Errata do IV wykładu



powinno być: zaburzenia
psychosensoryczne (a nie sensoryczne)



oczywiście omamy prawdziwe,
podobnie jak rzekome, są również
typowe dla schizofrenii

Jaki typ omamu?

"widzę przed sobą tysiące myszy, które usiłują mnie atakować„

OMAM WZROKOWY

"krem czekoladowy, który zjadłam był zatruty, miał smak

kredy„

OMAM SMAKOWY

"właśnie odkryłem małą dziurkę w ścianie, przez którą

wpuszczany jest ten gaz, który czuję każdej nocy„

OMAM WĘCHOWY

"po pobycie w Peru nie mogę się uwolnić od wrażenia, że coś

pełza pod moją skórą„

OMAM DOTYKOWY (PODSKÓRNY)

"w gardle zagnieździł się robak, który pozwala mi pić, ale

uniemożliwia połykanie kęsów„

OMAM DOTYKOWY (CZUCIA USTROJOWEGO)

"słyszę głos Boga nakazujący mi poddawanie się codziennie

kąpieli w benzynie, aby rozpuściły się moje grzechy„

OMAM SŁUCHOWY

Omamy prawdziwe czy

rzekome?

1.

„w tym pokoju umieszczone są nadajniki,

zamontowane przez KGB, które mówią

jak mam się zachować w każdej sytuacji”

2.

„w czasie snu agent KGB zamontował mi

w głowie nadajnik , które steruje moimi

słowami, i nakazuje co mam robić”

1.

OMAMY PRAWDZIWE (SŁUCHOWE)

2.

OMAMY RZEKOME (SŁUCHOWE)

Jaki typ urojenia?

„Jan R. wiedział na czym polega podstęp jego żony.

Mówiła, że jeździ do pracy trolejbusem (kierowanym przez

kobietę), podczas gdy utrzymywała regularne stosunki

seksualne ze wszystkimi kierowcami autobusu linii 7”

UROJENIE PRZEŚLADOWCZE / ZAZDROŚCI

„Oto mój wynalazek - powiedział Jan K. wręczając

swojemu lekarzowi pomiętą kartkę papieru. Na górze

kartki widniał napis "Jedyna szczepionka przeciwko AIDS”

UROJENIE WIELKOŚCIOWE (WYNALAZCZE)

„Jestem wybrany, to przeze mnie przemawia Budda, Zeus

i Zaratustra, mam moc uzdrawiania i czynienia cudów”

UROJENIE WIELKOŚCIOWE (CHARYZMATYCZNE)

Jaki typ urojenia?

„moimi ruchami kieruje Wielka Moc, której jestem

podporządkowany w całości”

UROJENIE OWŁADNIĘCIA

„Wchodząc do sklepu lub jadąc tramwajem dostrzegał, że

ludzie milkli na jego widok lub uśmiechali się

porozumiewawczo, wymieniając ze sobą sowa i dyskretne

znaki”

UROJENIE ODNOSZĄCE

„wszystko co zrobiłam w swoim życiu jest nic nie warte,

zgłoszę na Policji, żeby mnie aresztowali, za to, że nie

opiekowałam się swoimi dziećmi doprowadzając całą rodzinę

do śmierci głodowej”

UROJENIE DEPRESYJNE (WINY)

Jaki typ urojenia?

„Proszę zostawić mnie w spokoju, dalsze leczenie nie ma

sensu... nie będę jadła bo i tak już nie mam żołądka, z

dnia na dzień kurczę się... tak naprawdę jestem już

trupem”

UROJENIE NIHILISTYCZNE

„44-letni pacjent, od ok. pół roku domaga się ciągłych

badań lekarskich twierdząc, że ma raka przewodu

pokarmowego... po kilku kolejnych hospitalizacjach

internistycznych ...pomimo dobrego stanu somatycznego

zapowiada swoją rychłą śmierć”

UROJENIE HIPOCHONDRYCZNE

Jaki typ urojenia?

„Wypowiadał urojenia, iż po zabiegu operacyjnym, któremu

istotnie był poddany, lekarze wmontowali mu do oczodołu,

za gałką oczną, aparat radarowy i za jego pośrednictwem

nadawali sygnały – polecenia, które musiał odbierać. Czuł się

połączony ze „stacją nadawczą”, tj. odziałem okulistycznym,

wysyłającym sygnały zmuszające go do głębokiego

oddychania, w czym dopatrywał się specjalnej metody

leczenia na odległość”

UROJENIE ODDZIAŁYWANIA

„tego dnia, dnia przed Wigilią, Vincent v.G. nie był w stanie

dłużej znieść wszechogarniającego go uczucia, że jego ucho

staje się coraz większe. Niewiele się namyślając szybko

znalazł brzytwę i...”

