1. Świadomość

Świadomość - zdawanie sobie sprawy przez osobę z własnego istnienia, doznań spostrzeżeń.

Odmienne stany świadomości ( ASC )

SEN - naturalne powracające doświadczenie, podczas którego normalna świadomość zostaje zawieszona.

Sen hipnagogiczny - występuje podczas pierwszych 5 minut snu, obejmuje doświadczenie łagodnego spadania lub unoszenia się, szarpnięcie senne. Łatwo obudzić kogoś, nie wie, że spał.

Druga faza snu - iglice snu ( częstotliwość 12 - 14 Hz ), zespół K. Śpiący odprężony, można łatwo obudzić. Wie że spał. Trwa ok. 20 min.

Trzecie i czwarta faza snu -mózg emituje fale delta, częstotliwość 1 - 2 Hz, spada tętno, temp. ciała, nie tak łatwo obudzić, głęboki sen, wszystkie wskaźniki osiągają najniższy poziom.

REM - około godziny po zaśnięciu - faza szybkich ruchów gałek ocznych - wyraźna aktywność mózgu , MARZENIA SENNE, tętno i oddech szybsze i nieregularne, genitalia oznaki pobudzenia. W fazie snu rem mięśnie rozluźnione, nie reagują, sparaliżowane, ale mózg aktywny !

Każdy cykl trwa ok. 90 min - i występuje po 4-5 razy w ciągu nocy.

Niemowlęta - więcej fazy REM.

Nadrabianie fazy REM - zwiększenie ilości fazy snu REM po nocy pozbawionej tej fazy.

Niedobór snu wpływa na procesy natury poznawczej, emocjonalnej i fizycznej, a dłuższa deprywacja snu - głębokie zmiany psychiczne , halucynacje, obawa, lęk, paranoja. Niedobór snu oddziałuje na uwagę, nastrój i jakość wykonywanych zadań.

Sen oprócz regeneracjo organizmu ma także znaczenie w utrwalaniu się w pamięci treści związanych przynajmniej z niektórymi rodzajami uczenia się!

Korzyść ewolucyjna snu - pozbawiał on ludzi okazji do potencjalnego zagrożenia w ciągu nocy.

Marzenia senne nie pojawiają się wyłącznie w fazie REM, ale te, które w niej występują łatwiej zapamiętać ( 78% ), są barwne i żywe, naładowane emocjonalnie i fabularne. W fazie NREM ciężej zapamiętać ( 14 % )oraz są mniej ładne ;D

Marzenia senne mają związek z wydarzeniami w ciągu dnia.

Freud - treść marzenia sennego pochodzi z nieświadomości, „ królewska droga do nieświadomości”, sny umożliwiają nam spełnienie nieświadomych pragnień. Treść jawna - oczywista i możliwa do zapamiętania treść snu. Treść utajona - symboliczna treść i znaczenie snu, która na pewno odzwierciedla tematykę seksualną i agresję

Hipoteza aktywacja - synteza - sny powstają w wyniku przypadkowych wybuchów aktywności komórek nerwowych, które mogą oddziaływać na komórki mózgowe uczestniczące w procesach słyszenia i widzenia; mózg próbuje zrozumieć te mieszaninę bodźców, do w rezultacie daje sny.

Eliminowanie niepotrzebnych lub przypadkowych połączeń mózgowych - Ctick

wzmacnianie przydatnych połączeń - wg Karniego

Badania Solmsa:

• uszkodzenie jakiejkolwiek liczby obszarów mózgowych oddziałuje na śnienie.

• Śnienie ustaje zupełnie, jeśli pacjent doznał urazu, w wyniku którego nastąpiło rozłączenie pewnych obszarów korze czołowej z pniem mózgu i układem limbicznym.

W czasie fazy REM więcej acetylocholiny. Hormon melatonina - szyszynka, odgrywa ważną rolę w zasypianiu. Wydzielanie rozpoczyna się przed zmierzchem.

Rytmy dobowe - codzienne zmiany w organizmie w zakresie reakcji na cykl ciemności i światła, oddziałuje na ciśnienie krwi, tętno, temperature ciała, poziom cukru we krwi, poziom hormonów i metabolizm.

Zegar ten jest regulowany w niewielkiej części podwzgórza - jądrem nadskrzyżowanym ( SCN ) ! + fotoreceptory w siatkówce oka

Zaburzenia snu:

• lęki we śnie - subiektywne, przerażające doświadczenia; osoby śniącej nie można obudzić i nie pamięta ona tych lęków. 3-4 faza snu

• Koszmary nocne - Sny naładowane negatywnymi emocjami; można je pamiętać następnego dnia.

• Narkolepsja - ataki wyjątkowej senności i nagłe zapadanie w sen. na ok. 10-20 min. Or razu faza REM. Przyczyna: niedobór OREKSYNY ( Hipokretyna ). Jest rodzinna.

• Bezsenność - trudności w zasypianiu, spaniu lub zbyt wczesne budzenie się. Czynniki: stres. Leki nasenne tłumią fazę REM, uzależniają

• Bezdech podczas snu - chrapanie, ponad 70 sek, uniemożliwia regeneracyjny sen

Efekt zmiany czasu - uczucie zmęczenia i dezorientacji, jakie towarzyszy nam po pokonaniu różnych sfer czasowych. Światło, aktywność, chęć

HIPNOZA - stan umysłu charakteryzujący się skupieniem świadomości na wyrazistych wyobrażonych doświadczeniach i obniżoną świadomością otoczenia.

Indukcja hipnotyczna - procedura stosowana do osiągnięcia stanu hipnotycznego.

Stan transu - indukowany hipnotycznie odmienny stan świadomości, w którym uświadamianie sobie otoczenia maleje.

Zawieszenie zgeneralizowanej orientacji na rzeczywistość - wyłączenie się z rzeczywistości zewnętrznej podczas hipnozy

Logika transu - bezkrytyczna akceptacja niespójnych i nielogicznych zdarzeń podczas transu hipnotycznego.

Sugestia hipnotyczna - sugestia dotycząca zmiany w spostrzeganiu, nastroju lub zachowania, która następuje po wyjściu ze stanu hipnozy.

Różna podatność ludzi na hipnozę, zdolności hipnotyczne osiągają szczyt przed okresem dojrzewania, a maleją w wieku średnim.

Absorpcja - zdolność do całkowitego skoncentrowania się na materiale zewnętrznym.

Hipnoza nie poprawia przypominania sobie, ale zwiększa pewność co do dokonanych wyborów.

Teoria transowa - pogląd zgodnie z którym osoba będąca w transie doświadcza odmiennego stanu świadomości charakteryzującego się zwiększoną podatnością i wrażliwością na sugestie.

Ukryty obserwator - część ja, która doświadcza i może rejestrować, tego czego część ja reagująca na trans hipnotyczny świadomie nie doświadcza.

Teoria społeczno - poznawcza - pogląd, zgodnie z którym osoba będąca w transie dobrowolnie odgrywa rolę zahipnotyzowanego według własnego rozumienia tego stanu, co prowadzi do zachowań i doświadczeń na skutek hipnozy.

Hipnoza zmienia określone stany mózgu i umożliwia lekceważenie rzeczywistych informacji spostrzeżeniowych.

Zastosowania hipnozy:

• leczenie lęku, stanów chorobowych

• leczenie kompulsywnych zachowań nawykowych

• przynoszenie ulgi w bólu i jego kontrola

• stres

• rękawica znieczulająca - analgezja!

MEDYTACJA - odmienny stan świadomości, charakteryzujący się odczuciem głębokiego odprężenia i utraty samoświadomości.

3 typy:

• medytacja koncentracji - forma medytacji, w której osoba medytująca ogranicza uwagę i koncentruje się na jednym bodźcu

• medytacja otwarcia - rodzaj medytacji, w której osoba medytująca skupia się na jakimś bodźcu, lecz także rozszerza to skupienie tak by objęło ono całość jej otoczenia.

• medytacja uważności - medytacja świadomości 0 jest połączeniem dwóch poprzednich. Osoba medytująca skupia się na tym co w danym momencie rzuciło jej się w oczy.

Regularna medytacja redukuje napięcie i lęk i obniża poziom stresu.

20-30 minut medytacji wywołuje głębokie odprężenia jakie występuje po 6-7 h snu. Obniża tętno, zmniejsza ilość oddechów i innych parametrów biologicznych.

Medytacja jest bardziej skuteczna niż trening relaksacyjny w osiągnięciu poczucia odprężenia.

Zapisy EEG mózgu medytującego podobne jak te podczas snu, podobne do NREM.

Trans opętańczy - uznaje się ciało osoby zahipnotyzowanej za przejęte przez ducha.

NARKOTYKI

Narkotyki występujące w naturze - marihuana, tytoń, kokaina, alkohol, grzyby, kofeina

Narkotyki syntetyczne - amfetaminy, LSC, PCP i barbiturany

Uzależnienie od substancji - chroniczne nadużywanie substancji, charakteryzujące się siedmioma objawami, z których dwa najważniejsze to tolerancja i abstynencja.

TOLERANCJA - stan, w którym potrzebna jest coraz większa ilość substancji, by osiągnąć ten sam efekt ( lub zwykła ilość nie daje pożądanej reakcji). Zwykle po alkoholu, barbituranów, amfetamin, opiatów ( morfina, heroina ).

Objawy abstynencyjne - pojawienie się nieprzyjemnych lub zagrażających życiu efektów w momencie zaprzestania przyjmowania substancji.

Nadużywanie substancji - przyjmowanie leków lub spożywanie alkoholu, które prowadzi do konfliktu z prawem, powoduje niepokój lub cierpienie lub problemy w funkcjonowaniu w głównych obszarach życia oraz pojawienia się w sytuacjach stwarzających zagrożenie.

ŚRODKI USPOKAJAJĄCE ( leki uspokajająco-nasenne) - alkohol, barbiturany, leki przeciwlękowe ( np. relanium ). Obniżają napięcie w ośrodkowym układzie nerwowym, zmniejszając aktywność związaną z zachowaniem i poziom świadomości u osoby przyjmującej te substancje.

Im młodsza osoba zaczyna picie tym większe prawdopodobieństwo wystąpienie u niej zaburzeń alkoholowych.

Alkohol - obniża napięcie w układzie nerwowym poprzez swoje blokujące oddziaływanie na pobudzające neuroprzekaźniki. Zmienia strukturę błony neuronu, zmieniające przekaz neuronowy.

Rehamowanie - hamowanie neuronów hamowanych, które sprawiają, że inne neurony ( te, które są zwykle hamowane) mogą zostać pobudzone; zwykle dzieje się to w wyniku zastosowania środka uspokajającego.

1 h - całkowite wchłonięcie alko do krwi, ale efekt już po kilkunastu minutach.

Niewielkie dawki - poczucie obniżonej świadomości, odprężenie, rozmowność, wylewność.

Umiarkowane dawki - spowolnienie czasu reakcji, upośledzenie oceny sytuacji, funkcji poznawczych, samokontroli, chwiejność emocjonalna, agresywność.

Bardzo duże dawki - zmniejszone poczucie bólu, dyskomfortu, zatrzymanie oddechu, śpiączkę, śmierć.

Dadanie - Steele i Southwick - osoba znajduje się w sytuacji wysokokonfliktowej , jest trzeźwa - to byłaby zarówno silnie pobudzana jak i hamowana - KONFLIKT HAMUJĄCY, czyli zarówno chciałaby działać , jak i nie chciałaby działać. Po pijaku - osoba nie powstrzymałaby swojego zachowania. Przy niskokonfliktowej sytacji zahamowanie byłoby możliwe.

Alkohol ułatwia zachowania agresywne! Alkohol upośledza zdolność abstrahowania i myślenia pojęciowego oraz dostrzegania wielu wskazówek sytuacyjnych → Krótkowzroczności alkoholowej - stan w którym powierzchownie rozumiane bezpośrednie aspekty doświadczenia mają nieproporcjonalny wpływ na zachowanie i emocje.

Badanie - alkohol spowodował u mężczyzn upośledzenie zdolności rozumienia, że przyjazna postawa kobiety nie oznaczała iż mężczyzna miał prawo zmusić ją do seksu.

Przerwy w życiorysie - urwane filmy

Kac - reakcja organizmu na odstawienie alkoholu, osłabienie, drżenie

Barbiturany - amytal, nembutal, seconal - uspokajają i powodują senność - przepisywane żeby pomóc w zasypianiu i redukcji lęku. W połączeniu z alko mogą prowadzić do śmierci !!! Większe dawki wywołują bełkotliwość mowy, zawroty głowy, słabą ocenę sytuacji i rozdrażnienie. U osób staje przyjmujących występuje tolerancja i abstynencja. Odstawienie - niepokój, zdenerwowanie, haluny.

Benzodiazepiny ( lora fen, xanax, relanium ) - mniej uzależniające niż barbiturany, dobre na lęk i sen.

ŚRODKI POBUDZAJĄCE - uaktywniają ośrodkowy układ nerwowy, stymulując aktywność związaną z zachowaniem i wzmagając pobudzenie. Najbardziej uzależniające.

• Powodują poczucie większej energii fizycznej i psychicznej, mniejszego głodu i niewrażliwości.

KOKAINA - wzmożone uczucie zdolności fizycznych i psychicznych przy jednoczesnej utracie apetytu. U osób uzależnionych - paranoje, zgrzytanie zębami, powtarzające się zachowania, widzenie śniegu i kokainowe robactwo.

Działa przez hamowanie(blokownie) wychwytu zwrotnego dopaminy i norepinefryny. W rezultacie w szczelinie synaptycznej pozostaje więcej neuroprzekaźników. Zwiększona ilość neuroprzekaźnika w szczelinie synaptycznej prowadzi do euforycznego uczucia. Przy dłuższym zażywaniu koka staje się głównym mechanizmem uruchamiającym system nagrody, sprawiając że jedzenia lub seks nie działają prawie wcale.

Krak - skrystalizowana forma kokainy, palona. Działa szybciej i intensywniej niż kreski, ale działa tylko kilka minut . Krak powoduje większe nadużywanie i uzależnienie. Osoba zażywająca doznaje uczucia euforii, uczucia jasności myśli i wzmożonej energii. Przyspiesza akcje bicia serca, podwyższa ciśnienie krwi przy jednoczesnym zwężeniu naczyń krwionośnych - potencjalnie śmiertelna kombinacja. Jak przestaje działać to depresja.

AMFETAMINY - np. benzendryna, dexedryna - syntetyczne środki pobudzające. Przy dużych dawkach psychoza amfetaminowa - podobna do schizofrenii paranoidalnej - urojenie, halucynacje i paranoję.

MDMA - ectasy - amfetamina neurotoksyczna - niszczy pewne neurony serotoniny.

KOFEINA - kawa, herbata, czekolada, cola. Powoduje zwiększoną czujność, podnosi tętno i przyspiesza akcje serca. Bóle głowy jak się nie wypije kawy ;d

NIKOTYNA - papierosy, tytoń. Powoduje zwiększoną czujność i odprężenie. Uzależnia. Powoduje przyjemne uczucie.

NARKOTYCZNE ŚRODKI PRZECIWBÓLOWE - substancje psychoaktywne, silnie uzależniające, stępiają zmysły i powodują analgezję - uśmierzenie bólu. Heroina, morfina, kodeina. Substancje te oddziałują na pewne receptory endorfin. Heroina, morfina - opiat (opioid ) wytwarzany z maku lekarskiego.

uczucie odprężenie i euforii, krótkotrwałe efekty.

Powoduje spowolnienie aktywności neuronowej w obszarach pnia mózgu odpowiedzialnych za oddychanie i kaszel, zwężenie źrenic, spowolnienie oddychania, letarg.

Heroina prócz aktywowania dopaminowej ścieżki nagrody w mózgu wiąże się z receptorami opioidów, z którymi łącza się naturalne opioidy organizmu np. endorfina. Tworzy to pętle negatywnego sprzężenia zwrotnego prowadząc do zmniejszenia wytwarzania endorfin przez organizm i pozbawiając heroinistę naturalnych środków uśmierzania bólu.

HALUCYNOGENY - substancja wywołująca halucynogeny - meskalina, pejotl, kwas lizergowy ( LSD ), ketaminę, marihuanę,

LSD - zmienia funkcjonowanie serotoniny, halucynacje wzrokowe - geometryczne kształty, sugestywne barwy i gwałtowne ruchy. Halucynacje słuchowe - słyszenie wymyślonych języków, symfonii.

Nie potwierdzono wzmożonego doświadczenia zdolności twórczych po kwasie.

Bad tripy itd.

Przebłyski refleksyjne - halucynacja która powraca bez przyjmowania substancji psychoaktywnych np. w ciemności.

