Praca definicje
Biologia: ruch i reakcje chemiczne o charakterze organicznym jak i odbywa się organizmach żywych. Fizjologia: człowiek pracuje gdy wykonuje dowolne ruchy mięśniami prążkowanymi (dynamiczna) lub gdy utrzymuje je w stania napięcia ( statyczna) albo gdy w sieci nerwowej następują określone przebiegi impulsów. To procesy mięśniowe lub nerwowe organizmu człowieka. Psychologia: forma systematycznej aktywności umysłowej, która jest ukierunkowana na osiągnięcie określonego celu. Charakter heteroteliczny. Socjologia: praca to każda celowa czynność prowadząca do zaspokojenia potrzeb ludzkich zapewniająca określonym grupom czy jednostkom określone pozycje w społeczeństwie. Prakseologia: praca to splot czynów mający charakter pokonywania trudności dla zadośćuczynienia czyimś istotnym potrzebom.
Działalność człowieka procesach pracy można rozpatrywać w dwóch aspektach: Treściowy -rodzaje działalności jakie wykonuje człowiek, podział pracy , powstanie różnych zawodów Sprawnościowy - różne osoby wykonują pracę wolniej lub szybciej z błędami lub bez
5 czynności psychicznych na których opiera się regulacja naszego stosunku do świata:
1. Spostrzeganie -spostrzegawczość -sprawność wyodrębniania- ilość i jakość składników wyodrębnionych
2. wyobrażanie - wyobraźnia- sprawność operowania mat. Pośredniego obrazowego odzwierciedlenia -łatwość reprodukowania doświadczenia i tworzenia nowych połączeń w materiale pośredniego odzwierciedlenia rzeczywistości
3. Myślenie - inteligencja- sprawność myślowego wyodrębniania składników i ujmowania ich wzajemnych stosunków - trudność rozwiązanego zadania i czas w jakim to nastąpiło
4. Manipulowanie- zręczność - sprawność wykonywania czynności ruchowych- złożoność czynności ruchowej wykonanej w jednostce czasu
5. emocjonowanie - wrażliwość emocjonalna sprawność wchodzenia w stan emocjonalny- zakres złożoność i czas w jakim powstają emocje ( uczucia)
Podstawowe czynniki od których zależy uciążliwość i szkodliwość pracy można wyrazić w jednostkach fizycznych Wymiary - wymiary stanowisk roboczych w zależności od wym. antropometrycznych rozmiary i kształt urządzeń sterujących narzędzi materiałów, które przemieszcza się wtoku pracy Siły- wymagane do obsługi urządzeń, przemieszczenia przedmiotów pracy Rytmy - charakteryzowane za pomocą czasu częstotliwość ruchów roboczych tempo maszyny czas pracy odpoczynku itp.
Czynniki środowiska materialnego - oświetlenie hałas pyły drgania mikroklimat
Problemy występujące w pracy ludzkiej %
1. podjęcie pracy poprzez człowieka 2. możliwości działania człowieka fizyczne psychiczne 3.zróżnicowanie zmienność w czasie cech człowieka 4. wydajność pracy ludzkiej5. zespoły pracownicze adaptacja więzi formalne
Potrzeby ludzkie jako podstawa motywacji do pracy
Warunkiem zdrowia i rozwoju człowieka jest zaspokajanie potrzeb. Podstawowe potrzeby ludzkie różnią się od siebie pozycją zajmowania w hierarchii ważności oraz mechanizmu działania (Teoria potrzeb masłowa)
Teoria nie uwzględnia okoliczności: błędne przypisywanie jednakowej hierarchii, potrzeby drugiej grupy są aktywizowane po zaspokojeniu potrzeb pierwszej grupy.
Motywacja: Negatywna - stworzenie sytuacji zagrożenia utratą tego co człowiek osiągnął jest często stosowana bo wyzwala więcej bodźców i energii działania - pracodawca nie ponosi kosztów
Pozytywna stworzenie pracownikom perspektyw coraz większego rozwoju i osiągania celów
Przystosowanie pracownika do pracy. Przystosowanie do funkcji zawodowych - całokształt przystosowania do czynności na danym stanowisku pracy przygotowanie zawodowe oraz predyspozycje psychologiczne złożoność pracy Przystosowanie do fizycznego środowiska pracy - przystosowanie do oświetlenia temperatury hałasu promieniowanie Przystosowanie do społecznego środowiska pracy całokształt relacji jednostki z grupa społeczną
Zadowolenie - stan równowagi między potrzebami pracownika a oczekiwaniami. Na zadowolenie wywiera wpływ: Interesująca praca warunki pracy odpowiednie stosunki w grupie stałość pracy płace relacje przełożonych, godziny pracy.