DYSMORFOFOBIA 

Rozkojarzenie czy splątanie?

1.

„Przysłał mnie Kowalski, żebym pieniądze oddała.

Chcieli liczyć … sto, dwieście, trzydzieści. Ale mnie

głowa boli, o tu w tym miejscu. Jak tak długo leżę, to

zbliżają się i mówią … wszyscy tak robią, a ja mogę

chodzić do szwalni … chodziłam już kiedyś, na

dziesiątkę … miałam nakazy. Pan też ma nakazy,

zakazy … jak trzeba są najmniejsze, coraz mniejsze

… równo poukładane, moje nazwisko … potem imię,

dwojga imion …”

2.

Przysłał … pieniądzgłowy… jakoś mówi robi chodziła

pana też …coraz równo moje potem dwojga imion …”

1.

ROZKOJARZENIE TOKU MYŚLENIA (znaczne)

2.

SPLĄTANIE TOKU MYŚLENIA

Zaburzenia pamięci



ilościowe (hipermnezja,
hipomnezja, amnezja)



jakościowe (paramnezje)

Ilościowe zaburzenia

pamięci



Hipermnezja

– nadczynność pamięci czyli nadmierne

zapamiętywanie szczegółów (np. w zespole maniakalnym,

paranoicznym)



Hipomnezja

– osłabienie pamięci:



czynnościowe (np. dezorganizacja przypominania pod

wpływem silnych emocji, lęku)



organiczne (zakłócenie tak zapamiętywania,

przechowywania, jak i przypominania np. wskutek urazów,

niedokrwienia mózgu)



Amnezja

– niepamięć zupełna, czyli całkowite wymazanie

z pamięci określonej grupy wspomnień



czynnościowa (wyparcie szczególnie przykrych wspomnień)



organiczna (najczęściej po urazach)



amnezja wsteczna (obejmuje okres przed urazem)



amnezja następcza (obejmuje okres po urazie)

Jakościowe z. pamięci

(paramnezje)



Złudzenia pamięciowe

– fałszywe wspomnienia przeżywane

jako rzeczywiste (np. w wyniku urojeń, pod wpływem silnych

emocji)



Omamy pamięciowe

– pacjent jest przeświadczony o realności

wspomnień, w których nie brał udziału (np. w schizofrenii)



Konfabulacje

– nieświadome wypełnianie luki pamięciowej

fałszywymi informacjami (np. w zespole Korsakowa w związku z

przewlekłym nadużywaniem alkoholu)



Ekmnezje

– znaczne ograniczenie pamięci wydarzeń niedawnych

przy dość dobrze zachowanej pamięci wydarzeń wcześniejszych



Złudzenia pamięciowe utożsamiające

– poczucie znajomości

sytuacji nowej lub nieznajomości sytuacji znanej:



deja vu – „już widziane” / deja pense – „już słyszane”



deja vecu – „już przeżyte”



jamais vu – „nigdy nie widziane”



jamais vecu – „nigdy nie przeżywane”

Jaki typ zaburzenia pamięci?

34-letnia, cierpiąca na depresję kobieta, ma problemy z

przypomnieniem sobie ostatnich kliku miesięcy swego życia

HIPOMNEZJA

mężczyzna, który spowodował wypadek drogowy (doznał po nim

wstrząsu mózgu) twierdzi, że przez cały czas prowadził jego kolega

AMNEZJA WSTECZNA

po intoksykacji alkoholowej, 32-letni mężczyzna, nie chce uwierzyć,

że rozebrał się do naga

AMNEZJA NASTĘPCZA

67-letnia kobieta z otępieniem, po pytaniu o wizyty u niej kogoś z jej

rodziny, twierdzi, że rano odwiedziła ją babcia

KONFABULACJA

88-letni nauczyciel j. polskiego, choć bardzo dobrze pamięta swoją

maturę, nie jest sobie w stanie przypomnieć niczego z dnia

wczorajszego

EKMNEZJA

pacjent ze szczegółami opowiada, jak awansował i został odznaczony

na polu bitwy, choć nigdy nie brał udziału w działaniach wojennych

OMAMY PAMIĘCIOWE

jeszcze o dwóch innych

zaburzeniach procesów

poznawczych



derealizacja

= poczucie zmiany rzeczywistości,

oddalenia od świata (np. w stanach zmęczenia,

w zaburzeniach lękowych, depresyjnych, ale też

w schizofrenii – poczucie wyobcowania w

świecie, który jest jakby zmieniony)



depersonalizacja

= poczucie zmiany siebie,

własnego sposobu przeżywania, myślenia,

odbioru bodźców; utraty własnej tożsamości (w

zaburzeniach lękowych, depresyjnych,

schizofrenii – np. poczucie braku łączności

pomiędzy sobą teraz a „sobą” kiedyś)

Zakłócenia procesów

emocjonalnych

Po co nam emocje?

