWY I KONSEKWENCJE UCHYBIENIA WŁAŚCIWOŚCI MIEJSCOWEJ

Właściwość miejscowa sądów to prawo sądu do rozpoznawania danej sprawy z uwagi na miejsce zdarzenia, które jest podstawą podejmowania danych czynności. Podstawowym kryterium właściwości miejscowej sądów powszechnych do rozpoznania danej sprawy jest miejsce popełnienia przestępstwa, a właściwym jest sąd, w którego okręgu przestępstwo popełniono. Jeżeli przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym, w sytuacji, gdy powyższa zasada nie może być zastosowana, właściwym jest sąd macierzysty portu statku. Miejscem popełnienia przestępstwa jest miejsce., w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu nastąpił lub wg zamiaru sprawcy miał nastąpić. Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwym miejscowo jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze w danej sprawie. Gdy miejsca przestępstwa nie da się ustalić, albo gdy popełniono je za granicą, właściwym jest sąd, w okręgu którego ujawniono przestępstwo lub ujęto oskarżonego albo oskarżony przed popelnieniem przestępstwa stale mieszkał bądź czasowo przebywał, w zależności od tego, gdzie najpierw wszczęta postępowanie przygotowawcze.

Gdy żadna z ww reguł nie da możliwości ustalenia właściwości miejscowej sądu, sprawę rozpatruje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście gminy Warszawa - Centrum.

W sprawach o przestępstwa żołnierzy w czynnej służbie wojskowej papelniane w czasie pełnienia służby i pracowników wojska, właściwym miejscowa jest sąd wojskowy, obejmujący swoją właściwością jednostkę wojskową, w której żołnierz pełnił służbę, a pracownik był zatrudniony. Właściwość ze względu na przynależność oskarżonego do jednostki wojskowej określa się wg chwili wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego (daty przedstawienia mu zarzutów).

Sąd bada z urzędu i w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekazuje sprawę innemu sądowi. Jeśli jednak dopiero na rozprawie ustalono, że sąd jest miejscowo niewłaściwy, sprawę można przekazać właściwemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.

W przypadku sporu o właściwość między sądami równorzędnym, spór ostatecznie rozstrzyga sąd wyższego rzędu nad sądem, który pierwszy wszczął spór.

8. SAMODZIELNOŚĆ JURYSDYKCYJNA SĄDU KARNEGO.

Zgodnie z Konstytucją RP sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Jest to ustrojowa zasada niezależności sądów od władzy ustawodawczej i wykonawczej, wynikająca z przyjętego trójpodziału władzy i ich równowagi jako podstawy ustroju Polski. Z kolei sędziowie, są przy wykonywaniu swych funkcji niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom.

Sąd spełnia w postępowaniu karnym kilka ról, choć za każdym razem działa tu jako organ procesowy (obowiązuje tu zasada dwuinstancyjności postępowania). Sąd jest przede wszystkim organem rozstrzygającym w kwestii przedmiotu procesu, czyli o odpowiedzialności karnej oskarżonego. Ponadto jest organem kontrolnym wobec niektórych decyzji procesowych organów postępowania przygotowawczego, a kodeks zakłada, iż w wielu wypadkach zażalenie na wydane w tym stadium postanowienia służy do sądu (decyzja sądu jest tu ostateczna). Sąd kontroluje również orzeczenia wydane przez niesądowe organy orzekające (kolegia ds. Wykroczeń, organy finansowe) - w tym wypadku decyzje sądu są niekiedy ostateczne. Sąd jest wreszcie organem, który podejmuje w toku postępowania przygotowawczego pewne czynności, w tym i decyzje, jako wyłącznie uprawniony, mimo że postępowanie prowadzi inny organ np. Stosowanie tymczasowego aresztowania, zarządzanie podsłuch, wydawanie listu żelaznego, przesłuchiwanie - na żądanie strony lub prokuratora - świadka w toku dochodzenia, w wypadku niepowtarzalnego charakteru tej czynności. W tym wypadku w razie podejmowania decyzji zasadą jest także dwuinstancyjność, a więc możliwość złożenia zażalenia.

9. WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU Z TZW. PRZEKAZANIA SPRAWY

Właściwość sądów to uprawnienie do rozpatrywania określonych kategorii spraw. Jest to jednocześnie obowiązek sądu rozpatrzenia danej sprawy, gdy spełnione zostały określone przez prawo wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie.

Sąd bada z urzędu i w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekazuje sprawę innemu sądowi. Jeśli jednak dopiero na rozprawie ustalono, że sąd jest sądem niewłaściwym, sprawę można przekazać właściwemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Jedynie gdy sąd na rozprawie ustali, iż właściwym jest sąd wyższego rzędu lub sąd szczególny musi, niezależnie od okoliczności, przekazać sprawę. Wydanie bowiem orzeczenia przez sąd powszechny w sprawie należącej do sądu wyższego rzędu jest bezwzględnym powodem uchylenia orzeczenia w trybie odwoławczym.

W razie stwierdzenia przez sąd, że właściwym do rozpoznania danej sprawy jest kolegium ds. wykroczeń (czyn stanowi wykroczenie), sąd przekazuje sprawę kolegium, gdy fakt ten ujawniony zostanie przed rozpoczęciem przewodu sądowego. Ujawnienie tego faktu po rozpoczęciu przewodu sądowego powoduje, że sprawa rozpoznawana jest przez sąd na zasadach ogólnych stosując materialne normy prawa wykroczeń.

W razie przekazania sprawy przez sąd wyższy sądowi niższego rzędu, sąd ten jest związany stanowiskiem sądu wyższego, chyba że w toku dalszego postępowania ujawnią się nowe istotne okoliczności, mające znaczenie w kwestii właściwości rzeczowej sądu.

Możliwym jest przekazanie sprawy przez sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym innemu sądowi równorzędnemu, ale tylko w wypadku, gdy większość osób, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkuje blisko tego sądu, a daleko od sądu właściwego.

Sąd powszechny jest także związany przekazaniem mu sprawy przez sąd wojskowy, w tym również, gdy sąd wojskowy nie przyjął sprawy przekazanej mu uprzednio przez sąd powszechny, nawet gdyby przekazanie było niezasadne.

19. TERMINY PREKLUZYJNE A TERMINY ZAWITE.

Terminy zawite to terminy nieprzekraczalne, ale przywracalne. Oznacza to, że ich niedotrzymanie powoduje, że czynność procesowa jest bezskuteczna, ale w określonych wypadkach termin taki można przywrócić. Terminy te obowiązują stron, nie są natomiast kierowane do organów procesowych. Terminami zawitymi są jedynie: a) terminy do wnoszenia środków zaskarżenia, np.: termin do złożenia sprzeciwu od nakazu karnego, sprzeciw od wyroku zaocznego b~ inne terminy, które ustawa za zawite uznaje (wyraźnie to zaznaczając w danym przepisie) np.: termin do złożenia przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia lub oświadczenia, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne, w przypadku, gdy prokurator odstąpił od oskarżenia; termin zawity - 7 dni od daty ogłoszenia wyroku do złożenia wniosku przez stronę o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku.

Uchybiony termin zawity może być przywrócony na wniosek zainteresowanego podmiotu, jeżeli wykaże on, że niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, a wniosek o przywrócenie zostanie złożony w terminie 7 dni od ustania przeszkody wraz z dokonaniem czynności, której terminowi uchybiono np.: przy występowaniu o przywrócenie terminu do złożenia apelacji, nale'zy wnieść wraz wnioskiem o tą samą apelację. O ile więc termin zawity może ulec przywróceniu, tak termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu jest nieprzywracalny.

W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności, a więc przy uchybieniu terminowi do złożenia apelacji, sąd I instancji, który wydał wyrok, mający być zaskarżony; przy uchybieniu zaś terminowi do wystąpienia o przekazanie sprawy z powództwa cywilnego sądowi cywilnemu z uwagi na umorzenie dochodzenia - prokurator, jako organ dokonujący umorzenia, lub sąd, gdyby następowało to z uwagi na niepoczytalności podejrzanego i zastosowanie środka zabezpieczającego. Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie.

Terminy prekluzyjne to terminy nieprzekraczalne i nieprzywracalne. Uchybienie terminu powoduje, że czynność jest bezskuteczna, tak jak przy terminach zawitych, kale w odróżnieniu od tych ostatnich, nie podlegają one przywróceniu. Do terminów prekluzyjnych należą te, które określane są fazą - pewnym momentem - postępowania, jak termin do cofnięcia wniosku o ściganie, przyłączenia się do postępowania w roli oskarżyciela posiłkowego czy dodatkowego oskarżyciela prywatnego, do wytoczenia powództwa adhezyjnego, czy oskarżenia wzajemnego. W ww przypadkach ustalono możliwość dokonania czynności "do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej", a przy cofaniu wniosku o ściganie dodatkowo z wymogiem, by był to przewód "pierwszej rozprawy". Nieprzywracalnym terminami są też terminy określone dłuższymi okresami, aak termin 6­miesięczny dla Prokuratora Generalnego dla uchylenia decyzji o umorzeniu dochodzenia (śledztwa) na niekorzyść podejrzanego (art. 328), czy termin zakazujący uwzględnienia kasacji wniesionej na niekorzyść oskarżonego po upływie 6 m-cy od uprawomocnienia się orzeczenia.

20. TERMIN ZGŁOSZENIA ŻĄDANIA O WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO I SKUTKI PROCESOWE NIEWYŁĄCZENIA SĘDZIEGO.

Instytucja wyłączenia sędziego jest podstawową gwarancją zasady obiektywizmu postępowania i chronić ma strony przed stronniczością sędziego. Przepisy kodeksu wyodrębniają dwie grupy sytuacji, w których dojść może do wyłączenia sędziego. Pierwsza grupa to wyłączenie sędziego z mocy prawa (art. 40), druga - wyłączenie sędziego na wniosek z powodu wątpliwości co do jego bezpośredniości. Sędzi , który uznaje, że zachodzi przyczyna wyłączająca go z mocy art. 40, wyłącza się sam, składając oświadczenie do akt.

Sędzia wyłączony z mocy prawa od udziału w sprawie nie może orzekać również ani w postępowaniu odwoławczym, ani w postępowaniu po uprawomocnieniu się orzeczenia. Udział sędziego wyłączonego na podstawie art. 40 &1 pkt 4,5 oraz 7-9 powoduje uchylenie orzeczenia, natomiast w wypadku wyłączenia na podstawie art. 40&1 pkt 1-3 lub 6 oraz & 2 i 3 nieważność orzeczenia z mocy prawa. Ponadto uchybienie to daje możliwość wniesienia kasacji.

W przypadku wyłączenia sędziego na podstawie art 41, wniosek strony o wyłączenie sędziego z uwagi na wątpliwość jego bezstronności musi być zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego. Wniosek zgłoszony po ww terminie pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu tego przewodu.

51. ZAKRES DOPUSZCZALNOŚCI ZWROTU SPRAWY PRZEZ SĄD Z ROZPRAWY O UZUPEŁNIENIE ŚLEDZTWA.

Kpk przewiduje sytuacje gdy w toku posiedzenia może okazać się, że przedstawione przez prokuratora akta sprawy wykazują istotne braki postępowania przygotowawczego, zwłaszcza gdy zostanie dostrzeżona przez sąd potrzeba poszukiwania dowodów, a jednocześnie sąd uzna, że dokonanie niezbędnych czynności do osiągnięcia tych braków przez sąd, wiązałby się ze znacznymi trudnościami. W takiej sytuacji sąd zobowiązany jest przekazać sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) i wskazać mu kierunek i zakres tego uzupełnienia, a w razie potrzeby także odpowiednie czynności, których prokurator powinien dokonać.

54. WYMIEŃ PRZYPADKI OBLIGATORYJNEGO DORĘCZENIA WYROKU STRONOM Z UZASADNIENIEM

58. NIEDOPUSZCZALNOŚĆ TRYBU NAKAZOWEGO

Postępowanie nakazowe jest możliwe jedynie w sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w trybie uproszczonym. Jednakże nie może być stosowane: wobec osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie, w sprawach o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego, gdy zachodzą okoliczności skutkujące obowiązkową obroną w toku całego procesu a więc, gdy oskarżony jest: nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, kiedy nie włada językiem polskim, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.

59. SKUTKI PROCESOWE UCHYBIEŃ W POSTACI NARUSZENIA PRZEPISÓW O OBRONIE OBLIGATORYJNEJ I O PRZYMUSIE ADWOKACKIM.

Obligatoryjna obrona ma miejsce, gdy oskarżony jest: nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, kiedy nie włada językiem polskim, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę. Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem I instancji jeśli zarzucono mu zbrodnię lub pozbawiono wolności. Również przed sądem wojskowym jeśli oskarżonym jest żołnierzem lub pełniącym służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego.

