Wykorzystanie walorów dóbr kultury materialnej i niematerialnej w rozwoju turystyki w powiecie wejherowskim.

SPIS TREŚCI

Wstęp 3

1. Pojęcie i znaczenie walorów turystycznych 4

2. Walory dóbr kultury w powiecie wejherowskim 10

1. Walory turystyczne Wejherowa 13

2.2. Walory turystyczne Rumi 21

2.3. Walory turystyczne Redy 27

2.4. Walory turystyczne gminy Choczewo 29

2.5. Walory turystyczne gminy Gniewino 35

2.6. Walory turystyczne gminy Linia 38

2.7. Walory turystyczne gminy Luzino 40

2.8. Walory turystyczne gminy Łęczyce 42

2.9. Walory turystyczne gminy Szemud 45

2.10. Miejsca martyrologii 48

III. Imprezy turystyczne z wykorzystaniem walorów dóbr kultury na terenie powiatu wejherowskiego 52

1. Wycieczki rowerowe 53

2. Wyprawy kajakowe 60

3. Wycieczka piesza 61

4. Wycieczka autokarowa 63

Podsumowanie 66

Bibliografia 69

WSTĘP

W ostatnich dwudziestu latach nastąpił w Polsce intensywny rozwój ruchu turystycznego. Według podziału Polski na regiony turystyczne obszar powiatu wejherowskiego znajduje się w regionie bałtyckim.

Elementem atrakcyjności turystycznej są walory turystyczne. Pod pojęciem tym wg Z. Kruczka i S. Sachy rozumie się najczęściej pewien zespół elementów środowiska geograficznego, który może być przedmiotem zainteresowania turysty i stanowić zarazem motyw wyjazdu do danego regionu lub miejscowości. Stosując kryterium genezy walorów dzieli się je na naturalne (przyrodnicze) i kulturowe (antropogeniczne). Natomiast podział uwzględniający kryterium funkcjonalne wyróżnia się walory wypoczynkowe, specjalistyczne i krajoznawcze.

Powiat wejherowski leży w północnej części województwa pomorskiego, granicząc od północy i wschodu z powiatem puckim, od zachodu z lęborskim,a od południa z kartuskim. Na niewielkiej przestrzeni sąsiaduje też z miastem Gdynia.

Celem pracy jest przedstawienie walorów dóbr kultury materialnej i niematerialnej oraz ich wykorzystanie w rozwoju turystyki na terenie powiatu wejherowskiego.

Praca składa się z 3 rozdziałów. Po rozdziale wstępnym omówiłam środowisko geograficzne powiatu wejherowskiego i jego sytuację gospodarczą. W rozdziale 2 przedstawiono szczegółowo walory turystyczne w poszczególnych miastach i gminach powiatu wejherowskiego. W rozdziale 3 przedstawiono przykładowe trasy wycieczek na obszarze powiatu wejherowskiego.

Zróżnicowana problematyka występująca w pracy wymagała skorzystania z dostępnych pozycji literatury i źródeł naukowych. Wykorzystałam tu głównie prace J. Kruczały, O.Rogalewski, J. Warszyńska, A.. Jackowski. Skorzystano także z licznych źródeł jakimi są mapy turystyczne, czasopisma, przewodniki i foldery. Wykorzystano również informacje i materiały uzyskane w urzędach gmin.

1. POJĘCIE I ZNACZENIE WALORÓW TURYSTYCZNYCH

Termin '' podstawowe dobra turystyczne '' odpowiada pojęciu '' walory turystyczne ''. Według Rogalewskiego to''... region, miejscowość, czy szlak posiada walory turystyczne, jeśli na jego obszarze występują takie cechy środowiska przyrodniczego (np. klimat, wody, rzeźba powierzchni, pokrycie terenu), takie zabytki kultury materialnej, takie obiekty współczesnego budownictwa itp., które turyści uważają za cenne pod względem wypoczynkowym lub krajoznawczym, względnie, które umożliwiają uprawianie turystyki specjalistycznej.'' Inni znawcy przedmiotu, jak na przykład J. Warszyńska i A. Jackowski, proponują następującą definicję : '' walory turystyczne stanowią zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów poza przyrodniczych , które wspólnie lub każde z osobna, są przedmiotem zainteresowań turysty ''.

Według A. Kornaka i Montygierda-Łojby '' ... podstawowymi kryteriami stanowiącymi punkt wyjścia oceny przydatności przestrzeni są zazwyczaj : walory turystyczne oraz wyposażenie w infrastrukturę turystyczną. Są one stymulująca, pierwszą i pierwotną , najwcześniej ujawniającą się siłą przyciągającą turystów do danego obszaru, poszukujących dóbr wolnych i naturalnych. Walory te wchodzą w skład formalnej przestrzeni turystycznej jako dobra zastane, będące podstawą rozwoju zjawisk turystycznych, tworzące właściwe dla określonego środowiska układy funkcjonalne.''

Jeżeli chodzi o pracę M. I. Mileskiej, to zawiera ona oceną atrakcyjności turystyczno - wypoczynkowej poszczególnych typów krajobrazu naturalnego. Ocenie punktowej poddano stopień zróżnicowania rzeźby oraz wielkości powierzchni wodnych i leśnych. Dla wydobycia wyjątkowych walorów przyrodniczych wprowadzono punkty dodatkowe za wybitne osobliwości przyrody, nadmorskie plaże i specjalne walory klimatyczne.

Przegląd „cech korzystnych” rozpoczyna ocena walorów widokowych krajobrazu. Wyrażona jest ona wyznaczeniem obszarów krajobrazu naturalnego lub zbliżonego do niego (I kategoria walorów) i krajobrazu rolniczego harmonijnego (II kategoria).