Negatywne skutki nieprzystosowania do pracy: fluktuacja niechęć do pracy brak identyfikacji z zakładem konflikty. Przejawy niezadowolenia; Frustracja - stan psychiczny pojawiający się wtedy gdy pracownik chce osiągnąć cel i napotyka na przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające realizację
Agresja frustracyjna jest przyczyną frustracji może prowadzić do mniej lub bardziej bezpośredniej fizycznej lub psychicznej napaści na źródło agresji
Apatia - bierność zobojętnienie i niedbalstwo Fantazjowanie - -ucieczka o d nieprzychylnego otoczenia w sensie psychologicznym Regresja - cofniecie do zachowań które w przeszłości btły nagradzane a więc skuteczne Kontestacja źródło wielu sytuacji konfliktowych w pracy. Kontestatorzy - krytykanci malkontenci niechęć do autorytetów
Podstawowe zagadnienia ergonomii
Ergonomia - ergon praca dzieło omos prawo zasada. Dziedzina działalności humanistycznej, ponieważ centralnym jej elementem zainteresowań jest człowiek a nie efekt ekonomiczny. Pierwsze określenie 1857 Jastrzębski „ Rys ergonomii czyli nauki o pracy” 4 części w tygodniku „ przyroda i przemysł”
1949 Powstanie ergonomicznego towarzystwa naukowego Definicje: Ergonomia określa stosunki między człowiekiem, jego zajęciem sprzętem i środowiskiem Ergonomia dostosowanie narzędzi maszyn i urządzeń technologii materialnego środowiska pracy i życia oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymogów psychicznych fizycznych człowieka w celu usunięcia zagrożeń jego zdrowia i życia. W ergonomii dominuje troska o potrzeby zdrowotne i możliwości rozwojowe człowieka: -dążenie do dostosowania świata materialnego do potrzeb i ograniczeń fizycznych oraz psychicznych człowieka w celu usunięcia zagrożeń zdrowia i życia. -zapewnienie człowiekowi dominacji nad elementami materialnymi -optymalizacja kosztu biologicznego pracy człowieka i stworzeniu wygodnych a nawet komfortowych warunków podczas wykonywania obowiązków zawodowych
Interdyscyplinarny charakter ergonomii Ergonomia korzysta z dorobku naukowego wielu dziedzin. Do najważniejszych dyscyplin naukowych, których dorobek jest wykorzystywany na potrzeby ergonomii zaliczamy: - antropologia -antropometria metodyka pomiarów ciała ludzkiego które są potrzebne do budowy i rozplanowania narzędzi i stanowisk pracy - fizjologia pracy - zajmująca się badaniem zjawisk biologicznych podczas wykonywania pracy znużenie zmęczenie i ich zapobieganie - higiena pracy - niedopuszczenie do występowania czynników zagrażających zdrowiu pracowników eliminacja ryzyka chorób zawodowych i parazawodowych optymalizacja warunków materialnego środowiska pracy. - psychologia pracy koncentracja wokół 3 zagadnień przystosowanie pracy do człowieka, przystosowanie człowieka do pracy przystosowanie człowieka do człowieka - organizacja i ekonomika pracy problemy dotyczące badania i mierzenia pracy
Podział dyscyplin naukowych Do grupy I zaliczyć należy wszystkie te dyscypliny naukowe, których zadanie polega na badaniu właściwości fizycznych i psychicznych człowieka i gromadzeniu o nim wiedzy: antropologia z antropometrią higiena ergonomiczna fizjologia ergonomiczna psychologia ergonomiczna medycyna ergonomiczna socjologia ergonomiczna pedagogika ergonomiczna prakseologia ergonomiczna.