W razie niestawiennictwa obrońcy, którego udział jest obowiązkowy czynności procesowych nie przeprowadza się. Jeżeli oskarżony nie miał obrońcy w ww wypadkach (art. 79 i 80 kpk) lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział jest obowiązkowy stanowi to uchybienie będące bezwzględnym powodem uchylenia zaskarżonego orzeczenia

Przymus adwokacki wyłącza udział oskarżonego w niektórych czynnościach. Chodzi o wniesienie: apelacji od wyroku sądu okręgowego jako sądu I instancji; kasacji; zażalenia na odmowę przyjęcia kasacji;wniosku o wznowienie postępowania; wniosku o uchylenie przez sąd okręgowy prawomocnego rozstrzygnięcia kolegium ds wykroczeń; aktu oskarżenia wnoszonego samodzielnie przez oskarżyciela posiłkowego.

Wymogi formalne sporządzenia i podpisania ww wniosków i pism procesowych przez adwokata (przymus adwokacki) mają charakter bezwzględny. Ich niezachowanie skutkuje odmową przyjęcia wniosku.

60. SPRZECIWY I QUASI SPRZECIWY

Sprzeciwy to takie środki zaskarżenia, która służą od decyzji nieprawomocnej i mają skutek kasacyjny. Należą do nich:

- sprzeciw od wyroku zaocznego, którego celem jest pozbawienie mocy prawnej tego orzeczenia. W terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw, w którym powinien usprawiedliwić swoją nieobecność na rozprawie.

- sprzeciw od nakazu karnego, którego samo złożenie powoduje, że nakaz ten traci mac.

Oskarżony i oskarżyciel mogą wnieść sprzeciw do sądu, który wydał nakaz karny w terminie zawitym 7 dni od doręczenia nakazu. Jeżeli w sprzeciwie podniesiono wyłącznie zarzuty przeciwko rozstrzygnięciu o roszczeniu cywilnym, nakaz traci moc tylko w tej części, a sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania.

Quasi-sprzeciwy to środki powodujące efekt zbliżony do sprzeciwów, choć decyzja, której dotyczą formalnie, nie traci swej mocy, mimo że faktycznie już nie egzystuje. Należą do nich:

- wniosek o przywrócenie ternunu zawitego, który w razie uwzględnienia umożliwia dokonanie czynności, której terminowi uchybiono, ale nie wymaga to formalnego uchylenia ewentualnej wcześniejszej decyzji o odmowie np.: przyjęcia wniosku o uzasadnienie wyroku, jeżeli wniosek o przywrócenie terminu nie towarzyszy zażaleniu na tę odmowę.

- Żądanie skierowania sprawy na drogę sądową, które występuje w postępowaniu skarbowym i sprowadza się do tego, że strona może od orzeczenia organu ńnansowego żądać przekazania sprawy do sądu; funkcjonuje też w postępowaniu o wykroczenia jako środek zaskarżania orzeczeń i nakazów karnych, zapadły ch w kolegiach ds. wykroczeń . W wyniku złożenia takiego środka sąd przeprowadza ponowne postępowanie dowodowe i wydaje własny wyrok.

art.482 kpk w 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw, w którym winien usprawiedliwić swoja nieobecność. Sprzeciw będzie nieuwzględniony, gdy nieobecność oskarżonego będzie nieusprawiedliwiona. Uwzględniony sprzeciw to ponowne rozpoznanie sprawy. Wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony~jego obrońca stawi się na rozprawę. Nieuwzględnienie sprzeciwu, nie przyjęcie go to strata dla oskarżonego złożenia wniosku o uzasadnienia wyroku, gdyż ku temu upłynął termin. Sprzeciw wnosi się w celu usprawiedliwienia nieobecności. Sprzeciw może być połączony z wnioskiem o uzupełnienie wyroku, na skutek, gdy nie przyjęto sprzeciwu. Sprzeciwy charakteryzują się: skargowością, brakiem dewolutywności, bo wywołuje prawne skutki w postęp., kasatoryjnością, zaskarżone nim orzeczenie traci ex lege moc. Sprzeciwy to procesowa forma braku zgody podmiotu procesowego na wydaną decyzję procesową, jeśli ta decyzja jest rozstrzygnięciem, którego byt zaleźy od akceptacji. W przypadku stwierdzenia przez sąd, że nieobecność była nieusprawiedliwiona to orzeka o tym w postanowieniu, na które przysługuje zażalenie! Nieuwzględnienie sprzeciwu[to z powodów materialnych,a nie przyjęcie to z powodów formalnych).Uwzględniony sprzeciw to ponowne rozpatrzenie sprawy. Sprawę rozpatruje sąd, który wydał wyrok zaoczny. Różnica między wyrokiem zaocznym, a tym wydanym pod nieobecność oskarżonego:, jeżeli na rozprawę nie stawi się oskarżony prawidłowo o niej poinformowany, a będzie tylko obrońca to taki wyrok nie będzie zaocznym. Sprzeciw to wniosek kasacyjny, wyrok traci moc. Jeśli na ponowną rozprawę nie stawi się oskarżony lub obrońca to wyrok nie traci mocy, i wtedy można go zaskarżyć zwykłym środkiem zaskarżenia- apelacją. Sędzia, który wydał dany wyrok w takim przypadku, ulega wyłączeniu ex lege (art.40§lpkt9). Dotyczy to też ławników. ART.505 możliwość sprzeciwu od nakazu karnego występuje tu jako środek zaskarżenia skierowany przeciwka nakazowi. W razie wniesienia sprzeciwu sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, nakaz karny traci moc. ART.506 jeśli sprzeciw dotyczy roszczeń powództwa cywilnego to nakaz traci moc w tym tylko zakresie. Sprzeciw może być cofnięty do czasu przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Termin zawity dla sprzeciwu wynosi 7 dni od doręczenia nakazu. Przysługuje oskarżonemu lub oskarżycielowi. Odmowa przyjęcia sprzeciwu, gdy po terminie i wniesiony przez nieuprawnionego. Sprzeciw nie musi wypełniać formalnych określeń z art.119. Zarządzenie o odmowie przyjęcia sprzeciwu jest zaskarżalne. Cofnięcie sprzeciwu powoduje, że nakaz odzyskuje moc. Sprzeciw może być ograniczony do jednego z kilku czynów. Gdy wniesiono sprzeciw, to sędzia, który wydał nakaz jest wyłączony od udziału w sprawie. Sprawę rozpatruje się w trybie uproszczonym.

56. NAŁOŻENIE OBOWIĄZKU NAPRAWIENIA SZKODY.

62. KONWALIDACJA I KONWERSJA W PROCESIE KARNYM.

powództwo o naprawienie szkody może być wytoczone przez pokrzywdzonego do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego. Roszczenia o naprawienie szkody można dochodzić w procesie adhezyjnym( postępowanie w kwestii odpowiedzialności cywilnej spowodowanej przestępstwem). Powodem cywilnym może tu być pokrzywdzony, organ kontroli państwowej, samorządowej, zakład ubezpieczeń, w przypadku śmierci pokrzywdzonego osoby najbliższe lub prokurator. Zobowiązanie do naprawienia szkody może przyjąć formę restytucji lub zapłaty określonej kwoty w danym czasie. Zamiast tego obowiązku sąd może zasądzić na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę za uszczerbek na zdrowiu, naruszenie narządów ciała, rozstrój zdrowia, oraz doznaną krzywdę. Jeśli zarządzony obowiązek napr. Szkody, nawiązka nie pokrywają szkody, to uprawniony może dochodzić dodatkowych roszczeń w post. cywilnym. Niedopuszczalne jest powództwo o napr. szkody wyrządzonej przez ruch pojazdów mechanicznych, gdy za szkodę odpowiada PZL1.

ART. 107- orzeczenie obowiązku napy. szkody jest orzeczeniem co do roszczeń majątkowych jeśli tylko nadaje się do egzekucji w myśl przepisów post. cywilnego. Na postanowienie sądu karnego co do nadania klauzuli wykonalności wyroku dłużnikowi przysługuje zażalenie na podst.art.795 kpc.

ART. 217--> rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezp. Roszczeń o napr. szkody należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora lub innego upraw. organu (np. Policji), w przypadkach nie cierpiących zwłoki. Osobę je posiadającą należy wezwać do dobrowolnego ich wydania, jeśli nie wyda ich to można je odebrać. Organ żądający, a nie będący prokuratorem musi okazać postanowienie sądu lub prokuratora, a jeśli zdobycie tego była nie możliwe to nakaz kierownika swojej jednostki org. Należy też zdobyć zatwierdzenie sądu lub prokuratora zatrzymania sądu. W 7 dni od zatrzymania rzeczy należy osobie takiej wręczyć postanowienie sądu lub prokuratora. W celu zmuszenia do wydania tych przedmiotów można zastosować karę porządkową lub przeprowadzić przeszukanie rzeczy. Brak zatwierdzenia odebrania rzeczy przez sąd lub prokuratora rodzi obowiązek oddania tych rzeczy.

ART. 269--; jeżeli pokrzywdzony nie może w inny sposób zrealizować swoich roszczeń, wynikających z obowiązku napr. szkody, to ma on pierwszeństwo zaspokojenia z przekazanych, bądż przelanych na rzecz skarbu państwa przedmiotów ulegającyh przepadkowi lub sum z poręczenia majątkowego.

ART. 291--ł w przypadku popełnienia przestępstwa za które można orzec oboro. napr. szkody to z urzędu można zabezp. wykonanie go na mieniu oskarżonego. Dotyczy to przede wszystkim przestępstwa przeciw mieniu lub tych, które wyrządziły szkodę na nim, w celu zabezp. roszczeń. 3est to zabezp. majątkowe, środek przymusu mający zagwarantować napr. szkody. Jego przesłanką jest zagrożenie kara majątkową. Realizacji zabezp. towarzyszy przymus. Zabezp. roszczeń o napr. szkody następuje przez zajęcie rzeczy ruchomych, wynag~t-. za pracę, innych wierzytelności, obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową. Zabezp. majątkowe ustanawia sąd lub prokurator przez postanowienie, upada ono jeśli w 3m­ce od uprawomocnienia się orzeczenia nie wytoczone będzie powództwo o napr. szkody. W wyniku ustanowienia zabezp. majątkowego oskarżony jest ograniczony w dysponowaniu mieniem. Możliwość tymczasowego zabezp. majątkowego, ale tu w 14 dni musi być wydane postanowienie o zabeap. Majątkowym. W przeciwnym wypadku ono upada.

ART. 341-- możliwe jest danie przez sąd możliwości, jeśli uzna za stosowne/ celowe, oskarżonemu szansy na poroz. się z pokrzywdzonym w kwestii napy. wyrządzonej przez siebie szkody. Ma to miejsce podczas posiedzenia dotyczącego Warunkowego) Umorzenia) P(ostępowania). Sąd może je w tym celu je odroczyć. Przesłanki WUP (są cztery) w tym pojednanie się z poszkodowanym i uzgodnienie napr. szkody.

ART. 343- także w wypadku uwzględnienia wniosku o skazanie (335), sąd może to uzależnić od napr. szkody w całości lub części. Sąd go nakłada, jeśli wystąpi o to pokrzywdzony lub sam yzna to za stosowne.

ART. 415§6-· pokrzywdzony występuje z powództwem cywilnym o napr. szkody. Sąd decyduje o uwzgl. jego roszczenia w wypadku skazania lub WUP. Sąd uznaje powództwo 0 napr. szkody gdy istnieje wina oskarżonego. Dotyczy to też sytuacji gdy materiał dowodowy w powództwie cywilnym jest nie wystarczający dla sądu. Oddalenie powództwa, bądż pozostawienie go bez rozpoznania (gdy uniewinniony oskarżony, bezwarunkowe umorzenie postępowania, śmierć powoda i brak osoby wstępującej w jego prawa, lub powództwo niedopuszczalne, wniesione przez osobę rueupr. Itd...) Sąd orzeka obowiązek napr. szkody w całości/części na wniosek pokrzywdzonego, innej osoby upr. w czasie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, przeciw środowisku, mieniu, obrotowi gosp., beze. Komunikacji, itd... Patrz art. 46 KK. Sąd orzekając o tym nie jest związany zakresem roszczeń powoda.

Obligatoryjny obowiązek napy. szkody przy WUP, fakultatywny przy WZWK i przy ogr. wolności.