W ocenie wód zwraca się uwagę na przydatność do sportów wodnych i kąpieli oraz wędrówek wodnych. Operuje się dwiema kategoriami akwenów i cieków wodnych - przydatne do wszystkich form sportów wodnych i kąpieli oraz przydatne głównie do kąpieli i kajakarstwa.

Podstawowym warunkiem uznania obiektu (zjawiska) za walor turystyczny, oprócz posiadania cech budzących zainteresowanie turystów jest jego czytelność w krajobrazie, pozwalająca na percepcję zmysłową. Na przykład, za walor krajoznawczy uznaje się interesujące, erozyjnie ukształtowane formy skalne na powierzchni ziemi, nie przedstawia natomiast waloru krajoznawczego skała ukryta pod powierzchnią ziemi, chyba, że w skale tej występuje ciekawa i udostępniona do zwiedzania jaskinia.

W przypadku elementów antropogenicznych walor krajoznawczy mają wykopaliska archeologiczne zagospodarowane i przystosowane do zwiedzania, tzw. rezerwaty archeologiczne, a nie ma waloru turystycznego wiele stanowisk archeologicznych, co do których istnieje informacja w literaturze naukowej o fakcie występowania przedmiotów dawnej kultury materialnej, jeśli one same są niedostępne, a teren nie jest zagospodarowany turystycznie. W sferze działalności nie materialnej walor krajoznawczy zawiera się np. w przejawach folkloru, czytelnego w postaci ekspozycji plastycznej lub imprezy folklorystycznej, a nie występuje w przypadku ludowej twórczości literackiej.

Walory krajoznawcze spełniają wiele różnego rodzaju funkcji. Oprócz funkcji dokumentacyjno - ochronnych i naukowych, obiekty objęte ochroną konserwatorską pełnią funkcje poznawcze. Dydaktyczno - wychowawcze znaczenie walorów krajoznawczych przejawia się tym, że stanowią one najbardziej poglądową ilustrację nabywanych w okresie szkolnym i życiu dojrzałym wiadomości, z zakresu przyrody, geografii, historii, kultury itp. Bardzo istotne znaczenie dla uczestników ruchu turystycznego mają funkcje estetyczne i rekreacyjne.

Ocena atrakcyjności walorów krajoznawczych według wybranych rodzajów odnosi się do turystycznego sezonu letniego. Część walorów może być nieczytelna w zimie pod pokrywą śnieżną (np. głazy narzutowe), inne zmieniają swój charakter, uzyskując w krajobrazie zimowym dodatkowe walory widokowe (np. górskie parki narodowe), a są i takie, na które pora roku nie ma wpływu (np. zbiory muzealne we wnętrzach budynków).

Ocena walorów krajoznawczych według wybranych rodzajów odnosi się do poszczególnych obiektów, z wyjątkiem zabytków architektury, gdy ocenie podlega cała miejscowość jako skupisko wielu obiektów.

Wszystkie wymienione przeze mnie definicje podkreślają cechy środowiska , które musi posiadać region. Jeśli pewne jego elementy mają charakter unikatowości, egzotyczność, atrakcyjność i zaspakajają potrzeby turystów , to wtedy możemy powiedzieć, iż dany region posiada walory turystyczne. Autorzy tych definicji zwracają również uwagę na względny charakter atrakcyjności walorów. W zależności od potrzeb i upodobań turystów stopień atrakcyjności poszczególnych walorów jest różnie oceniany. Dla jednych bardzo atrakcyjne mogą być historyczne budowle, dla innych natomiast las lub jezioro. Dlatego też bardzo trudno określić rangę konkretnych walorów.

J. Kruczała, stosując kryterium powstania walorów (genetyczne) wyróżnia: walory naturalne, walory historyczne, walory współczesne. Szczególną rolę ułatwiającą człowiekowi kontakt z przyrodą pełnią naturalne dobra turystyczne. J. Kruczała przedstawia szczegółową listę tych walorów, dzieląc je według sfer w których powstały :

a) litosfery - to rzeźba terenu i osobliwości geologiczne ;

b) atmosfery - jakość powietrza, pokrywa śnieżna , temperatura ;

c) hydrosfery - rzeki, potoki, jeziora i zbiorniki wodne , morza, źródła mineralne

d) pedosfery - pustynie ;

e) szaty roślinnej - lasy , osobliwości flory ;

f) świata zwierzęcego - ryby, ptaki, ochraniane gatunki fauny, zwierzyna łowna;

g) krajobrazu naturalnego - konglomeraty wymienionych elementów środowiska o wysokich wartościach estetycznych.

Następną grupę walorów, według J. Kruczały, tworzą walory historyczne, do których zalicza:

a) miejsca historyczne związane ze znaczącymi wydarzeniami i wybitnymi ludźmi;

b) dzieła architektury, urbanistyki oraz techniki i ich zespoły ;

c) inne zabytki kultury materialnej , jak stanowiska archeologiczne , zbiory muzealne;

d) miejsca kultu religijnego.

Do walorów współczesnych autor ten zalicza :

a) wybitne dzieła gospodarcze ;

b) interesujące zakłady przemysłowe;

c) interesujące gospodarstwa rolne i hodowlane;

d) dzieła techniki komunikacyjnej;

e) wielkie budowle wodne;

f) wybitne dzieła architektury miejskiej i wiejskiej oraz planowania przestrzennego;

g) interesujące obiekty socjalne;

h) interesujące obiekty współczesnej kultury;

i) wielkie centra zakupów;

j) ośrodki rozrywkowe.