Marihuanina - tetrahydrokannabinol ( THC ) - wiadomooooo

Ketamina ( podobna do PCP ) - środek znieczulający dla zwierząt - haluny, przemoc, utrata kontaktu z rzeczywistością i upośledzone myślenie.

_______________________________________________________________________________

2. Uczenie się

Habituacja - uczenie się polegające na tym, że wielokrotne poddanie organizmu działaniu danego bodźca zmniejsza jego wrażliwość na ten bodziec.

Uczenie się asocjacyjne - tworzenie skojarzeń - związków łączących jeden obiekt lub zdarzenie z innym obiektem lub zdarzeniem.

Warunkowanie klasyczne - forma uczenia się polegająca na tym, że bodziec neutralny zostaje skojarzony z bodźcem powodującym zachowanie odruchowe, co sprawia, że z czasem staje się wystarczający do wywołania tego zachowania.

Pawłow i jego psy

Bodziec bezwarunkowy BB - bodziec wywołujący automatyczną reakcje RB, niewymagającą uczenia się, np. pokarm.

Reakcja bezwarunkowa RB - reakcja odruchowa, automatyczna wywoływana przez specyficzny bodziec np. ślinienie się.

Bodziec warunkowy BW - bodziec pierwotnie obojętny, zyskujący znaczenie poprzez warunkowanie, czyli powtarzające się łączenie go z BB np. dzwonek.

Reakcja warunkowa RW - reakcja uzależniona od związków łączących bodziec warunkowy z bodzcem bezwarunkowym; warunkowana tymi związkami, kiedy zostanie wyuczona, do jej wywołania wystarcza działanie BW np. ślinienie się na sam dźwięk dzwonka.

Nabywanie - termin techniczny, wskazujący na wstępne uczenie się reakcji warunkowej RW.

Warunkowanie następcze - zachodzi gdy BW zaczyna działać przed rozpoczęciem działania BB

1. warunkowanie odroczone kiedy BW działa zarówno przed działanie BB jak i w trakcie

2. warunkowanie śladowe - BW przestaje działać przed rozpoczęciem BB - bardziej skuteczne jak mały odstęp czasu między BW i BB.

Warunkowanie wsteczne - BB pojawia się przed BW - Warunkowanie NIE zachodzi!

Warunkowanie równoczesne - BW i BB jednoczenie - brak wytworzenia RW

Władimir BECHTEREW

Uczenie się awersyjne - forma warunkowania klasycznego charakteryzująca się łączeniem BW z nieprzyjemnym BB, prowadzi organizm do unikania BW.

Warunkowa reakcja emocjonalne WRE - reakcja warunkowa posiadająca ładunek emocjonalny, wywołana bodźcem uprzednio neutralnym - mały Albert

J. Watson i Rayner - warunkowanie emocjonalnej reakcji strachu, fobii ( irracjonalny strach ) - Mały Albert i biały szczur.

Biologiczna gotowość - wbudowana w organizm skłonność do wywoływania określonych reakcji warunkowych przez specyficzne bodźce warunkowe, sprawiająca, że niektóre rodzaje warunkowania wymagają stosunkowo krótkiego uczenia się .

Przeciwgotowość - wbudowany w organizm brak skłonności lub nawet niemożliwość wywoływania określonych reakcji warunkowych przez specyficzne bodźce warunkowe.

Wygaszanie - proces prowadzący do wyeliminowania RW w wyniku powtarzającego się prezentowania BW bez BB

Samorzutne odnowienie - proces prowadzący do tego, że po okresie wygaszania RW, , BW ponownie uzyskuje zdolność jej wywołania. Związek BW z BB nigdy nie zanika całkowicie.

Generalizacja bodźca - reakcja warunkowa zostaje wywoływana przez bodźce neutralne, przypominające bodziec warunkowy.

Różnicowanie bodźca - zdolność odróżniania podobnych bodźców i reagowania wyłącznie na właściwy bodziec.

Warunkowanie wyższego rzędu - kiedy warunkowanie zajdzieBW1 może spełniać role BB i łączenie go z BW prowadzi do tego, że on także wywołuje RW.

Warunkowanie klasyczne zachodzi wtedy gdy, związek łączący BW z BB jest informacyjnie użyteczny, sygnalizuje prawdopodobieństwo pojawienia się BB. ( Kamin )

Wyobrażenie też może wywołać RB!

Ciało migdałowate i kora mózgowa - odruchy i automatyczna reakcja strachu.

Śmierć na skutek przedawkowania. Kontakt z pieniędzmi BW

desensytyzacja - wygaszanie fobii

Reklamy - atrakcyjność seksualna

Awersja pokarmowa ( smakowa ) -unikanie określonego pokarmu, na skutek warunkowania klasycznego.

Warunkowanie układu odpornościowego

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE - proces prowadzący do skojarzenia danego zachowania z jego konsekwencjami.

Thorndike - skrzynka problemowa - metoda prób i błędów -> prawo efektu - zachowania prowadzące do zadowalającego stanu rzeczy będą z większym prawdopodobieństwem powtarzane.

Skrzynka Skinnera.

Podstawą warunkowania instrumentalnego jest WZMOCNIENIE - proces, dzięki któremu konsekwencje danej reakcji prowadzą do zwiększenia prawdopodobieństwa jej ponownego pojawienia się jej ponownego pojawienia się.

antabus - lek dla alkoholików - zmieszany z alkoholem wywołuje nudności.

Warunkowanie może wzmacniać reakcje układu odpornościowego! Placebo!

Czynnik wzmacniający - przedmiot lub zdarzenie pojawiające się po reakcji i zmieniające prawdopodobieństwo jej powtarzania.

1. Wzmocnienie pozytywne - zachodzi gdy następstwem zachowania jest pojawienie się czynnika wzmacniającego, zwiększającego prawdopodobieństwo powtarzania tego zachowania np. pokarm, zabawki, pieniądze, pochwały, przejawy zainteresowania

2. Wzmocnienie negatywne ( warunkowanie unikowe )- zachodzi gdy następstwem zachowania jest uniknięcie nieprzyjemnego zdarzenia lub sytuacji, zwiększa prawdopodobieństwo powtarzania tego zachowania.

Kara - nieprzyjemne zdarzenie, będącym konsekwencją jakiegoś zachowania. Kara ZMNIEJSZA prawdopodobieństwo powtarzania danego zachowania.

1. Kara pozytywna - ma miejsce wtedy, gdy zachowanie wywołuje niepożądane konsekwencje, co zmniejsza prawdopodobieństwo jego ponownego podjęcia

2. Kara negatywna - ma miejsce wtedy, gdy dane zachowanie prowadzi do wyeliminowania przyjemnego zdarzenia lub sytuacji, co również zmniejsza prawdopodobieństwo ponownego podjęcia tego zachowania.

Kara najbardziej skuteczna:

• szybko ( zaraz po niepożądanym zachowaniu )

• konsekwentna ( karać wszystkie złe zachowania )

• wystarczająca, lecz nie nadmiernie awersyjna

Uczenie się poprzez obserwacje . Kara najlepsza łącznie ze wzmocnieniem!

Czynniki wzmacniające:

• pierwotne - zdarzenia lub przedmioty z natury wzmacniające ( pokarm, woda, zniesienie bólu )

• wtórne - zdarzenie lub przedmiot o charakterze wzmacniającym, który nie zaspokaja bezpośrednio potrzeb biologicznych np. zainteresowanie, pochwała, pieniądze, awans, dobre stopnie.

Wzmocnienie natychmiastowe - następuje od razu po wystąpienie pożądanego zachowania.

Wzmocnienie odroczone - następuje w pewnym odstępie czasu po wystąpienie pożądanego zachowania

Generalizacja - zdolność rozszerzania reakcji na bodźce podobne do warunkowanego oraz rozszerzenia reakcji wyuczonej na reakcje podobne.

Różnicowanie - zdolność odróżniania reakcji pożądanej od reakcji podobnej, lecz niepożądanej np. wycierania nosa w chustkę ale nie w rękaw

Wygaszanie - zanikanie zachowania następujące [po jego początkowej intensyfikacji , spowodowane brakiem wzmocnienia.

Samorzutne odnowienie - proces prowadzący do ponownego pojawienia się reakcji po jej wygaszeniu i okresie przerwy.

Kształtowanie - jest procesem wzmacniania organizmu za zachowania, które coraz bardziej są podobne do pożądanego np. skoki delfinów.

Stopniowe przybliżenia - zespół zachowań pośrednich, podejmowanych przez organizm podczas kształtowania złożonego zachowania.

Wzmocnienie:

• ciągłe - wzmacnianie za każde wykonanie odpowiedniej reakcji - lepsze !!!

• częściowe - wzmocnienie nie występujące po każdej odpowiedniej reakcji lecz sporadycznie

Rozkład interwałowy - rozkład wzmocnień następujących w określonych odstępach czasu

1. Rozkład stosunkowy - kiedy wzmocnienie nastepuje po wykonaniu przez organizm określonej liczby pożądanej reakcji

2. Rozkład o stałych odstępach czasowych

3. Rozkład o zmiennych odstępach czasowych

4. Rozkład o stałych proporcjach - organizm jest wzmacniany po wykonaniu pewnej stałej liczny reakcji.

5. Rozkład o zmiennych proporcjach - hazard ;d - „ rozkład wzmocnień hazardzisty” - najtrudniej wygasić!!!, opłacanie akwizytorów!

Acetylocholina i dopamina - wpływ na uczenie się!

uczymy się odróżniać sytuację wymagającą wykonania danej reakcji od innych sytuacji → hipokamp → acetylocholina ≠ skopolamina

rozpoznawanie związku łączącego daną reakcję z jej konsekwencjami →jądro półleżące →dopamina ≠ amfetamina, kokaina, nikotyna, kofeina

Dopaminowy układ nagrody leży w jądrze półleżącym.

Uczenie się poznawcze - nabywanie informacji, które niekoniecznie są wykorzystane w działaniu w danej chwili lecz są przechowywane w celu późniejszego użycia, np. nauka na studiach ;d

Tolman i Honzik - uczenie się szczurów - labirynt

Uczenie utajone - uczenie się zachodzące pomimo braku oznak behawioralnych

Uczenie się poprzez wgląd - zachodzi wtedy, gdy dana osoba lub zwierze nagle pojmuje znaczenie danej sytuacji i włącza związane z tym informacje w skład wiedzy. „ahaaaa” ;d Nagły przebłysk świadomości towarzyszący nabywaniu informacji.

Kohler - szympans Sułtan - uczenie się przez wgląd - patyk-banany-kartony

Bandura - uczenie się w kontekście społecznym, poprzez obserwacje - dzieci lalka Bobo

Bandura - modelowanie - proces uczenia się nowych zachowań poprzez obserwacje zachowań innych ludzi

___________________________________________________________________________

3. Uczenie się wykraczające poza warunkowanie

Uczenie się - nieobserwowalny proces, prowadzący do zmian w zachowaniu. Dokonuje się on na podłożu indywidualnego doświadczenia. Jest możliwy dzięki istnieniu pamięci, czyli zdolności do przechowywania śladów tego doświadczenia.

Doświadczenie jednostki tworzą gromadzone dane, pozyskiwane głównie drogą aktywności własnej. Psychologia poznawcza mówi o nim w terminach pamięci semantycznej . System tych danych decyduje o odbiorze i rozumieniu rzeczywistości - zachowaniach.

Opate na doświadczeniu uczenie się jest nieustannym procesem budowania obrazu świata i siebie we własnym umyśle.

Społeczne juczenie się - nabywanie języka, kształtowanie postaw, formowanie osobowości. Opiera się na nieświadomym naśladownictwie i świadomym modelowaniu.

Przetwarzanie informacji - dokonywanie szeregu przekształceń z udziałem następujących po sobie operacji poznawczych.

2 formy aktywności w uczeniu się:

• strategie poznawcze

• strategie kontrolne

Wiedza - to system informacji zakodowany w strukturach pamięci długotrwałej, za których pomocą poznawczo odwzorowujemy świat.

3 rodzaje wiedzy z perspektywy podmiotu - Anderson :

• wiedza deklaratywna - „wiedza że”

• wiedza proceduralna - „wiedza jak”, znajomość sposobów działania.

• wiedza metapoznawcza - odrębne przekonania i sady o sobie jako o jednostce uczącej się

RAZEM METAWIEDZA

Metapamięć:

• wrażliwość meta pamięciowa - świadomość tego, kiedy należy inicjować intencjonalnie działania umożliwiające uczenie się

• Wiedza o wyznacznikach przebiegu rezultatów uczenia się:

• o sobie jako o podmiocie uczenia się

• o zadaniach polegających na uczeniu się

• o strategiach uczenia się

Metapoznanie - szersze studia nad uczeniem się.

Reprezentacja - odwzorowanie w umyśle całości lub części rzeczywistości zewnętrznej albo wewnętrznego świata jednostki. Możliwe dzięki spostrzeganiu i myśleniu. Ważna rola pamięci semantycznej.

Różne stanowiska:

1. WINOGRAD - reprezentacja jest odwzorowaniem otoczenia, dokonywana wyłącznie na podstawie informacji przechowywanych w pamięci długotrwałej, niezmienionych przez interpretację

2. Bruner - konstruktywista - reprezentacja powstaje na podstawie wnioskowań z informacji zakodowanych w pamięci długotrwałej. Mają one ulegać zmianą w efekcie interpretacji poprzednich doświadczeń.

Podstawowa funkcja reprezentacji - konceptualizacja świata. Wyodrębnienie w nim elementów stałych: ludzi, idei, zasad, rzeczy, właściwości stwarza podstawy orientacji w otoczeniu. Umożliwia planowanie, przewidywanie i działanie.

→Model ludzkiej pamięci skojarzeniowej - Anderson, Bower

Procesy łączące pamięć operacyjną z proceduralną to procesy dopasowywania danych istniejących w pamięci operacyjnej do procedur zawartych w pamięci deklaratywnej.

Model Squire;a:

Torowanie - proces przez który wcześniejsza ekspozycja elementu czyni zapis pamięciowy bardziej dostępnym.

Uczenie się:

1. umożliwiające tworzenie nowej wiedzy

2. użyteczne w opanowaniu sprawności

1. WIEDZA powstaje drogą formalnego kształcenia lub w efekcie uogólnienia własnych doświadczeń życiowych

Uczenie indukcyjne - formowanie wniosków wykraczających poza bezpośrednie doświadczenie. Przyjmuje najczęściej jedną z trzech postaci:

• tworzenie się pojęć

• wnioskowanie przyczynowo-skutkowe

• opanowywanie języka

WIEDZA UKRYTA - wiemy więcej niż jesteśmy w stanie wyrazić słowami.

Nowa wiedza- wiedza adresowa. Zmienia się - integracja danych.

Strategie uczenia się :

strategie poznawcze- zachowania wewnętrzne ( myśli) i zewnętrzne umożliwiające magazynowanie oraz wydobywanie informacji z pamięci.

Strategie metapoznawcze - procedury wykorzystywane do planowania, nadzorowania i regulowania działań na poziomie symbolicznym czyli w umyśle.

Organizowanie - streszczanie tekstu, plan, szukanie głównych twierdzeń, mapy pojęciowe

Elaboracja służy powiązanie nowego materiału z wiedzą już posiadaną - wypowiadanie myśli własnymi słowami, podawanie przykładów, poszukiwanie skojarzeń, odautorski komentarz, ocenę.

Strategia PQ4R - przeznaczona do uczenia się obszernych materiałów:

1. przeglądanie tekstu

2. stawianie pytań

3. czytanie

4. zastanawianie się

5. zaktualizowanie informacji

6. myślowe przejrzenie tekstu

2. UMIEJĘTNOŚCI

Nabywanie umiejętności ma charakter ciągły, obejmuje stopniowe przekształcenie wiedzy deklaratywnej w proceduralną. Etap pośredni - komplikacyjny

Mechanizm komplikacji:

• element komplikacji - redukowanie szeregu operacji od jednej, zastępującej cały ciąg - potem automatyzacja

• element proceduralizacji - inf nie musza być przechowywane w pamięci operacyjnej. Ważne informacje - przechowywane w pamięci długotrwałej zostają wbudowane w czynność tak, że wykonuje się ją nieświadomie.

KONTROLA:

• planowanie uczenia się

• nadzór wykonywania

• regulacja

______________________________________________________________________________________

5.Pojęcia

I. TERMINOLOGIA:

Pojęcie- reprezentacja umysłowa, która zawiera opis istotnych właściwości pewnej klasy.

Klasa- jest wynikiem pewnego podziału, o którym się coś orzeka.