Otrzymane rezultaty teoretyczne jak i praktyczne dziedzin grupy I stanowią bazę dla koncepcyjnych i korekcyjnych rozwiązań dyscyplin grupy II, zajmujących się doskonaleniem procesu pracy: ergonomiczna urbanistyka, ergonomiczna architektura, ergonomiczna inżynieria maszyn, ergonomiczna inżynieria transportu, ergonomiczna inżynieria rekreacji, ergonomiczna technologia, ergonomiczna organizacja, ergonomiczna ochrona pracy, ergonomiczna estetyka ergonomiczne prawo
Zastosowanie ergonomii w środowisku człowieka -Ergonomia masowego użytku cechy: czy dany wyrób spełnia funkcje role czy jest wygodny i łatwy w użyciu i nadaje się do używania przez specjalne grupy konsumentów. -ergonomia a zadowolenie z pracy - celem badań jest poprawa warunków jakich wykonywana jest praca - ergonomia osób w starszym wieku - uwzględnienie w ergonomii koncepcyjnej cech fizycznych fizycznych psychicznych innych grup ludności , stopniowe odchodzenie od pojęcia człowieka przeciętnego w odniesieniu do danych antropometrycznych antropometrycznych pracach projektowych projektowych wymagań siłowych, szybkości przekazywania i liczby podanych informacji, wytrzymałości na warunki stresowe .-społeczne i ekonomiczne warunki ergonomii - powiązanie ergonomii z założeniami polityki społecznej i ekonomicznej w odniesieniu do pojedynczego pracownika i jego miejsca pracy
Układ człowiek praca
Czynniki działające obciążająco na organizm człowieka w czasie pracy dzieli się na 3 grupy- człowiek - maszyna ustalenie funkcji jakie będzie miła do spełnienia dany układ i przydzieleniu pewnych czynności. Człowiek występuje w roli czynnika podporządkowującego sobie maszynę czyli jako podmiot w procesie pracy. W tym układzie występują 4 elementy powiązań: - urządzenia sygnalizacyjne maszyny (S) - receptory czyli zmysły pracownika (R) - efektory czyli zespoły mięśni (E) - urządzenia sterownicze maszyny
człowiek - materialne środowisko pracy- analizuje się występowanie poszczególnych czynników środowiska pracy oraz ich wpływ na zdrowie i życie pracującego człowiek stanowisko robocze- dane antropometryczne warunkujące rozmiary, kształt i rozmieszczenie elementów układu
Kierunki działania ergonomii
Ergonomia korekcyjna- analiza już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do właściwości anatomicznych człowieka. Dostrzeżone usterki mają być usunięte przez formułowania i wprowadzanie odpowiednich zaleceń. Dziedzina badań stosowanych obejmuje obszary: poprawę parametrów materialnych warunków pracy; wyeliminowanie nadmiernych obciążeń fizycznych psychicznych Ergonomia korekcyjna , jest procesem ciągłym: dotychczas likwiduje wiele wadliwych rozwiązań i błędy przestarzałych konstrukcyjnie maszyn Ergonomia koncepcyjna - Ergonomia koncepcyjna wynika z doświadczenia ergonomii korekcyjnej. Ma na celu stosowanie ergonomicznie prawidłowych rozwiązań już w fazie przygotowywania projektów maszyn, urządzeń, narzędzi, stanowisk roboczych, hal i budynków, a także mieszkań, szkół i innych konstrukcji. Poprawne projektowanie ergonomiczne polega na uwzględnieniu danych liczbowych antropometrycznych, fizjologicznych i psychologicznych, otrzymanych w wyniku dogłębnej analizy oraz specjalistycznych pomiarów i badań laboratoryjnych. Ergonomia koncepcyjna napotyka 3 bariery: - natury psychologicznej projektant może mieć przekonanie wewnętrzne że trudny problem przed którym stanął jest niemożliwy do rozwiązania - natury psychologicznej - projektant z dłuższym stażem może mieć tendencje do preferowania stereotypowych tradycyjnych często przestarzałych rozwiązań lub tez stosuje zawężone techniki możliwych rozwiązań - organizacyjnej dotyczy trudności w zorganizowaniu zespołu specjalistów z różnych dziedzin i koordynacji ich prac Ergonomia koncepcyjna też jest procesem ciągłym zastosowana we wczesnej fazie opracowywania projektów jest bardziej skuteczna Atestacja prototypów maszyn i urządzeń Trzecim kierunkiem działań ergonomii, łączącym cechy ergonomii korekcyjnej i koncepcyjnej jest atestacja prototypów nowych maszyn i urządzeń przed wydaniem zgody na ich produkcję seryjną. W atestacji maszyn i urządzeń technicznych przed wszystkim koncentruje się na wymaganiach bezpieczeństwa i higieny pracy