Finanse publiczne

Program z finansów publicznych 2010/2011.

1. Podstawowe pojęcia:

1. Ujęcie finansów w nauce,

2. Sektor publiczny a finanse publiczne,

3. Pojęcie i zakres finansów publicznych w ustawodawstwie polskim i regulacje UE,

4. Struktura sektora w finansach publicznych.

2. Finanse publiczne w teorii:

1. Nurt interwencjonistyczny w teorii finansów publiczny,

2. Doktryna neutralności.

3. Funkcje finansów publicznych:

1. Czynniki określające funkcje finansów publicznych w gospodarce rynkowej,

2. Rodzaje funkcji finansów publicznych.

4. Wpływ zagregowanego popytu władz publicznych na wzrost gospodarczy:

1. Działaniem mnożnika wydatkowego, podatkowego oraz mnożnika zrównoważonego budżetu,

2. Model IS-LM .

5. Zasady gospodarowania finansami publicznymi:

1. W teorii i w ustawie o finansach publicznych.

6. Dochodu publiczne:

1. Klasyfikacja dochodów publicznych,

2. Zasady podatkowe,

3. Wpływ podatków na skłonność oszczędzania i inwestowania, wielkość dochodów budżetowych oraz redystrybucję dochodu społeczeństwa,

4. Elementy prawne konstrukcji podatków,

5. Klasyfikacja podatków,

6. Struktura dochodów publicznych.

7. Polski system podatkowy:

1. Pojęcie i zarys ewolucji systemu podatkowego,

2. Podatek od towarów i usług,

3. Podatek akcyzowy,

4. Podatek dochodowy od osób fizycznych,

5. Podatek dochodowy od osób prawnych,

6. Podatki lokalne.

8. Wydatki publiczne.

1. Klasyfikacja wydatków publicznych.

2. Planowanie wydatków.

3. Struktura.

9. Wieloletni plan finansowy państwa i ustawa budżetowa.

1. Wieloletni plan finansowy państwa.

2. Konstrukcja ustawy budżetowej.

3. Struktura dochodów i wydatków budżetu państwa.

4. Tryb prac nad budżetem.

10. Deficyt i dług publiczny.

1. Rodzaje sald budżetowych.

2. Przyczyny powstawania deficytów.

3. Kształtowanie się deficytu w Polsce.

4. Saldo sektora general government.

5. Finansowanie deficytu i długu publicznego.

6. Ekonomiczne konsekwencje deficytów budżetowych.

7. Dług publiczny w ustawie o finansach publicznych.

8. Kształtowanie się długu publicznego w Polsce.

LITERATURA :

1. Podstawowa:

• Wiesława Ziółkowska, „Finanse publiczne. Teoria i zastosowanie”, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2010.

2. Uzupełniająca:

• Owsiak S., „Finanse publiczne. Teoria i praktyka”, wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

• Osiatyński J., Finanse publiczne, „ Ekonomia i polityka”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

• Malinowska -Misiąg E, Misiąg W., Finanse publiczne w Polsce, Wydawnictwo Prawnicze Lexis-Nexis, Warszawa 2008,

• Wernik A., Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2007.

ZALICZENIE:

W trakcie nauki odbędą się dwa zaliczenia. Warunkiem uzyskania zaliczenia jest uzyskanie pozytywnej oceny z każdego kolokwium. Jest to test wielokrotnego wyboru składający się z 20 pytań, wśród których pojawią się także pytania otwarte (3-4). Ocena końcowa będzie liczona, jako średnia ocen z dwóch zaliczeń. Pod uwagę jest brana także aktywność w trakcie zajęć i dodatkowa prezentacja.

1. Po dochodach publicznych.

2. Na przedostatnich zajęciach tj. 20.01.2011

Tematy prezentacji:

1. Zalety i wady podatku progresywnego i liniowego

2. Ile państwa w gospodarce

3. Struktura dochodu budżetu Państwa

4. Struktura wydatków budżetu państwa

5. Podatek liniowy w krajach UE.

Dyżury: 303 CP; 10.30-11:35

Październik: 21,28

Listopad: 18 , 25

Grudzień: 9, 16

Styczeń: 6, 20

Wykład 1 : Podstawowe pojęcia finansów.

1. FINASE PUBLICZNE W NAUCE:

PRZEDMIOT FINANSÓW PUBLICZNYCH:

• Nowoczesna nauka o finansach publicznych zajmuje się badaniem zjawisk związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem pieniędzy publicznych oraz poprzez badanie przyczyn i skutków procesów nimi wywołanych wyjaśnianiem ich treści ekonomiczno społecznej i związków z naukami publicznymi.

• Finanse publiczne obejmują obok środków budżetu państwa (centralnego) i budżetów samorządowych, wszelkie nieprywatne środki finansowe, które pozwalają państwu na prowadzenie jego polityki.

2. RÓŻNICA MIĘDZY FINANSAMI PUBLICZNYMI A FINANSAMI PRYWATNYMI :

1. Podobieństwa:

• wymagają one np. sporządzenia budżetu, kierowania jego wykonaniem, ograniczenia wydatków i kontroli wykorzystania środków finansowych. Więcej jest jednak odmienności.

2. Różnice :

• przymusowym charakterze gromadzenia środków publicznych przez państwo, w przeciwieństwie do osób prywatnych, na które nie jest nałożony przymus osiągania dochodów,

• wykorzystywaniu finansów publicznych jako instrumentu realizacji określonych funkcji państwa, dotyczących ogółu obywateli lub znaczących ich grup, finanse prywatne natomiast służą zaspokajaniu potrzeb jednostek,

• nietraktowaniu jako celu gromadzenia środków publicznych osiąganiu zysków, w przeciwieństwie do takiej roli finansów prywatnych,

• poddaniu finansów społecznej kontroli, podczas gdy gospodarowanie środkami prywatnymi jest całkowicie dobrowolne,

• nieporównanie dużej wielkości zasobów publicznych w stosunku do środków, jaki dysponuje osoba prywatna, co w sposób jednoznaczny określa ich rangę i wpływ na procesy społeczno-gospodarcze kraju.