Natomiast O. Rogalewski, w swojej teorii atrakcyjności turystycznej regionu, dokonał następującej klasyfikacji walorów : walory wypoczynkowe, krajoznawcze, specjalne (specjalistyczne). Autor podzielił więc walory według podstawowych rodzajów ruchu turystycznego i celu podróży.

Oprócz tych dwóch podziałów walorów turystycznych : podziału genetycznego proponowanego przez J, Kruczałę i podziału z punktu widzenia celu wyjazdu stosowanego przez O. Rogalewskiego, istnieje wiele innych kryteriów umożliwiających ich klasyfikację. Przykładowo można wyróżnić :

.- kryterium sezonu , w którym występuje walor, lub koncentruje się ich wykorzystanie ( walory sezonu letniego, zimowego )

- kryterium atrakcyjności dla turystów o różnym wieku ( walory dla turystyki młodzieżowej , dla ludzi starszych )

- kryterium zasięgu atrakcyjności walorów ( walory atrakcyjne lokalnie , atrakcyjne w skali regionu , dla turystyki krajowej, międzynarodowej )

Należy zaznaczyć , iż lista walorów jest otwarta. Można tworzyć nowe walory , wzbogacać już istniejące; inne natomiast mogą ulec wyeksploatowaniu. O tym, czy coś będzie walorem zadecyduje przede wszystkim ruch turystyczny.

Przedstawione powyżej podziały walorów turystycznych pozwalają wyodrębnić dwie ich zasadnicze grupy :

- walory środowiska przyrodniczego zwane naturalnymi dobrami turystycznymi, oraz

- walory środowiska antropogenicznego będące produktami pracy ludzkiej.

Pierwsze z nich, stanowią naturalny , przestrzenny potencjał turystyczny, drugie zaś są turystycznym potencjałem kulturowym.

Walory środowiska przyrodniczego są bardzo różnorodne . Występują one praktycznie wszędzie, chociaż z różną siłą natężenia. Pod naporem przemian cywilizacyjnych środowisko naturalne się kurczy, zasoby walorów turystycznych ulegają redukcji na skutek instrumentalnego stosunku człowieka do przyrody . Dla utrzymania stymulacyjnego charakteru naturalnych walorów turystycznych niezbędna jest dobrze przemyślana i konsekwentna ich ochrona.

Ochrona ta ma szczególne znaczenie wtedy, gdy może być przekroczona chłonność walorów. A chłonność turystyczna regionu wyraża naturalną odporność środowiska przyrodniczego na degradację związaną z ruchem turystycznym. Określa ją maksymalna liczba osób , która może równocześnie przebywać na danym terenie, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego . Natomiast przez pojęcie pojemność turystyczna regionu rozumiemy optymalną liczbę osób , która może równocześnie przebywać na danym obszarze , po jego przystosowaniu do tego celu, w warunkach prawidłowego zaspokojenia ich potrzeb nie powodując negatywnych konsekwencji w walorach turystycznych środowiska przyrodniczego. Ważny jest przede wszystkim korzystny stosunek chłonności terenów turystycznych do rosnących potrzeb turystów. Masowy ruch turystyczny może powodować degradację niektórych walorów, pozbawiając w ten sposób region funkcji turystycznej. Możliwy jest także przyrost wielu rodzajów walorów np. wzrastać może powierzchnia leśna, czy też mogą powstawać nowe walory przez likwidację zanieczyszczeń powietrza i wód.

Drugą grupę walorów stanowią produkty pracy ludzkiej. J. Kruczała, podzielił je na historyczne i współczesne. Były to jednak tylko takie walory , które miały charakter materialny , trwały, które były składnikami zagospodarowania przestrzennego. Zaś inny autor , M. Baud Bovy, twierdzi , iż oprócz elementów trwałych do walorów antropogenicznych należy zaliczyć:

tradycje, obyczaje, folklor, kulturę oraz osiągnięcia myśli technicznej, wystawy itp.

Tak więc walory antropogeniczne również są bardzo różnorodne. Elementy , które je tworzą mają nieco inne znaczenie dla turysty , niż dobra naturalne. Należy podkreślić przede wszystkim ich wartości poznawcze , dydaktyczne, refleksyjne i kulturotwórcze. Szczególnie zabytki historyczne pobudzają turystę do refleksji, pozwalają poznać historię odwiedzanego regionu czy kraju. Zamki, pałace, klasztory utrwalają w pamięci turysty piękno dawnej architektury , warunki życia oraz pewne fakty historyczne związane z danym zabytkiem.

Bardzo ważnym składnikiem tych walorów jest folklor, który W. W. Gaworecki określa jako ''... twórczość ludową obejmującą podania, baśnie, pieśni, muzykę, sztukę plastyczną , zdobnictwo itp., uzupełnia go sztuka ludowa rozumiana jako twórczość ludowa głównie wsi. '' Folklor i sztuka ludowa obecnie mogą pełnić bardzo interesującą atrakcję turystyczną. Należy je więc pielęgnować, zachęcać do ich kultywowania ; ważne jest także aby dbać o ich autentyczność i oryginalność. Istnienie twórczości ludowej jest oczywiście ważne , nie tylko z punktu widzenia tworzenia atrakcji turystycznej, ale przede wszystkim pozwala przetrwać pierwotnej kulturze regionu. Ważne jest także przeciwdziałanie komercjalizacji twórczości i sztuki ludowej pod wpływem współczesnej turystyki.