44. ODPŁATNOŚĆ ZA PROCES KARNY

Z procesem karnym jako działalnością celową, regulowaną przepisami prawa karnego, łączą się pewne wydatki. Sprawą niebagatelną z punktu widzenia społecznego jest to, kto ma ponieść te wydatki. Koszty postępowania karnego to wydatki związane z prowadzeniem postępowania.

Koszty w toku postępowania karnego tymczasowo wykłada Skarb Państwa (zgodnie z Art. 619 kpk - Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, wszelkie wydatki wykłada tymczasowo Skarb Państwa) chyba że inny przepis nakłada ten obowiązek na strony co dotyczy np. kosztów obrońcy i pełnomocnika (Art. 620 kpk Wydatki związane z ustanowieniem obrońcy lub pełnomocnika wykłada strona, która go ustanowiła) oraz wydatków związanych z postępowaniem w sprawach prywatnoskargowych (Art. 621 kpk Oskarżyciel prywatny składa przy akcie oskarżenia lub wraz z oświadczeniem o przyłączeniu się do toczącego się postępowania lub podtrzymaniu oskarżenia, od którego prokurator odstąpił, dowód wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków).

Do kosztów ponoszonych przez Skarb Państwa należą: - doręczenie wezwań i innych pism

- przejazdy sędziów i innych osób z powodu czynności postępowania - sprowadzenie i przewóz oskarżonego. świadków i biegłych

- oględziny i badania przedsięwzięte w toku postępowania oraz przesyłki i przechowanie zajętych przedmiotów

- wykonanie orzeczenia z wyłączeniem kosztów utrzymania skazanych w zakładach karnych należności świadków, biegłych i tłumaczy

- opłaty na rzecz zespołu adwokackiego z tytułu udziału w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika strony

Sąd w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie ma obowiązek określać - kto i w jakiej wysokości ponosi koszty postępowania (Art. 626 i 627 k,p.k.) albo orzec zwolnienie od ponoszenia kosztów (Art. 623 k.p.k. - Sąd zwalnia osobę w całości lub w części od wyłożenia kosztów podlegających uiszczeniu przy wnoszeniu pisma procesowego, jeżeli wykazała ona, że ze względu na jej sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów wyłożenie ich byłoby zbyt uciążliwe).

Postępowanie co do kosztów procesu karnego nie dotyczy przedmiotu procesu karnego lecz prowadzone jest uzupełniająco w celu załatwienia kwestii kosztów wynikłej po uprawomocnieniu wyroku. Kwestie te mogły nie być przez pomyłkę załatwione w orzeczeniu kończącym postępowanie.

Orzeczenie o kosztach może być zmienione lub uzupełnione, jeżeli potrzeba taka jest uzasadniona okolicznościami.

Uzupełniające postępowanie sądowe co do kosztów procesowych wolno prowadzić, jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia o kosztach (ort. 420 k.p.k.). Postępowanie takie odbywa się na posiedzeniu sądu z udziałem stron oraz kończy się wydaniem zaskarżalnego postanowienia.

Do kosztów procesu należą: 1 ) koszty sądowe

2) uzasadnione wydatki stron, w tym ustanowienia w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika

Koszty sądowe obejmują: 1 ) opłaty w sprawach karnych

2) wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania np.: koszty związane z powództwem cywilnym i zasądzeniem odszkodowania z urzędu

Opłaty sądowe są związane z rodzajem wymierzonej kary i jej wysokością. Związane są także ze złagodzeniem lub zaostrzeniem kary w postępowaniu odwoławczym. Odmienne opłaty przewidziane są w związku z orzeczeniem warunkowego umorzenia postępowania karnego. Opłaty obejmują także szczególne opłaty od próśb i wniosków, a także opłaty kancelaryjne. Zagadnienia dotyczące opłat reguluje ustawa o opłatach sądowych w sprawach karnych z dnia 23 czerwca 1973 r.

PRZYPADKI NIEZASKARŻALNOŚCI ORZECZEŃ W SPRAWACH KARNYCH (p~'t. .t3)

Skuteczność środka odwoławczego to wywołanie kontroli instancyjnej zaskarżonego rozstrzygnięcia lub innej czynności. Zależy ona od następujących czynników.

1. Srodek, aby został przyjęty do rozpoznania, musi być przede wszystkim dopuszczalny.

2. Musi go przy tym wnieść osoba uprawniona do zaskarżania danego orzeczenia, zarządzenia lub innej czynności.

3. Powinna ona zachować termin przewidziany dla złożenia danego środka, a jest to zawsze termin zawity, a więc nieprzekraczalny.

4. Musi również dostosować się do wymaganej formy środka (pisemna), w tym niekiedy do tzw. przymusu adwokackiego.

1. Dopuszczalność środka odwoławczego to przewidziana przez prawo możliwość zaskarżenia danego orzeczenia, zarządzenia lub innej czynności. Kodeks przyjmuje jako regułę, że od orzeczenia wydanego w I instancji przysługuje środek odwoławczy, w tym że od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja, a od postanowień, zarządzeń i innych czynności - w określonych wypadkach - zażalenie.

Nie są już natomiast zaskarżalne orzeczenia wydane przez sąd (organ) odwoławczy na skutek odwołania, a więc w wyniku rozpoznania środka odwoławczego. Jest to przejaw funkcjonowania w postępowaniu karnym zasady kontroli instancyjnej, a jednocześnie realizacja konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego.

Od reguły tej jednak przewiduje się pewne wyjątki.

I tak, wyrok sądu rejonowego wydany po rozpoznaniu odwołania od orzeczenia kolegium, mimo że wydany przez sąd po raz pierwszy, nie jest zaskarżamy, chyba że sąd orzeknie karę aresztu lub zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres ponad rok, a więc kary, których kolegium w ogóle orzekać nie mogło.

Zdecydowanie więcej wyjątków przewidziano przy zażaleniu. Zażalenie służy bowiem jedynie wobec:

a) postanowień i zarządzeń zamykających drogę do wydania wyroku, i to jeżeli ustawa nie stanowi inaczej

b) decyzji procesowych dotyczących środków zabezpieczających przewidzianych w prawie karnym

c) na inne postanowienia, zarządzenia, a także inne niż decyzje czynności. tylko gdy przepis szczególny tak stanowi

Jeżeli zatem postanowienie (zarządzenie) nie dotyczy środka zabezpieczającego i nie zamyka drogi do wydania wyroku, to jest zaskarżalne tylko, gdy ustawa tak stanowi; brak zastrzeżenia w przepisie o możliwości zaskarżenia czyni tę decyzję niezaskarżalną, choćby naruszała ona prawa i interesy określonej osoby (np. o przedstawieniu zarzutów, o oddaleniu wniosku dowodowego). Niekiedy jednak ustawa wyłącza możliwość zaskarżenia decyzji procesowej, mimo że zamyka danemu podmiotowi drogę do wydania wyroku w danej sprawie (kwestii); dotyczy to postanowień o niemożności udziału w sprawie oskarżyciela posiłkowego i odmowy przyjęcia powództwa cywilnego oraz pozostawienia go bez rozpoznania.

Niezależnie od powyższego kodeks przyjmuje, że orzeczenia wydane przez sąd odwoławczy w toku postępowania odwoławczego są z założenia niezaskarżalne, chyba że ustawa stanowi inaczej, tutaj zatem potrzebne jest wyraźne wskazanie zaskarżalności decyzji procesowej w przepisie szczególnym.

2. Srodek musi pochodzić od osoby uprawnionej do jego złożenia. Generalnie przyjmuje się, że od orzeczenia wydanego w I instancji środek odwoławczy służy stronom oraz osobie zobowiązanej do zwrotu Skarbowi Państwa korzyści uzyskanych z przestępstwa sprawcy. Z uwagi na samodzielność działania obrońcy, środek służący stronie może wnieść samodzielnie, niezależnie od oskarżonego, również obrońca. Może on jednak dokonywać czynności wyłącznie na korzyść klienta, przeto jest nieuprawniony do występowania z środkiem odwoławczym na niekorzyść oskarżonego, np. do zaskarżenia wysokości wynagrodzenia dlań jako obrońcy z urzędu.

Ponieważ, gdy chodzi o wyroki, to zapadają one w sądzie, przeto skarżyć je mogą tylko ci, którzy są stronami postępowania sądowego (oraz osoba zobowiązana do zwrotu korzyści). Nie może więc wyroku takiego zaskarżyć np. przedstawiciel społeczny, który stroną nie jest, ale też i pokrzywdzony, który nie wcielił się w rolę strony i brał udział w postępowaniu przed sądem jedynie z racji samego pokrzywdzenia. Natomiast w razie śmierci pokrzywdzonego będącego stroną, po wydaniu orzeczenia, osoby mu najbliższe mogą, o ile nie upłynął jeszcze termin do zaskarżenia, wstąpić do postępowania np. poprzez złożenie środka odwoławczego Są one uprawnione do wystąpienia z takim środkiem.

Znacznie szerszy krąg uprawnionych przewidziany jest dla występowania z zażaleniem. Poza stronami, zażalenie służy bowiem także osobie, której bezpośrednio dotyczy dane postanowienie, zarządzenie lub inna czynność, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tak więc np. na zatrzymanie żalić się może zatrzymany, a na podsłuch telefoniczny każda osoba, wobec której go zastosowano. Z kolei na postanowienie prokuratora lub sądu co do dowodów rzeczowych, wydane w związku w postanowieniem o umorzeniu postępowania, zażalenie służy także osobie, od której przedmioty te odebrano lub która zgłosiła do nich roszczenie.W postępowaniu przygotowawczym zażalenie przysługuje nie tylko stronom tego postępowania, tj. pokrzywdzonemu i podejrzanemu, ale też osobom nie będącym stronami, i to w odniesieniu do wszelkich czynności naruszających ich prawa.Aby być osobą uprawnioną do zaskarżenia orzeczenia (czynności), należy mieć dodatkowo interes prawny w zaskarżaniu, odwołujący może bowiem skarżyć jedynie te rozstrzygnięcia i ustalenia, które naruszają jego prawa lub szkodzą jego interesom. Chodzi tu o istnienie uzasadnionego przekonania skarżącego, że dane rozstrzygnięcie (ustalenie) narusza jego prawa (interesy).Wykazywanie interesu prawnego nie dotyczy oskarżyciela publicznego, który tym samym może skarżyć orzeczenie zarówno na niekorzyść oskarżonego, jak i na jego korzyść. Założenia powyższe oznaczają m.in, że oskarżony nie może skarżyć orzeczenia na swą niekorzyść, uznając np. orzeczoną karę za zbyt łagodną w stosunku do swego czynu, a oskarżyciel posiłkowy lub prywatny nie mogą skarżyć wyroku na korzyść oskarżonego, uznawszy, iż skazano go zbyt surowo. Oznacza to jednak także, że poniewaź orzeczenie można zaskarżyć w całości lub w części, to np. powód cywilny, któremu zasądzono powództwo tylko częściowo, oddalając co do reszty, albo oddalono w całości, nie może skarżyć wyroku np. co do kary albo odnośnie do innych niż jego odszkodowanie warunków umorzenia warunkowego. Nie może też skarżyć wyroku co do kary osoba zobowiązana jedynie do zwrotu korzyści Skarbowi Państwa. Podmioty te nie mają bowiem interesu prawnego w takim zaskarżaniu wyroku. Inna jest już sytuacja osoby odpowiedzialnej posiłkowe w procesie karnym skarbowym, gdyż ponosi ona odpowiedzialność za wymierzoną oskarżonemu grzywnę, zatem może w tym zakresie skarżyć wyrok.

3. Dla skuteczności środka odwoławczego istotne jest też zachowanie terminu przewidzianego dla danego środka odwoławczego. Apelacja winna być złożona w zawitym terminie ł4 dni od otrzymania przez uprawniony podmiot odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem, zażalenie zaś w terminie 7 od daty ogłoszenia postanowienia (zarządzenia), a jeżeli ustawa nakazuje jego doręczenie - od daty doręczenia. Odwołanie od orzeczenia kolegium składa się w terminie 7 dni od otrzymania orzeczenia, a od orzeczenia wydanego w kolegium w trybie przyspieszonym w ciągu 3 dni od jego ogłoszenia.

W razie uchybienia terminowi z przyczyn od skarżącego niezależnych można wystąpić o jego przywrócenie, dokonując jednocześnie danej czynności, czyli wnosząc wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu środek odwoławczy. W razie uwzględnienia wniosku termin będzie zachowany; na odmowę jego przywrócenia służy zażalenie.