3. SEKTOR PUBLICZNY A FINANSE PUBLICZNE:

W sferze finansów wyróżnia się finanse prywatne i finanse publiczne. W sferze realnej (rzeczowej) występuje sektor gospodarki prywatnej i sektor gospodarki publicznej (sektor publiczny).Działalność państwa odbywa się w obszarze: rzeczowym i finansowym.

Sektor publiczny tworzą:

• majątek służący władzy i administracji rządowej,

• majątek służący publicznym instytucjom usługowym,

• majątek w użytkowaniu publicznym,

• majątek zaangażowany w działalności gospodarczej podmiotów publicznych.

Ścisłe związki i współzależności między sektorem publicznym a finansami publicznymi:

• bez środków publicznych część sektora publicznego w ogóle nie mogłaby funkcjonować (np. obrona narodowa, administracja).

• związki między tymi kategoriami zachodzą przez dług publiczny, który jest ogółem zobowiązań państwa i samorządu terytorialnego. Powiązania te powstają wskutek kumulowania się deficytów budżetowych, a zwiększający się deficyt angażuje fundusze publiczne na obsługę długu (spłata kapitału, wypłata odsetek).

Między sektorem publicznym a finansami publicznymi występują zarówno pod względem treści, jak i zakresu zjawisk następujące różnice:

• Sektor publiczny reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze, tzn. wytwarza określone dobra i usługi.

• Finanse publiczne przedstawiają zjawiska i procesy pieniężne.

• Tylko część środków publicznych jest związana z finansowaniem sektora publicznego, ta która jest zaangażowana w wytwarzanie dóbr publicznych i dóbr społecznych (obrona narodowa, edukacja). Część sektora publicznego, która działa na zasadach komercyjnych (przedsiębiorstwa państwowe, przedsiębiorstwa samorządowe), nie angażuje funduszy publicznych. Nie wyklucza to możliwości subsydiowania tych przedsiębiorstw z funduszy publicznych, mimo komercyjnych zasad i celów działania.

• Nie całość środków publicznych jest wykorzystywana przez sektor publiczny; dzieje się tak dlatego, że pewna część wydatków publicznych ma charakter transferowy, są to renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki rodzinne, zasiłki z tytułu opieki społecznej.

4. FINANSE PUBLICZNE W KONSTYTUCJI.

Z punktu widzenia zawartych w nich unormowań dotyczących finansów publicznych

dzieli się je na trzy grup:

1. konstytucje, w których finanse publiczne są szeroko ujęte; regulacje dotyczą: budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, procedury budżetowej i zasad budżetowych, wydatków publicznych i ich kontroli, zarządzania długiem publicznym oraz kwestii banku centralnego.Np. konstytucje: Holandii, Belgii, Finlandii oraz Szwecji.

2. konstytucje, które zagadnieniom finansów publicznych poświęcają mniej miejsca i ograniczają się głównie do podkreślenia ustawowej formy budżetu państwa, określenia podstawowych zasad budżetowych oraz kompetencji poszczególnych organów władz w zakresie jego stanowienia. Np. konstytucje: Włoch, Niemiec, Czech, Grecji i Hiszpanii.

3. konstytucje, które zagadnieniom finansów publicznych poświęcają niewiele miejsca. Dotyczą one spraw budżetu i kontroli finansowej. Np. konstytucje Austrii (dodatkowo reguluje ona kwestie podatków), Francji i Bułgarii.

5. POJĘCIE I ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH W USTAWODASTWIE POLSKIM I REGULACJE UNII EUROPEJSKIEJ

• Sposób gromadzenia środków finansowych i ich wydatkowania, w świetle obowiązującej Konstytucji, można regulować tylko na drodze ustawowej. Ustawa o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998 r. - pierwsza ustawa, która w miarę kompleksowo regulowała problemy gospodarowania środkami publicznymi. Liczne jej zmiany spowodowały konieczność opublikowania nowego ujednoliconego tekstu w 2003 r.

• Od 1 stycznia 2006 obowiązuje ustawa o finansach publicznych, w której najważniejsze zmiany dotyczyły głównie sposobu ujmowania w ustawie budżetowej dochodów i wydatków pochodzących ze środków Unii Europejskiej. Daleko idące zmiany dotyczące organizacji oraz zasad funkcjonowania sektora finansów publicznych wprowadza ustawa, która wchodzi w życie od 1 stycznia 2010 roku

• Finanse publiczne definiuje się jako procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

• gromadzenie dochodów i przychodów publicznych,

• wydatkowanie środków publicznych,

• finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i budżetów samorządowych,

• zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

• zarządzanie środkami publicznymi,

• zarządzanie długiem publicznym,

• rozliczanie z budżetem Unii Europejskiej.

Środki publiczne i ich przeznaczenie:

6. ZAKRES SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W NOWEJ USTAWIE O FINANSACH PUBLICZNYCH:

Do SFP zalicza się:

• organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki,

• jednostki budżetowe,

• samorządowe zakłady budżetowe,

• agencje wykonawcze,

• instytucje gospodarki budżetowej,

• państwowe fundusze celowe,

• uczelnie publiczne,

• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

• państwowe lub samorządowe instytucje kultury oraz

• państwowe instytucje filmowe,

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,

• Narodowy Fundusz Zdrowia, który obejmuje centralę i oddziały wojewódzkie,

• Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,

• Inne państwowe lub samorządowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem jednostek badawczo-rozwojowych, przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego

7. SEKTOR INSTYTUCJI RZĄDOWYCH I SAMORZĄDOWYCH WG METODOLOGII UE.

Polska, podobnie jak inne kraje członkowskie UE, w celu zachowania porównywalności danych międzynarodowych jest zobowiązana do sporządzania sprawozdań i prognoz zgodnie z metodologią unijną opartą na systemie rachunków narodowych ESA 95 (European System of Integrated Economic Accounts ESA 95).