W grupie współczesnych walorów turystycznych wyróżniamy ciekawe architektonicznie budowle , wielkie zakłady przemysłowe , kompleksy handlowe, dzielnice biznesu , obiekty sportowe. Większość tych obiektów pełni funkcje nieturystyczne np. przemysłowe, sportowe, biznesowe, handlowe itp. , jednak dzięki ich unikatowości i niepowtarzalności są miejscami często odwiedzanymi przez turystów. Stają się atrakcją turystyczną przyczyniającą się do popularyzacji miejscowości, regionu bądź kraju.

. Należy podkreślić, iż dla potrzeb rozwoju turystyki wiejskiej najważniejsze znaczenie mają walory naturalne regionu, w mniejszym stopniu liczą się walory antropogeniczne. Ważną sprawą w regionie wiejskim jest umiejętne łączenie dóbr naturalnych z atrakcjami sztucznymi, będącymi efektem pracy ludzkiej, w jedną interesującą sferę turystyczną charakteryzującą region czy kraj.

Podstawowe dobra turystyczne (walory turystyczne) są głównym motywem podróżowania. Pozwalają one rozwijać funkcję turystyczną regionu. Jednak, aby były one przydatne dla potrzeb ruchu turystycznego muszą być uzupełnione komplementarnymi dobrami turystycznymi.

2. WALORY DÓBR KULTURY W POWIECIE WEJHEROWSKIM

Powiat wejherowski znajduje się w północnej części województwa pomorskiego (który ma charakter rolniczy wzbogacony o funkcję turystyczną), rozciągając się od morskich plaż pod Lubiatowem i Sasinem po najpiękniejsze fragmenty Szwajcarii Kaszubskiej w okolicach Mirachowa. W jego skład wchodzi siedem gmin: Choczewo, Gniewino, Linia, Luzino, Łęczyce, Wejherowo oraz trzy miasta: Wejherowo, Rumia i Reda. Powiat wejherowski jest jednym z najmłodszych kaszubskich powiatów. Został on ponownie utworzony 1 stycznia 1999 roku, w wyniku nowego podziału administracyjnego Zajmuje on około 1280 km². Pod względem liczby ludności - 169 357, jest największy powiat ziemski w województwie pomorskim. Przez terytorium powiatu przebiega droga E-6, a także trasa kolejowa Gdańsk -Słupsk - Szczecin.

Zakupy można zrobić w ponad 1337 sklepach. Paliwo dostępne jest w 23 punktach sprzedaży. W powiecie istnieje Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubskiej w Wejherowie. Skorzystać można z 2950 miejsc noclegowych. W powiecie kultywuje się tradycje regionalne, w kilku szkołach uczy się języka kaszubskiego, w gminie Linia wprowadzono podwójne nazwy ulic - polskie i kaszubskie.

Panujący tu klimat jest typowy dla Europy Środkowej i kształtowany przez masy morskiego powietrza napływające znad Atlantyku. Dzięki temu jest nieco chłodniejszy i bardziej wilgotny niż w Polsce centralnej. Specyficzny wpływ na klimat w powiecie ma też ukształtowanie terenu - Pradolina Łeby -Redy, oddzielająca Pobrzeże Kaszubskie na północy od wzniesień Pojezierza Kaszubskiego na południu.

Uwzględniając specyfikę pogodową Pomorza dość trafnie do własnych oczekiwań można dobrać okres wypoczynku.

1. Zimą, można tu doskonale wypocząć. Okresowi świąt Bożego Narodzenia i nowego roku najczęściej towarzyszy mroźna i śnieżna pogoda. Krótkie dni nie przeszkadzają w organizowaniu kuligów i wycieczek na nartach biegowe (dobre warunki terenowe). Utrzymująca się przez większą część zimy pokrywa lodowa na jeziorach pozwala także na wędkowanie pod lodem;

2. Wiosna najlepsza na typowe wyjazdy weekendowe. Czas można podzielić między piesze wędrówki, rower czy też pływanie kajakami lub łodziami. Do dyspozycji turystów pozostają też lokalne stadniny koni, a liczne imprezy sportowe (biegi przełajowe, turnieje piłkarskie i wyścigi rowerowe) urozmaicają czas. Z początkiem czerwca pojawiają się w okolicznych lasach także pierwsze grzyby - podgrzybki i kurki oraz jagody;

3. Lato to czas na dłuższy urlop. Jeśli chodzi o przyjazdy turystyczne, to wówczas jest się w pełnym ruchu - poczynając od bazy noclegowo -gastronomicznej, a kończąc na imprezach kulturalnych i rozrywkowych. Do tego słońce, woda i las.

4. Jesień to czas grzybiarzy i myśliwych. Na grzyby można przyjeżdżać praktycznie do pierwszych śniegów.

Wśród turystów, a szczególnie mieszkańców Trójmiasta, pobliskiej Rumi, Redy i Wejherowa oraz mieszkańców okolicznych gmin dużą popularnością cieszą się jeziora: Jezioro Stoborowe, zwane także czarnym, usytuowane blisko szosy Wejherowo - Piaśnica opodal Kąpina, jest miejscem festynów i rodzinnych pikników. Jezioro Orle stanowi bardzo atrakcyjny akwen dla wędkarzy. W jego pobliżu znajduje się cenny rezerwat łąkowo-szuwarowy, do którego prowadzą ścieżki spacerowe. Latem szczególną popularnością cieszą się jeziora Borowo pod Nowym Dworem, Wyspowo niedaleko Gniewowa oraz leżące w pobliżu Bieszkowic Bieszkowickie i Zawiat. Na tym ostatnim corocznie w ostatnią sobotę i niedzielę września rozgrywane są międzynarodowe regaty zdalnie sterowanych modeli jachtów żaglowych o puchar Wójta Gminy Wejherowo.