4. Kodeks zakłada, że środek odwoławczy wnosi się na piśmie. Musi on zatem odpowiadać rygorom pisma procesowego.

Jeżeli chodzi o treść środka, to kodeks zakłada, że skarżący powinien: 1) wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie (zawarte w uzasadnieniu),

2) podać czego się domaga, a więc np., czy chodzi mu o uchylenie orzeczenia, czy o jego zmianę i jaką

W środku odwoławczym można też wskazać nowe fakty lub dowody. Natomiast, jeżeli środek pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien zawierać także:

1 ) wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu, 2) uzasadnienie

Zauważyć należy, że sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę z zasady jedynie w granicach środka odwoławczego i jest obowiązany rozważyć wszelkie wnioski i zarzuty wskazane w tym środku, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Przy środku na niekorzyść oskarżonego sąd ten może orzec zgodnie z tym kierunkiem jedynie, gdy stwierdzi uchybienia podniesione w środku odwoławczym. Wskazuje to, że wymogi w zakresie, w jakim dotyczą:

a) wskazania zaskarżonego rozstrzygnięcia (ustalenia), b) zarzutów stawianych rozstrzygnięciu lub ustaleniu,

są tzw. bezwzględnymi wymogami środka odwoławczego, czyli warunkami szczególnymi pisma, których zupełny brak uniemożliwia nadanie biegu sprawie. Przeto niedopełnienie ich w środku odwoławczym daje podstawę do zwrotu pisma do uzupełnienia. Nie uniemożliwia to jednak dokonywania i później uzupełnienia ich argumentacji, czyli uzasadnienia. Można też później podnosić uchybienia, które sąd powinien zbadać z urzędu.

W przypadku apelacji dojść może dodatkowo wymóg przymusu adwokackiego. Apelacja bowiem od wyroku sądu wojewódzkiego, jeżeli nie pochodzi od prokuratora albo od pełnomocnika wskazanego, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, niespełnienie tego warunku zmusza także do zwrotu środka do uzupełnienia. To samo odnosi się do zażalenia na odmowę przyjęcia kasacji.

45. PRZEJAWY OPORTUNIZMU ŚCIGANIA

Zasada legalizmu to prawny obowiązek ścigania przestępstw (wszczynania i prowadzenia postępowania karnego w sprawach o przestępstw ścigane z urzędu).

Zasada oportunizmu jest przeciwieństwem zasady legalizmu i oznacza uprawnienie organów ścigania, pozawala organowi ścigania na rozważenie celowości ścigania karnego (pomimo istniejącego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub posiadania wystarczających podstaw do wniesienia aktu oskarżenia). Organ ścigania, opierając się na kryterium celowości i uwzględniając różnego rodzaju interesy (np. publiczne lub społeczne) może zaniecha ścigania karnego.

Przejawy oportunizmu ścigania, czyli wyjątki od zasady legalizmu:

1. Art. 1 § 2 k.k. w zw. Z art. 17 pkt. 3 k.p.k. - uznanie znikomej społecznej szkodliwości czynu pozwala na zaniechanie jego ścigania, gdyż czyn ten nie stanowi przestępstwa. 2. Art. 66 k.k. jako przesłanka warunkowego umorzenia - gdy stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny postępowanie o przestępstwo można warunkowo umorzyć.

3. Art. 11 k.p.k. - postępowanie w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat S można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary było by oczywiści nie celowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia ("premiowanie" uprzedniej karalności sprawcy).

4. Art. 21 § 2 ustawy z dnia 26 X 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich - sędzia rodzinny nie wszczyna postępowania a wszczęte umarza, jeżeli okoliczności sprawy nie dają podstawy do jego wszczęcia lub prowadzenie, albo gdy orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe, w szczególności ze względu na orzeczone już środki w innej sprawie.

· wprowadzenie elementu celowości ścigania przestępstwa ze względu na karę orzeczoną za inne przestępstwo, np. nieletni (13 lat) wcześniej został skazany, teraz ukrad~ jajko z niespodzianką - organ może odmówić wszczęcia postępowania ze względu na brak celowości ścigania karania.

Stosowanie wyjątków od zasady legalizmu podlega kontroli:

· Art. 306 k.p.k. "Pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, a stronom na postanowienie o jego umorzeniu, uprawnionym do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt".

· Art. 342 § 5 k.p.k. "W razie warunkowego umorzenia postępowania pokrzywdzony, prokurator oraz oskarżony mogą wnieść zażalenie".

To pytanie sprawilo mi trudność - na rozprawie wydąje się wyroki a na posiedzeniu postanowienia i to_jest odpowiedż raczę] na pytanie o wydawanie jakiś roztrzygmęc na posiedzeniach a nie koniecznie wyroków, choć o tych tet gest mowa

42. DOPUSZCZALNOŚĆ WYDANIA WYROKU NA POSIEDZENIU

1. W myśl art. 339 k.p.k. prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli: a) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających

b) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania

c) prokurator złożył wniosek-dot. Postępowania skróconego (art. 335 k.p.k. - Prokurator może za zgodą oskarżonego, dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o skazanie oskarżonego za zarzucany mu występek zagrożony karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, bez przeprowadzenia rozprawy, i wymierzenie mu kary z zastosowaniem nadzwyczajnego jej złagodzenia, orzeczenia środka karnego, odstąpienie od wymierzenia kary lub warunkowe zawieszenie wykonania kary, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nie przeprowadzenia rozprawy)

W tych wypadkach może okazać się, że skierowanie sprawy na rozprawę jest zbędne, w razie gdy jej rozstrzygnięcie nastąpi na posiedzeniu. Skierowanie sprawy na posiedzenie jest w tych wypadkach obligatoryjne.

2. W myśl art. 339 k.p.k. prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:

a) umorzenia postępowania

b) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia

c) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania

d) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu

e) i innych, o których niżej...

3. W razie stwierdzenia potrzeby wydania nakazu karnego - wydaje się go na posiedzeniu, stosując przepisy regulujące postępowania nakazowe (art. S00 k.p.k. - W sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, uznając na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, sąd może w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny wydać nakaz karny. Nakaz karny sąd wydaje jednoosobowo na posiedzeniu. Oskarżony, jego obrońca, pokrzywdzony i jego pełnomocnik mają prawo wziąć udział w tym posiedzeniu).

4. Art. 420 k.p.k. - jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do zaliczenia tymczasowego aresztowania lub zatrzymania albo dowodów rzeczowych - sąd orzeka o tym postanowieniem na posiedzeniu. Strony maja prawo wziąć udział w tym posiedzeniu. Na postanowienia wydane na posiedzeniu przysługuje zażalenie.

5. Art. 449 k.p.k. - sąd odwoławczy rozpoznaje apelację na rozprawie, a jedynie w wypadkach wskazanych w ustawie na posiedzeniu. Na posiedzeniu sąd apelacyjny może uchylić wyrok w wyniku stwierdzenia bezwzględnych przyc-r_yn odwoławczych m.in.

6. Na posiedzeniu jest rozpoznawane przez sąd zażalenie. Mogą to być np.. posiedzenia dotyczące w kwestii umorzenia i zastosowania środka zabezpieczającego, w kwestii warunkowego umorzenia postępowania przed rozprawą i innych.

7. Art. 495 k.p.k. - W razie nie dojścia do pojednania kieruje się sprawę na rozprawę główną, a w miarę możności wyznacza od razu jej termin, chyba że zachodzi potrzeba skierowania sprawy na posiedzenie w celu innego rozstrzygnięcia.

8. Postepowanie w skrawach o wykroczenia - w przedmiocie uchylenia prawomocnegó rozstrzygniecia kolegium ds. wykroczeń orzeka sąd wojewódzki w składzie trzech s~dziów na posiedzeniu. W posiedzeniu tym może wziąć udział wnioskodawca oraz osoba, której wniosek dotyczy. Uchylenie orzeczenia nastecpu'te wyrokiem. Uchylaiąc prawomocne rozstrzy ni cie kolegium ds. wykroczeń, sąd wojewódzki może uniewinnić obwinione;,o, umorzyć posterowanie i.t.d.

9. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację na rozprawie lub na posiedzeniu. Kasacje rozpoznaje się na rozprawie, gdy dotyczy wyroku. Jeżeli kasacja dotyczy postanowienia może ona być jedynie na posiedzeniu.

40. UMORZENIE PROCESU TZW. ABSORBCYJNE.

Warunkowe umorzenie stosuje sąd. Umorzenie następuje na okres próby, który może wynosić od ~1 roku do 2 lat.

Sens tej instytucji polega na tym, że unika się nie tylko wymierzenia sprawcy kary, ale również wyroku skazującego i znacznej części samego postępowania karnego, stanowiącego dla sprawcy poważną dolegliwość.

Przesłanki zastosowania tej instytucji wymienione w Art. 66 k.k. są następujące:

1. Popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności

2. Sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne 3. Okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

4. Wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne

5. Istnieje pozytywna prognoza co do tego, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa

Warunkowe umorzenie stosowane jest również do sprawców przestępstw o niewielkiej wadze.Warunkowe umorzenie może być jednak stosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat, w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody. Umarzając warunkowo postępowanie stwierdza się jednocześnie, że sprawca ponosi winę. Oskarżony może jednak sprzeciwić się warunkowemu umorzeniu, co powoduje skierowanie sprawy na rozprawę.

Warunkowe umorzenie może być połączone z dozorem kuratora, lub osoby godnej zaufania albo stowarzyszenia, instytucji lub odpowiedniej organizacji społecznej.

Umarzając postępowanie można na sprawcę nałożyć pewne obowiązki:

a) obowiązek informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

b) obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego

c) wykonania obowiązku alimentacyjnego

d) powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających

Umorzenie warunkowe staje się definitywne, gdy sprawca w okresie próby potwierdzi swoim zachowaniem słuszność pozytywnej prognozy, która była przesłanką podjęcia decyzji o umorzeniu. Natomiast jeżeli sprawca o okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został skazany, sąd podejmuje postępowanie karne.

Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności popełnił inne przestępstwo, albo uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.

Sąd może podjąć postępowanie, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności, gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.Jeżeli organ ścigania dochodzi do wniosku, że postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, a nie zachodzą podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, umarza się postępowanie przygotowawcze bez konieczności uprzedniego zaznajomienia z materiałami postępowania i jego zamknięcia.

Postępowanie przygotowawcze umarza się przede wszystkim wówczas, gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że:

- czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

- czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa

- społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

- ustawa stanowi, ze sprawca nie podlega karze

Postępowanie umarza się także wówczas, gdy nie wykryto sprawcy przestępstwa. Albo gdy brak jest dostatecznych dowodów winy podejrzanego.

W wypadku stwierdzenia, że przestępstwo zostało popełnione, ale czynu nie dokonała osoba występująca w postępowaniu w charakterze podejrzanego, umarza się postępowanie prowadzone przeciwko tej osobie, ale postępowanie o dane przestępstwo toczy się nadal, jeżeli istnieje możliwość wykrycia sprawcy. Postępowanie umarza się też gdy podejrzany zmarł, nastąpiło przedawnienie karalności, brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela albo zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie. Postanowienie o umorzeniu śledztwa wydaje zawsze prokurator, postanowienie o umorzeniu dochodzenia wydaje prokurator albo policja lub inny organ prowadzący dochodzenie (jeżeli nie wydaje go prokurator, wymaga ono pisemnego zatwierdzenia prokuratora).Stronom a więc pokrzywdzonemu i podejrzanemu przysługuje na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia zażalenie oraz prawo przejrzenia akt. Zażalenie wnosi się do prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie, a jeżeli prokuratora nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu. Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa lub dochodzenie kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających.

W myśl art. 336, jeżeli spełnione zostały przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.

Do warunkowego umorzenia może też dojść bez wniosku prokuratora, gdy sprawa a aktem oskarżenia znajdzie się w sądzie, który może taką decyzję podjąć z urzędu lub np. na wniosek oskarżonego (nie tylko na posiedzeniu).

Jeżeli oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu. jak również wtedy, gdy sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnione, kieruje sprawę na rozprawę. Wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie zastępuje postępowania zastępuje wówczas akt oskarżenia. Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu postępowania bierze pod uwagę o ile do tego doszło wyniki porozumienia się pokrzywdzonego z oskarżonym.

W postanowieniu o warunkowym umorzeniu należy dokładnie określić czyn oskarżonego, wskazać przepis ustawy karnej, pod który czyn podpada oraz oznaczyć okres próby, sąd określa także nałożone na oskarżonego obowiązki oraz sposób i termin ich wykonania oraz w razie potrzeby dozór kuratora.