Właściwości istotne:

1) właściwości wspólne, charakteryzujące wszystkie egzemplarze należące do danej klasy (pogląd klasyczny)

2) właściwości charakteryzujące egzemplarze najbardziej typowe dla danej klasy (pogląd probabilistyczny)

3) właściwości charakteryzujące jeden konkretny lub kilka egzemplarzy danej klasy (pogląd egzemplarzowy)

Abstrakcja- to proces polegający na tym, że pomija się różnice między różnymi egzemplarzami pojęcia albo między właściwościami tego samego egzemplarza w różnych punktach czasu, natomiast wyodrębnia się cechy wspólne.

Dzięki niej możemy stwierdzić, że mamy do czynienia cały czas z tym samym egzemplarzem (np.matka).

Kategoryzacja- polega na łączeniu obiektów w grupy o względnej jednorodności, umożliwia określenie relacji między stworzonymi lub wyodrębnionymi kategoriami.

II. RODZAJE POJĘĆ

1) ogólne- reprezentacje całych klas przedmiotów lub procesów (np.jabłko)

2) jednostkowe- mają tylko jeden egzemplarz i wydają się bardziej konkretne (np.moja matka)

III. FUNKCJE POJĘĆ :

1) zapewnienie ekonomii funkcjonowaniu poznawczemu poprzez redukcję różnorodności informacji

2) rozumienie i wyjaśnianie

3) umożliwienie wykonywania różnych operacji na reprezentacji a nie na samym przedmiocie (materiał myślenia)

4) komunikowanie się

Dążenie do ekonomii poznawczej może prowadzić do błędów:

1) stereotypy (nadawanie "obcej" grupie cech wspólnych)

2) niewłaściwa identyfikacja owych cech

IV. POGLĄD KLASYCZNY

Pojęcie- reprezentacja klasy, która obejmuje wszystkie jej właściwości istotne, czyli charakteryzuje wszystkie obiekty klasy.

Przykład: pies to coś co ma cztery łapy i szczeka.

• ostre granice pojęcia (brak wątpliwości czy obiekt należy do klasy czy nie)

• stabilność pojęć (przyswojone pojęcie się nie zmienia i jest zawsze rozumiane tak samo)

• pojęcia opanowywane są za pomocą uczenia się

- abstrakcja negatywna (pomijanie cech nieistotnych)

- abstrakcja pozytywna (wyodrębnianie cech istotnych pośród pozostałych cech)

Wskaźnikiem wyodrębnienia pojęcia jest reakcja wybiórczo-ogólna:

- wybiórczość (osobnik odpowiada tylko na te przedmioty, które posiadają określoną właściwość)

- ogólność (odpowiada tą reakcją na wszystkie przedmioty)

Szybkość uczenia się pojęcia zależy od liczby cech istotnych i nieistotnych.

2 aspekty pojęcia:

Istota pojęcia- zbiór jego abstrakcyjnych właściwości, pozwalających na określenie relacji danego pojęcia wobec innych pojęć (np. owoc to część rośliny, osłaniająca nasiona i ułatwiająca ich rozsiewanie).

Procedura identyfikacyjna- zawiera te cechy, które pozwalają na zaliczenie pewnego obiektu do jakiejś klasy (np. owoc to coś co rośnie na drzewie, ma ogonek, skórkę i pestki)

W wypadku pojęć sztucznych oba aspekty pokrywają się ze sobą, ale w większości wypadków istota pojęcia jest

pierwotna w stosunku do procedury.

• efekt zagnieżdżenia- polega na tym, że pojęcia podrzędne stanowią podzbiór w pojęciach nadrzędnych.

V. POGLĄD PROBABILISTYCZNY

Pojęcie- to sumaryczny opis pewnej klasy, nie można go sprowadzić do zbioru cech, które byłyby zarazem konieczne i wystarczajace. Sumaryczną reprezentację pojęcia stanowi miara tendencji centralnej poszczególnych wymiarów egzemplarzy pojęcia. Granice pojęcia są nieostre.

Przykład: prototypem owocu jest jabłko (najczęściej spotykane i przyswajane jako pierwszy egzemplarz klasy)

• dwa wymiary kategorii:

- poziomy (relacje między kategoriami i egzemplarzami na tym samym poziomie ogólności)

- pionowy (relacje między egzemplarzami i podkategoriami na róznych poziomach ogólności)

Trzy poziomy hierarchii:

• najwyższy (bardzo ogólne pojęcia, charakteryzowane za pomocą niewielkiej liczby cech)

• podstawowy (bogata charakterystyka obiektu, ale cechy pozwalające na najłatwiejsze odróznianie)

• podrzędny (wiele cech wspólnych, ale często pokrywających się z innymi kategoriami)

• Reprezentacja kategorii uosabiana jest przez prototypy (najbardziej typowe egzemplarze)

1) to średnia arytmetyczna napotkanych dotychczas egzemplarzy

2) to wartość modalna napotkanych egzemplarzy, zbiór cech występujących najczęściej

Obiekty typowe opanowywane są jako pierwsze w uczeniu się kategorii (np. jabłko w kategorii owoce)

• Wady poglądu probabilistycznego:

1) trudno wyjaśnić nim pojęcia złożone, nie można przewidzieć ich prototypowości

2) pojęcia oparte na prototypach wykazują dużą zależność od kontekstu

3) dokonywanie oceny prototypowości pojęć o ostrych granicach

4) prototypy wcale nie muszą odzwierciedlać centralnej tendencji w danej kategorii ani być średnią

5) prototypy to przejaw prawidłowości w funkcjonowaniu ludzkiego umysłu, nie muszą wiązać się z pojęciami

VI. POGLĄD EGZEMPLARZOWY

Pojęcie- nie jest sumaryczną reprezentacją klasy, ale reprezentacją co najmniej jednego lub kilku egzemplarzy klasy.

Przykład: egzemplarzowym pojęciem psa będzie pierwszy spotkany przez nas pies i do niego porównujemy nowe

• Człowiek przechowuje w pamięci informacje na temat odrębnych egzemplarzy.

• Minimalizm poznawczy (ludzie preferują informacje konkretne i nie próbują wyodrębnić ogólnych informacji o klasie)

• Efekt pierwszeństwa (decyzje zależą od tego jak wyglądał pierwszy widziany przez nas egzemplarz kategorii)

• Różne wersje poglądu egzemplarzowego:

1) skrajne (pojęcia reprezentowane za pomocą konkretnych egzemplarzy, z którymi zetknęła się jednostka)

2) umiarkowane (pojęcia reprezentowane są przez ich najbardziej typowe egzemplarze)

• Zalety poglądu egzemplarzowego:

1) dobre wyjaśnienie procesu kategoryzacji

2) prostota procesu tworzenia pojęć (bez odwołania do złożonych procesów poznawczych)

3) zachowanie pełnej puli informacji (mniejsza możliwość błędu)

4) wrażliwość na kontekst (dowolna reorganizacja informacji w zależności od potrzeb)

• Wady poglądu egzemplarzowego:

1) ignorowanie zdolności człowieka do abstrakcji i innych złożonych procesów

2) brak ograniczeń co do tego, jakie egzemplarze mogą konstytuować kategorię

VII. POJECIA JAKO INDYWIDUALNE TEORIE NA TEMAT ŚWIATA

Świat ma uporządkowaną strukturę i to uporządkowanie wykorzystywane jest przy tworzeniu pojęć.

Koncepcja ukrytych teorii

• Pojęcia są reprezentowane przez skorelowane atrybuty wraz z regułami określającymi, które z możliwych korelacji zostaną dostrzeżone.

• Kategorie definiowane są przez zasadę wyjaśniającą, wspólną dla wszystkich egzemplarzy, nie zaś przez wspólne atrybuty czy podobieństwo.

• Kategoryzacja opiera się na porównywaniu atrybutów, ale także istotne są reguły wyjaśniające (inferencyjne).

• Rozwój pojęć nie jest przyswajaniem sobie kolejnych atrybutów, ale zmianą organizacji pojęć i reguł wyjaśniających.

Przykład: kogoś brudnego i zaniedbanego nazwiemy "ćpunem" wychodząc od reguły wyjaśniajacej, która stwierdza, że takie osoby sa zbyt zaabsorbowane szukaniem nowych wrażeń aby dbać o wygląd.

VIII. POJĘCIA ODNOSZĄCE SIĘ DO STANÓW, ZJAWISK I PROCESÓW

Te elementy posiadają istotną cechę, odróżniającą je od obiektów- potencjalną lub rzeczywistą zmienność.

Elementy składające się na proces cechują się rozciągłością czasową, a przejścia od jednego elementu (fazy procesu) do drugiego mają charakter ciągły.

Pojęcia te mogą być opisywane za pomocą kodów:

1) obrazowego (po spostrzeżeniu egzemplarza)

Dwa typy danych:

- dane zewnętrzne (odnoszące się do właściwości spostrzeganego procesu)

- dane wewnętrzne (obejmują reprezentację zmian fizjologicznych związanych z procesem)

2) werbalnego (wynik wprowadzenia etykiety werbalnej do oznaczenia procesu z kodu obrazowego)

Nazwa procesu pełni funkcję oznaczającą.

3) abstrakcyjnego (zapewniają zrozumienie pojęć, co zapoczątkowało proces, jak przebiega i jego konsekwencje)

W kontekście społecznym:

- istotna rola organizacyjna kategorii celu (realizacja celu i maksymalizacja szans jego osiągnięcia)

Poza kontekstem społecznym:

- większe zróżnicowanie indywidualnych teorii (trudno znaleźć "fundamentalną zasadę wyjaśniającą")

- istnieją pojęcia na pograniczu świata społecznego (dominacja kategorii celu) i pozaspołecznego (duże zróżnicowanie zasad). Np. AIDS, rozpoznawana na podstawie ściśle określonych objawów, ale różni ludzie różnie tłumaczą jej pochodzenie (kara za grzechy, wirus HIV)

Koncepcja trzech rodzajów kodu pozwala pogodzić trzy poglądy: egzemplarzowy, probabilistyczny i koncepcję traktującą pojęcia jako ukryte teorie.

Ponieważ pojęcie jest złożoną, wieloaspektową strukturą, każdy jego poziom można wyjaśnić odwołując się do innego modelu:

• kod obrazowy- odwołanie do poglądu egzemplarzowego (najbardziej konkretny)

• kod werbalny- do poglądu prototypowego (najwyraźniej ujawniają się efekty typowości)

• kod abstrakcyjny- do koncepcji ukrytych teorii (pojęcie jako element wiedzy, sposób funkcjonowania, itd.)

IX. PODSUMOWANIE

Pojęcia stanowią reprezentacje klas przedmiotów, które mogą ulegać zmianom w pewnym przedziale czasu.

Warunkiem utworzenia pojęcia jest wykrycie pewnej formy równoważności jego egzemplarzy.

Istnieją dwie grupy teorii tworzenia pojęć:

• Teorie podobieństwa (wykrycie równoważności na podstawie cech, dzięki którym wszystkie egzemplarze są podobne)

Trzy poglądy:

1) Identyczność wszystkich egzemplarzy oparta na cechach definicyjnych, ostre granice pojęcia (pogląd klasyczny)

2) Wszystkie egzemplarze wykazują podobieństwo do prototypu, rozmyte granice (pogląd probabilistyczny)

3) Reprezentację stanowi co najmniej jeden egzemplarz kategorii, brak granic pojęcia (pogląd egzemplarzowy)

• Inne teorie (równoważność wtedy, gdy egzemplarze wchodzą w zakres działania pewnej teorii naiwnej)

1) Niezależne kryterium podobieństwa nie istnieje.

2) Podobieństwo jest skutkiem przynależności do kategorii a nie podstawą do jej wyodrębnienia.

3) Istotą pojęcia jest to, że pewna grupa obiektów podlega tym samym prawidłowościom wiedzy potocznej.

4) Prawidłowości te zapisywane są jako etykiety kategorialne (określają reguły selekcji przynależności do kategorii)

Pojęcia mogą dotyczyć także stanów i procesów.

• Pojęcia zatrzymują reprezentację w czasie, a podstawową cechą procesów jest przecież zmienność.

• Analiza pojęć reprezentujących procesy nawiązuje do teorii kodów oraz koncepcji skryptów poznawczych.

____________________________________________________________________________

4. Wyobraźnia

• charakter wyobrażeń: analogowy (jak fotografia tradycyjna) czy propozycjonalny (jak fotografia cyfrowa)

• Definicje:

1. zdolność do tworzenia wyobrażeń

2. zdolność do tworzenia hipotez, przypuszczeń, udawania i myślenia twórczego (Flew)

3. pole na którym pojawiają się wyobrażenia (Thomas): jak świadomość czy pamięć operacyjna

Wyobrażenia: umysłowe obrazy rzeczywistości, przypominają spostrzeżenia, ale:

1. pojawiają się pod nieobecność pewnego obiektu

2. mogą być wydobywane z pamięci

Klasyczne badania nad wyobrażeniami:

1. podobieństwo do mało wyrazistych spostrzeżeń Cheves Perky (wyobrażają sobie przedmioty wpatrując się w pusty ekran)

2. Torowanie: wyobrażenie jako obraz przedmiotu, który przestał działać na nasze zmysły. Wyobrażenia odtwórcze!

3. Wyobrażenia ejdetyczne (fotograficzna dokładność) Jaensch, głównie u dzieci między 7 a 12 rż (8 %), dorośli 0,1 %, Allport, Haber, różnią się od obrazów następczych- powidoków, bo są dokładnym odzwierciedleniem danego obrazu, obiektu, podczas poruszania oczyma ich lokalizacja się nie zmienia, nie korelują z żadnymi zdolnościami poznawczymi, Wachel: 50% gimnazjalistów z łodzi to ejdetycy (Witwicki twierdzi, że nie!), przypadek Elisabeth: składała obrazy składające się z 10 tysięcy kropek.

4. Wyobrażenia twórcze (np. sfinks, pegaz) Matthews "ciesielstwo umysłowe"

5. Halucynacje- specyficzny typ wyobrażeń:

• dominują słuchowe, Frith słyszane głosy pochodzą z pętli fonologicznej (część pamięci operacyjnej, roboczej, bezgłośnie powtarzanie materiału werbalnego, przetrzymywanie info dopóki nie dotrze do LTM)

• wzrokowe, Slade, notes wzrokowo-przestrzenny

6. Twardowski: wyobrażenie: synteza wrażeń

7. Dzieci i Zwierzaki:

• Spelke, pieluszka, zabawka, dziecko

• Woodworth, Schlosberg, Szympans, reakcje odroczone, banan, kolorowe kubki

• Gallup: Szympans, lustro, kropka

• Hebb: Szympans, halucynacje, realistycznie odtworzona głowa na talerzu, zrywały owoce z nieistniejącej gałęzi

Spostrzeganie to proces konstrukcyjny a nie odtwórczy (dlatego podział na wyobraźnię twórczą i odtwórczą zanika) Neisser.

Wyobraźnia: wzrokowa "co", przestrzenna "gdzie" Ungerleider, Mishkin, Farah, Levin

Stanowisko obrazowe, analogowe (współcześnie)	Stanowisko abstrakcyjne, oparte na sądach, propozycjonalne
Platon, Demokryt, Shephard, Kosslyn	Pylyshyn, Medin, Ross, Markman
przyjmuje istnienie generowanych przez człowieka obrazów umysłowych wyobrażenia: reprezentacje analogowe lub holistyczne, oddają ciągłą naturę rzeczywistości mniej wyraziste niż spostrzeżenia Kosslyn: charakter quasi- obrazowy (info w pewnym medium przestrzennym i przypomina obraz na ekranie kineskopu. (określona wielkość, pozycja, położenie w przestrzeni ujmowane bezpośrednio w wyobrażeniu a nie reprezentowane w sposób symboliczny. Kosslyn: reprezentacje głębokie (przechowywane w LTM opisy strukturalne, złożone z twierdzeń) i płytkie Zapis w LTM musi być ekonomiczny, relacje między elementami muszą mieć charakter trwały. Wzór gibsonowski: stałe związki między właściwościami, a nie właściwości, które mogą ulegać zmianie Kosslyn: reprezentacja głęboka: podstawa konstruowania quasi-obrazu w buforze wzrokowym w potylicy: szkicownik wzrokowo-przestrzenny (lub słuchowym: pętla fonologiczna) Wyobrażenie- odczytanie info z reprezentacji głębokiej sprawdzanie cechy przez system poznawczy~LTM~oko duszy Kosslyn, Seger, Hillger: dominacja wyobrażeń wzrokowych, wyobrażenia różnią się od spostrzeżeń tym, że pochodzą od środka (halucynacje vs wyobrażenia) Kosslyn, Schwartz: program komputerowy, który imituje obraz z reprezentacji głębokiej. Finke, Kosslyn: mniejsza ostrość widzenia im dalej od centrum pola wyobrażeniowego	nieintuicyjne, wyobrażenia- produkt uboczny procesów przebiegających na głębszym poziomie. Dowolny obraz- konfiguracja punktów każdy punkt jest opisany w relacji do drugiego (położenie) obrazy mogą być wyprowadzane z abstrakcyjnego zbioru twierdzeń ludzie nie tworzą obrazów tylko twierdzenia
oko duszy, podróbka homunkulusa (a przecież nie ma 2 mózgu, 2 duszy itp)	nie jest szybkie szczegółowe obrazy, brak obrazów ogólnych Thorndyke, Hayes Roth:przy małych i regularnych obszarach można stworzyć sobie mapę umysłową a przy wielkich nie.