Tereny gminy Wejherowo obejmują część Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego oraz dwa obszary chronionego krajobrazu. Są to Pradolina Redy i Łeby oraz Puszcza Darżlubska (duży kompleks leśny o powierzchni około 17 tys. hektarów). Na uwagę zasługują interesujące z punktu widzenia przyrodniczego rezerwaty: torfowiskowy „Lewice”, znany także jako „Bagno Biała” w sołectwie Gowino, leśny „Gałęźna Góra”, również w okolicy wsi Gowino, jezior lobeliowych Pałsznik i Wygoda, zwany Pełcznicą, na terenie sołectwa Sopieszyno. Do interesujących zbiorowisk roślinnych w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym należą obszary położone wzdłuż rzeki Gościcina w pobliżu Gowina w obrębie projektowanego rezerwatu przyrody „źródliska nad Gościciną”. Na terenie obszaru chronionego krajobrazu Pradolina Redy i Łeby rozciąga się wnioskowany rezerwat łąkowo - szuwarowy „Łąki nad jeziorem Orle”. W południowo-wschodniej części gminy znajduje się projektowany rezerwat przyrody „Dolina Zagórskiej Strugi”.

Gmina Wejherowo to piękny zakątek. Szczególną atrakcją dla turystów poruszających się pieszo lub na rowerach są liczne, bardzo ciekawe pomniki przyrody. Wśród ponad 30 atrakcyjnych obiektów przyrody są m.in. 400 - letnie dęby, 300 - letnie buki, świerk pospolity zarośnięty z wierzbą. Jest również wiele głazów narzutowych. O niektórych z nich krążą bardzo interesujące legendy.

2.1 WALORY TURYSTYCZNE MIASTA I GMINY WEJHEROWO

Leżące na trasie Gdańsk - Szczecin 48 -tysięczne główne miasto powiatowe, ze względu na atrakcyjne usytuowanie, wśród morenowych wzgórz, w pradolinie rzek Łeby i Redy, w pobliżu otwartego morza (około 30 km) i tzw. Szwajcarii Kaszubskiej, przyciąga liczne rzesze przedsiębiorców i turystów.

Czystość powietrza oraz masywy leśne z licznymi jeziorami sprawiły, że już w połowie XIX wieku nazywano Wejherowo kurortem. Od XIX wieku również miasto to, określane jako stolica ziemi kaszubskiej.

Stąd niedaleko jest do Gdyni (25 km) i Gdańska (42 km). Częste połączenia kolejką SKM oraz bliskość obwodnicy umożliwiają dotarcie do każdego miejsca w Trójmieście, zarówno do portów, bazy promowej czy lotniska w Rębiechowie. Ze względu na zawartą zabudowę Wejherowa, łatwo i szybko można tu załatwić niejedną sprawę i dokonać niezbędnych zakupów. Przy okazji obejrzeć miejscowe atrakcje.

Bogactwo kulturowe Wejherowa uwidacznia się w jego obiektach zabytkowych. Na uwagę zasługuje zwłaszcza znane miejsce kultu religijnego, Kalwaria, zwaną również Kaszubską Jerozolimą. Tutejsza Kalwaria jest miejscem wielu uroczystości religijnych i pielgrzymek.

Historyczna stolica obszaru określonego jako ziemia wejherowska, niegdyś siedziba powiatu morskiego, w okresie powojennym zaplecze siły roboczej dla Trójmiasta, dzisiaj nosi zupełnie inny charakter. Zmienia swoje oblicze dzięki mądrym i ambitnym planom. Swoją przyszłość wiąże z pobliską Gdynią i Specjalną Strefą Ekonomiczną "Żarnowiec". Wejherowo już dziś jest gotowe do jej obsłużenia nie tylko pod względem kadrowym. Walorami miasta jest istnienie w jego granicach wielu instytucji o charakterze rejonowym lub o zasięgu oddziaływania wykraczającym poza nie. Dziś Wejherowo jest ośrodkiem skupiającym instytucje kultury i edukacji o ponadlokalnym znaczeniu. Liczne przedszkola, szkoły podstawowe, średnie, policealne oraz dwa zespoły ośrodków specjalnych, w tym dla dzieci i młodzieży niesłyszącej, nie tylko dowodzi troski o najmłodszą grupę mieszkańców (30%), ale także stwarza warunki kształcenia przyszłych kadr. Wejherowskie Centrum Kultury, animator życia kulturalnego miasta, organizator Ogólnopolskiego Festiwalu Pieśni o Morzu , organizator Dni Jakuba i Jarmarku Wejherowskiego inspiruje tę sferę życia Wejherowa. Wizytówką miasta jest Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko - Pomorskiej usytuowane od kilku lat w pałacu Przebendowskich. Funkcjonujący na terenie Wejherowa Ośrodek Pracy Pozaszkolnej, w ramach którego działa utytułowany Klub Modelarski "Bliza", zdobywa laury także za inne działania np. turnieje literackie dla uczniów szkół podstawowych, konkursy plastyczne, rzeźby i inne.