Na postanowienie o warunkowym umorzeniu zażalenie służy prokuratorowi, pokrzywdzonemu i oskarżonemu.

39. PEŁNOMOCNIK A OBROŃCA (POZYCJA PROCESOWA)

OBROŃCA

Obrońca jest podmiotem, którego zadaniem jest niesienie fachowej pomocy oskarżonemu przez udzielanie porad i dokonywanie czynności na jego korzyść.

Ponieważ obrońca jest przedstawicielem oskarżonego jedynie jako strony, przeto, rzecz jasna, nie może wykonać takich czynności, przy których oskarżony występuje jako dowód, czyli np. złożyć wyjaśnień, poddać się badaniom, zostać skazanym. korzysta on też z pewnych uprawnień własnych, niezbędnych dla prawidłowego wykonywania funkcji obrońcy. Nie wolno więc przesłuchiwać go co do faktów, o których dowiedział się prowadząc sprawę lub udzielając porady prawnej, nie wolno też zajmować mu pism lub dokumentów obejmujących okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, jest to tzw. tajemnica obrończa.

Poza tym obrońca może dokonywać takich czynności, do których kodeks upoważnia oskarżonego albo ogólnie strony.

Zakres procentowych uprawnień obrońcy wyznacza zatem zakres procesowych (i tylko takich) uprawnień ustalony dla oskarżonego. Natomiast granice działań obrończych obrońcy (możliwych sposobów obrony) wyznacza z jednej strony interes prawny oskarżonego, jako stymulujący te działania, z drugiej zaś publiczny charakter działalności obrończej, jako ograniczający tę działalność. Obrońca będąc procesowym przedstawicielem oskarżonego zachowuje niezależność w ustalaniu linii obrony, działa samodzielnie, a jego udział w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania oskarżonego i vice versa. Samodzielność obrońcy nie wchodzi też w rachubę tam, gdzie ustawa pozostawia wyłącznie woli oskarżonego skuteczność określonej czynności. Obrońca może przedsiębrać czynności wyłącznie na korzyść oskarżonego. Dostosowanie się do tego warunku wymaga posiadania odpowiedniej informacji procesowej co do tego, kiedy i jakie kroki obrończe należy podjąć. Kodeks zakłada w związku z tym, że orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa nakazuje doręczać oskarżonemu, doręcza się również obrońcy. Zapewnia się też obrońcy możliwość nieskrępowanego kontaktu z aresztowanym podejrzanym już w toku postępowania przygotowawczego. Obrońca może uczestniczyć w czynnościach dowodowych dochodzenia i śledztwa na podobnych zasadach jak podejrzany, faktycznie zaś w zakresie szerszym, gdyż podejrzanego aresztowanego można nie sprowadzać, gdyby spowodowało to poważne trudności. Ma też podobnie jak podejrzany, prawo wglądu w akta postępowania i zawiadamia się go o terminie końcowego zapoznania z materiałem dochodzenia lub śledztwa, zapewniając stosowny termin na zaznajomienie z aktami sprawy. Już bez jakichkolwiek ograniczeń może on przeglądać akta w toku postępowania sądowego.

W związku z ustawowym zakazem działania przez obrońcę na niekorzyść oskarżonego, czynności niekorzystne, lecz podjęte przez obrońcę należy uznać za bezskuteczne. Istnieje kilka koncepcji co do kryteriów oceny czynności obrończych: obiektywistyczna, subiektywistyczna i mieszana. Według ujęcia obiektywistycznego jedynie czynności z natury swej niekorzystne powinny być pomijane w postępowaniu , czy też czynności, przy których obrońca "bezprawnie" przekroczył swą legitymację, nie wiadomo jednak, czy oceniane powinno być ex ante czy ex post. Przy ujęciu subiektywistycznym decydujące znaczenie winna mieć raczej wola obrońcy i jedynie czynności podjęte z chęci szkodzenia oskarżonemu, a więc ze świadomością działania na jego niekorzyść powinny być uznane za nieskuteczne. W ujęciu mieszanym przyjmuje się, że organ procesowy powinien nie dopuścić zarówno do:

a) czynności, która jest niekorzystna z natury,

b) gdy z okoliczności towarzyszących czynności z natury obojętnej - np. z kontekstu materiału dowodowego czy niejasności tezy dowodowej, której z uwagi na nieobecność (np. zastąpionego przez substytutu) nie można wyjaśnić - możliwy jest niekorzystny jej skutek dla oskarżonego, co nie przeszkadza przeprowadzeniu tej czynności (z uwagi na zasadę prawdy i obowiązek dowodzenia) z urzędu.

Należy zatem odmówić przyjęcia apelacji obrońcy wnoszonej na niekorzyść oskarżonego, a za taką przyjmuje się np. apelację żądającą zmiany wyroku w części dotyczącej zwolnienia oskarżonego od kosztów, w tym i opłat na rzecz zespołu adwokackiego czy adwokata.

Z czynności niekorzystne uznać też należy zaniechania obrońcy, zwłaszcza gdy dotyczą czynności obwarowanych terminami zawiłymi.

Z zakazem działania przez obrońcę na niekorzyść, którego broni, wiąże się zakaz reprezentacji przez tego samego obrońcę kilku oskarżonych, }jeżeli ich interesy pozostają w sprzeczności.

Obrońcą w postępowaniu karnym może być jedynie osoba uprawniona do obrony według ustroju adwokatury. W świetle cytowanego już prawa o adwokaturze z 1982 r. Oznacza to, iż obrońcą jest z zasady adwokat; wyjątkowo może funkcję tę wykonywać także aplikant adwokacki, który po 6 miesiącach aplikacji może zastępować adwokata przed sądami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego. Wykonując funkcję obrońcy, adwokat korzysta z materialnoprawnego immunitetu w zakresie przestępstwa zniewagi lub zniesławienia strony, jej przedstawiciela, świadka, biegłego lub tłumacza, które to zachowanie w trakcie postępowania może być ścigane jedynie dyscyplinarnie. Wiąże go też tajemnica adwokacka; jest to tajemnica zawodowa wiążąca każdego adwokata w odniesieniu do informacji, jakie uzyskał udzielając porady prawnej, także w kwestiach nie związanych z obroną w sprawie karnej. W odróżnieniu od tajemnicy obrończej ma ona charakter względny, gdyż możliwe jest dla celów postępowania karnego, wyjątkowe zwolnienie od niej i przesłuchanie adwokata nieobrońcy w charakterze świadka.Nie powinien podejmować się obrony adwokat, który był świadkiem czynu, w razie bowiem wezwania go w charakterze świadka nie będzie mógł być jednocześnie obrońcą. Nie powinien też czynić tego adwokat powołany już w danym postępowaniu w charakterze świadka.Ponieważ posiadanie obrońcy jest prawem oskarżonego, pierwszeństwo ma tzw. obrońca z wyboru. Obrońcę może ustanowić przede wszystkim sam oskarżony. Jeżeli jest on nieletni lub ubezwłasnowolniony, obrońcę może ustanowić jego przedstawiciel ustawowy. Gdyby oskarżony był pozbawiony wolności (w tej lub innej sprawie), np. aresztowany po przedstawieniu zarzutów, do czasu ustanowienia przezeń obrońcy, może mu go ustanowić i inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego. Jest to tzw. pełnomocnictwo tymczasowe, wymagające potwierdzenia przez oskarżonego. Działa ono "do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego", czyli potwierdzenia tego upoważnienia lub udzielenia go innemu adwokatowi, po niezwłocznym powiadomieniu pozbawionego wolności o fakcie ustanowienia mu obrońcy.Poza obrońcą z wyboru funkcjonuje też w postępowaniu karnym obrońca z urzędu. Jak już wskazano, jest to instytucja aktualna, gdy z uwagi na niezamożność oskarżonego nie może on pokryć kosztów występowania adwokata i wnosi o ustanowienie mu obrońcy albo gdy wnosi o to, występując z wnioskiem o skazanie go bez postępowania dowodowego oraz jeżeli w razie tzw. Obrony obowiązkowej oskarżony nie posiada obrońcy z wyboru. Obrońcę takiego ustanawia wówczas prezes sądu lub sąd. W tych sytuacjach akt ustanowienia obrońcy z urzędu jest jego upoważnieniem do obrony danego oskarżonego, a jednocześnie obliguje go do dołożenia należytej staranności w działalności obrończej i uprawnia do wynagrodzenia za obronę. Jak już wskazano ustanowienie obrońcy z urzędu, poza przypadkiem niezamożności, nie zwalnia oskarżonego od obowiązku uregulowania kosztów adwokackich obrońcy, chyba, że sąd zwolni go od tego. Zarówno ustanowienie obrońcy z wyboru, jaki i wyznaczenie go z urzędu upoważnia obrońcę do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia (np. wniesienie kasacji), chyba że zawiera ograniczenia w tym zakresie. Dotyczy ta wszak jedynie postępowań unormowanych w k.p.k. i nie obejmuje postępowania wykonawczego, którym skazany musi odrębnie ustanowić sobie obrońcę. Ponadto kodeks wyraźnie wyłącza spod czynności obrońcy po uprawomocnieniu składanie wniosku o wyrok łączny, co jest zrozumiałe, gdyż chodzi tu o łączenie wyroków w różnych sprawach i czasowo odległych. Przyjmuje się też, że wyznaczanie obrońcy z urzędu obliguje go jedynie do podejmowania czynności tylko do prawomocnego zakończenia postępowania; może on zatem podjąć czynność po prawomocnym zakończeniu procesu, gdyż jest on do tego uprawniony, ale nie musi tego uczynić.

Ustanowienie obrońcy z wyboru łączy się z zaufaniem do osoby określonego adwokata, przeto możliwe jest wyłączenie w upoważnieniu lub zleceniu tzw. substytucji.

Stosunek obrończy ustaje

A) przy obrońcy z wyboru w razie:

1) cofnięcia mu upoważnienia przez oskarżonego lub jego przedstawiciela, co może nastąpić bez podania powodów tego kroku;

2) ustanowienia przez oskarżonego pozbawionego wolności innego obrońcy niż ustanowiony mu przez inną osobę;

3) wypowiedzenia pełnomocnictwa obrończego przez adwokata, co powinno nastąpić m.in., gdy z okoliczności wynika, że doszło do utraty zaufania niezbędnego w wykonywaniu obrony albo gdy ujawniła się sprzeczność interesów kilku reprezentowanych oskarżonych;

4) śmierci obrońcy; w przypadku śmierci oskarżonego postępowanie umarza się i tym samym kończy się też rola obrońcy w postępowaniu;

B) przy obrońcy z urzędu:

1) w razie cofnięcia (odwołania) wyznaczenia, co może mieć miejsce m.in.: a) gdy ustały powody obrony z urzędu,

b) na umotywowany wniosek oskarżonego,

c) gdy ujawniła się sprzeczność interesów oskarżonych, których broni ten sam obrońca,

d) jeżeli obrońca rażąco narusza swe obowiązki, e) na umotywowany wniosek samego adwokata;

2) w razie ustanowienia sobie przez oskarżonego obrońcy z wyboru, z uwagi na subsydiarny jedynie charakter obrońcy z urzędu;

3) w razie śmierci adwokata; śmierć oskarżonego kończy ten stosunek tak jak przy obrońcy z wyboru.

Jeżeli po rozpoczęciu rozprawy w sprawie, w której oskarżony musi mieć obrońcę, oskarżony lub obrońca wypowiada stosunek obrończy:

1 ) w wypadku obrońcy z urzędu - prezes sądu wyznacza nowego obrońcę,

2) w wypadku obrońcy z wyboru - sąd zakreśla oskarżonemu odpowiedni termin do powolania nowego obrońcy, a po bezskutecznym jego upływie, prezes sądu wyznacza obrońcę z urzędu; w razie potrzeby rozprawę przerywa się lub odracza.

Dotychczasowy obrońca powinien jednak pełnić obowiązki do czasu podjęcia obrony przez nowego obrońcę, chyba że przyczyną wypowiedzenia jest różnica zdań. co do linii obrony. Wymóg, by w określonych sytuacjach oskarżony musiał mieć obrońcę, nie oznacza, że obrońca ten musi uczestniczyć we wszystkich czynnościach postępowania karnego. Kodeks, wprowadzając instytucję obowiązkowej obrony formalnej, określa odrębnie, w jakich czynnościach procesowych obrońca niezbędny musi wówczas uczestniczyć.