Wyróżnia się w nim pięć krajowych sektorów instytucjonalnych:

1. przedsiębiorstwa niefinansowe,

2. instytucje finansowe,

3. gospodarstwa domowe,

4. instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych,

5. instytucje rządowe i samorządowe (general government).

• Zakres sektora finansów publicznych określony w ustawie o finansach publicznych, odpowiada zakresowi ustalonemu w ESA 95 definiowanemu jako sektor instytucji rządowych i samorządowych, z czterema wyjątkami. Do końca 2009 roku różnice polegają na tym, że zgodnie z ESA 95:

• jednostki badawczo-rozwojowe nie wchodzą w zakres sektora instytucji rządowych i samorządowych,

• Krajowy Fundusz Drogowy zaliczany jest do sektora instytucji rządowy i samorządowych, natomiast zgodnie z ustawą o finansach publicznych klasyfikowany jest poza sektorem,

• poza sektorem klasyfikowane są: Polska Agencja Żeglugi Powietrznej i Polski Klub Wyścigów Konnych.

• W świetle nowej ustawy od 2010 roku jednostki badawczo rozwojowe nie wchodzą do sektora finansów publicznych.

8. PODZIAŁ SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH:

Do końca 2005r., według kryterium podległości, sektor finansów publicznych dzielono na dwa sektory rządowy i samorządowy. Od 2006r. zgodnie z ESA 95 przyjęto podział na:

• sektor rządowy,

• sektor samorządowy,

• sektor ubezpieczeń społecznych.

STRUKTURA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W POLSCE:

Do 2005 r. w ustawie budżetowej stosowano podział dochodów i wydatków publicznych (oparty gł. na kryterium formy organizayjno-prawnej) na takie segmenty, jak:

• budżet państwa,

• budżety samorządowe,

• państwowe fundusze celowe,

• samorządowe fundusze celowe,

• Narodowy Fundusz Zdrowia,

• agencje państwowe,

• państwowa gospodarka pozabudżetowa,

• samorządowa gospodarka pozabudżetowa,

• pozostałe jednostki sektora

skonsolidowane dochody i wydatki sektora finansów publicznych

Notatki z Zajęć :

1. Finanse- procesy związane z gromadzeniem i wydatkowaniem pieniędzy publicznych i prywatnych.

2. Finanse publiczne a finanse prywatne: !!

1. Różnice:

• Wielkość środków finansowych

• Kontrola społeczna (NIK - najwyższa izba kontroli)

• Przymusowość

• Prywatne nastawienie na maksymalizację zysków

3. Sektor publiczny a finanse publiczne :

• Finanse dzielą się na prywatne i publiczne, a w sferze realnej występuje sektor prywatny i publiczny.

• Sektor publiczny ma majątek obrotowy: ziemia, gaz, budynki, lasy, drogi, zapasy zbóż, leków. Obejmuje przeds. państwowe i banki państwowe

• Różnice:

• Sektor publiczny przedstawia zjawiska i procesy realne np. świadczenie usług, zakup samochodu

• Finanse publiczne przedstawiają zjawiska i procesy pieniężne

• Transfery -> renty, emerytury

• Sfera realna- wszystko co PKB tworzy - inwestycje, produkcja.

• Sektor publiczny- zajmuje się dostarczaniem dóbr i usług dla państwa i obywateli.

• zależności i podobieństwa:

1. Państwo nie mogłoby funkcjonować gdyby nie środki publiczne i prywatne

2. Konieczność spłaty długu publicznego

3. Do sektora publicznego zaliczamy instytucje państwowe finansowe z podatków ( władzę wykonawczą i ustawodawczą

4. Sektor publiczny- Poczta Polska ; Sektor Prywatny- BZ WBK

4. Konstytucja-

• Sposób gromadzenia środków finansowych i ich wydatkowania, w obowiązującej Konstytucji, można regulować tylko na drodze ustawowej: zasady budżetowe.

• Regulacje konstytucyjne:

1. Budżet uchwalany jest na 1 rok. (pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Przyjmuje formę ustawy budżetowej.

2. Może być tzw. prowizorium budżetowe przyjmowane na 3 m-c. np. kiedy są wybory, przychodzi nowa partia rządząca i zmienia budżet.

3. Projekt budżetowy prowadzi si e kiedy nie ma uchwalonego budżetu ani prowizorium budżetowego.

• Dług publiczny nie może przekraczać 60%. Istnieje zakaz zaciągania kredytu w banku centralnym na sfinansowanie deficytu budżetu.

• Sejm nie może zmienić wielkości deficytu budżetowego !

• Senat może wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej. Ma na to 20 dni.

• Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy budżetowej (może nie podpisać jeśli jest np. niezgodna z konstytucją).

• Sprawozdanie z wykonania budżetu musi być wykonane do 5 m-c. (za rok 2010 do 31 maja 2011).

• NIK kontroluje.

• Prezydent nie może wnosić poprawek do ustawy

5. Finanse publiczne - związane z gromadzeniem i wydatkowaniem pieniędzy publicznych oraz finansowaniem deficytu budżetowego i obsługą długu publicznego.

6. Środki publiczne i ich przeznaczenie:

Środki publiczne:

- dochody publiczne (podatki, opłaty, składki na FP, GGŚP its. Zyski z przeds.)