Manipulowanie wyobrażeniami:

1. Brooks: matryca, pkt startowy, umieść elementy na matrycy np. na prawo od S umieść 2, kiedy badanym umożliwiono posługiwanie się wyobrażeniami, zapamiętywali wszystkie zdania a kiedy mieli do dyspozycji same stwierdzenia to nie.

2. Cooper, Shepard, litery nachylone pod pewnym kątem, rotacje umysłowe, czas reakcji potrzebnej do podjęcia decyzji, najdłuższy czas w przypadku rotacji o 180 stopni, ocenić czy odbicie lustrzane, nawiązanie do interioryzacji Piageta, operacje nie na obiektach tylko ich umysłowych reprezentacjach, ale! rotacji uległo tu spostrzeżenie a nie wyobrażenie

3. Shephard, Metzler: rotacja figur trójwymiarowych, czy 2 figura jest taka sama jak pierwsza.

• czas rotacji umysłowej~kąt rotacji (zanika kiedy info jakie położenie eksponowanego bodźca)

• czas rotacji nie~stopień złożoności figury

4. Vanclair, Fagot, Hopkins rotacje u pawianów, rotowały tylko gdy obraz w prawym polu wzrokowym i lewej półkuli czynność zlateralizowana, szybciej niż u ludzi (analogowe)

5. Skanning umysłowy:przeszukiwanie pola świadomości w poszukiwaniu pewnych info, w sposób losowy lub systematyczny, najpierw widzi obiekt, zapamiętuje a potem sobie wyobraża

• efekt odległości (fikcyjna mapa, Kosslyn, im dalej obiekt od pkt fiksacji tym więcej czasu potrzeba na udzielenie odpowiedzi) analogowe! (Pinker, zabawki) <- efekt odległości występuje tylko wtedy, gdy się trzeba posługiwać wyobrażeniami

• efekt złożoności (więcej czasu zajmuje wyobrażanie przedmiotów złożonych)

*analogowe: bo są z wielu elementów *propozycjonalne: więcej twierdzeń do opisu przedmiotu

• efekt wielkości (gdy mały obiekt, stwierdzenie czy ma określoną właściwość zabiera więcej czasu)

tacit- ukryta wiedza na temat wyobrażeń, odporna na zewnętrzne manipulacje, trwała (dowód na efekt odległości) ♦ propozycjonaliści

Denis: potoczna wiedza o wyobraźni, studenci psychologii, rotacje, wiedza na temat własnej wyobraźni nie wpływa na rotacje.

Thomas: stanowisko łączące, teoria aktywnej percepcji

• nie trzeba odwoływać się do pojęcia reprezentacji

• podejście ekologiczne Gibsona, cykl poznawczy Neissera

• spostrzeganie- proces o charakterze ciągłym, prowadzi do spostrzeżenia

• Gibson: z zawiązanymi oczami rozpoznaj foremki do ciasta (lepiej rozpoznali w ruchu, kiedy mogli manipulować) spostrzeganie- zbiór procedur poznawczych

• aktywny charakter procesów poznawczych: schemat + procedura eksploracyjna + mechanizm percepcyjny (a jeśli brak info, pojawia się wyobrażenia)

Rodzaje kodowania vg Paivio

• założenia wstępne: przetwarzanie ma charakter sekwencyjny, czasem równoległy lub holistyczny lub kaskadowy

1. głębokie kodowanie ma charakter lingwistyczny

• np. koncepcja determinizmu językowego Whorfa w procesie percepcji pośredniczy język, w zależności od wykorzystywanego języka wyróżniamy odrębne atrybuty i kategorie

2. procesy percepcyjne niewerbalne

• np. determinizm percepcyjny- atrybuty percepcyjne podstawa kodowania, kategoryzacji, pamięci

• Berlyne, Kay: barwy niezależnie od języka, mimika, geometria

• skomplikowane wzrokowe mechanizmy percepcyjne

3. podwójne kodowanie, Paivo

• system werbalny i niewerbalny

• kryterium rozróżnienia: natura jednostek reprezentujących świat zewnętrzny

• Morton: logogen: generowanie reprezentacji werbalnych, Pavio: imagen: generowanie obrazów

• oba systemy niezależne ale wzajemnie powiązane (charakter referencjalny)

• brak ograniczeń w systemie werbalnym. (np. narysuj zwierze, każdy narysuje inne)

• Efekt dominacji przetwarzania obrazowego ☻ ludzie szybko uczą się materiału o dużym ładunku obrazowym, mogą być kodowane obrazowo i werbalnie

• Efekt odległości symbolicznej ☻czas porównania wielkości obiektów należących do tej samej kategorii tym dłuższy im mniej różnic.

• treści obrazowe łatwiejsze do zapamiętania.

• ale! treści werbalne też, np. Bower, Anderson: historia o Bondzie.

4. trzeci rodzaj kodu

• Osgood: znaczenie rozumiane jak zbiór reakcji cząstkowych, poziom reprezentacji operuje językiem wspólnym dla obu rodzajów kodów

• wspólny kod ma właściwości: amodalność, abstrakcja (propozyjonalne!)

• Maruszewski: kod obrazowy (info na temat bodźców wywołujących emocje,dane o pobudzeniu), semantyczny (abstrakcyjny, znaczenie) i werbalny (opis słowny)

Komputacyjna teoria umysłu: obrazy umysłowe produktem innych procesów, które na poziomie głębokim. Marr, Boden,twierdzenia odnoszące się do wyobrażanego obiektu określają przestrzenne położenie elementów.

• komputacja: wykonywanie prostych działań arytmetycznych, zbiór danych na wejściu przekształcany w nowy zbiór danych wyjściowych.

1. Umysł wykorzystuje propozycje lub sądy (podobne do reprezentacji umysłowych ale opisują relacje między elementami)

2. Istnieją reprezentacje obrazowe (podstawowy element: punkt)

• izomorfizm pierwszego rzędu: odpowiada za realistyczność, obrazowość wyobrażenia

• izomorfizm drugiego rzędu: odwzorowanie w wyobrażeniu relacji, które występują w rzeczywistości), pozwala zrozumieć dlaczego1 obiekt jest rozpoznawalny w postaci odmiennej od kanonicznej. ♣Palmer, Rosch, Chase- sylwetka konia z profilu, potrafimy modyfikować wyobrażenia tak, jak mogą się zmieniać obrazy zmysłowe. np. twarz bliskich

Wyniki empiryczne wskazują na stanowisko obrazowe: Robinson, Riegler, Le Bihan, Roland, Friberg: wzrost aktywności fRmi i przepływu w płatach potylicznych i skroniowych♦!

• Kosslyn, Farah: płaty potyliczne podczas wyobrażeń bardziej zaktywizowane niż przy patrzeniu.

• D'Esposito: pobudzenie wzrokowych pól asocjacyjnych ale bardziej w półkuli lewe

Relacje przestrzenne, Kosslyn: charakter kategorialny LPółkula (powyżej, na zewnątrz) i koncentrujący się na zmianach zachodzących w otoczeniu, odległość PPółkula, Hellige, Michmat

Sny bardziej dynamiczne niż wyobrażenia! (smak i zapach występują rzadko)

Wpływ wyobrażeń na:

♥ pamięć:

• poprawiają pamięć dzięki mechanizmowi podwójnego kodowania

• Turner, Perkins: badania nad uczeniem się par. (łatwiej wyobrazić sobie lwa w kapeluszu)

• słowa o dużym potencjale wyobrażeniowym są łatwiej zapamiętywane

• słowa łatwo wyobrażalne są pierwsze w procesie przyswajania mowy: Prawo Josta, skojarzenie starsze bardziej korzysta na wyobrażaniu.

• wyobrażenia jako środek mnemotechniczny

○metoda miejsc (królowie polscy na kamienicy)

○wyobrażenia interakcyjne (znalezienie powiązań między elementami, np. tańczące dopływy wisły)

○metoda słów wieszaków (zastosowanie znanego tekstu)

♥rozwiązywanie problemów:

• Knoblich, Ohlsson. Haider, Rhenius: zmiana położenia zapałek (posługiwanie się kodami abstrakcyjnymi utrudnia wykonanie tego zadania)

• pewne typy info znacznie łatwiej przedstawić w kodzie obrazowym niż w werbalnym.

• Shepard: rysunek jako eksternalizacja wyobrażeń

• wyobrażenia pojawiające się w procesie tworzenia problemów (narzędzia do rozwiązania)

• wyobrażenia poprzedzające pojawienie się nowych pomysłów

• ułatwiają posługiwanie się strategiami o charakterze globalnym (gdy potrzebna analiza dużej puli zadań)

♥procesy emocjonalne:

• emocje wtórne: w wyniku specyficznej interpretacji znaczeniowej struktury sytuacji (Frijda)

• Damasio: przy emocjach wtórnych pobudzenie odpowiednich okolic kory mózgowej, ciało migdałowate, ślady pamięciowe

• wyobrażenia związane z procesami emocjonalnymi mają komponent fizjologiczny i behawioralny

• Taylor, Bagby, Parker marzenia na jawie

• Maruszewski: aleksytymia

• Forgas, Laham, Vargas: nastrój pozytywny zwiększa liczbę fałszywych alarmów u świadków.

• Lubbard, Getz: wyobrażenia w tworzeniu metafor

• podsystemy semantyczny i doznaniowy, rezonans afektywny łączy wyobrażenia + emocje + twórczość, zależą od:

○ siły rezonansowej pierwszej idei (wielkość nasyscenia idei komponentem afektywnym)

○odległości pierwszej idei od innej (większa odległość=słabsze pobudzenie)

○progu pobudzenia w dziedzinie docelowej

♥terapia wyobrażeniami

• motywują jednostkę do realizacji własnych celów i dążeń

• łączenie relaksacji z techniką wyobraźni

rodzaje wyobrażeń:

1. co chciałby osiągnąć

2. co zrobić, by osiągnąć

3. czego unikać

4. jak uniknąć czegoś nieprzyjemnego

• ważne: wyobrażenia mają być realistyczne

• terapia lęku i toksycznych uczuć Foward, Buck

• opanowanie umiejętności sensomotorycznych (np. łucznicy)

• Symulacje mentalne: trening wyobrażeniowy

• Taylor, Pham czy lepsze wyobrażenie celu czy dochodzenia do celu

• Decety, Grezes: obwody nerwowe podczas wyobrażeń pokrywają się z tymi, co odpowiadają za obserwacją innych.

Teoria równoważności funkcjonalnej (wyobraźnia + spostrzeganie= ♥)

Znaczenie ekstensjonalne (wskazywanie) i intensjonalne (potrafi opisać pieska słowami)

sieci/ znaczniki semantyczne/ postulaty znaczeniowe

__________________________________________________________________________________

6. Język i myślenie

Produkcja wypowiedzi - zdolność mówienia lub wykorzystywania w inny sposób słów, wyrażeń i zdań do przekazywania informacji.

Rozumienie języka - zdolność pojmowania wiadomości przekazywanych za pomocą słów, wyrażeń i zdań.

4 dziedziny języka

• fonetyka

• składnia

• semantyka

• pragmatyka

FONETYKA - nauka o systemie dźwięków mowy, które są wykorzystywane do tworzenia słów.

Fonemy - podstawowe składniki naszych wypowiedzi.

SKŁADNIA - wewnętrzna gramatyczna struktura zdania, określająca właściwe sposoby organizowania słów reprezentujących różne części mowy, odpowiedni układ wyrazów ( rzeczownik czasownik, przymiotnik itd.).

Składniowa analiza zdania - wskazuje na relacje łączące jego poszczególne elementy. Każde zdanie jest zbudowane z grupy podmiotu i grupy orzeczenia.

AFAZJA - zaburzenia lub utrata zdolności posługiwania się językiem spowodowana uszkodzeniem mózgu.

obszar BROCA - część lewego płata czołowego - brak zdolności mówienia, ale zachowanie zdolności rozumienia języka - AFAZJA BROCA. ( Osoby cierpiące omijają spójniki, partykuły i robią długie przerwy pomiędzy wyrfazami).

AFAZJA WERNICKIEGO - uszkodzenie tylnych części lewego płata skroniowego - zaburzenie zdolności rozumienia mowy, zachowanie zdolności mówienia.

Kiedy ludzie starają się zrozumieć zdania o wzrastającym stopniu złożoności składniowej, w ich mózgach uaktywnia się obszar Broca. Obszar ten jest zaangażowany w wykorzystywanie ZASAD SKŁADNI, zarówno w strefie PRODUKCJI jak i ROZUMIENIA.

SEMANTYKA - dziedzina zajmująca się znaczeniem słów lub zdań.

Morfem - elementarna jednostka znaczeniowa języka.

Reprezentacja sądu - umysłowe zdanie wyrażające jednoznaczny sens określonego stwierdzenia. ( Interpunkcja nadaje tym samym słowom różnych znaczeń).

PRAGMATYKA - dotyczy pośredniego przekazywania znaczeń za pomocą języka, poprzez sugestie raczej niż stwierdzenia.

Oprócz znaczenia dosłownego wypowiedzi mają także znaczenie sugerowane. „ czy wiesz gdzie jest toaleta?”

Rozumienie niektórych aspektów pragmatycznych jest uzależnione od zdolności interpretowania znaczenia rosnącej lub opadającej intonacji zdań.

Ważne POPRAWNE WNIOSKOWANIE!

Funkcje językowe - lewa półkula.

Metafory, humor - prawa półkula - interpretacja jest czymś odmiennym i a angażuje inne mechanizmy niż te od języka.

Radzenie sobie z wieloznacznością słów - zaraz po usłyszeniu słowa wieloznacznego torowane są jego różne znaczenia, jednak kontekst szybko powoduje odwrócenie uwagi od tych, które są niewłaściwe.

Empiryzm - podstawą wszelkiej wiedzy jest doświadczenie - zdolność posługiwania się językiem jest w pełni efektem uczenia się. np. behawiorysta Skinner.

Natywizm - zasadnicze aspekty zdolności językowych są wrodzone. Noam Chomsky.

Chomsky - Mechanizm nabywania języka (MNJ) - postulowany przez Chomskyiego, wrodzony mechanizm. Człowiek wyposażony jest w zestaw powszechnych reguł gramatycznych obowiązujących w każdym języku i umożliwiający nabywanie języka. MNJ dostraja się do reguł gramatycznych języka.

Elman i Bates - zdolności językowe rozwijają się na podstawie pewnych ogólnych zdolności poznawczych, związanych np. ze spostrzeganiem i kontrolą motoryczną. Troche genetyczne. Struktura naszego mozgu ma w sobie cos szczególnego, co umozliwia nam przyswajanie języka i posługiwanie się nim. Ludzie posiadają wrodzoną zdolność nabywania języka.

MKD - Mowa kierowana do dzieci - mowa „mataczyna” - wypowiedzi kierowane do dzieci, charakteryzujące się krótkimi zdaniami, oddzielonymi wyraźnymi pauzami, staranną wymową, dobitna intonacją i wysokim tonem głosu.

Nadmierna generalizacja - stosowanie wyrazu w zbyt szerokim zakresie, w odniesieniu do zbyt wielu nowych przedmiotów lub sytuacji.

Niewystarczająca generalizacja - stosowanie wyrazu w zbyt wąskim zakresie, w odniesieniu do nie dość wielu przedmiotów lub sytuacji.

Gramatyka - zespół reguł określający możliwe sposoby organizowania wyrazów w poprawne zdania w dobrym języku.

Mowa telegraficzna - wypowiedzi przekazujące dużą ilość informacji, za pomocą niewielu słów, zazwyczaj pomijając wyrazy takie jak „ten” i „do” i tym podobne, np. „idź pies.”

Nadmierne stosowanie reguł - stosowanie błędnych form czasowników lub rzeczowników wynikające z podporządkowania wyjątków regułom.