Obrońca reprezentuje interesy oskarżonego zarówno w obronie przeciw stawianym zarzutom naruszenia prawa karnego jak i kwestiach cywilnoprawnych, gdy wytaczane jest przeciw niemu powództwo adhezyjne. Obrońca nie musi tu dysponować odrębnym pełnomocnictwem, a sam oskarżony nie może odrębnie ustanawiać pełnomocnika w odniesieniu do zwalczania roszczeń powoda cywilnego; w przypadku wielości obrońców, mogą oni natomiast wewnętrznie podzielić swe role tak, że jeden z nich skoncentruje się na walce procesowej z powodem, ale każdy z obrońców jest uprawniony do zwalczania tego powództwa. Dochodzi tu zatem do swoistej kumulacji roli obrońcy i petnomocnika, a upoważnienie do obrony stanowi jednocześnie ukryte pełnomocnictwo do podejmowania czynności procesowej z zakresu obrony przed odpowiedzialnością cywilną oskarżonego.

Upoważnienie udzielone obrońcy w danej sprawie zachowuje swą moc i przeradza się ex lege w pełnomocnictwo, gdy oskarżony, którego bronił, dochodzi następnie odszkodowania za niesłuszne skazanie lub aresztowanie (art. 556 § 4).

PEŁNOMOCNIK

Pełnomocnik to przedstawiciel procesowy, z pomocy którego w postępowaniu karnym korzystać może strona inna niż oskarżony oraz osoba nie będąca stroną.

Pełnomocnik różni się od obrońcy nie tylko tym, z jego pomocy korzystają podmioty działające po stronie czynnej, ale także tym, że:

· pełnomocnik jest związany w przeciwieństwie do obrońcy "instrukcją mocodawcy",

· pełnomocnik nie jest ograniczony do działania wyłącznie na korzyść, jak to ma miejsce w przypadku obrońcy,

. pełnomocnik może w ramach umocowania wyrazić wole, która jest uważana za wolę mocodawcy, a zatem może zastępować mocodawcę.

Strona nie będąca oskarżonym korzystać może zawsze z pomocy pełnomocnika. Nie dotyczy to jednak prokuratora jako oskarżyciela publicznego, który działa zawsze osobiście; nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni jako organy lub instytucje działają poprzez swych pracowników lub funkcjonariuszy. Natomiast osoba nie będąca stroną może wprawdzie ustanowić pełnomocnika, ale jedynie, gdy wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. Stąd też sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału pełnomocnika osoby nie będącej stroną, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów tej osoby. W postępowaniu przygotowawczym na odmowę taką osobie tej służy zażalenie; w postępowaniu sądowym nie należy ona do grupy decyzji zaskarżalnych.

Z pomocy pełnomocnika korzystać zatem może pokrzywdzony już w postępowaniu przygotowawczym jako strona tego postępowania, a także we wstępnej fazie postępowania sądowego, gdy zachowuje pewne uprawnienia strony oraz gdy występuje jako oskarżyciel posiłkowy, prywatny czy powód cywilny. Poprzez pełnomocnika może on już zgłosić swój udział w postępowaniu , a więc złożyć pisemne zawiadomienie o przestępstwie, oświadczenie o działaniu jako oskarżyciel posiłkowy uhoczny, wnieść prywatny akt oskarżenia lub pozew adhezyjny. Jeżeli zaś chce wystąpić z własnym oskarżeniem w sprawie o czyn ścigany z urzędu jako oskarżyciel posiłkowy subsydiarny, to musi wręcz skorzystać z pomocy pełnomocnika, gdyż akt ten sporządzić może jedynie adwokat lub, wyjątkowo, radca prawny. Uprawniony podmiot może korzystać z pomocy nie więcej niż trzech pełnomocników. Pełnomocnikiem w postępowaniu karnym może być w zasadzie - tak jak obrońcą - tylko osoba uprawniona do udzielania pomocy prawnej według przepisów o ustroju adwokatury, a więc adwokat. Instytucję państwową, samorządową lub społeczną może jednak reprezentować także radca prawny albo inny pracownik tej instytucji lub jej organu nadrzędnego. Udział pełnomocnika w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w nim ręprezentowanego. Pełnomocnictwo może być udzielone na piśmie lub przez oświadczenie do protokołu prowadzącego postępowanie karne; w sprawach o wykroczenia pełnomocnictwo udzielone w postępowaniu przed kolegium adwokackim lub radcy prawnemu zachowuje jednak swą moc takie po przekazaniu sprawy sądowi. Do ustanowienia pełnomocnika upoważniony jest przede wszystkim sam zainteresowany, czyli strona lub osoba nie będąca stroną. Jeżeli nie jest to osoba fizyczna, pełnomocnictwa udzielić może organ uprawniony do działania w jej imieniu. W przypadku pokrzywdzonego małoletniego lub ubezwłasnowolnionego całkowicie lub częściowo, pełnomocnika może ustanowić przedstawiciel ustawowy. Gdyby uprawniony podmiot był pozbawiony wolności (np. zatrzymany), pełnomocnika - do czasu ustanowienia gn osobiście przez niego - może ustanowić mu także inna osoba, niekoniecznie najbliższa; jest to, jak przy obrońcy, tzw. pełnomocnictwo tymczasowe. Również na gruncie pełnomocnictwa możliwe jest też wyznaczenie pełnomocnika z urzędu. W postępowaniu karnym mają tu odpowiednie zastosowanie przepisy o obrońcy dla niezamożnego oskarżonego, zatem strona lub osoba nie będąca stroną może wznosić o wyznaczenie jej pełnomocnika z urzędu, jeżeli należycie wykaże, iż nie jest w stanie ponieść kosztów pełnomocnictwa bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Dotyczyć to może także wyznaczenia pełnomocnika ad hoc, do dokonania jedynie czynności objętej przymusem adwokackim, np. wniesienia kasacji lub wniosku o wznowienie procesu. W przypadku uprawnionego nie będącego osobą fizyczną, a więc nie utrzymującego "siebie i rodziny". Podmiot taki może zatem wnosić o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu, gdy zostanie zwolniony z kosztów sądowych, a więc gdy wykaże, że "nie ma dostatecznych środków na koszty", a sąd uzna, iż udział adwokata lub radcy prawnego z urzędu jest potrzebny. Pełnomocnictwo może wystąpić jako tzw. pełnomocnictwo procesowe ogólne lub do prowadzenia poszczególnych spraw (np. reprezentacji w danej sprawie karnej) albo jako pełnomocnictwo do określonych czynności procesowych, np. sporządzenia skargi kasacyjnej. Pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do wszelkich czynności procesowych łączących się ze sprawą . Ustanowienie pełnomocnika dla postępowania, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia (np. złożenia wniosku o wznowienie procesu), chyba źe upoważnienie zawiera ograniczenia. ~Yypowiedzenie~pełnomocnictwa przez mocodawcę (reprezentowanego) wywołuje swój skutek wobec organu procesowego z momentem zawiadomienia go o tym, a w odniesieniu do innych uczestników postępowania - z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez organ. Adwokat pełnomocnik może wypowiedzieć pełnomocnictwo na tych samych zasadach jak obrońca. W razie pełnomocnika z urzędu może on być odwołany podobnie jak obrońca z urzędu, a więc m.in, gdy okaże się, że brak było okoliczności uzasadniających wyznaczenie go ze względu na rzekomą niezamożność reprezentowanego lub na umotywowany wniosek reprezentowanego bądź pełnomocnika. Jeżeli pełnomocnik rażąco narusza swoje obowiązki procesowe, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator, może powiadomić o tym, radę adwokacką lub inny właściwy organ (izbę radców prawnych).

Jako przedstawiciel procesowy pełnomocnik może dokonywać czynności, do których uprawniony jest jego mocodawca jako strona lub osoba nie będąca stroną. W odróżnieniu wszak od obrońcy pełnomocnik nie jest samodzielny w prowadzeniu reprezentacji interesów mocodawcy. Może on być związany wewnętrznymi instrukcjami i musi liczyć się z życzeniami klienta.

Mocodawca, jeżeli występuje jednocześnie z pełnomocnikiem, może jednak niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika, czyniąc je przez to nieskutecznymi.

Pełnomocnik - zarówno wówczas, gdy jest adwokatem, jak i wtedy, gdy jest to radca prawny - korzysta z materialnoprawnego immunitetu w zakresie przestępstwa zniewagi lub zniesławienia wobec strony, jej pełnomocnika, obrońcy, świadka, biegłego lub tłumacza. Obowiązuje go też odpowiednio tajemnica adwokacka lub inna zawodowa, z tym że możliwe jest zwolnienie od niej dla potrzeb procesu karnego, ale z ograniczeniami, gdy chodzi o adwokata.

38. OGRANICZENIE PODSĄDNOŚCI SPRAWY SĄDOM KARNYM

Art. 17 § 1 pkt 8 stanowi, że nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych.

Wobec tego, że w naszym systemie występują dwa rodzaje sądów karnych - powszechne i wojskowe niezbędne jest ustalenie w sprawie podsądności określonemu rodzajowi sądów; ogólne stwierdzenie istnienia podsądności polskim sądom karnym nie wystarcza. Podsądność sądom powszechnym stanowi regułę, sądy wojskowe zaś orzekają na zasadzie wyjątku ód tej reguły.

Artykuł 177 Konstytucji RP stanowi, że: "Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów". Zgodnie z tą zasadą ustawodawca określił szczegółowo podsądność sądom wojskowym; pozostałe sprawy - jeżeli w ogóle podlegają orzecznictwu polskich sądów - należą do kompetencji sądów powszechnych.

Sprawy podlegające orzecznictwu sądów wojskowych wskazane zostały w dziale XV k.p.k., w szczególności w art. 647 i 648 k.p.k.

Art. 647 k.p.k. "Orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy: 1) żołnierzy w czynnej służbie wojskowej o:

a) przestępstwa popełnione przeciwko organowi wojskowemu lun innemu żołnierzowi

b) Przestępstwa popełnione podczas lub w związku z popełnieniem obowiązków służbowych, w obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego miejsca przebywania, ze szkodą dla wojska lub z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby wojskowej - z wyjątkiem przestępstw popełnionych na szkodę osoby niebędącej żołnierzem

c) Żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium RP, oraz członków ich personelu cywilnego, o przestępstwa popełnione w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, chyba że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną stanowi inaczej.

Sprawy o te przestępstwa nie przestają podlegać orzecznictwu sądów wojskowych mimo zwolnienia żołnierza z czynnej służby wojskowej lub ustania zatrudnienia pracownika w wojsku.

Art. 648 k.p.k. "Orzecznictwu sądów wojskowych podlegają także:

1) podżeganie i pomocnictwo do przestępstw przeciwko obowiązkowi pełnienia służby wojskowej, przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej, przeciwko zasadom postępowania z podwładnymi, przeciwko zasadom obchodzenia się z uzbrojeniem i uzbrojonym sprzętem wojskowym, przeciwko zasadom pelnienia służby i przeciwko mieniu wojskowemu. (i inne z tego zakresu)

W pewnych sytuacjach ustawodawca wprowadza odstępstwa od przyjętego rozgraniczenia podsądności sądom powszechnym i wojskowym. Na przykład jeżeli sprawca przestępstwa podlegającego orzecznictwu sądów wojskowych popełnił także przestępstwo podlegające orzecznictwu sądów powszechnych, a przestępstwa pozostają ze sobą w takim związku, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania, rozpoznaje je łącznie sąd wojskowy.

Jeżeli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej mu przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje sąd powszechny.

W artykule 17 ~ 1 pkt 10 jako przeszkodę procesową określa się brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej - chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Jeżeli mimo braku zezwolenia lub wniosku o ściganie postępowanie (niedopuszczalne) zostało wszczęte i jest prowadzone, należy je w momencie stwierdzenia tej przeszkody umorzyć.Zagadnienie zezwolenia na ściganie wiąże się (przede wszystkim) z problematyką immunitetów, których zadaniem jest ochrona określonych osób (z reguły w określonych sytuacjach) przed prowadzeniem przeciwko nim postępowania karnego.

Immunitety dzielą się na materialne, polegające na uchyleniu karalności przestępstwa (a w konsekwencji powodujące niedopuszczalność prowadzenia procesu), oraz (czysto) procesowe, czyli formalne, ograniczające się do sfery procesowej i (wprost) czyniące postępowanie niedopuszczalnym (bez oddziaływania na stronę kamomaterialną).

Następnie immunitety dzieli się na bezwzględne, a więc takie, które przez żaden organ nie mogą być uchylone (stwarzają one przeszkody nieusuwalne), oraz względne, czyli takie, które mogą być uchylane przez organ określony w ustawie i 1v trybiE przez nią przewidzianym.