- środki pochodzące z UE (dotacje, aby był wyrównane poziom życia)

- środki nie podlegające zwrotowi: np. rekompensaty, odszkodowania dla

poszkodowanych w czasie wojny

- przychody (sprzedaż majątku, otrzymane kredyty i pożyczki, spłata udzielonych

kredytów i pożyczek, Skarbowe Papiery Wartościowe- obligacje, bony

Przeznaczenie:

- wydatki na infrastrukturę, szpitale

- rozchody: spłata kredytów i pożyczek, wykup skarbowych papierów

wartościowych, udzielenie kredytu i pożyczki

7. Kryterium deficytu i długu publicznego:

1. kryteria fiskalne:

- kryterium długu publicznego (60% PKB)

- kryterium deficytu (3%)

2. kryteria monetarne:

- inflacja

- stopy procentowe

- kursu (na 2 lata)

8. Sektor finansów publicznych dzieli się na trzy podsektory:

- rządowy,

- samorządowy,

- ubezpieczeń społecznych

BP- budżet państwa BJST- budżet jednostek sektora terytorialnego SFP- sektor finansów publicznych.

Do zaliczenia:

- różnice między finansami prywatnymi a publicznymi,

- finanse publiczne a sektor publiczny,

- regulacje konstytucyjne,

- tabela środków publicznych i ich przeznaczenia

- jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych

- struktura ( jak się dzieli sektor itd.)Wykład 2: Finanse publiczne w teorii .

1. NURT INTERWENCJONISTYCZNY

MERKANTYLIŚCI:	- wiek XVI i XVII - przedstawiciele: A.M. Fredro, W. Gostkowski - główne założenia: podstawowym sposobem bogacenia się jest rozwój rodzimej produkcji, proponowali ochronę gospodarki krajowej za pomocą ceł i podatków.
KAMERALIŚCI:	wiek XVIII przedstawiciele: J. G. H. Justi, J. F. Nax Główne złożenia: przypisują duże znaczenie wykorzystaniu podatków jako instrumentu interwencji państwowej, sformułowali zasadę roczności budżetu.
KONCEPCJA PAŃSTWA OPIEKUŃCZEGO:	wiek XVIII i XIX przedstawiciele: L. von Stein, Wagner główne założenia: konieczność szerszej ingerencji państwa w mechanizm rynkowy (prawo wzrastających wydatków publicznych zw. prawem Wagnera; W. von Gerloff - prawo narastającego oporu wobec podatków )
KENYESIZM:	początek XX wieku przedstawiciele: J. M. Keynes, A. Lerner, A. H. Hansen główne założenia: gospodarka kapitalistyczna funkcjonuje w warunkach braku równowagi, niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych oraz bezrobocia. Głównym źródłem zakłóceń jest ograniczona skłonność podmiotów prywatnych do inwestowania. Dopuszczał występowanie deficytu budżetowego. Należy koniecznie ograniczać amplitudę wahań cyklu koniunkturalnego.

U podstaw interwencjonistycznego nurtu w teorii finansów publicznych leży:

• konieczność korygowania przez państwo mechanizmu rynkowego,

• możliwość występowania deficytów budżetowych, które służą jako instrument łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego.

2. DOKTRYNA NEUTRALNOŚCI

• A. SMITH: stworzył podstawy liberalizmu gospodarczego; traktował podatki zło koniczne; ograniczył role państwa do klasycznych jego funkcji; państwo powinno finansować obronę zewnętrzną, ochronę własności, wymiar sprawiedliwości i organizacje robót publicznych.

• FIZJOKRACI: F. Quesnay - twórca jedynego podatku; jedynym źródłem bogactwa i dochodu jest rolnictwo.

• J. B. SAY: deficyt jest nie tylko szkodliwy dla gospodarki, ale i nieetyczny; budżet należy tworzyć wyłącznie do do takiej wysokości, która pozwala finansować konieczne zadania publiczne.

• MONETARYZM: M. Friedman - postuluje bierność państwa w gospodarce, a wszelką jego ingerencję uważa za szkodliwą; przyczyną wahań koniunkturalnych w gospodarce jest niedostateczna elastyczność cen.

• EKONOMIA PODAŻOWA: koniec lat 70 XX wieku; przyczyny negatywnych zjawisk gospodarczych leżą po stronie podaży, a nie popytu.

U podstaw doktryny neutralności finansów publicznych leży:

• maksymalnie neutralna, nie prowadząca do redystrybucji dochodów polityka podatkowa,

• „mały budżet” i to bezwzględnie zrównoważony, finansujący jedynie podstawowe zadania publiczne państwa.











Notatki z zajęć:

Wiadomości:

Na posiedzeniu w dn. 26-27 października 2010 Rada Polityki Pieniężnej postanowiła utrzymać stopy procentowe na niezmienionym poziomie (3,5%). Jednocześnie podjęła decyzję o podwyższeniu o 50 punktów bazowych do 3,5% stopy rezerwy obowiązkowej z dniem 31 grudnia br.

Stopy procentowe nie zostały zmienione ponieważ:

- brak zagrożenia silnego wzrostu inflacji w przyszłym roku

- odległa perspektywa podwyżki kosztu pieniądza przez Europejski Bank Centralny

Wzrost stopy rezerwy obowiązkowej:

- zmniejszenie nadpłynności w sektorze bankowym

- zacieśnienie polityki monetarnej

- zwiększenie się bezpieczeństwa podaży pieniądza; zwiększenie rezerw obowiązkowych

powoduje zmniejszenie podaży pieniądza (mniej pieniądza jest na np. udzielanie kredytów)

Stopy w Polsce!