M.in.



orientacja w znaczeniu różnych sytuacji (czy

to co się aktualnie dzieje, jest istotne oraz

korzystne)



mobilizacja do działania odpowiedniego do

znaczenia zdarzenia



tworzenie się i umacnianie więzi z ludźmi

(Levenson (1998)

Rodzaje procesów

emocjonalnych



Afekt



bliżej mu do stanu fizjologicznego niż emocji złożonej



nagły początek i najkrótszy czas trwania



znaczne natężenie



wyraźne objawy wegetatywne



Emocja / uczucie



tzw. emocje proste (np. radość, gniew) i złożone (np.

nostalgia)



nagły początek i krótki czas trwania



„średnie” natężenie



zaznaczone objawy wegetatywne



Nastrój



„tło emocjonalne”



stosunkowo długi okres trwania



nieznaczne natężenie



bezprzedmiotowy lub „jakby bezprzedmiotowy”

Natężenie i trwałość

reakcji emocjonalnych

trwałość

natężenie

AFEKT

EMOCJA

NASTRÓJ

Zakłócenia dotyczące

stricte afektu



nie trzymanie afektu

–

epizodyczne, gwałtowne

reakcje niekontrolowanego gniewu z podnieceniem

ruchowym i słownym (może występować np. u

osób z zaburzeniem osobowości antysocjalnej)



afekt patologiczny

– reakcja emocjonalna

nieadekwatna do sytuacji (np. w wyniku kłótni,

obrazy), charakteryzująca się mocno zawężonym

stanem świadomości, krótkim i burzliwym

przebiegiem („wyładowanie agresywno-ruchowe”),

kończąca się silnym znużeniem i zwykle snem;

pozostaje po niej niepamięć całkowita lub

częściowa (występuje stosunkowo rzadko, np. u

osób z mikrouszkodzeniami organicznymi mózgu)

„afekt” a „afekt”



Termin „afekt” w terminologii
psychiatrycznej niekoniecznie musi
wskazywać na gwałtowny, silny krótki
proces emocjonalny



w obiegowym języku psychiatrycznym
„afekt” to po prostu ekspresja emocji
(obserwowalna przez diagnostę, która
niekoniecznie musi być zgodna z opisem
emocji, prezentowanym przez osobę chorą)

Zakłócenia dotyczące

emocji



afekt dostosowany

– ekspresja emocji żywa,

dostosowana do sytuacji, prawidłowo
modulowana



afekt niedostosowany

:



paramimia – brak równoległości między przeżywanymi
emocjami a ich ekspresją



paratymia – ekspresja emocjonalna niedostosowana do
sytuacji



hipertymia – przesadne wysycenie emocjonalne przeżyć



hipotymia – ograniczone wysycenie emocjonalne przeżyć



afekt osłabiony (apatia)

– osłabienie ekspresji i

modulacji emocji

Zakłócenia dotyczące

emocji, c.d.



afekt labilny (chwiejność

emocjonalna)

–

niemożność dłuższego utrzymania ekspresji

określonych emocji, łatwe ich zmiany



afekt sztywny (sztywność uczuciowa)

–

niemożność współbrzmienia emocjonalnego z

otoczeniem



zaleganie afektu (lepkość

emocjonalna)

–

niemożność oderwania się od określonych

emocji



zobojętnienie uczuciowe

– ograniczenie

zakresu uczuć lub ich nie przeżywanie



ambiwalencja

emocjonalna

–

współwystępowanie emocji o przeciwnym znaku

Zakłócenia dotyczące

nastroju



nastrój obniżony

(o negatywnym zabarwieniu)



depresyjny (ton rozpaczy), dysforyczny (ton rozżalenia,

rozdrażnienia), dystymiczny (złe samopoczucie + objawy

wegetatywne)



nastrój podwyższony

(o pozytywnym

zabarwieniu)



maniakalny (ton uniesienia, charakter ekspansywny),

euforyczny (płytkie wzmożenie nastroju,

samozadowolenie), moriatyczny (ton wesołkowatości),

ekstatyczny (poczucie doniosłości sytuacji i własnej roli)



nastrój lękowy

(o negatywnym zabarwieniu, z

komponentą odczucia silnego zagrożenia,

wywodzącego się z nieznanego źródła)



nastrój dysforyczny

(o negatywnym

zabarwieniu, z komponentą wzburzenia,

związanego z poczuciem ograniczenia lub

zablokowania możliwości swobodnej ekspansji)