Przyjmowany jest też podział na immunitety nietrwałe, chroniące daną osobę tylko w okresie pełnienia przez nią funkcji, z którą immunitet jest związany, oraz immunitety trwałe, chroniące osobę także później, gdy już takiej funkcji nie pełni.

Immunitety materialne, całkowicie uchylające karalność przestępstwa, mają zawsze charakter bezwzględny i trwały. Natomiast immunitety procesowe (formalne) są w różny sposób unormowane.

Spośród licznych immunitetów występujących w prawie polskim wskazać należy następujące:

Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popelnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego (art. 145 Konstytucji RP). Jest to trwały immunitet procesowy, ograniczający także odpowiedzialność Prezydenta RP w zakresie właściwości sądu. Prezydent nie odpowiada przed sądami powszechnymi, wojskowymi i przed Sądem Najwyższym.

Immunitet parlamentarny obejmuje posłów i senatorów. Artykuł 105 Konstytucji stanowi, że poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Postanowienia dotyczące posłów odnoszą się odpowiednio do senatorów.

Immunitet parlamentarny więc ma w części sytuacji charakter materialny, jednakże ograniczony; w pozostałej części jest on procesowy, czyli formalny.

Immunitet sędziów Trybunału Konstytucyjnego określa przede wszystkim art. 196 Konstytucji RP, stanowiący, że sędzia ten nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału Konstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności, zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Do czasu podjęcia przez Trybunał uchwały wyrażającej zgodę na pociągnięcie sędziego Trybunału do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności, wolno w stosunku do niego podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki.

Immunitet sędziów Trybunału Stanu wyraża się również tym, że członek Trybunału nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności, nie może też być zatrzymany ani aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Immunitet trwa także po upływie kadencji w stosunku do czynów związanych z wykonywaniem funkcji w Trybunale Stanu.

Immunitet pracowników Najwyższej Izby Kontroli oznacza, że Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności, nie może też być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (art. 206 Konstytucji RP).

Wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli oraz pracownicy nadzorujący lub wykonujący czynności kontrolne nie mogą być pociągani do odpowiedzialności karnej z powodu swoich czynności służbowych bez uprzedniej zgody Kolegium Najwyższej Izby Kontroli.

Immunitet sędziowski powoduje, że sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może też być zatrzymany łub aresztowany, z wyjątł~iern ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (art. 181 Konstytucji RP). Zezwolenia udziela właściwy sąd dyscyplinarny, który może też polecić niezwłoczne zwolnienie sędziego zatrzymanego. Do czasu zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki.

Takie same unormowania obowiązują w stosunku do sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Inaczej, w sposób trwały, unormowany jest immunitet sędziów sądów wojskowych.

Immunitet prokuratorski ujęty został podobnie jak sędziowski. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej bez, zezwolenia właściwej komisji dyscyplinarnej, natomiast na zatrzymanie prokuratora wyraża zgodę przełożony dyscyplinarny. Do czasu zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej wolno dokonywać tylko czynności nie cierpiących zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego.

Immunitet adwokacki oparty jest na założeniu, że adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. Chodzi o immunitet materialny, wyłączający karalność czynu. Unormowanie to jako wyjątkowe nie podlega interpretacji rozszerzającej i nie chroni adwokata, jeżeli zniewaga dotyczy innej niż wymieniona w przepisie osoby, np. sędziego.

Podobnie (chociaż z pewnymi różnicami) unormowany został immunitet radców prawnych. Artykuł 11 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych głosi, że nadużycie wolności słowa i pisma stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony lub jej pelnomocnika, świadka, biegłego albo tłumacza podlega wyłącznie odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Immunitet zakrajowości został w sposób rozwinięty uregulowany w rozdziale 61 k.p.k., zatytułowanym: "Immunitety osób należących do przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsuląrnych państw obcych". Mimo pewnych wątpliwości, należy przyjąć, że ma on raczej charakter procesowy, a nie materialny.

Zwyczajne i nadzwyczajne środki zaskarżania: wyroków, postanowień, zarządzeń.

Środki zaskarżania są to przewidziane przez prawo karne procesowe środki prawne, za pomocą których zainteresowany podmiot może wzruszyć zapadłą decyzję procesową, poddając ją kontroli innego organu procesowego albo pozbawiając mocy prawnej lub też żądać kontroli innej niż decyzja czynności procesowej.

79.ZWYCZAJNE I NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻANIA: WYROKÓW, POSTANOWIEŃ, ZARZĄDZEŃ.

Zwyczajne środki zaskarżania służą od decyzji nieprawomocnych lub od czynności nie będących decyzjami procesowymi i mają na celu wywołanie ich kontroli, spowodowanie uchylenia lub pozbawienie mocy prawnej. Służą one stronom, a niekiedy także innym uczestnikom postępowania.

Do zwyczajnych środków zaskarżania należą:

1. środki odwoławcze (apelacja, zażalenie, odwołanie do sądu od orzeczenia kolegium do spraw wykroczeń),

2. sprzeciwy i quasi-sprzeciwy, do sprzeciwów zalicza się sprzeciw wobec wyroku zaocznego art.482 l, sprzeciw wobec nakazu karnego art.506 1, wniosek (usprawiedliwienie) ukaranego karą pieniężną o jej uchylenie art.286, quasi-sprzeciwy to sprzeciw oskarżonego wobec możliwości warunkowego umorzenia postępowania art.341 2; orzeczenie o warunkowym umorzeniu jeszcze nie zapadło, sąd tylko zasięga zdania w tej sprawie oskarżonego wezwanego na posiedzenie lub do sądu dociera ustne albo pisemne oświadczenie oskarżonego, że nie zgadza się na warunkowe umorzenie, forma takiego oświadczenia jest obojętna, od zwykłego sprzeciwu różni je, więc brak jeszcze wydanej decyzji procesowej, przeciwko której jest on skierowany. Odwołanie od zarządzenia przewodniczącego, wydane na rozprawie, do całego składu orzekającego art.373, wniosek o przywrócenie terminu zawitego art.126,

3. wnioski o przeprowadzenie kontroli z urzędu np. wnioski z art. 327 i art.328 lub art.521.zagadnienia dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji lub jej Protokołów lub poważną kwestię o znaczeniu ogólnym". Jeżeli zespół przyjął wniosek, sprawę rozstrzyga Wielka Izba w drodze wyroku. Wyrok ten jest ostateczny.

Czwarty etap, wykonawczy, to już sprawa Komitetu Ministrów, któremu Trybunał przekazuje wyrok ostateczny do wykonania.

81.Prawomocność formalna i materialna.

Prawomocność to sytuacja prawna charakteryzująca się niepodważalnością decyzji procesowej. Niepodważalność decyzji oznacza, że ma ona moc normy prawnej. Prawomocność ma dwa aspekty formalny i materialny. Oba są pochodnymi niepodważalności decyzji. Są to tylko dwa aspekty jednej i tej samej prawomocności, mimo że potocznie mówi się o prawomocności materialnej i formalnej.

Prawomocność formalna to sytuacja, w której decyzja nie podlega już zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Decyzja, która stała się prawomocna, formalnie kończy proces, chyba że nastąpi wzruszenie tej decyzji za pomocą specjalnie ku temu przeznaczonych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

Prawomocność formalną decyzja procesowa uzyskuje w następujących przypadkach:

1. wyczerpany został tok instancji i, a więc zapadła decyzja a organu drugiej instancji, która utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję,

2. niedopuszczalne jest zaskarżenie decyzji wydanej w pierwszej instancji (wyrok wydany w trybie doraźnym),

3. strona zrezygnowała z wniesienia środka odwoławczego w stosunku do decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji bądź wniesiony środek cofnęła.

Prawomocność materialna to sytuacja, w której nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już prawomocnie (formalnie) zakończonego. Chodzi tu nie tylko o ponowny proces przed tym organem, który już zakończył postępowanie, ale o jakikolwiek inny organ. Sens temu oddaje łacińska paremia ne bis in idem crimen iudicetur, a więc nie wolno dwa razy osądzać tego samego przestępstwa. Czyli niedopuszczalne jest ponowne postępowanie przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawnej.

Pojęcie prawomocności nie ogranicza się tylko do procesu głównego. Rozciąga się na wszystkie postępowania, w których jakakolwiek decyzja

84.Mediacje i porozumienie pokrzywdzonego z oskarżonym.

Mediacja polega na skłanianiu przez bezstronnego mediatora stron do dobrowolnego rozwiązania konfliktu powstałego w wyniku przestępstwa i uregulowania jego następstw w drodze porozumienia stron. Mediację przeprowadza się między podejrzanym a pokrzywdzonym w toku postępowania przygotowawczego, niekiedy na samym już jego początku, gdy tylko stan faktyczny sprawy na to pozwoli, a rysuj ą się szanse na konsensualne zakończenie procesu. Artykuł 3201 stanowi, że jeżeli to ma znaczenie dla wystąpienia do sądu z odpowiednim wnioskiem, prokurator może, z inicjatywy lub za zgodą stron, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między podejrzanym a pokrzywdzonym. Ten "odpowiedni wniosek" to warunkowe umorzenie lub o skazanie bez rozprawy. Mediację można przeprowadzać także podczas postępowania przejściowego art.341~3 czy też podczas rozprawy, ale wtedy konieczna jest przerwa lub jej odroczenie, mediacja przewidziana jest także w postępowaniu z oskarżenia prywatnego art.489~2. W toku postępowania można zawrzeć porozumienie, ale staje się ono prawnie skuteczne dopiero w postępowaniu sądowym, gdy sąd przyjmie je za podstawę swojego orzeczenia. Osoby mogące przeprowadzać mediacje są wymienione w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 14.08.1998 roku. Wykazy takich osób prowadzi się w sądach apelacyjnych.

Encyklopedia prawa stanowi, iż mediacja-pośrednictwo jest to procedura załatwiania sporów, w której strony, nie mogąc uregulować sporu w bezpośrednich rokowaniach lub przy braku możliwości prowadzenia takich pertraktacje i, korzystaj ą z pomocy (pośrednictwa) innego podmiotu, udzielającego stronom sporu swych rad i wskazówek.

86. Ugoda, pojednanie i mediacja w procesie.

Ugoda - jak stanowi art.494~1.Równocześnie z pojednaniem strony mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem.

Art.494~2 Ugoda zawarta na posiedzeniu jest tytułem egzekucji sądowej po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności.

Pojednawcze posiedzenie- jak stanowią art.489f1.Rozprawę główną poprzedza posiedzenie pojednawcze, które prowadzi sędzia.] 2.Na wniosek lub za zgodą sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin

Nadzwyczajne środki zaskarżenia to środki prawne służące do wywołania kontroli i wzruszenia prawomocnego orzeczenia sądowego kończącego postępowanie.

Nadzwyczajne środki zaskarżania to:

1. kasacja (zwyczajna i nadzwyczajna),

2. wniosek o wznowienie postępowania sądowego,

3. wniosek strony o uchylenie prawomocnego orzeczenia kolegium do spraw wykroczeń przez sąd okręgowy art.515 1.

80. DEWOLUTYWNOŚĆ I SUSPENSYWNOŚĆ ŚRODKÓW ZASKARŻANIA. BEZWZGLĘDNA DEWOLUTYWNOŚĆ I WZGLĘDNA SUSPENSYWNOŚĆ ŚRODKÓW ZASKARŻANIA.

Środki odwoławcze to są takie środki zaskarżania, które służą od decyzji nieprawomocnych lub od innych niż decyzje czynności, wywołując ich kontrolę przez organ inny niż ten, który dokonał czynności lub wydał decyzję procesową, z reguły instancyjnie wyższy lub usytuowany jako inny organ kontrolny.

Dewolutywność to przeniesienie sprawy do wyższego instancyjnie lub innego organu. Może mieć charakter bezwzględny lub względny. Dewolutywność bezwzględna ma miejsce wówczas, gdy samo wniesienie środka powoduje, że sprawa musi być przekazana do rozpoznania wyższemu organowi. Dewolutywność względna ma miejsce wtedy, gdy środek rozpoznaje organ wyższy jedynie, jeżeli żądania skarżącego nie będą uwzględnione przez organ, którego czynności środek dotyczy.

Suspensywność jest to wstrzymanie wykonalności zaskarżonego rozstrzygnięcia. Może być również bezwzględna i względna. Suspensywność bezwzględna oznacza wstrzymanie wykonalności przez samo wniesienie środka odwoławczego. Suspensywność względna występuje wówczas, gdy wstrzymanie wykonalności zaskarżonej decyzji procesowej uzależnione jest od organu procesowego.