• stopa lombardowa (5%)-

• stopa depozytowa (2%)

• stopa rezerw obowiązkowych (3,5%)

1. Kameraliści uważali, aby chronić gospodarkę. Byli twórcami zasady roczności budżetu. Trzeba było dostosować podatki:

• podatek gruntowy (od wartości nieruchomości)

• podatek dochodowy

• podatek od dóbr luksusowych(dzisiejszy podatek akcyzowy)

2. Wagner uważał, że wraz z osiągnięciem wzrostu gospodarczego powinniśmy więcej ingerować w gospodarkę.

3. II prawa:

1. Prawo Wagnera- Teza Wagnera oparta jest na analizie obserwacji że wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody , stanowiące skutek rosnących wydatków sytuacja wynika z faktu ze potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne . Teoria Wagnera przyczyniła się do rozwoju ubezpieczeń społecznych

2. Prawo Wilhelm von Gerloff - Teza Wagnera oparta jest na analizie obserwacji że wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody , stanowiące skutek rosnących wydatków sytuacja wynika z faktu ze potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne .

4. Złota reguła finansów publicznych:

- zasada postępowania w ramach polityki fiskalnej rządu. Złota reguła postuluje aby finansować deficytem budżetowym jedynie wydatki majątkowe (inwestycyjne), czyli te o charakterze długookresowym np. wydatki na infrastrukturę. Natomiast bieżące wydatki państwa powinny być pokryte w całości przez bieżące dochody budżetowe. Państwo powinno dążyć do utrzymania zrównoważonego budżetu.

- Finansować wydatki można przez pożyczki i alternatywą jest dług publiczny!

5. Instrumenty fiskalne: -aby pobudzić gospodarkę, należy zwiększyć wydatki (wg. Keynesa), obniżyć podatki aby pobudzić popyt w trakcie kryzysu.

Wykład 3 : Funkcje finansów publicznych:

1. CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

a) CZYNNIKI SPOŁECZNO-POLITYCZNE:

• zaspokajanie potrzeb zbiorowych, (bezpieczeństwo)

• ochrona grup najsłabszych ekonomicznie z powodów od siebie w znacznym stopniu niezależnych,

• uaktywnianie lokalnych społeczności (zróżnicowanie regionów, państwo dotuje, zwalnia z płacenia podatków od nieruchomości)

b) CZYNNIKI EKONOMICZNE:

• łagodzenie cyklu koniunkturalnego, (wykorzystanie instrumentów fiskalnych)

• dostosowanie struktury podaży do struktury popytu, (refundacja leków, wózków inwalidzkich)

• dostęp do wiarygodnej informacji rynkowej, (bezrobocie, inflacja, jednakowy dostęp do inf.)

• likwidowanie tzw. negatywnych efektów działalności gospodarczej (ochrona środowiska)

2. FUNKCJE EKONOMICZNE FINANSÓW PUBLICZNYCH:

• alokacyjna, (dostarczanie, poza działaniem mechanizmu rynkowego)-

- dostarczanie jakiś dóbr i usług (oświata i edukacja) np. oświetlanie ulic, ochrona środowiska. - Państwo z własnych środków dba o te dobra.

- Stopa alokacyjna jest to stosunek wydatków publicznych do PKB

• redystrybucyjna, (wtórny podział)

- transfer jednostronny z kontrświadczeniem (np. wynagrodzenie dla nauczycieli)

- „komuś się zabiera, żeby komuś dać”

-stopa redystrybucyjna- jako udział dochodów publicznych w relacji do PKB

• stabilizacyjna

- stabilny poziom cen

- wysoki stopień zatrudnienia

Wykład 4: WPŁYW ZAGREGOWANEGO POPYTU WŁADZ PUBLICZNYCH NA WZROST

GOSPODARCZY.

1. WPŁYW WYDATKÓW NA PKB W GOSPODARCE ZAMKNIĘTEJ.

Tożsamość dochodowo-wydatkowa

Y = C + I + G

Y = PKB

I - inwestycje

G - wydatki publiczne

C - konsumpcja

C = a + cY c = ΔC/ΔYd s = I - c

Yd = Y - (T - F)

Yd = Y -Yt = Y(I - t)




Mnożnik wydatkowy informuje, o ile wzrasta produkt krajowy brutto (dochód) na jednostkę

wzrostu wydatków publicznych.

Wzrost ten zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji (c) i od stopy obciążeń podatkowych netto (t). Im większa krańcowa skłonność do konsumpcji i im mniejsza stopa obciążeń podatkowych, tym większy wzrost dochodu na jednostkę wzrostu wydatków.

2. Wpływ podatków- mnożnik podatkowy.

mnożnik podatkowy: ΔY/ΔT = -c/I-c

Mnożnik podatkowy wskazuje, że wzrost podatków o ΔT spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego, a tym samym dochodu o kwotę większą niż pierwotna

podwyżka podatków.

Działanie mnożnika będzie tym silniejsze im większa będzie krańcowa skłonność konsumpcji.

3. MNOŻNIK ZRÓWNOWAŻONEGO BUDŻETU.

Jeżeli ΔT wykorzystany będzie na ↑ wydatków (ΔG) to:

ΔY = -c ΔT/I - c + ΔG/I-c

mnożnik zrównoważonego budżetu:

ΔY/ΔT = -cΔT/(I - c) ΔT + ΔT/(I - c) ΔT = -c/I-c + I/I-c = I

Mnożnik zrównoważonego budżetu oznacza, że równe i mające taki sam kierunek zmiany

wydatków publicznych i podatków wywołują zmianę zagregowanego popytu i produktu

krajowego brutto o tę samą wielkość.

Taki sam wzrost wydatków państwa, jak wzrost podatków netto prowadzi do przyrostu dochodu narodowego, gdyż dochodowy efekt wydatków budżetowych jest większy niż wydatków gospodarstw domowych. Gospodarstwa domowe zawsze pewną część wydatków oszczędzają, zaś władze publiczne w całości je wydają.

4. WPŁYW WYDATKÓW NA PKB W GOSPODARCE OTWARTEJ.

Y = C + I + G + X

X = g - mY

g - stała wielkość eksportu

m - współczynnik informujący, o ile jednostek wzrośnie import na jednostkę PKB

Wysokość mnożnika jest tym większa im większa jest skłonność do konsumpcji, mniejsza stopa podatkowa i mniejsza krańcowa skłonność do importu.