Dziś w Wejherowie widoczny jest proces tworzenia się różnorodnych więzi międzyludzkich, co wyraża się w funkcjonowaniu aktywnych organizacji zawodowych, gospodarczych, ale i stowarzyszeń i organizacji społecznych, między innymi takich jak : Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie, organizacje kombatanckie, charytatywne świeckie i wyznaniowe (Stowarzyszenie Przyjaciół Rodziny, Akcje Katolickie) oraz nawiązujące do wejherowskiej tradycji Bractwo Kurkowe. Wejherowo - to ważny ośrodek kultu religijnego skupionego wokół Kalwarii, będącej regionalnym centrum ruchu pielgrzymkowego, posiada Kapitułę Kolegiacką z siedzibą w parafii Świętej Trójcy, klasztor o.o. Franciszkanów oraz ośrodek pamięci męczeństwa Piaśnicy, stworzony w parafii Chrystusa Króla z inicjatywy rodzin pomordowanych (Stowarzyszenie Rodzina Piaśnicka). Miasto może się pochwalić prężnie rozwijającą się małą i średnią przedsiębiorczością, co widoczne jest w liczbie zarejestrowanych podmiotów gospodarczych i aktywności trzech znaczących organizacji kupieckich i rzemieślniczych : Cechu Rzemiosł Różnych, Towarzystwa Przemysły - Handlowego, Zrzeszenia Prywatnego Handlu i Usług.

Dziś dobiega ukończenia remont, renowacja i rewitalizacja śródmieścia, między innymi deptaku i rynku - wizytówki miasta.

Jest jak niegdyś fontanna, nawiązująca do czasów Wejhera i tradycyjna brukowa nawierzchnia.

Pierwsze ślady obecności człowieka na ziemi wejherowskiej pochodzą z VII wieku p.n.e. w VII wieku n.e. istniała tu słowiańska osada, a w wieku XI trzy grody. W 1576 roku dobra te zostały nabyte przez starostę puckiego Ernesta Wejhera. 28 maja 1643 roku Jakub Wejher (wnuk Ernesta) założył osadę zwaną Wejherską Wolą. 13 stycznia 1650 roku król Jan Kazimierz nadał osadzie prawa miejskie.

Zbudowane połączenia kolejowego Gdańsk - Koszalin, przedłużono potem do Szczecina przyspieszyło znacznie gospodarczy rozwój miasta. Jego mieszkańcy trudnili się rolnictwem, kupiectwem i rzemiosłem. Miasto rozwijało się i rozbudowywało. Większość domów przy rynku i głównym trakcie pochodzi z końca XIX wieku. Natomiast na początku XX wieku powstały budynki sądu, prokuratury i starostwa.

W latach 1920-1927 Wejherowo było siedzibą Urzędu Marynarki Handlowej i powiatu morskiego.

W czasie II wojny światowej miasto znacznie ucierpiało. Zakłady przemysłowe i komunalne uległy zniszczeniu, ludność poddano eksterminacji. W Lasach Piaśnickich hitlerowcy zamordowali około 12 000 Polaków z Wejherowa, Gdyni, Gdańska, Pucka i innych miejscowości. Piaśnica stała się pomnikiem martyrologii mieszkańców Pomorza.

Miasto zostało wyzwolone 12 marca 1945 roku.

Po wojnie nastąpiły dość istotne zmiany na terenie powiatu wejherowskiego związane zwłaszcza z utworzeniem w 1945 roku odrębnego powiatu puckiego i nadaniem praw miejskich Rumi i Redzie. Aktualnie Wejherowo stanowi siedzibę władz miasta i odrębnie funkcjonującej gminy.

Aby spokojnie obejrzeć zabytki Wejherowa i zwiedzić kalwarię, trzeba zarezerwować sobie co najmniej 3-4 godziny. Spacer po Wejherowie najlepiej rozpocząć od placu Wejhera - Starego Rynku. Znajdujący się tu pomnik przedstawia założyciela miasta Jakuba Wejhera. Przy zachodniej pierzei rynku znajduje się XVIII - wieczny zabytkowy szpital - przytułek dla ubogich oraz wejherowska fara - kościół Św. Trójcy, a w południowej ścianie zlokalizowany jest Ratusz Miejski oraz charakterystyczna XVII - wieczny kościół klasztorny oo. Franciszkanów z zabudowaniami gospodarczymi, który powstał równocześnie z tutejszą kalwarią.

Udając się w kierunku dworca głównego PKP, po przejściu „deptaku”, po lewej stronie widzimy neogotycki poewangelicki kościół z połowy XIX wieku. Przy ulicy Wałowej, na wysokości rynku mieści się czytelnia Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko - Pomorskiej, posiadającego najbogatsze zbiory literatury i piśmiennictwa kaszubskiego i pomorskiego. Na południe od placu Wejhera, przy ulicy Klasztornej, u podnóża wzgórz otaczających miasto zlokalizowany jest zabytkowy pałac Przebendowskich. W rzeczywistości pałac ten został wzniesiony przez Keyserlingków w miejscu dawnego pałacu Wejherów, Sobieskich i Przebendowskich.

Po roku 1945 mieściła się tu Dyrekcja Lasów Państwowych, a od roku 1968 przedszkole dla dzieci głuchoniemych. Od roku 1993 trwają prace adaptacyjne pałacu dla potrzeb Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko - Pomorskiej. Ta interesująca placówka muzealna powstała w Wejherowie w roku 1967, nawiązując do tradycji muzeum regionalnego działającego w Sopocie w latach 1913-1918. Główną część zbiorów stanowią spuścizny wielkich działaczy kaszubskich i pomorskich i dary osób prywatnych, pogrupowane w dziełach historii, literatury i prasy oraz sztuki śpiewaczej i muzyki na Kaszubach i Pomorzu. Według zamierzeń w odnowionym pałacu znajdować się będzie kawiarnia oraz sale wystawiennicze muzeum.