4 lata

Umiejetność stosowania niektórych reguł gramatyz, np. tworzenia liczby mnogiej rzeczowników

6 lat

Znajomość ok. 10 tys. słów

9 lat

Wykorzystywanie subtelnych zasad pragmatyki.

Najważniejsze etapy nabywania języka
wiek	najważniejsze osiągnięcia językowe
2-3 miesięce	Zdolność słyszenia i rozróżniania wszystkich głosek
6 miesięcy	Ignorowanie różnic między dźwiękami nienależącymi do języka, którym rozmawia się w otoczeniu dziecka; początki gaworzenia.
8 miesięcy	Identyfikacja pojedynczych wyrazów w nieprzerwanym strumieniu dźwięków.
1 rok	Gaworzenie odzwierciedlające wzorce intonacji charakterystyczne dla mowy dorosłych; początki mowy.
13 miesięcy	rozumienie ok. 50 wyrazów
18 miesięcy	Wymawia ok. 50 wyrazów
2 lata	mowa telegraficzna
3 lata	Początki wykorzystywania zasad pragmatyki

Okres krytyczny - wąski przedział czasu, w którym określonego rodzaju uczenie się jest możliwe. Mózg jest nastawiony na rozwijanie zdolności językowych (lub innych właściwości) w określonym momencie, a próby wcześniejszego lub późniejszego nabywania tych zdolności są bezowocne. (np. gramatyka Genie)

Okres podatności - przedział czasu, w którym określony rodzaj uczenia się zachodzi najłatwiej, co nie wyklucza jego zajścia w innym czasie.

Jeżeli całą lewą część kory mózgowej dziecka się usunie, włącznie z obszarami odpowiedzialnymi za funkcje językowe to dziecko i tak może się nauczyć języka - Bates ( 1997).

Dorośli z uszkodzonym mózgiem i afazją odzyskują zdolności językowe z wielkim trudem.

INNE SPODOBY KOMUNIKOWANIA SIĘ:

1. Komunikacja niewerbalna - ekspresje wyrażane za pośrednictwem twarzy oraz język ciała, umożliwiające innym ludziom wnioskowanie o psychicznym stanie danego człowieka.

Mikroekspresje - drobne ekspresje, potrafimy wykryć kłamstwo!

Ograniczona ilość przekazywanych informacji - SPOSÓB KOMUNIKACJI, NIE JĘZYK!

2. Język migowy - coś innego od gestów. Migi symbolizują odpowiednie słowa są ze sobą zestawione zgodnie z regułami składniowymi, semantycznymi i pragmatycznymi. Istnieą różne języki migowe - Amerykański i Brytyjski. JEST JĘZYKIEM!

3. Gestykulacja - Gesty nie są językiem! Korzystny wpływ na komunikację. Badanie - Goldin-Meadow 2001 r. - dzieci i dorośli zapamiętali więcej, gdy podczas tłumaczenia matematyki gestykulowano. Osoby niewidome także gestykulują przy mówieniu.

Gestykulacja może uzupełnić przekaz słowny.

Dwujęzyczność:

• Kim ( 1997) - badali mózgi 2 grup ludzi dwujęzycznych, którzy najpierw w jednym języku myśleli a potem w drugim o tej samej czynności/rzeczy.

• W jednej grupie osoby nauczyły się drugiego języka w dzieciństwie, a w drugiej grupie jako dorośli.

• Obszar Wernickiego był aktywny u osób obydwu grupach, ale obszar Broca - w wypadku osób które nauczyły się języka w dzieciństwie , aktywne były te same części obszaru Broca niezależnie od używanego języka. Natomiast w wypadku osób, które nauczyły się języka w dorosłym wieku, podczas jego wykorzystywania aktywny był tylko rejon lewego płata czołowego - rejon zaangażowany w realizowanie zadań pamięci roboczej!

→Przyswajanie dorosłym gramatyki drugiego języka nie przychodzi tak łatwo jak słownictwa! Dodatkowo problem z akcentem i dźwiękami!

→Ludzie bardzo różnią się pod względem nabywania drugiego języka!

Niektórzy badacze twierdzą, że jesteśmy wyposażeni w specjalny gen odpowiedzialny za zdolności językowe

Specyficzne zaburzenie językowe - Specyficzne problemy z rozumieniem gramatyki i złożonych wyrazów niezwiązane z uogólnionymi deficytami poznawczymi.

Bishop, Lewis, Thomson - ogólnie zaburzenia różne w mowie są w 80% dziedziczne JĘZYK - jest wykorzystywany w procesie myślenia, ale nie jest jedynym takim narządzeniem

MOWA WEWNĘTRZNA i WYOBRAŻENIA - są przetwarzane w pamięci roboczej, a tym samym odgrywają podstawową rolę w procesie myślenia ( pamięć robocza umożliwia nam wykonywanie różnych czynności )

HIPOTEZA RELATYWIZMU JĘZYKOWEGO - koncepcja zgodnie z którą myśli i spostrzeżenia są warunkowane językiem, zatem ludzie posługujący się różnymi językami myślą w różny sposób. ( Benjamin Lee Whorf )

przeciwne ustalenia (Rosh)

istnieją związki łączące JĘZYK I PAMIĘĆ, jednak język nie decyduje o naturze naszych myśli

w dorosłości język uczony jest przez pamięć roboczą a nie jak u dzieci przez ośrodki podkorowe.

____________________________________________________________________________________

7. Myślenie i rozwiązywanie problemów

• potocznie: proces świadomy i kontrolowany, "myślę" więc "jestem świadomy"

• Myśli intruzywne - natrętne, nieprzyjemne. Dowodzą one związku emocjami. Badania Wegnera - im bardziej staramy się o czymś nie myśleć, tym silniej pewne myśli wracają do nas.

• psychologia: proces bardziej racjonalny i uporządkowany niż w rzeczywistości,

♣ myślenie w sytuacjach problemowych,

♣ wolne skojarzenia. (np. myślenie o niebieskich migdałach)

• Definicje myślenia

1. Bruner: wychodzenie poza dostarczanie informacji, myśląc jesteśmy twórczy, charakter generatywny, dochodzimy do takich informacji jakich nie mieliśmy wcześniej. np. prorok

2. Barlett: złożona aktywność wyższego rządu, wypełnia luki w danych np. historyk, czynności interpolacyjne - staramy się dotrzeć do brakujących danych, na podstawie tego co było wcześniej i później.

3. Newell, Simon: przeszukiwanie przestrzeni problemu, info na wejściu, ograniczenia

4. Baron: to, co robimy; podmiotowy aspekt myślenia, dotyczy spraw ważnych, związany z emocjami i motywacją, przewidywanie

5. Craik: tworzenie modelu rzeczywistości,za pomocą symboli wewnętrznych, hipotezy, reprezentacje Piaget, odwracalny charakter - po wykonaniu jednej operacji mozliwe jest wykonanie operacji przeciwstawnej i przywrócenie stanu pierwotnego

6. Nęcka: dzięki myśleniu stymulujemy procesy i zdarzenia w świecie rzeczywistym

• podstawowa funkcja: przewidywanie przyszłości

• Kowalczyk: świadomość: mechanizm selekcji pomysłów (a różne idee się rodzą w nieświadomości.

Język a myślenie:

1. Warunek i narzędzie myślenia:

• behawioryzm, Watson: pierwotność języka, myślenie jako ciche mówienie, mowa subwokalna, np. nie umiemy liczyć przy recytacji, obwodowa teoria uczenia. ( Obalenie eksperyment Smith, Goodman: myślenie jako wykonywanie rozmaitych czynności, podali Kurarę domięśniowo i nie trzeba było mowy, żeby rozwiązać zadanie).

2. Najpierw myśl, potem język:

• możliwe myślenie obrazowe ( bez udziału symboli językowych)

• Kohler: szympansy, małe dzieci ( rozwiązują problemy, a nie mówią)

3. Niezależne od siebie:

• Teoria modularności Fodora: procesy modularne i niemodularne, moduł: gdy wrażliwy na określone dane, treść sądów z jednej dziedziny nie wpływa na inne, "otorbienie informacyjne", myślenie ma charakter niemodularny.

• Swinney: eksperyment -ekspozycja słów wieloznacznych, ciąg, torowanie, wnioski: język niezależny od myślenia przy przetwarzaniu automatycznym a przy dłuższym tak.

• Wygotski: początkowo niezależne, później jedno narzędziem drugiego, uzupełniają się, najbardziej dojrzałe stanowisko

• np. język migowy u szympansów Gardner, Gene 13 lat Curtiss

○ u zwierzątek brak podwójnej artykulacji ( budowanie struktur obdarzonych znaczeniem jednostek, które tego znaczenia nie mają) i tendencja do nadmiernej genreralizacji ( podobnie jak u małych dzieci ).

Kanzi - szympans karłowaty !

Podstawowe rodzaje myślenia:

1. Nęcka

Myślenie nieukierunkowane ( autystyczne).

Niezależne od rozmaitych czynników sytuacyjnych. proces myślowy nie jest nakierowany na konkretny cel. Fantazjowanie, myślenie o niebieskich migdałach.

Funkcje:

• Funkcja motywacyjna - jakie cele ważne, możliwość ustalenia hierarchii;

• Funkcja kompensacyjna - oderwanie się od rzeczywistości

• Funkcja treningowa - dostęp do alternatywnych reprezentacji świata, sprawdzenie konsekwencji itd. - trening twórczości

• Uzyskanie samowiedzy - jakie rzeczy są dla nas najważniejsze, wykorzystywanie w Terapii Ustalonych Ról - Kelly

→ Odgrywa rolę w adaptacji psychicznej. Najlepsza równowaga. Skrajny autyzm i izolacja -> schizofrenia, za mało -> aleksytymii.

→ Rola w procesie twórczym ! chemik Kekule ( wąż, benzen ), Shepard.

Myślenie ukierunkowane ( realistyczne ).

Myślenie ukierunkowane na cel, występuje w sytuacjach problemowych kiedy przed jednostką stoi jakiś cel. Nęcka:

• charakter produktywny ( człowiek tworzy inf które są dla niego NOWE )

• charakter reproduktywny (plany, a potem trzeba je zmienić w wyniku zmiany warunków)

1.Myślenie ukierunkowane w sytuacjach źle określonych:

Cechy: maksymalna niejasność, znany jest jedynie stan początkowy, ludzie sięgają po doświadczenia innych.

np. Co zrobić żebym był lubiany?

Jak dobrze zorganizować komunikacje miejską?

REITMAN - stopniowe redukowanie otwartości problemu - dookreślać je np. komunikacja - najważniejszy czas- jak najszybciej itd.

DUNCKER - eksperyment guz-promieniowanie - przykład procedury domykania problemu słabo określonego - ludzie zawsze wychodzą od pewnych idei ogólnych lub funkcjonalnych → rozwiązanie specyficzne!

→myślenie krytyczne ( ocena celów i szans )

Eksperyment Gick i Holyoak - odmiana eksperymentu Duncknera - atak na zamek, a nastepnie problem guza nowotworu.

Czy istnieje transfer wprawy w rozwiązywaniu problemu w jednej dziedzinie na rozwiązywanie analogicznego problemu w innej dziedzinie.

Wniosek: Ludzie rzadko korzystają z analogii i w pewnych sytuacjach mają trudności w korzystaniu z wcześniejszych doświadczeń.

2. Myślenie ukierunkowane w sytuacjach dobrze określonych

• Występowanie jednego celu - myślenie konwergencyjne ( zbieżne )

• Występowanie wielu celów - myślenie dywergencyjne - maksymalizacja korzyści i unikanie niebezpieczeństw.

Proces rozwiązywania problemów ma charakter CYKLICZNY i dzieli się na fazy:

1. Wykrycie problemu - zidentyfikowanie problemu trudne bo nie lubimy ich zauważać

2. Określenie problemu i stworzenie jego reprezentacji

problem uszkodzonej szachownicy - Reynolds i Flagg, i 32 kawaerow i panien w wiosce.

Zmiana sposobu sformułowania problemu umożliwia zwrócenie uwagi na kluczowe elementy, potrzebne do rozwiązania zadania.

→ Klipce

3. Konstruowanie strategii rozwiązywania problemu ( metoda kroków i metoda całościową).

4. Organizacja inf dotyczących problemu - po zaplanowaniu strategii dąży się do takiego uporządkowania inf aby można było tę strategię zrealizować.

5. Alokacja dostępnych zasobów poznawczych - wykonywanie rozmaitych operacji umysłowych oraz sprawdzanie czy dysponuje się odpowiednimi środkami do rozwiązania problemu.\

Eksperyment Maiera - związanie sznurków. W: ludzie uświadamiają sobie dokładniej swoje procesy umysłowe w przypadku problemów wymagających zastosowania wielu operatorów niż w przypadku jednego.

Algorytm - określają zbiory operacji umysłowych, które trzeba wykonać, aby osiągnąć pewien cel. Mają charakter mechaniczny, niezawodne, czasochłonne.

Heurystyki - reguły zawodne, charakter intuicyjny, ale pozwalają radzić sobie w sytuacjach nowych.

6. Ciągła kontrola stanu zaawansowania pracy

7. Ocena końcowa - Czy cel nas zadowala? Czy zgodny z regułami?

Strategie rozwiązywania problemów:

1. Losowe - anagramy, przypadkowe zestawy kroków

2. Strategie przeszukiwania heurystycznego - zadawanie pytań przez mechanika, 1+100

3. Zasada bliskości

1. ciepło-zimno - szukanie przez mechanika na własne ucho

2. metoda „wspinaczki” - ślepiec żeby dojść na górę musi kierować się pod górę - rozwiązanie to nie musi być najlepsze

3. metoda analizy w kategoriach środków i celów - przy ustaleniu celu staramy się określic podlece i podpod cele - wieża w Henoi

4. Strategie oparte na wykorzystaniu analogii - wykorzystanie doświadczenia w nowej sytuacji. Wynalezienie piorunochronu.

Charakterystyka operacji umysłowych

Myslenie składa się z operacji umysłowych, są więc one podstawowymi elementami myslenia.

Rozumowanie - proces poznawczy, który przekształca informacje, zwane zbiorem przesłanek, tak aby wyprowadzić z nich wniosek. Specyficzny rodzaj myślenia, który wg. Galotti wystepuje podczas rozwiązywania zagadek czy łamigłówek oraz wykorzystuje reguły logiki. Proces myslowy jest skoncentrowany.

Wnioski:

1. generatywne - nie były dostępne w przesłankach

2. re produktywne - wnioski były dostępne w przesłankach

ROZUMOWANIE

• DEDUKCYJNE - od ogółu do szczegółu, nie pojawia się nowa informacja, trafność dedukcyjna, prawdziwe przesłanki = prawdziwy wniosek.

MODUS PONENS - p/q - błąd negacji poprzednika -p -> -q

MODUS TOLLENS - -p / -q - błąd afirmacji następnika

Badania - Watson - zadanie selekcyjne - karty A4D7 złe wyniki

Formalna postać reguły - Griggs i Cox - picie piwa i coli itd. dobre wyniki bo doświadczenia osobiste

Schemat przyzwolenia - zadanie selekcyjne - Cheng i Holyoak - kontrola pasażerów - wykorzystany schemat przyzwolenia ale materiał nie dotyczył osobistych doświadczeń

Tavris i Aronson - ludzie starają się uzasadnić wcześniejsze wybory. Przyznanie się do błędu wywołuje silny dysonans poznawczy oraz podważa zaufanie do własnych sądów

• INDUKCYJNE - od szczegółu do ogółu, rozumowanie zawodne, wniosek zawiera inf która nie była dostępna w przesłankach. Aby obalić regułe wystarczy jeden wniosek przeciwko.

Wnioskowanie indukcyjne cechuje się pewną siłą indukcyjną - obiektywna prawdziwość i subiektywne przekonanie o jej pewności

Holyoak i Nisbett - indukcja jest procesem wnioskowania, który rozszerza nasza wiedzę w obliczu niepewności.

Seria badań zreferowanych przez Nisbetta - trudności we wnioskowaniu - ludzie Zachodu - stale przeceniają wielkość korelacji w zbiorze danych i dostrzegają związek tam gdzie nie było albo oceniali go jako silniejszy niż w rzeczywistości. U ludzi Wschodu ta tendencja nie występuje!

Wyjaśnienie: U ludzi zachodu ważne sprawowanie kontroli nad otoczeniem -> dokładna kontrola, a u ludzi Wchodu - dążenie do harmonii.

EFEKT PIERWSZEŃSTWA - Amerykanie obserwując pary współwystępujących ze sobą zdarzeń, swój sąd o częstości występowania opierali na ocenie par pojawiających się na początku! Ludzie Wschodu nie sugerują się początkiem serii par!