Model IS-LM .

IS - zależność ujemna między stopą % - R a dochodem Y

przy założeniu: D = S

równowagi popytu i podaży na rynku towarowym




LM - zależność dodatnia między stopą % - R a dochodem Y

przy założeniu Md = Ms

równowagi popytu i podaży na pieniądza

↑R → ↓Md przy stałym Ms → ↑Y → ↑Md i ↓Mdr




MECHANIZM TRANSMISYJNY RÓWNOWAŻENIA RYNKU TOWAROWEGO Z PIENIĘŻNYM.




punkty A: mimo, że D = S to Ra są powyżej punktu równowagi E

↑R → Md < Ms

→ ↑Bd → ↑Pbd → ↓R1

→ ↑I + X → ↑Y do E

punkt B: mimo, że Md = Ms to:

S>D → ↓Y

→ ↓Md → ↓Rb do E

Bd - popyt na papiery wartościowe

Pbd - cena papieru wartościowego

Wykład 5: Zasady gospodarowania finansami publicznymi.

1. ZASADY GOSPODAROWANIA FINANSAMI PUBLICZNYMI - reguły determinujące tworzenie i wykorzystywanie środków publicznych. W literaturze określane są one jako zasady budżetowe.

2. Wyróżnia się następujące zasady budżetowe:

• zasada jednoroczności,

• zasada jedności formalnej,

• zasada jedności materialnej,

• zasada zupełności (powszechności),

• zasada równowagi,

• zasada szczegółowości (specjalizacji),

• zasada jawności,

• zasada przejrzystości,

• zasada realności,

• zasada uprzedniości,

• zasada gospodarności,

• zasada operatywności,

• zasada polityczności.

ZASADA JEDNOROCZNOŚCI - ujęcie dochodów i wydatków w budżecie państwa i budżetach samorządowych na okres jednego roku. Rok budżetowy nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym, tak jak to jest w Polsce.

ZASADA JEDNOŚCI FORMALNEJ - budowanie zbiorczego planu finansowego całego sektora finansów publicznych. Znaczenie tej zasady jest tym większe, im większy jest stopień decentralizacji funduszy publicznych i im większa jest liczba podmiotów nimi dysponujących.

ZASADA JEDNOŚCI MATERIALNEJ - zakaz wiązania określonych dochodów publicznych z konkretnymi zadaniami. Nieprzestrzeganie tej zasady stwarza zawsze większe niebezpieczeństwo nieefektywnego wykorzystania środków publicznych.

Może także prowadzić do niedofinansowania jednych działań przy jednoczesnym nadmiarze środków kierowanych na inne cele.

ZASADA ZUPEŁNOŚCI - konieczność ujęcia w budżetach i planach finansowych wszystkich dochodów i wydatków publicznych. Zestawienie niekompletne nie ma pełnej wartości.

ZASADA RÓWNOWAGI - takie ukształtowanie wydatków, aby nie przekraczały one wysokości dochodów.

ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI ma charakter złożony, gdyż według niej:

- należy dokładnie określić źródła przychodów i przeznaczenie wydatków publicznych,

- środki publiczne powinny być wydatkowane w określonym czasie,

- wydatki powinny być ponoszone do wysokości ustalonej w budżecie.

ZASADA JAWNOŚCI - konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, organom przedstawicielskim, organizacjom społecznym. Publikowanie danych, dotyczących stanu finansowego państwa, dyskusja nad nimi, jawność obrad budżetowych ma znaczenie wychowawcze. Wciąga to naród do udziału w życiu publicznym.

ZASADA PRZEJRZYSTOŚCI - zastawienie dochodów i wydatków budżetowych w sposób uporządkowany.

ZASADA REALNOŚCI - maksymalna precyzja w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych.

ZASADA UPRZEDNIOŚCI - zobowiązuje do uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego.

ZASADA GOSPODARNOŚCI - racjonalne, a więc oszczędne, wydatkowanie środków

publicznych.

ZASADA OPERATYWNOŚCI - opracowanie budżetu w układzie podmiotowym, czyli

wskazanie zadań w zakresie gromadzenia dochodów oraz realizacji wydatków dla

konkretnych podmiotów. Realizacja tej zasady w praktyce następuje poprzez prezentację budżetu państwa w podziale na części, np.: Ministerstwo Skarbu Państwa, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Najwyższa Izba Kontroli itd., które wskazują na dysponentów środków publicznych.

Wykład 6: Dochody publiczne.

1. KLASYFIKACJ A DOCHODÓW PUBLICZNYCH :

DOCHODY PUBLICZNE W TEORII

Dochody publiczne przejęte przez państwo (samorząd) oznaczają definitywne, czyli bezzwrotne, zasilenie finansowe władz publicznych. Państwo nie jest w stanie wytwarzać

dochodów, natomiast dochody te są niezbędne do finansowania prowadzonej przez instytucje publiczne działalności. Musi zatem sięgać do dochodów wypracowanych przez inne podmioty. Potrzeby dochodowe państwa przejawiają się jako popyt państwa (władz

publicznych) na pieniądz.

Popyt może być zaspokojony przez:

• przymusowe sięganie do dochodów innych podmiotów,

• zaciąganie pożyczek.

W teorii do dochodów publicznych zalicza się:

• daniny publiczne

• dochody publiczne z majątku i praw majątkowych

• pozostałe dochody

• DOCHODY PUBLICZNE Z MAJĄTKU I PRAW MAJĄTKOWYCH - rezultat zaangażowania majątku (np. skarbu państwa) w procesy gospodarcze. Władze publiczne znajdują się w pozycji rentiera. Ten rodzaj dochodów państwa (samorządu) jest najmniej konfliktogenny, gdyż jego źródłem są dochody wypracowane za pomocą majątku. Są to np. dochody z najmu, dzierżawy. Do dochodów majątkowych zalicza się także dochody ze sprzedaży majątku.