Udając się dalej ulicą 3 Maja i Marynarki Polskiej, po minięciu potoku „ Srebrna Stróżka”, dochodzimy do Kalwarii Wejherowskiej. Ta „Kaszubska Jerozolima” od trzystu lat gości co roku w czasie trzech odpustów pielgrzymów z całych Kaszub - spod Kościerzyny, kartuz, Luzina, Pucka i z Półwyspu Helskiego. Składa się na nią 26 budowli, w tym jedna poza terenem kalwarii (powstała najpóźniej „Brama Oliwska”). Rozrzucone są one pośród zalesionych pagórków. Kaplice kalwaryjskie posiadają niezwykłą wartość architektoniczną. Franciszkanie wejherowscy oprócz działalności czysto religijnej rozwijali także działalność oświatową, prowadząc przez 180 lat szkołę przykalsztorną dla okolicznej młodzieży. Na terenie kalwarii znajdują się następujące kaplice:

1. Kaplica "Wniebowzięcia Pańskiego" (1665 rok)

  Usytuowana na wzgórzu zwanym "Góra Oliwna". Jest największą i najpiękniejszą z kaplic, bogato zdobioną. Wewnątrz olejny obraz na ścianie i wykute w posadzce ślady stóp nawiązują symbolicznie do miejsca, w którym uczniowie ostatni raz widzieli Jezusa.

2. Kaplica "Agonii Chrystusa" (Ogród Getzemani - 1653 rok)

  Usytuowana na zboczu "Góry Oliwnej" kaplica ufundowana została przez opata klasztoru oliwskiego. Wydatnie pilistrowana i jest to typowa budowla barokowa. Wewnątrz kaplicy znajdują się trzy obrazy - jeden namalowany na ścianie i dwa na płótnie - przedstawiające Chrystusa pocącego się krwią w czasie modlitwy i śpiących wokół apostołów.

3. Kaplica "Zdrady Judasza" (Pojmania Pana Jezusa)

Kaplica ta jest o kształcie rotudny, ufundowana została przez Jakuba Wejhera. Piękny, ścienny obraz przedstawia scenę pojmania Jezusa Chrystusa. Nad wejściem do kaplicy możemy zobaczyć metalowy krzyż w kształcie krzyża arcybiskupiego.

4. Kaplica "Grobu Matki Bożej" (1657 rok)

Małe okienka wpuszczają do wnętrza niewiele światła, i przez to całość sprawia wrażenie grobowca. Wewnątrz znajduje się malowidło inspirowane obrazem "Zaśnięcie NMP" z kościoła klasztornego w Wejherowie.

5. Kaplica "Cedron"

Położona jest nad rzeką Białą, zwaną powszechnie Cedronem, natomiast kaplica ta ufundowana została przez rodzinę Keyserlingków w roku 1855. Na tylnej ścianie można podziwiać ciekawy obraz olejny, przedstawiający Jezusa "pławionego" w wodach Cedronu.

6. Kaplica "Brama Wód - Źródlana" (1654 rok)

Nawiązuje ona do bramy, którą wprowadzono Jezusa Chrystusa do Jerozolimy. Obecnie znajdują się tu dwa obrazy: "Wprowadzenie Chrystusa do domu Annasza" oraz "Apostołowie przenoszą ciało NMP po jej zaśnięciu do grobu".

7. "Dom Arcykapłana Annasza" (1557 rok)

Ta mała kaplica została ufundowana przez Jakuba Wejhera. Wewnątrz możemy zobaczyć obraz z 1952 roku przedstawiający Jezusa przed Annaszem.

8. "Wieczernik" (1654 rok)

Kaplica ta znajduje się na kolejnym wzgórzu i ufundował ją również Jakub Wejher. Wewnątrz kaplicy znajduje się obraz olejny, przedstawiający ostatnią wieczerze.

9. "Dom Matki Bożej" (1654 rok)

Natomiast ta kaplica nawiązuje do legendy o pobycie Maryi do końca życia w Jerozolimie, w domu obok wieczernika. Jest ona ozdobiona trzema obrazami o tematyce maryjnej.

10. Kaplica "Dom Kajfasza"

Została ona ufundowana przez Jakuba Wejhera na pamiątkę osadzenia Jezusa Chrystusa przez Kajfasza. Wewnątrz można podziwiać XIX-wieczny obraz, przedstawiający osąd, a w kaplicznej piwnicy rzeźba uwięzionego Chrystusa. Nad wejściem znajduje się symboliczny kogut upamiętniający trzykrotne wyparcie się Chrystusa przez św. Piotra.

11. "Pałac Pilata - Pratorium" (1650 rok)

Jest to duża kaplica o wnętrzu przypominającym miejsce urzędowania rzymskiego namiestnika. Nad wejściem zobaczymy polichromia "Ecce Homo", natomiast w wewnątrz znajdują się trzy obrazy: - "Biczowanie", "Cierniem ukoronowanie" (w kaplicach bocznych) i "Piałat umywa ręce" (usytuowany centralnie). Architektonicznie kaplica ta uchodzi za dzieło barokowe o niepowtarzalnym na Pomorzu kształcie. (Stanowi ona I stację drogi krzyżowej).

12. Kaplica"pałac Heroda" (1654 rok)

To okazały i równie interesujący architektonicznie budynek, związany z odesłaniem Jezusa Chrystusa przez Piłata do króla Heroda, a w wewnątrz znajduje się XIX-wieczny obraz Carla Pollikeita.

13. Kaplica "Podjęcia Krzyża" (1866 rok)

Wykonana z czerwonej cegły kaplica powstała w drugiej połowie XIX wieku ze składek ofiarodawców. Wewnątrz figury przedstawiające podjęcie krzyża przez Chrystusa.