Badania nad heurystykami związanymi z oceną subiektywną prawdopodobieństwa Tversky'ego i Kahnemana:

1. Reprezentatywność - ignorowanie wielkości próby, szpital duży i mały

2. Heurystyka dostępności - zdarzenia łatwiej dostępne poznawczo oceniane są jako bardziej prawdopodobne albo jako częściej występujące. np. rozwód przyjaciela - dużo rozwodów w kraju.

3. Złudzenie gracza - ludzie przyjmują, że mała próbka zdarzeń jest bardziej prawdopodobna do ogólnej populacji zdarzeń, aniżeli dzieje się to w rzeczywistości. np. pamiętanie orzełka przez monetę - ludzie przypisują zdarzeniom losowym tendencję do autokorekty.

4. Heurystyka zakotwiczenia - zmieniają swoje oszacowania nieznanych wartości w zależności od tego, jakie podano im wartości wyjściowe, np. kraje w ONZ → wykorzystywane w negocjacjach i przy wywieraniu wpływu społecznego.

5. Wgląd wsteczny - „ wiedziałem, że to się zdarzy” - spada samoocena, osoba będąca ofiarą przemocy może się niesłusznie obwiniać - musimy zaakceptować istnienie niepewności

6. Heurystyka symulacji - wymyślanie rożnych scenariuszy pewnej sytuacji i na jej podstawie mogą podejmować różne działania.

7.Ignorowanie prawdopodobieństw bezwarunkowych - ludzie często nie doceniają znaczenia prawdopodobieństwa, taxi zielone i niebieskie.

8. Ignorowanie koniunkcji prawdopodobieństw - iloczyn prawdopodobieństw, wymyślona Linda i jej cechy, prawdopodobieństwo, że coś i coś się zdarzy jest dużo mniejsze niż, że zdarzy się coś albo coś.

Tversky i Kahneman - myślenie ludzkie związane z ocena prawdopodobieństwa subiektywnego odbiega od reguł, jakie zostały wyznaczone w klasycznej teorii prawdopodobieństwa.

W życiu codziennym rzadko kiedy spotykamy się z serią losowych przypadków - raczej sytuacje te SA pojedyncze albo zależą od wielu innych zdarzeń - > tłumaczenie problemów ludzi! Dodatkowo pomijanie społecznego kontekstu podejmowania decyzji naraża na błędy - Tetlock i Gigerenza - biedak, funt i szyling.

Procesy myślowe w życiu codziennym ( Galotti):

Formalne	W życiu codziennym
dostępne wszystkie przesłanki 1 odpowiedź poprawna ustalona metoda rozwiązania dokładnie określony moment rozwiązania charakter akademicki	niektóre przesłanki niejawne lub nieznane wiele możliwych odpowiedzi brak ustalonej procedury rozwiązanie problemu służy rozstrzygnięciu innych problemów

_______________________________________________________________________________________

8. Myślenie twórcze, intuicja, inkubacja, wgląd.

Istota sprawy - osoba stara się rozwiązać problem, ale nie może. Mimo to czuje, że problem jest rozwiązywalny. Po pewnym czasie, wypełnionym inną aktywnością lub brakiem aktywności („nicnierobieniem”) pełne rozwiązanie pojawia się w świadomości introspekcyjnej podmiotu (conscious awareness).

7.1 - Fazy myślenia

Klasyczna analiza „jednostkowej zdobyczy myślenia” (single achievement of thought) Wallasa; Etapy procesu rozwiązywania problemów:

1. Faza preparacji - gromadzenie wiedzy o problemie, opracowanie logicznych reguł rządzących dziedziną problemu, kształtowanie postawy osoby wobec problemu, uświadomienie sobie istnienia sytuacji wymagającej rozwiązania oraz jej analiza.
   [Już na tym etapie problem może zostać rozwiązany. Dzieje się tak w przypadku problemów rutynowych, wobec których można zastosować określone algorytmy działań]

1. Faza weryfikacji - jeśli sformułowaliśmy rozwiązanie, możemy je potwierdzić, udoskonalić lub odrzucić.

2. Jeśli sformułowanie rozwiązania jest poza zasięgiem rozwiązującego, osoba przestaje świadomie myśleć o problemie, wkraczający tym samym w fazę inkubacji.

Dwie formy inkubacji wg Wallasa:

• Odłożenie problemu i zajęcie się świadomą pracą nad innymi problemami (może mieć znaczenie z punktu widzenia ekonomii myślenia, jednakże może powodować zubożenie głębi i bogactwa znalezionych rozwiązań)

• Całkowity odpoczynek od wszelkiej świadomej pracy umysłowej (zalecany w przypadku trudnych do rozwiązania i złożonych problemów; dopuszcza on całkowicie swobodne działanie nieuświadomionych lub częściowo uświadomionych procesów myślowych)

(Ważne - podstawą tych twierdzeń jest założenie, iż nieświadome procesy myślowe są bardziej twórcze i mają większy potencjał niż procesy świadome [Próby łączenia twórczości z hipnozą i zmienionymi stanami świadomości; Bowers, Shames])

Inkubacja obejmuje więc myślenie podświadome.

Iluminacja (olśnienie, wgląd) - moment, w którym rozwiązanie dociera do świadomości. Innymi słowy, odzwierciedla akt przedostania się uprzednio nieświadomych myśli w obszar doznań świadomych (phenomenal awareness).

Dwa aspekty fazy inkubacji:

• Aspekt negatywny - w trakcie inkubacji nie myślimy w sposób świadomy ani zamierzony nad danym problemem

• Aspekt pozytywny - podczas inkubacji mogą zachodzić serie nieświadomych i nieintencjonalnych (lub przedświadomych i przedintencjonalnych) procesów psychicznych.

Łańcuchy skojarzeniowe, które mogą doprowadzić do rozwiązania, ale są nieskuteczne, jak i ten, który do rozwiązania doprowadził, powstają w nieświadomości, lub na obrzeżach świadomości (możemy to odczuwać jako przybliżanie lub oddalanie się odczucia bliskiego sukcesu).

Bliskość (intimation) - moment w fazie iluminacji, w którym peryferyczna świadomość łańcucha skojarzeń pogłębia się, co oznacza nadejście rozwiązania. Innymi słowy bliskość=intuicja, osoba rozwiązująca problem wie, że rozwiązanie jest blisko, choć może jeszcze nie wiedzieć jakie ono może być.

Intuicja i inkubacja odzwierciedlają więc nieświadome przetwarzanie informacji w procesie rozwiązywania problemów, natomiast wgląd jest wyłonieniem się rozwiązania w świadomości ekstraspekcyjnej (phenomenal awareness) jednostki.

7.2 - zakres ukrytego poznania

Koncepcja psychologicznej nieświadomości - struktury, procesy i stany umysłowe mogą wywierać wpływ na subiektywne doświadczenia, myślenie i działanie, pozostając jednocześnie niedostępne świadomym doznaniom i niezależne od kontroli wolicjonalnej. (Kihlstrom, 1984,1987, 1990, 1995)

Pamięć jawna - odnosi się do świadomego przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń, obiektów itp.

Pamięć ukryta - odnosi się do każdego wpływu na doświadczenie, myślenie lub działanie, który można przypisać zdarzeniom z przeszłości, mimo że jednostka świadomie ich sobie nie przypomina.
Pacjenci z uszkodzeniami niektórych obszarów mózgu odpowiedzialnych za pamięć (uszkodzenia środkowej części płatów skroniowych, w tym hipokampa, bądź międzymózgowia razem z ciałami suteczkowatymi) wykazują deficyty w zakresie pamięci jawnej (syndrom amnestyczny) przy zachowaniu pamięci ukrytej.

Zmienne eksperymentalne mające wpływ na pamięć jawną nie zawsze wywierają wpływ na pamięć ukrytą, i na odwrót. Są one rozszczepione.

Percepcja jawna - percepcja świadoma, podczas której możemy zidentyfikować oczywiste atrybuty bodźca, jak obecność, położenie, ruch, forma etc.

Percepcja ukryta - stymulacja wywiera wpływ na doświadczenie, myślenie, działanie, pomimo braku świadomego odbioru danego zdarzenia przez podmiot.
Jedną z form takiej percepcji jest percepcja podprogowa - bodźce eksponowane są przez zbyt krótki czas, by podmiot mógł świadomie je dostrzec. Percepcja podprogowa jest ograniczona pod względem ilości bodźców które mogą zostać tak odebrane, jak i pod względem informacji jakie możemy z nich wydobyć.

Takie same ograniczenia ma pamięć ukryta. Ukryte pamiętanie bodźców zdegradowanych często ogranicza się do wiedzy na temat ich struktury percepcyjnej, a nie semantycznej.

Próg subiektywny percepcji - granica możliwości świadomej percepcji bodźca.

Próg obiektywnej percepcji - moment, w którym zanikają wszelkie reakcje (dyskryminacyjne?) na bodziec.

Ukryta percepcja obejmuje też wpływ wywierany przez bodźce które mimo ekspozycji ponadprogowej nie zostały spostrzeżone świadomie. Przykład - osoby z uszkodzonymi obszarami kory wzrokowej(uszkodzenia kory prążkowej w płatach potylicznych), pomimo częściowej ślepoty potrafią „odgadnąć” powyżej progu losowości właściwości bodźców padających na plamkę ślepą; zjawisko ślepo-widzenia u osób z zespołem nieuwagi jednostronnej - osoby takie nie reagują na bodźce prezentowane do tego obszaru, a mimo to bodźce te mają niekiedy wpływ na ich zachowanie.

Badania nad mimowolnym uczeniem (implict learning) dostarczają dowodów na istnienie nieświadomego przetwarzania informacji - osoby badane nabywają nową wiedzę bez świadomego zamiaru uczenia się oraz bez uświadomienia sobie rezultatów. (Paradygmat Rebera - uczenie się sztucznych zasad gramatyki na podstawie przykładów, a następnie wskazywanie gramatycznych lub niegramatycznych ciągów znaków).
Uczenie się mimowolne - zmiana w doświadczeniu, sposobie myślenia lub działania, którą można przypisać nabywaniu nowej wiedzy semantycznej lub proceduralnej pod nieobecność introspekcyjnej świadomości tej wiedzy.

7.3 - rola intuicji w rozwiązywaniu problemów

Intuicja w znaczeniu potocznym - przekonanie, że decyzja, opinia lub rozwiązanie jest prawidłowe, mimo braku dowodów potwierdzających to odczucie.

„Poczucie ciepła” przeżywane przez osobę rozwiązującą problem jest przejawem jej przekonania o zbliżaniu się do rozwiązania, nawet jeśli ta osoba nie wie jakie ono jest. Tak zdefiniowana intuicja jest formą metapoznania odzwierciedlającą wiedzę lub przekonania ludzi na temat własnych stanów i procesów poznawczych.

Według Nelsona sądy metapamięciowe, jak poczucie posiadania wiedzy są zapośredniczone przez dwa typy procesów - dostęp do śladów pamięciowych oraz wnioskowanie.

Dostęp do śladów pamięciowych polega na częściowym dostępie do informacji zmagazynowanych w postaci śladów pamięciowych (przykład - mamy na końcu języka jakieś słowo, i potrafimy podać jakąś jego właściwość, np. pierwszą literę, choć nie możemy jeszcze podać całego słowa)

Wnioskowanie obejmuje zaś sądy na temat tego, czy kiedyś w przeszłości mieliśmy dostęp do potrzebnej informacji lub czy mogliśmy ją kiedyś zdobyć (przykład - podamy wyższą ocenę odczucia wiedzy na temat wyglądu Dalajlamy niż wyglądu Artura X - studenta I roku filmoznawstwa w Gdyni. Wyższa wartość tej wiedzy wynika ze stykania się z większą ilością sytuacji, w których mogliśmy zetknąć się z wizerunkiem Dalajlamy)

Tak jak stany, w których ma się poczucie posiadania wiedzy, są intuicjami na temat wiedzy jeszcze niewydobytej z pamięci, poczucie ciepła doświadczane podczas rozwiązywania problemów jest intuicją dotyczącą nieodkrytych jeszcze rozwiązań.

Teoria Rozwiązywania Problemów (GPS - General Problem Solver; Newell, Simon) :

Umysłowa reprezentacja problemu, zwana przestrzenią problemu, obejmuje:

• Stan początkowy

• Stany pośrednie (pod-cele, które należy osiągnąć na drodze do stanu docelowego)

• Stan docelowy

• Operacje (za ich pomocą dokonujemy przekształcenia jednego stanu w inny)

• Operacja redukowania różnicy - podejmowanie dowolnej aktywności zmniejszającej różnicę między stanem obecnym a docelowym

• Analiza środków i celów - dokonanie podziału przestrzeni problemu na zbiór różnic, następnie identyfikacja i wykonanie tych działań, które usuną bądź zmniejszą najbardziej istotne różnice między stanem obecnym a docelowym.

Różnicę między nimi stanowi to, iż w analizie dystans między stanem początkowym i docelowym może się czasem chwilowo zwiększyć.
W GPS zakłada się, iż rozwiązujący problem ma w pamięci krótkotrwałej reprezentację dystansu pomiędzy stanem obecnym a stanem końcowym, a ta reprezentacja stanowi podstawę poczucia „ciepła”.

Jeśli pomiędzy charakterystykami składającymi się na opis stanu a odległością od celu (tj. końcowym opisem, który reprezentuje rozwiązanie) występują relacje, to te relacje mogą być wykorzystane do określenia, kiedy rozwiązujący problem przybliża się do rozwiązania („ciepło"), a kiedy się od niego oddala („zimno").

Metcalfe utrzymuje, iż poczucie „ciepła” jest trafne, gdy problem rozwiązuje się na drodze wydobywania informacji z pamięci (stopniowe gromadzenie informacji związanych z problemem), natomiast gdy wykorzystuje się procesy wglądu, nie jest ono dobrym predykatorem trafności rozwiązania.

7.4 - dowody na intuicję w rozwiązywaniu problemów przez wgląd

Badania Mednick'a
Zadaniem badanych jest znalezienie skojarzenia wspólnego dla trzech słów, które wzajemnie się nie kojarzą - np. dziewczyna, demokracja podarek.

Bowers i współpracownicy opracowali nieco inną, choć podobną metodę - diady triad (DOT), wariant testu odległych skojarzeń (RAT). Polegała ona na prezentowaniu badanemu dwóch zestawów po trzy słowa, z których dla tylko jednego zestawu istniało słowo będące wspólnym skojarzeniem. Druga diada była nierozwiązywalna lub niespójna.
Osoby badane proszono o znalezienie rozwiązania dla spójnej triady. Po kilku sekundach proszono o wskazanie tej triady. Jeśli badani nie znali jeszcze rozwiązania, wskazanie odzwierciedlało ich intuicję. Uczestnicy badania potrafili wskazywać rozwiązywalne triady z poprawnością wyższą niż losowa.
Intuicja badanych dotycząca zadań DOT częściej okazywała się poprawna niż niepoprawna. Zgodnie z poglądem Bowersa takie sądy nie są arbitralne — są to raczej ukierunkowane domysły, odzwierciedlające przetwarzanie informacji poza świadomością.

W badaniu DOT istnieją dwa typy spójnych triad:

• Spójne triady semantycznie zbieżne - odległe skojarzenie zachowywało to samo znaczenie odnośnie wszystkich trzech elementów triady.

• Spójne triady semantycznie rozbieżne - odległe skojarzenie ma odmienne znaczenie w kontekście poszczególnych elementów.

Stopień semantycznej zbieżności diad istotnie korelował z prawdopodobieństwem poprawnego odgadnięcia spójnych diad przez badanych.

Znów Bowers i współpracownicy - test figur Waterloo (WGCT). Dwie części - spójna i niespójna:

• Spójna była podzielonym na kawałki obrazem znanego obiektu

• Niespójna była tym samym bodźcem, jednak pozbawionym znaczenia przez obrócenie i zamianę poszczególnych fragmentów.

Procedura podobna jak w DOT - zadaniem było nazwanie spójnej figury. Po kilku sekundach pytano, która z figur jest spójna. Ponownie, poprawność domysłów była wyższa niż losowa.

(Tu następują kolejne badania, ale jakoś nie wydają mi się ważkie…)

7.5 - rola aktywacji w inkubacji i intuicji

Bowers podsumował swoje badania stwierdzeniem, iż intuicja powstająca w trakcie rozwiązywania problemów odzwierciedla automatyczną i nieświadomą aktywację oraz integrację przechowywanej w pamięci wiedzy.