Bezwzględna dewolutywność i względna suspensywność środków zaskarżania występuje przy apelacji, służąca od wyroków wydanych w I instancji art. 444 k.p.k. i z art. 269 u.k.S dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Przepis art.320 stosuje się odpowiednio.

Art.490 1. Posiedzenie pojednawcze rozpoczyna się wezwaniem stron do pojednania. 2. W protokole posiedzenia pojednawczego należy w szczególności zaznaczyć stanowisko stron wobec wezwania do pojednania oraz wyniki przeprowadzonego posiedzenia pojednawczego, jeżeli doszło do pojednania, protokół podpisuj ą także strony.

Art.491 1. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwionej przyczyny uważa się za odstąpienie od oskarżenia, w takim wypadku prowadzący posiedzenie pojednawcze kieruje sprawę na rozprawę główną, a w miarę możności od razu j ej termin.

.Art.492 1. W razie pojednania stron postępowanie umarza się. 2. Jeżeli do pojednania doszło w vrryniku mediacji, przepis art.490 2 stosuje się odpowiednio.

Art.493. W toku posiedzenia pojednawczego lub w wyniku mediacji dopuszczalne jest pojednanie się obejmujące również inne sprawy z oskarżenia prywatnego, toczące się pomiędzy tymi samymi stronami.

Art.494 1. Równocześnie z pojednaniem strony mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być również roszczenia pozostaj ące w związku z oskarżeniem. 2. Ugoda zawarta na posiedzeniu jest tytułem egzekucji sądowej po ńadaniu przez sąd klauzuli wykonalności.

Mediacja- jak stanowi art. 320 1. Jeżeli ma to znaczenie dla wystąpienia do sądu z odpowiednim wnioskiem, prokurator może, z inicjatywy lub za zgodą stron, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między podejrzanym i pokrzywdzonym. 2. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników, które prokurator bierze pod uwagę decydując o wystąpieniu do sądu z wnioskiem, o którym mowa w 1. 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, zakres i warunki udostępniania im akt sprawy oraz zasady i tryb sporządzania sprawozdania z przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego.

88.Procedura strasburska.

Organem strasburskim od 1 listopada 1998 roku stał się Europejski Trybunał Praw Człowieka, składa się on z sędziów, których liczba jest równa liczbie państw-członków Rady Europy. Trybunał orzeka sam o dopuszczalności skargi oraz rozstrzyga o zasadności wszelkich skarg państw i indywidualnych, rozpoznaje sprawy dotyczące interpretacji przepisów Konwencji oraz wydaje opinie doradcze na wniosek Komitetu Ministrów.

Trybunał orzeka w składzie komitetów (trzyosobowych), Izb (siedmioosobowe) oraz Wielkiej Izby (17 sędziów). Komitet Ministrów zachował kompetencję do czuwania nad wykonaniem wyroków Trybunału.

Warunki dopuszczalności skargi indywidualnej:

1. właściwość ratione personae, a mianowicie zastrzeżenie przez Konwencję prawa do wniesienia skargi osobom fizycznym, osobom prawnym, organizacjom pozarządowym oraz grupom osób, pod warunkiem, że podmioty te mogą wnieść skargę tylko wówczas, jeżeli uważają się za pokrzywdzone, a więc jeżeli zachodzi gravamen w bardzo subiektywnym ujęciu.

2. właściwość ratione materiae, a mianowicie fakt naruszenia praw przewidzianych w przepisach Konwencji oraz w protokołach dodatkowych ( w stosunku do Polski obowiązująprotokoły nr l, 2, 4 i 9­Dz.U. z 1995 roku Nr 36 oraz Nr 11)

3. właściwość ratione loci, a mianowicie ograniczenie odpowiedzialności państw za działania tylko na jego terytorium i za czynności oficjalne jego funkcjonańuszy na terytorium innego państwa,

4. właściwość ratione temporis, a mianowicie zawężenie odpowiedzialności państwa do działań, które nastąpiły po ratyfikacji Konwencji i protokołów dodatkowych oraz złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy, przyjmuje się, że strona może zaskarżyć tylko te prawomocne decyzje organów państwowych, które zostały wydane po ratyfikacji Konwencji przez dane państwo, nawet jeśli dotyczą one sytuacji zaistniałej przed tą datą,

5. wykorzystanie wszystkich środków odwoławczych przewidzianych prawem wewnętrznym i wniesienie skargi w ciągu sześciu miesięcy od daty podjęcia ostatniej decyzji, to kryterium ma bardzo duże znaczenie praktyczne dla potencjalnych autorów skargi na decyzje lub czynności polskich organów procesu karnego, warunek "wykorzystanie wszystkich środków odwoławczych", stosownie do orzecznictwa strasburskiego, należy rozumieć jako wyczerpanie wszystkich środków przewidzianych przez prawo krajowe, które w zasadzie są zdolne skutecznie doprowadzić do usunięcia krzywdy, za którą ma płaszczyźnie międzynarodowej może odpowiadać określone państwo.

Przebieg postępowania przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka:

Pierwszy etap sprowadza się do "wstępnego filtrowania" skargi, rozpoczyna się po wniesieniu jej do Trybunału. Zadanie to spoczywa na komitetach, które w myśl art..28 Protokołu mogą, tylko jednomyślnie, uznać skargę za niedopuszczalną lub skreślić ją z listy spraw. Decyzja negatywna jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu. Zapada ona tylko w sprawach prostych, gdy stan faktyczny i prawny nie budzi żadnych wątpliwości.

Drugi etap należy do Izby w składzie siedmiu sędziów. Izba wydaje definitywną decyzję o dopuszczeniu skargi do dalszego postępowania. Teraz powstaje możliwość czterech wariantów postępowania:

1. dochodzi do polubownego załatwienia sprawy, Trybunał wówczas skreśla skargę z listy spraw, wydając odpowiednią decyzję, która ogranicza się do krótkiego przedstawienia faktów i przyjętego rozwiązania,

2. Trybunał kontynuuje rozpatrywanie sprawy z udziałem przedstawicieli stron, podejmuje on wtedy, jeżeli zachodzi tego potrzeba, odpowiednie dochodzenie mające na celu ustalenie faktów i stanu prawnego, po czym odbywa się przed Trybunałem publiczna rozprawa, na której autor skargi i państwo mają pełne prawa stron w proćesie, po rozprawie zapada wyrok z uzasadnieniem, jeżeli wyrok w całości lub części nie był jednomyślny, każdy z sędziów ma prawo do załączenia opinii odrębnej, wyrok ten staje się ostateczny, jeżeli strony oświadczą, że nie będą wnioskować przekazania sprawy do Wielkiej Izby lub po trzech miesiącach od daty wydania wyroku, jeżeli nie złożono wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby lub zespół Wielkiej Izby odrzuci wniosek o przekazanie jej sprawy 3. Izba może zrzec się swojej właściwości na rzecz Wielkiej Izby, jeżeli w sprawie pojawia się poważne zagadnienie dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji lub jej Protokołów, czy też jeżeli rozstrzygnięcie takiego zagadnienia może doprowadzić do sprzeczności z wyrokiem wydanym wcześniej przez Trybunał", chyba że sprzeciwia się temu jedna ze stron,

4. mimo zaawansowania sprawy Izba skreśla ją z listy spraw, jeżeli okoliczności jej prowadzą do wniosku, że - skarżący nie podtrzymuje swej skargi,- spór został już rozstrzygnięty,- z jakiejkolwiek innej przyczyny ustalonej przez Trybunał nie jest uzasadnione dalsze rozpatrywanie skargi.

Trzeci etap to etap odwoławczy, należy do Wielkiej Izby. W okresie trzech miesięcy od daty wydania wyroku przez Izbę każda ze stron postępowania może, w wyjątkowych wypadkach, wnioskować o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. Zasadność wniosku ocenia zespół Wielkiej Izby złożony z 5 sędziów. Przyjmuje on wniosek, "jeżeli sprawa ujawnia poważne

37. KUMULACJA RÓL PROCESOWYCH

Możliwa jest w niektórych przypadkach kumulacja ról procesowych. Niektóre organy mogą spełniać tylko swoją rolę - ławnik, protokolant nie mogą pełnić np. roli świadka, biegłego czy strony, oskarżony poza jednym wyjątkiem, gdy jest pozwanym cywilnie nie może kumulować ról w procesie, nie może zeznawać w swoim procesie jako świadek, oskarżyciel publiczny nie może kumulować ról w procesie, nawet wtedy gdy wytacza powództwo cywilne, przedstawiciel społeczny tylko w pewnych wypadkach może kumulować swoją rolę z rolą świadka, gdyż od przedstawiciela społecznego oczekuje się obiektywnej informacji i opinii jaką wyraża się w organizacji społecznej, wykluczona jest kumulacja w tym samym procesie ról obrońcy i świadka z powodu przepisu, który stanowi, że nie wolno przesłuchiwać jako światka obrońcy, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej, wykluczone jest łączenie ról w procesie biegłego i światka.Natomiast dopuszcza się łączenie w procesie karnym roli oskarżyciela prywatnego i powoda cywilnego, oskarżyciela prywatnego i światka, powoda cywilnego i światka, również oskarżyciela posiłkowego i powoda cywilnego oraz światka.

Powód cywilny, jak i oskarżyciel prywatny oraz oskarżyciel posiłkowy mogą wystąpić w roli światka.

Art. 497 kpk dopuszcza kumulację roli oskarżonego w tym samym procesie z rolą oskarżyciela prywatnego. Chodzi o wzajemne sprawy prywatnoskargowe.

Możliwa jest kumulacja po stronie pokrzywdzonego, który może w jednym procesie wystąpić jednocześnie w roli oskarżyciela posiłkowego i powoda cywilnego albo oskarżyciela prywatnego i powoda cywilnego.Pokrzywdzony może łączyć funkcje strony i świadka. Tak więc pokrzywdzony zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i przed sądem, gdy występuje jako oskarżyciel posiłkowy lub prywatny albo powód cywilny, może być jednocześnie przesłuchany w charakterze świadka.

23. ZABEZPIECZENIE MAJĄTKOWE A TYMCZASOWE ZAJĘCIE MIENIA

Zabezpieczenie majątkowe

Art. 291. § 1. W razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę, przepadek przedmiotów lub nałożyć obowiązek naprawienia szkody albo orzec nawiązkę, może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego.

§ 2. W razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu lub wyrządzenia przestępstwem szkody w mieniu, może z urzędu nastąpić zabezpieczenie roszczeń o naprawienie szkody.

Art. 292. § 1. Zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w Kodeksie postępowania cywilnego.§ 2. Zabezpieczenie grożącego przepadku przedmiotów następuje przez zajęcie ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych oraz przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Zakaz ten podlega ujawnieniu w księdze wieczystej, a w jej braku, w zbiorze złożonych dokumentów. W miarę potrzeby może być ustanowiony zarząd nieruchomości lub przedsiębiorstwa oskarżonego.

Art. 293. § 1. Postanowienie o zabezpieczeniu wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. W postanowieniu określa się zakres i sposób zabezpieczenia.§ 2. Na postanowienie co do zabezpieczenia przysługuje zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu rozpoznaje sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

Art. 294. § 1. Zabezpieczenie upada, gdy nie zostaną prawomocnie orzeczone grzywna, przepadek przedmiotów, nawiązka lub nie zostanie nałożony obowiązek naprawienia szkody ani nie zostaną zasądzone roszczenia o naprawienie szkody, a powództwo o te roszczenia nie zostanie wytoczone przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.§ 2. W razie wytoczenia powództwa w terminie wskazanym w § 1 zabezpieczenie pozostaje w mocy, jeżeli w postępowaniu cywilnym sąd nie orzeknie inaczej.

Art. 295. § 1. W razie popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 291, Policja może dokonać tymczasowego zajęcia mienia ruchomego osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi obawa usunięcia tego mienia. Tymczasowe zajęcie wymaga zatwierdzenia postanowieniem prokuratora, wydanym w ciągu 5 dni od daty jego dokonania.§ 2. Przepisy art. 217-235 stosuje się odpowiednio.§ 3. Tymczasowe zajęcie nie może dotyczyć przedmiotów, które nie podlegają egzekucji.§ 4. Tymczasowe zajęcie upada, jeżeli prokurator nie wyda postanowienia o jego zatwierdzeniu lub jeżeli w ciągu 14 dni od daty jego dokonania nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

Art. 296. ⁽¹³⁾ Przepis art. 295 stosuje się odpowiednio do finansowych organów dochodzenia, jeżeli organy te ujawniły przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.

…continued from the preceding page

continued on the following page…

---