Lęk



to

odczucie nieokreślonego zagrożenia; reakcja uboga

treściowo, której często towarzyszą doznania

somatyczne

:



krążeniowe (kołatanie serca, zatrzymanie akcji serca)



oddechowe (duszności)



gastryczne (nudności, bóle żołądka, zaparcia, biegunki)



bólowe (głowy, mięśni)



wyczerpanie



Wg A. Ohmana (2000) lęk pojawia się, gdy informacja o

zagrożeniu zostaje odebrana, ale jej przetwarzanie kończy

się na wstępnym etapie. Zatem

lęk to “niekompletny”

strach.



Averill (1988) postawił tezę, że każda emocja może wystąpić

w niekompletnej postaci i odczuwana jest wtedy jako lęk.

Rodzaje lęku



napadowy

(napady paniki)



krótkotrwałe, powtarzające się epizody lęku o bardzo

dużym nasileniu



uogólniony

(przewlekły, wolno płynący)



długotrwale utrzymujące się napięcie lękowe o różnej

lecz mało zmieniającej się intensywności



w postaci fobii

(fobie)



lęk przed „sytuacjami lękorodnymi”, związany z ich

nawykowym unikaniem; też lęk uprzedzający przed

objawami lęku w „sytuacji lękorodnej”

Różnicowanie wybranych stanów

emocjonalnych

Lęk a strach

lęk



w sytuacji przewidywanego zagrożenia



charakterystyczny raczej dla osób chorych

strach



w sytuacji bezpośredniego zagrożenia



stan charakterystyczny dla ludzi zdrowych i chorych

Zobojętnienie uczuciowe a apatia

zobojętnienie

uczuciowe



ilościowe i jakościowe zakłócenie życia uczuciowego (zanik

uczuć wyższych)



stan charakterystyczny raczej dla osób chorych

apatia



tylko ilościowe zakłócenie życia uczuciowego (w pełni krytyczna

ocena zmian własnego stanu psychicznego)



stan charakterystyczny dla osób zdrowych i chorych

Zaburzenia aktywności

i działań ruchowych

Zaburzenia aktywności



Pojęcie

napędu



Konstrukt psychologiczno-fizjologiczny odnoszący

się do podstawowej aktywności człowieka, a w

szczególności do jego:



fizycznej i psychicznej sprawności



żywotności (witalności)



szybkości, pobudliwości, gotowości do działania i

reagowania



Typy zaburzeń aktywności



obniżenie aktywności (zmniejszenie napędu

psychomotorycznego)



podwyższenie aktywności (zwiększenie napędu

psychomotorycznego)

Zaburzenia działań

ruchowych



zahamowanie ruchowe

(dotyczy ogólnej

ruchliwości, lokomocji, pantomimiki, mowy)



osłupienie katatoniczne

(pojawiające się i znikające

nagle w postaci zrywu ruchowego),



osłupienie

efektoryczne

(sztywne, o szczególnej

głębokości)



osłupienie

receptoryczne

(bez napięcia

mięśniowego, negatywizm bierny)



pobudzenie ruchowe

(j.w.)



w stanach hipomaniakalnych – niemożność

„wyciszenia się” ale bez zaburzenia celowości i

skuteczności działania



w skrajnych stanach maniakalnych – działania

bezproduktywne, brak komunikatywności, słowotok

Zaburzenia działań

ruchowych, cd.



natrętne czynności

(kompulsje)

– proste lub złożone

czynności (rytuały), które osoba odczuwa jako przymus i

uporczywie ponawia pomimo świadomości ich

bezsensowności oraz prób przeciwstawienia się;



mogą wiązać się z intencją zapobiegania lub chronienia siebie

/ kogoś przed budzącymi obawy następstwami



stereotypie

(perseweracje ruchowe)

– wielokrotne,

monotonne wykonywanie prostych, takich samych czynności

ruchowych



echopraksja (zautomatyzowane naśladownictwo czyichś

ruchów), echomimia (z. n. czyjejś mimiki), echolalia (z. n.

czyichś słów i zdań)



zmanierowanie ruchowe

– wykonywanie dziwacznych

czynności ruchowych



katalepsja

– nienaturalne wzmożenie napięcia mięśniowego

o charakterze plastycznym (zastyganie, giętkość woskowa)

lub sztywnym („deskowate” usztywnienie tułowia lub

kończyn)