Eksperymenty Yaniv i Meyer:

Prezentowanie badanym definicji rzadko spotykanych słów, następnie proszenie badanych o wygenerowanie słowa, którego definicję zobaczyli. Jeśli się to udało - proszono o ocenę pewności, że to właśnie to słowo. Jeśli się to nie udało, badani dokonywali ocen na skalach poczucia posiadania wiedzy (FOK) oraz „mam to na końcu języka” (TOT [top-of-tongue]).
Następnie osobom badanym prezentowano 6 słów, wśród których było kilka wyrazów angielskich oraz kilka możliwych do wymówienia zbitek głosek. Jedno ze słów stanowiło rozwiązanie przedstawionego uprzednio osobie badanej problemu definicyjnego.
Podstawowe odkrycie było takie, iż u osób badanych ujawnił się efekt poprzedzania (priming) w wypadku słów torowanych za pomocą definicji - nawet jeśli badani nie byli zdolni do wygenerowania samego słowa.
Efekt poprzedzania był skorelowany z wysokością ocen poczucia posiadania wiedzy, co sugeruje, że te oceny były oparte na efektach przypominających poprzedzanie. Obserwacje te potwierdził drugi eksperyment, w którym czas upływający pomiędzy zadaniem z definicją a zadaniem polegającym na podejmowaniu decyzji leksykalnych wydłużono do czterech minut (wypełniając go generowaniem przez badanych innych słów).

Mechanizm występowania intuicji i inkubacji wg Yaniv i Meyer:

• Prezentacja definicji aktywuje węzły w pamięci semantycznej

• Aktywacja rozprzestrzenia się po węzłach, aż dotrze do węzła reprezentującego pojęcie docelowe

• Tam kumuluje się, by przebić się do świadomości introspekcyjnej

• Poziomy aktywacji mogą utrzymywać się długo, nawet jeśli podmiot jest zaangażowany w inne działania poznawcze.

• Efekty inkubacji odzwierciedlają pierwotne wskazówki dotyczące problemu, wnioski wygenerowane podczas pracy oraz wskazówki wygenerowane podczas okresu pozornego uśpienia.

Jeszcze przed przekroczeniem progu świadomości introspekcyjnej podprogowe poziomy aktywacji mogą uwrażliwić rozwiązującego problem na nowe informacje odnoszące się do rozwiązania.

Wniosek Yaniva i Meyera - osoby badane są wrażliwe na struktury wiedzy zaktywowanej poniżej poziomu umożliwiającego świadomość introspekcyjną.

Wniosek Bowersa & co. - podprogowe poziomy aktywacji rozchodzącej się od węzłów -wskazówek do węzła-rozwiązania służą jako podstawa intuicji podmiotu, dotyczącej tego, które z części ACT(accumulated clues task - test skumulowanych wskazówek) i DOT były rozwiązywalne (spójne) oraz jakie były te rozwiązania.

Podobny proces, osadzony w ramach modeli rozpoznawania obiektów(np. Biederman, 1987) dostarcza wyjaśnień zjawisk intuicji i wglądu towarzyszących rozwiązywaniu problemów niewerbalnych, takich jak te zawarte w zadaniu domykania figur Waterloo.

(znowu jakieś dziwne eksperymenty :\)

7.6 Poprzedzanie w rozwiązywaniu problemów przez wgląd

Badania Zeigarnik - Wszyscy badani otrzymali do rozwiązywania proste problemy, po jakimś czasie połowie z nich przerywano, zanim zdołali je ukończyć.
Gdy badanych poddano testowi pamięci mimowolnej, okazało się, że ludzie ci lepiej pamiętają zadania niedokończone niż dokończone - ta zależność przeszła do historii jako Efekt Zeigarnik.

Wyjaśnienie (opierające się na teorii pola Lewina) - systemy mózgowe zaangażowane w rozwiązywanie zadania pozostają aktywne aż do momentu jego ukończenia, wytwarzając pewnego rodzaju napięcie poznawcze. Rozwiązanie problemu wywołuje jego domknięcie - a więc eliminację napięcia.
Ten efekt łączy się w niewiadomy dla mnie sposób z efektem poprzedzania semantycznego w eksperymentach Shamesa. Poprzedzanie to ujawniało się tylko w przypadku triad nierozwiązanych, co jest spójne (?) z hipotezą o ukrytym rozwiązaniu problemów [na rozwiązanie problemu oddziałuje doświadczenie, myśl lub działanie, pomimo braku świadomości introspekcyjnej tego, jakie to rozwiązanie jest].

Efekt poprzedzania może ujawnić się też jeszcze podczas okresu inkubacji, gdy prawidłowe rozwiązanie nie przebiło się jeszcze do świadomości. Shames odkrył, że ten efekt może leżeć u podłoża zdolności oceniania które z zadań RAT (było wcześniej) są spójne. Tak czy inaczej, oba te zjawiska mogą odzwierciedlać aktywację węzła reprezentującego poszukiwane rozwiązanie, utrzymującą się jednak poniżej progu świadomego dostępu (wznoszenie się ku świadomości - poczucie ciepła? Może…)

7.7 - problem inkubacji

Inkubacja wg Campbella - rezultat losowej fuzji reprezentacji pamięciowych w postępującym procesie zachodzącym nieświadomie. Gdy takie zestawienie okaże się odpowiednie do problemu - pojawia się ono w świadomości w postaci wglądu.

Opisy inkubacji nie odwołujące się do procesów nieświadomych (nie wiem kogo)

• Długa praca = zmęczenie umysłu. Po okresie inkubacji (w tym wypadku braku aktywności umysłowej, zarówno świadomej jak i nieświadomej) wracamy ze świeżym umysłem i łatwiej dochodzimy do rozwiązania.

• Okres inkubacji nie sprzyja pracy świadomej, choć ona występuje (zazwyczaj w krótkich, niezauważalnych rzutach). Gdy tylko problem zostanie rozwiązany, zapomina się o wykonaniu świadomej pracy. A zatem, okres nieświadomej inkubacji jest jedynie złudzeniem pojawiającym się „po fakcie”

Inkubacja wg Simona (na podstawie teorii GPS):

Podczas rozwiązywania problemu bieżący stan jest utrzymywany w pamięci krótkotrwałej, podczas gdy stan docelowy i stany pośrednie (które mają zostać dopiero osiągnięte) są utrzymywane w pamięci długotrwałej.
Teraz, gdy osoba rozwiązująca problem odwróci od niego uwagę, stan bieżący zostanie utracony na skutek zaniku lub zastąpienia przez inną informację.
Gdy osoba powraca do danego problemu, jego przestrzeń lub hierarchia podcelów są już zmienione przez informacje przetworzone w międzyczasie. Powracamy więc do przestrzeni problemu, lecz nie w miejscu w którym ją opuściliśmy.
I właśnie ta różnica między punktami obserwacyjnymi przestrzeni problemu, nie zaś nieświadoma praca wyjaśnia efekty okresu inkubacji. Zgodnie z tym spojrzeniem inkubacja jest niemalże tożsama z kombinacją zapominania i wyłapywania nowych informacji. Oznacza to, iż okres inkubacji dostarcza okazji do zapomnienia mylnych wskazówek, ale także stwarza danej osobie sposobność do zakodowania większej liczby adekwatnych wskazówek.

Zbliżona teoria Woodwortha - w okresie inkubacji tylko zapominanie niewłaściwego nastawienia lub kierunku myślenia (przypuszczalnie dzięki zanikowi lub interferencji).

Eindhoven I Vinacke - w ich eksperymentach nie było wyraźnie wyodrębnionej przerwy między preparacją a iluminacją czy inkubacją. Samą inkubację wg nich można uznać za myślenie, czy to podświadome czy też nie, a tym samym uznać za aspekt tworzenia utrzymujący się podczas całości eksperymentu. Wniosek - inkubacja prawdopodobnie trwa podczas całego myślenia o problemie, także wtedy gdy podmiot dopracowuje swój ostateczny szkic, w którym modyfikacji mogą ulec detale (stadium weryfikacji).

Z ich punktu widzenia stadia myślenia wyodrębnione przez Wallasa pojawiają się jednocześnie, a nie kolejno, i są raczej rozumiane jako komponenty procesu tworzenia.

Hipermnezja - wzrost efektów pamięci w miarę upływu czasu.

Badania Smith & Blankenship:

Badanym testem RAT podawano wprowadzające w błąd wskazówki. Następnie część badanych miała rozwiązać zadanie od razu, a pozostali mieli przerwę, wypełnioną lub nie inną aktywnością. Poziom wykonania w grupie osób którym podano błędną wskazówkę był wyższy w wypadku przerwy inkubacyjnej w porównaniu do przeprowadzania testu bezpośrednio po prezentacji problemu.
Dłuższe okresy inkubacji prowadziły do lepszego wykonania zadania jak i do bardziej nasilonego zapominania wprowadzających w błąd wskazówek.

Smith i Blankenship (1991) wysunęli wniosek, iż inkubacja pojawia się wówczas, gdy osoby badane ponoszą szkodę z powodu wstępnej fiksacji powstającej w trakcie rozwiązywania problemu.
Zgodnie z hipotezą Simona okres inkubacji ułatwia zapominanie fiksacji na problemie, pozwalając tym samym podejść do problemu w nowym, bardziej korzystnym punkcie przestrzeni problemu. Wniosek? Okres inkubacji może mieć istotne znaczenie dla przezwyciężenia niewłaściwych nastawień.

W jaki sposób dochodzi do hipermnezji:

• Erdelyi - za ten efekt odpowiada przetwarzanie obrazowe

• Roediger - hipermnezja pojawia się w każdych warunkach, które podwyższają początkowy poziom przypominania.

• Klein + współpracownicy - wykazali, że przetwarzanie z opracowaniem wspomaga odtwarzanie z próby na próbę, natomiast przetwarzanie zorganizowane zapobiega zapominaniu z próby na próbę. Opracowanie (elaboracja) wspomaga rozprzestrzenianie się aktywacji wzdłuż ścieżek sieci pamięciowej tak, że próby jednostki które uprzednio zostały zaktywowane jedynie do poziomów podprogowych, przekraczają próg i stają się dostępne świadomemu wspomnieniu

7.8 - Autonomiczna i interakcyjna aktywacja w inkubacji

Jakiego typu aktywacja może być zaangażowana w inkubację?

Wg Yavina i Meyera zaangażowane są dwa typy aktywacji:

• Aktywacja autonomiczna pojawiająca się w sytuacji braku kontaktu ze zdarzeniami środowiskowymi. Pojawia się wraz z upływem czasu.

• Aktywacja interakcyjna wymagająca prezentacji środowiskowych wskazówek, które wchodzą w kontakt z torowanymi strukturami wiedzy. Aby doszło do tej interakcji, w środowisku musi być dostępna nowa informacja.

Klasyczne ujmowanie inkubacji wydaje się implikować procesy aktywacji autonomicznej, gdyż w nich ogniskuje się aktywność poznawcza poniżej progu świadomości.
Aktywacja integracyjna też może odgrywać ważną rolę, jeśli znalezienie rozwiązania może zostać wspomożone przez nowe wskazówki.

[badania, badania, badania…]

7.9 - ukryte myślenie

Neisser - przetwarzanie sekwencyjne i równoległe:

• W przetwarzaniu sekwencyjnym wszystkie operacje umysłowe wykonywane są kolejno, jedna po drugiej

• W przetwarzaniu równoległym wiele operacji wykonywanych jest równocześnie

Według zaproponowanego przez Rumelharta i McClellanda modelu przetwarzania sekwencyjnego/równoległego przetwarzanie równoległe zachodzi zbyt szybko, by mogło być dostępne świadomości ekstraspekcyjnej.

Inna klasyfikacja myślenia - procesy automatyczne i kontrolowane(Anderson, Hasher…)

• W teorii procesy automatyczne są zaangażowane w poszczególne wejścia, niezależnie od intencji podmiotu, choć w wypadku automatyczności warunkowej konieczny jest pewien udział uwagi. Zużywają niewiele procesów uwagi, niekiedy odbywają się bez jej zaangażowania. A zatem, przebiegają poza świadomą kontrolą. Są nieświadome.

• Kontrolowane - charakteryzują się tym, że wymagają koncentracji uwagi i pewnych ilości zasobów uwagowych, co czyni z nich aktywność wysiłkową.

_________________________________________________________________________________

9. Ocenianie i podejmowanie decyzji

1.Społeczny kontekst oceniania

Konformizm

1951 - Asch - porównywanie długości odcinków

Większość ludzi ulega w swoich ocenach presji grupy, nawet gdy przeczy to ich zmysłowym spostrzeżeniom.

Asch - badanie czynników wpływających na konformizm:

• warunek jednomyślności - jak był sojusznik w grupie to osłabiała konformizm badanego.

łatwiej ulegamy konformizmowi w sytuacjach w których nie czujemy się kompetentni

• jakość grupy - im bardziej znacząca dla nas grupa tym łatwiej wpadamy w konformizm

• Podział „mafijnych” pieniędzy

• znaczenie mniejszości - działa gdy mniejszość jest zorganizowana - eksperyment z zielonymi nie niebieskimi slajdami - Moscovici, Lage i Naffrechoux

• Reklama - tworzenie przywódców opinii - Loudon i Della Bitta - wypromowanie płyty pop

Nieuleganie konformizmowi:

• zapewnienie bezpieczeństwa oceniającemu

• uwalnianie oceniającego od opinii i nacisków społeczeństwa - zapewnienie anonimowości

Myślenie grupowe

Janis - analiza amerykańskiej inwazji w Zatoce Świń - grupa uległa gigantycznemu złudzeniu - fenomen grupowego myślenia.

Symptomy grupowego myślenia:

1. Złudzenie bezpieczeństwa - nadmierny optymizm, zaniechanie troski

2. Błędna sterotypizacja ludzi spoza grupy - jednostronne ocenianie przeciwnika i osób spoza grupy

3. Samocenzurowanie się członków grupy - unikają wypowiadania opinii niezgodnych z większością czy to ze strachu czy ośmieszeniem.

4. Złudzenie jednomyślności - przeświadczenie, że dana opinię podzielają wszyscy członkowie grupy

5. Bezpośrednia presja na członków grupy

Okoliczności sprzyjające powstawaniu fenomenu grupowego myślenia:

1. Spoistość grupy - członkowie się lubią i szanują i chcieliby zachować w grupie zgodę i harmonię

2. Izolacja grupy - izolacja nie dopuszcza do ujawnienia opinii przeciwnych

3. Silny stres

1. decyzja dużej wagi

2. decyzja jest złożona

3. krótki czas decyzji

4. Silne dyrektywne kierownictwo - silny, charyzmatyczny szef

Konsekwencje grupowego myślenia i w jaki sposób do nich dochodzi:

• niekompletne badanie alternatywnych możliwości przegapienie lepszych rozwiązań, skupienie się tylko na jednym.

• niekompletna analiza celów - analizowanie problemu tylko z jednego punktu widzenia, ze względu na tylko jeden cel

• selektywne badanie i przyjmowanie informacji - napływająca informacja jest ignorowana albo nietrafnie interpretowana tak, by zgadzała się z przyjętą wcześniej hipotezą.

• pomijanie ryzyka związanego z wybieraną opcją - brak troski o możliwe negatywne skutki. Powinniśmy rozważyć opłacalność podejmowanego ryzyka. Ryzyko trzeba kalkulować. Często analiza ryzyka jest pomijana.

Jak chronić się przed myśleniem grupowym?

• unikanie okoliczności, które do tego prowadzą

• zachęta do kwestionowania i krytyki - trudne do wykonania dlatego kierownictwo nie powinno na początku ujawniać swojego stanowiska.

Russo i Schoemaker - w firmach japońskich - opinia od najniższego pracownika do szefa

• tworzenie konkurencyjnych grup w celu rozwiązania tego samego problemu - szansa różnych punktów widzenia

• zapraszanie ekspertów z zewnątrz

• nie tylko miłe i sympatyczne osoby w grupie - straty moralne ale zyski merytoryczne. Pozycja advocatus diavoli - osoba, która ma się nie zgadzać z prawie żadną opinią ;d

2. Znaczenie wcześniejszych opinii: poszukiwanie potwierdzenia własnych mniemań

Ludzie mają skłonność do umacniania się w swojej wcześniejszej opinii po otrzymaniu neutralnego argumentu.

Pitz - eksperyment z losowanie kul białych i czarnych

Lord, Ross, Lepper - 2 grupy ( za kara śmierci i przeciw ) - Każdy uważał za bardziej przekonujący materiał, który był zgodny z jego przekonaniami.

Brunner i Potter - obrazki na slajdach niewyraźne, potem wyraźne - Wcześniejsze błędne domniemanie utrudnia przyszłe prawidłowe rozwiązanie.