• POZOSTAŁE DOCHODY - kategoria bardzo zróżnicowana, do której zalicza się różnego rodzaju opłaty, składki na różne fundusze publiczne (np. składki na FP, składki na PFRON).

• ŚRODKI PUBLICZNE - wszelkie wpływy finansowe, które zasilają rachunki władz publicznych. Są to środki finansowe, którymi podmioty sektora publicznego dysponują w celu realizacji zadań publicznych. Jest to pojęcie szersze niż dochody publiczne, ponieważ obejmuje przychody z prywatyzacji oraz operacji finansowych, takich jak np. pożyczki.

DOCHODY PUBLICZNE W USTAWIE O FINANSACH PUBLICZNYCH.

Dochodami publicznymi są:

1. Daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, opłaty, składki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw.

2. Pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych.

3. Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych.

4. Dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, w szczególności:

- wpływy z najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

- odsetki od środków na rachunkach bankowych,

- odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

- dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych.

5. Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych.

6. Kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji.

7. Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych.

8. Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw nie stanowiących przychodów z tytułów wymienionych w pkt 4.

9. Inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych.

Do głównych źródeł dochodów niepodatkowych zalicza się:

• Składki i opłaty pobierane przez państwowe fundusze celowe, przede wszystkim: składki na fundusz pracy, składki na fundusz ubezpieczeń społecznych, składki na fundusz emerytalno-rentowy rolników.

• Dochody państwowych i samorządowych jednostek pozabudżetowych.

• Cła.

• Wpłaty z zysku NBP.

• Wpłaty z zysku od przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz dywidendy od udziału w tych spółkach.

• Wpływy do budżetu państwa od jednostek samorządu, których dochód podatkowy w przeliczeniu na jednego mieszkańca przekracza określony w przepisach prawnych poziom.




PODATEK - pieniężne, przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie powszechnie pobierane na rzecz państwa lub innych podmiotów publicznoprawnych.

2. ZASADY PODATKOWE.

ZASADY PODATKOWE - postulaty nauki, określające warunki, jakim powinien odpowiadać poprawnie zbudowany system podatkowy i poszczególne podatki. Zasady podatkowe nie tworzą zamkniętego katalogu, a poszczególne ich zestawy budowane są według cech, które w opinii zajmujących się nimi autorów wydają się być najważniejsze.

Smith: równości, pewności, taniości, dogodności

ZASADA RÓWNOŚCI -podatki powinny być proporcjonalne do dochodu. O charakterze obowiązku podatkowego nie przesądza status osobisty, np. przywileje stanowe, lecz względy ekonomiczne, tj. wielkość dochodu i majątku.

ZASADA PEWNOŚCI - podatek, który każda jednostka jest zobowiązana uiścić, powinien być pewny, a nie dowolny (arbitralny). Każdy podatnik powinien wiedzieć, ile, kiedy i w jaki sposób ma

zapłacić. Termin płatności, sposób zapłaty, suma, jaką należy zapłacić, wszystko to powinno być wyraźnie

określone, a więc jasne dla podatników, a także dla każdej innej osoby.

ZASADA DOGODNOŚCI -każdy podatek powinien być pobierany w czasie i w sposób, który jest najdogodniejszy dla obywatela.

ZASADA TANIOŚCI PODATKÓW - wpływy podatkowe powinny być uzyskiwane przy minimalnych kosztach wymiaru i poboru podatków. Spełnienie tego postulatu może nastąpić dzięki uproszczeniu konstrukcji poszczególnych podatków oraz całego systemu podatkowego. Zasada ta odnosi się zarówno do państwa, jak i podatników. W pierwszy przypadku chodzi o minimalizację kosztów wymiaru, poboru i ewentualnej egzekucji świadczeń podatkowych. W drugim przypadku zaś chodzi o ograniczenie kosztów towarzyszących zapłacie

podatków.

Wagner: fiskalne (wydajność, elastyczność), gospodarcze (nienaruszalność majątku, nieprzerzucalność podatków), techniki podatkowej (pewność, dogodność, taniość), sprawiedliwości (powszechność, równość)

ZASADA WYDAJNOŚCI - podatki powinny być wydajnym źródłem dochodów władz publicznych, tzn. państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu opodatkowania (rzecz, zdarzenie), które dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i zadań państwa oraz władz samorządowych. Nie ma zatem sensu wprowadzanie takich podatków, które przynoszą niewiele dochodów, a których realizacja może pociągać znaczne koszty i ryzyko polityczne.

ZASAD ELASTYCZNOŚCI - podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i zdarzenia gospodarcze i społeczne. Podatki (skale podatkowe) powinny być tak skonstruowane, żeby uwzględniały różną w różnym czasie sytuację podatników, jak i całej gospodarki.

ZASADA NIENARUSZALNOŚCI MAJĄRKU - w wyniku ciężarów podatkowych nie może być naruszony majątek podatnika. Podatek powinien być pokrywany z bieżących dochodów. Nie wyklucza to przyjmowania majątku jako przedmiotu i podstawy opodatkowania. Wysokość podatku nie może jednak zmniejszać majątku podatnika, gdyż groziłoby to jego ruiną.

SPRAWIEDLIWOŚĆ PODATKOWANIA według A. Wagnera - podatek powinien być dostosowany do zdolności podatkowej podatnika, czyli jego zdolności do ponoszenia ciężaru podatkowego. Wymaga to uwzględnienia osobistej sytuacji podatnika, co prowadzi do personalizacji podatku i tym samym komplikuje system podatkowy i czyni go droższym. Wynika z tego nie tylko dostosowanie podatku do zdolności podatkowej. Konsekwencje tego dostosowania wiążą się z progresją podatkową oraz tzw. minimum wolnym od podatku.