3. Uprzedzenia

Allport - obrazek z murzynem i białym i brzytwą - ludzie zapamiętywali, że na obrazu to murzyn trzymał brzytwę chociaż było odwrotnie

Langer i Abelson - wywiad do pracy i do szpitala psychiatrycznego - zupełnie różna interpretacja tego samego wywiadu!

Posiadanie pozytywnego wizerunku jest ogromnie korzystne zarówno na rynku produktów i usług, jak i na scenie politycznej - popełnienie błędu zostaje uznane za wyjątek itp.

Bodenhausen i Wyer - eksperyment z warunkowym zwolnieniem - Gdy przestępstwo było zgodne ze stereotypem przestępny, studenci bardziej surowi - pomijali inne ważne informacje.

Utrzymywanie się bezpodstawnych wierzeń w mity, wróżby np. Rzymianie.

Jak zmienić jak otrzymaną informcję?

choroba wściekłych krów, chorzy na AIDS.

Sędek, Tyszka, Kofta - eksperyment z wyborem filmu u licealistów - Informacja nie tylko nie zmniejszała ale dodatkowo zwiększała rozpiętość w ocenie atrakcyjności filmu wybranego i jego konkurenta

Hong, Wyer - rzecz z kraju o stereotypie, że wytwarza dobre rzeczy i złe - stereotyp o dobrym lub złym kraju wytworzenia produktu wywierał większy wpływ na ocene tego produktu, gdy ważna, uzupełniająca informacja była podana z opóźnieniem. Czas pozostawiony na przyswojenie sobie przez konsumenta pozytywnej lub negatywnej opinii działał w kierunku utrwalenia tej początkowej.

Strategia „psucia” opinii konkurentowi - obsmarowanie a sprostowanie dopiero po pewnym czasie - opinia zostaje. - eksperyment Doliński i Kofta - usprawiedliwienie lekarza.

4. Wybór i stronniczość ocen

Stronniczość ocen - zmierzamy do pomniejszenia jednych wartości, a powiększenia innych, tak aby łatwiej było znaleźć same zalety, zdecydowaną przewagę opcji pożądanej i w ten sposób łatwiej rozwiązać nieprzyjemny konflikt.

Montgomery - formuowanie ocen i dokonywanie decyzji należy rozpatrywać jako proces potwierdzania wcześniej przyjętych hipotez.

Preselekcja ( wstępny wybór ) - wyjściowo rzecz lepsza ( obiecująca). AUTOMANIPULACJA !!!

Tendencja do formułowania hipotez i dopasowywania jej do zbieranych dowodów.

Stronniczość ocen przy wyborach konsumenckich - badanie z długopisami Tyszka , Sokołowska - Tendencja do powiększania różnicy między atrakcyjnością alternatywy wybieranej i odrzucanej - ułatwienie sobie wyboru !!!

Przywiązanie konsumenta do marki towaru - eksperyment Hoyea i Browna z masłem orzechowym

___________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

10. Inteligencja

Inteligencja zdolność do poprawnego rozwiązywania problemów oraz rozumienia i uczenia się złożonego materiału , przystosowywania się do środowiska

Iloraz inteligencji II wynik osiągany w testach inteligencji , pierwotnie przyjmujący za podstawę porównywanie wieku umysłowego z wiekiem życia, z czasem oparty na normach

1. TESTY INTELIGENCJI

• Alfret Binet i Simon pierwszy test inteligencji. Uważali oni , że inteligencja dotyczy różnych dziedzin i tak też ją sprawdzali ( kazali wykonywać dzieciom szeroką gamę czynności zanim wyciągnęli wnioski). Najpierw test wykonywano wśród dzieci wybranych losowo i różniących się wiekiem i sprawdzano które z czynności są charakterystyczne dwa dwu, trzy , cztero - Latków itd. Podczas badania inteligencji porównywano badane dziecko i poziom wykonywanych zadań z innymi dziećmi w danej grupie wiekowej. Jeżeli np. wykonywało większość zadań dla 10 - Latków a nie umiało zrobić tylko dwóch to wiek umysłowy dziecka wynosił 9 lat. Oceniano wówczas czy dziecko jest na poziomie umysłowym właściwym bądź nie dla swojego wieku.

• Terman i Wechsler : testy dla wszystkich opracowali Skalę Inteligencji Wechslera dla Dorosłych i dla Dzieci , które są obecnie najczęściej używanymi testami inteligencji w stanach Zjednoczonych.

Wechsler podzielił swój test na dwie skale :

- werbalną ( zdolność rozumienia i posługiwania się językiem)

- wykonaniową ( zadania niewerbalne np. ustawianie obrazków z sensowną historię i wskazywanie brakującego elementu)

• William Stern : sformułował koncepcję ilorazu inteligencji, liczonego przez podzielenie wieku umysłowego przez wiek życia i pomnożenie wyniku razy 100.

• Średni iloraz inteligencji 100

• Próba standaryzacyjna grupa osób losowo wybranych ze ściśle określonej populacji. Gdzie jako populacja rozumiana jest grupa posiadająca ściśle określone cechy takie jak : wiek , płeć. Po przeprowadzeniu testu na próbie standaryzacyjnej dokonuję się jego normalizacji określenie wartości średniej i odchylenia standardowego( różnica między wynikami średnimi a indywidualnymi). W wyniku interpretacji wyników średnich i odchyleń można utworzyć krzywą , która dla inteligencji nazywana jest krzywą dzwonową.

• Cechy charakterystyczne testu inteligencji powinien być rzetelny ( za każdym razem badaniu ten sam wynik ) i trafny ( tzn. mierzy to co powinien)

2. ILORAZ INTELIGENCJI A OSIĄGNIĘCIA W REALNYM ŚWIECIE

• Średnia ocen wyższa niż przeciętnie

• Wykonywanie prestiżowych zawodów , rzadsze popadanie w konflikty z prawem , posiadanie dużej ilości pieniędzy , życie w trwałych związkach małżeńskich

• Nie można jednak twierdzić , że sukces w życiu zależy tylko od ilorazu inteligencji. Może zależeć także od zdrowia fizycznego , od wysokości samooceny , od podatności na stres

3)INTELIGENCJA : JEDNA CZY WIELE ZDOLNOŚCI?

AUTOR	KLUCZOWE POJĘCIA I TWIERDZENIA
Spearman	Czynnik g fundamentalna zdolność intelektualna , odpowiadająca za zachodzenie dodatnich korelacji między wynikami różnych testów inteligencji Czynnik s zdolności specjalne związane z wykonywaniem zadań wymagających specyficznych rodzajów przetwarzania inf. Wysokość II odpowiada głównie czynnikowi g.
Thurstone	Wyróżnił 7 pierwotnych zdolności umysłowych * Szczególnie podkreślił zdolności słowne i wzrokowo- przestrzenne Nie ma czynnika G
Cattel i Horn	Wiedza skrystalizowana wiedza o faktach oraz zdolność manipulowania i posługiwania się nimi Wiedza płynna podstawa do tworzenia nowych rozwiązań problemów Wiedza płynna zanika wraz z wiekiem , skrystalizowana utrzymuję się.
Howard Gardner Stemberg	Stworzył teorię wielu inteligencji : językowej , przestrzennej , logiczno-matematycznej , cielesno-kinestatycznej , interpersonalna , przyrodnicza, egzystencjalna, muzyczna Wyróżnił: Inteligencja analityczna zasadnicza rola w badaniach naukowych Inteligencja praktyczna służy w rozwiązywaniu praktycznych problemów dnia codziennego Inteligencja twórcza wymyślanie nowych rozwiązań

• Pierwotne zdolności umysłowe siedem podstawowych niezależnych od siebie zdolności

• Analiza czynnikowa metoda służąca wykrywaniu poszczególnych czynników decydujących o tym , że wyniki poszczególnych testów są do siebie w większym lub mniejszym stopniu podobne

3. Inteligencja emocjonalna zdolność rozumienia i skutecznego regulowania emocji Salvey i Mayer

Podstawowe zdolności inteligencji emocjonalnej:

• Znajomość własnych emocji

• Panowanie nad własnymi uczuciami

• Automotywacja

• Rozpoznawanie cudzych emocji

• Podtrzymywanie relacji z innymi

4. Efekt Flynna wzrost inteligencji w pewnych populacjach następujący wraz upływem czasu. Największy progres w teście MATRYC PROGRESYWNYCH RAVENA.

Wyjaśnienie efektu Flynna :

• Obecnie życie stawia przed ludźmi więcej wyzwań niż kiedyś

• Odżywiamy się lepiej

• Mogła wzrosnąć nie inteligencja jako taka ale też zdolność rozumowania , wykorzystywana podczas rozwiązywania testów

• Rozwój technologii mógł doprowadzić do bardziej abstrakcyjnego myślenia

5. PROGRAM ROZWOJU INTELIGENCJI : TRENINGI UMYSŁOWE

• ,, Head Start” program polegający na dostarczeniu dodatkowej stymulacji dzieciom żyjącym w niekorzystnych warunkach i przygotowanie ich do poradzenia sobie ze szkolnymi zadaniami.

• Abecedrian Project projekt dający wsparcie dzieciom zagrożonym ryzykiem szkolnych niepowodzeń , dający im intensywne wsparcie edukacyjne

6. ROZMIAR MÓZGU A INTELIGENCJA : CZY WIĘKSZE JEST LEPSZE?

• Im większy mózg , tym większa inteligencja .Większy mózg zawiera więcej neuronów. Niewykluczone jest , że w inteligencji znaczenie jako takie ma nie cały mózg, ale pewne jego obszary związane z inteligencją. Nie powinno się jednak tej korelacji traktować poważnie !

7. CZY SZYBKOŚĆ MA ZNACZENIE ?

• Iloraz inteligencji koreluje z czasem reakcji- im wyższy II tym czas reakcji jest szybszy.

• Osobom o wyższym II wystarczy krótki czas ekspozycji bodźca żeby stwierdzić który z odcinków jest dłuższy.

• Oosby z wysokim II poświęcają więcej czasu na zapoznanie się z problemem i wybranie tego typu wnioskowania który jest najbardziej adekwatny, a w konsekwencji radzą sobie z nim szybciej. Są oni zatem także bardziej efektywni.

8. PAMIĘĆ ROBOCZA A INTELIGENCJA

• Najwyższa korelacja II z inteligencja zachodzi gdy zadanie w pełni wykorzystuję pamięć roboczą, nie przekraczając przy tym jej możliwości.

• Związek inteligencji z pamięcią roboczą realizacja zadań wymagających inteligencji pobudza obszary w mózgu które są też związane z pamięcią roboczą

9. INTELIGENTNE GENY , INTELIGENTNE ŚRODOWISKO : JEDEN SYSTEM

• Za inteligencje odpowiedzialnych jest wiele różnych genów.

• Badania adopcyjne służą potwierdzeniu lub zanegowaniu genetycznego podłoża inteligencji. W tym badaniu porównuję się II dzieci biologicznych jak i tez zaadoptowanych bądź też na bliźniętach rozdzielonych tuż po urodzeniu i umieszczonych w różnych rodzinach. Wyniki : korelacja ilorazów inteligencji między bliźniakami homozygotycznymi jest największa , a mniejsza w wypadku bliźniaków heterozygotycznych bądź tez niebliźniaczego rodzeństwa. Ponadto iloraz inteligencji koreluję w większym stopniu z II matki biologicznej niż adopcyjnej. SĄ TO JEDNOZNACZNE DOWODY NA UWARUNKOWANIE GENETYCZNE INTELIGENCJI !!

10. WPŁYW ŚRODOWISKA

• Wpływ środowiska na II jest oczywisty. Przykład: dzieci przeniesione z ubogich, murzyńskich rodzin dostały szanse edukacji w Stanach Zjednoczonych. Po porównaniu ich inteligencji z dziećmi , które zostały w kraju gdzie nie miały możliwości rozwoju wykazały, że ich II wzrastał ( w porównaniu z tymi które zostały i się nie uczyły) z każdym rokiem o 0, 5 punktu.

• Wysokie wyniki w testach korelacji II u bliźnią homozygotycznych mogą oprócz czynników genetycznych świadczyć o oddziaływaniu wspólnego środowiska prenatalnego , które wpłynęło także na taki II.

• Pewne aspekty wyposażenia genetycznego mogą odgrywać rolę w kształtowaniu środowiska. Mikrośrodowisko środowisko tworzone sama obecnością danej osoby, uzależnione częściowo od jej wyglądu i zachowania. Przykład : bliźnięta homozygotyczne dzielą więcej cech kształtujących mikrośrodowisko , a w konsekwencji otoczenie, w którym żyją , posiada więcej wspólnych właściwości niż środowisko bliźniąt heterozygotycznych czy rodzeństwa.

• Wraz z wiekiem wpływ genów odgrywa większa rolę w kształtowaniu II niż wpływ środowiska.

• Zakres reakcji genetycznie uwarunkowany zakres możliwych reakcji na zdarzenia zachodzące w środowisku. Im większy zakres reakcji, tym bardziej znaczące wpływy środowiskowe i przeciwnie.

11. RÓŻNICE GRUPOWE W INTELIGENCJI

• Genetyczne uwarunkowania wewnątrz danej grypy nie mówią nam nic o możliwych różnicach między grupami.

• Eksperyment z drzewami w sadzie.

12. RÓŻNICE RASOWE : EFEKT TENDENCYJNOŚCI BADAŃ

• II jest o 10-15 punktów większy u Amerykanów białych niż Afroamerykanów i wynikać to może z TENDENCYJNOŚCI TESTU specyficzny sposób jego konstrukcji , prowadzący do tego że pewne grupy wykonują go bardzo dobrze a inne bardzo słabo

• Różnica ta jednak zmniejsza się.

• A przyczyną tego że mają mniejszą inteligencję mogą być złe warunki ekonomiczne , słabe wykształcenie , złe odżywienie , słaba zdolność do radzenia sobie z testami jako takimi, pewna dyskryminacja i poczucie niższości związane z ich kolorem skóry.

13. RÓŻNICE PŁCIOWE

• Mężczyźni lepiej wykonują zadania odnośnie myślenia przestrzennego a kobiety zadania werbalne.

• Badacze ustalili że te zdolności wzrastają wraz ze zmianami hormonów. Np. aplikowanie mężczyznom testosteronu może poprawić ich wyniki w testach inteligencji

• Specjalizacja półkulowa u kobiet zdecydowanie mniej wyraźna niż u mężczyzn

14. UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

• Osoby z upośledzeniem umysłowym II inteligencji wynosi 70 punktów albo mniej , od dzieciństwa osoby te doznają istotnych ograniczeń w przynajmniej dwóch aspektach codziennego funkcjonowania

• Często posiadają coś takiego jak Wyspy Geniuszu obszary , w których osoby z upośledzeniem radzą sobie wyjątkowo dobrze

• Zespół Williamsa współwystępowanie upośledzenia i wysp geniuszu. Takie osoby maja bogate słownictwo , szczegółową wiedzę w niektórych obszarach rzeczywistości , często jednak nie rozumieją faktów wchodzących w skład ich wiedzy.

• Zespół Downa powstanie dodatkowego chromosomu w chwili poczęcia , zespół jest genetyczny ale nie dziedziczny. Mają średni II około 55 punktów

• Zespół kruchego chromosomu X forma upośledzenia oddziaływująca na chromosom X , zespół jest zarówno genetyczny ja i dziedziczny. Powstaję wskutek wielokrotnej replikacji fragmentu DNA. Częstszy u mężczyzn.

• Autyzm stan zamknięcia w sobie , aż do całkowitej izolacji od rzeczywistości zewnętrznej , ok. ¾ osoby z autyzmem upośledzone umysłowo. Objawy: izolacja społeczna , klaskanie , kołysanie się , brak kontaktu wzrokowego . 4 x częściej u chłopców.

• Płodowy zespół alkoholowy upośledzenie umysłowe spowodowane nadmiernym spożywaniem alkoholu przez matkę w czasie ciąży

• Upośledzenie może tez być wynikem : choroby matki na cukrzyce , różyczkę , niedożywieniem w czasie ciąży , napromieniowaniem rentgenowskim

14)WYBITNIE UZDOLNIENI

• Osoby z ilorazem inteligencji co najmniej 135 punktów , czasami nawet 150- 185

• Cudowne dzieci ludzie którzy przejawiają we wczesnych latach dzieciństwa cudowny talent do czegoś

• Twórczość zdolność do tworzenia oryginalnych rzeczy wysokiej jakości lub znajdywania nowych i efektywnych sposobów rozwiązywania problemów.

11

---