ZASADA POWSZECHNOŚCI - ciężary podatkowe powinny mieć charakter powszechny, czyli każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem, jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego (np. wszyscy rolnicy, wszyscy posiadacze nieruchomości, samochodów, psów itd.).

3. WPŁYW PODATKÓW NA SKŁONNOŚC DO OSZCZEDZANIA I INWESTOWANIA, WIELKOŚC DOCHODÓW BUDŻETOWYCH ORAZ REDYSTRYBUCJĘ DOCHODÓW SPOŁECZEŃSTWA.

PODATKI DOCHODOWE A OSZCĘDNOŚCI

R. A. Musgrave i P. B. Musgrave - wpływ podatków dochodowych na oszczędności i inwestycje







Krzywa Laffera - zwiększenie stóp podatkowych wpływa najpierw korzystnie na sytuację finansową państwa, lecz po przekroczeniu pewnej granicy implikuje dokładnie odwrotne efekty. Nadmierne podwyższenie stawek podatkowych powoduje ograniczenie podstawy opodatkowania i wywołuje spadek dochodów budżetowych zamiast oczekiwanego ich wzrostu.

W sensie teoretycznym i praktycznym istnieją granice opodatkowania, których przekroczenie wywołuje negatywne następstwa przejawiające się w:

- ograniczaniu działalności (aktywności) gospodarczej,

- zmniejszaniu się dochodów państwa.

Przekroczenie granic opodatkowania oznacza, że ciężary podatkowe nałożone na dany podmiot są tak duże, że zmuszony jest on ograniczyć działalność gospodarczą, a w krańcowych przypadkach nawet jej zaniechać.

PR0BLEM SPRAWIEDLIWOŚCI PODATKOWEJ.

ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI podatkowej jest jedną z najważniejszych zasad i jednocześnie różnie interpretowaną. W dziedzinie podatków za sprawiedliwe uważano najpierw to, że wszyscy podatnicy płacą taki sam podatek, potem, że wszyscy powinni płacić taką samą część majątku czy dochodu na rzecz skarbu państwa, wreszcie uznano, że podatek powinien być dostosowany do zdolności podatkowej podatnika, czyli jego zdolności do ponoszenia ciężaru podatkowego. Wymaga to uwzględnienia osobistej sytuacji podatnika, co prowadzi do personalizacji podatku i tym samym komplikuje system podatkowy i czyni go droższym. W konstrukcjach podatkowych uwzględniano liczebność rodziny, wiek, czasami stan zdrowia, czy też możliwość nabycia mieszkania.

Najczęściej zasada sprawiedliwości podatkowej jest rozumiano jako powszechność opodatkowania i równość traktowania podatników. Powszechność opodatkowania wyklucza istnienie zwolnień i przywilejów podatkowych dla określonych grup. Przez równe traktowanie rozumie się uzależnienie obciążenia podatkowego od zdolności płatniczej podatnika. Jednostki posiadające tę samą zdolność płatniczą powinny być w ten sam sposób opodatkowane. Z zasady zdolności płatniczej wyprowadza się konieczność istnienia minimum podatkowego i progresji podatkowej.

ROZKŁAD DOCHODÓW W SPOŁECZEŃSTWIE PRZED I PO OPODATKOWANIU.

�� Krzywej Lorenza - rozkład dochodów w społeczeństwie z punktu widzenia sprawiedliwości.




�� Krzywa Lorenza pozwala analizować wpływ podatków na rozkład dochodów w społeczeństwie. Im bardziej krzywa nierówności dochodów zbliża się do krzywej równości, w tym większym stopniu podatki służą niwelowaniu nierówności dochodowych, tym większa jest też skala redystrybucji przez państwo.

�� Zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie mierzy się w praktyce za pomocą współczynnika Giniego. Im ma wyższą wartość w przedziale od 0 do 100, tym wyższy jest stopień koncentracji dochodów, a wiec wyższe są nierówności w ich rozkładzie.

4. ELEMENTY PRAWNE KONSTRUKCJI PODATKÓW.

Zalicza się do nich:

• podmiot podatku,

• przedmiot podatku,

• podstawę podatku,

• stawkę podatku,

• skalę podatkową,

• progi podatkowe,

• zwolnienia,

• ulgi podmiotowe i przedmiotowe, umorzenie, przedawnienie.

PODMIOT OPODATKOWANIA - osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, na których z mocy prawa ciąży obowiązek podatkowy.

PRZEDMIOT PODATKU - rzecz lub zdarzenie, z którym prawo wiąże obowiązek podatkowy. Przedmiotem może być np. dochód z działalności gospodarczej, posiadanie nieruchomości.

PODSTAWA OPODATKOWANIA - wartościowo lub ilościowo ujęty przedmiot podatku. Zazwyczaj przedmiot opodatkowania wyrażony jest wartościowo, czasami jednak podstawę opodatkowania wyraża się w jednostkach fizycznych, np. w podatku od posiadania psów.




SKALA PODATKOWA - informuje, jaką stawkę należy zastosować do podstawy opodatkowania. Stawka podatkowa może być jedna dla całej podstawy opodatkowania lub może być ich kilka.

Jeśli jest kilka stawek podatkowych, to wyznacza się kwoty określone progami podatkowymi, od których nalicza się podatek według określonych stawek.

ZWOLNIENIA PODATKOWE - zwolnieniu pewnej grupy podatników lub części przedmiotu opodatkowania z podstawy opodatkowania. Pierwsze zwolnienie ma charakter podmiotowy, drugie natomiast przedmiotowy.

ULGI PODATKOWE - po spełnieniu określonych warunków następuje zmniejszenie obciążenia

podatkowego. W praktyce odnoszą się one do podstawy opodatkowania lub do wielkości należności podatkowej. Mogą mieć one charakter ulg systemowych lub zindywidualizowanych.

5. KLASYFIKACJA PODATKÓW.














_{Finanse publiczne - ćwiczenia@}

---