14. Kaplica "Pierwszy upadek"

Tu natomiast pod kamiennym baldachimem znajduje się rzeźba upadającego pod ciężarem krzyża Jezusa. Jest to najstarsza kaplica (ufundowana przez księdza Judyckiego - jest III stacją drogi krzyżowej).

15. Kaplica "Spotkania" (1654 rok)

Ufundowana została ona przez żonę Wejhera - Annę Elżbietę Schaffatsch - i należy do najokazalszych kaplic Kalwarii. Ma ona kształt rotundy. Będąc w środku musimy zwrócić uwagę na bogatą formę architektoniczną i wystrój wnętrza (IV stacja drogi krzyżowej).

16. Kaplica "Szymona Cyrenejczyka"

Podobnie jak przy kaplicach 13 i 14 istniejąca obudowa - mur pruski - powstała w XIX wieku.

17. Kaplica "Weroniki"

W XIX wieku wykonano ryglową obudowę (VI stacja drogi krzyżowej).

18. Kaplica "Drugiego upadku - Brama Łez"

Kaplica ta ma kształt bramy i nawiązuje tematycznie do zachodniej bramy Jerozolimy. Za bramą dwie ściany tworzą faktyczną kaplicę. Po lewej stronie znajduje się obraz ukazujący II upadek Chrystusa

19. Kaplica "Płaczących Niewiast"

Ufundowana została ona przez Jakuba Wejhera. We wnętrzu zobaczymy obraz "Płaczące Niewiasty". W latach 50-tych XX wieku przy przebudowie drogi kalwaryjskiej wykonano przed kaplicą mur obronny. ( Stacja VIII drogi krzyżowej).

20. Kaplica "Trzeciego Upadku"

Usytuowana jest ona pod wzgórzem zwanym Golgotą. Obecnie wewnątrz znajduje się jedynie zespół figuralny.

21. Kaplica "Obnażenie Chrystusa" (lata 1654-57)

Jest to barokowa kaplica pod wzgórzem Golgoty. We wnętrzu zobaczymy ścienne malowidło prezentujące obdartego z szat Jezusa i znęcających się nad nim żołnierzy. (Stacja X)

22. Kaplica "Przybicia do Krzyża" (1652 rok)

Ta murowana z cegły kaplica zawierająca duże malowidło ukazujące scenę przybijania Chrystusa do krzyża oraz żołnierzy grających w kości o jego szaty.

23. Kościół "Trzech Krzyży" (1654 rok)

Jest ona największa z kalwaryjskich kaplic usytuowaną na "Golgocie". Zwana jest kościołem, ponieważ posiada zakrystie, a swego czasu wyposażona była w dzwony i chór z organami. Głównym elementem kaplicy są trzy krzyże - Chrystusa i dwóch łotrów. Ponadto znajdują się tam malowidła ukazujące chwile przed ukrzyżowaniem. Jeden z bocznych ołtarzy poświecony jest Świętej Trójcy. (Stacja XII)

24. Kaplica "Piety" (Matki Bożej Bolesnej)

Obecnie obudowana jest konstrukcją szkieletową. Na naszą uwagę zasługuje figura Matki Boskiej Bolesnej, o wyrazistym obliczu, pełnej bólu matki opłakującej śmierć swego dziecka.

25. Kaplica "Grobu Pańskiego"

Wykonana została ona z kamiennych ciosów, ta nieduża kaplica usytuowana jest u podnóża Golgoty. Wnętrze jest dwudzielne - pusty przedsionek, a za nim komora grobowca. Znajdujące się w wewnątrz malowidło wzorowane jest na dziele włoskiego malarza Danielea du Volterrea, przedstawiające zdjęcie z krzyża, oraz figura Jezusa Chrystusa leżącego na ławie. Natomiast na dachu znajduje się oryginalna wieżyczka-latarnia z figurą zmartwychwstałego Chrystusa.

26. Brama "Nowej Jerozolimy - Oliwska"

Powstała ona na początku XVIII wieku, kaplica ta witała pielgrzymów przybywających z Gdańska do Oliwy.

Poza uroczystościami na kalwarii i świętami kościelnymi większość kaplic jest zamknięta. Jeżeli turyści są zainteresowani zwiedzaniem tego ciekawego zespołu muszą skontaktować się z oo. franciszkanami opiekującymi się kalwarią.

W rozległej, zabudowanej głównie współczesnymi domkami wsi Bolszewo znajduje się obecnie rozbudowany, nieduży kościółek parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, a wzniesiony został w 1857 roku. Jego cenne wyposażenie pochodzi z XVIII i XIX wieku. Zabytkiem o szczególnej wartości jest przechowywany na plebani spiżowy dzwon z 1661 roku z gdańskiego warsztatu Daniela Tyma.

Wieś Góra Pomorska powstała już we wczesnym średniowieczu, a tutejsza parafia powstała przed rokiem 1138 i jest jedną z najstarszych na Kaszubach. Później wieś należała do miejscowej szlachty - Rybińskich, Czapskich i Przebendowskich. Obecny neobarokowy kościół wybudowano w roku 1911, przenosząc barokowe wyposażenie ze starej świątyni - ołtarz z 1665 roku, liczne rzeźby i obrazy ( między innymi „Święta Trójca”, „Pokłon Trzech Króli” ) oraz dzwony.

Na północny zachód od Bolszewa leży Jezioro Orle, gdzie od ponad 100 lat wydobywa się kredę jeziorną, z której produkowano cement i znaną w okolicy białą cegłę. Na północ od jeziora rozciąga się teren błot i moczarów zwanych Nowymi Żuławami.

Dwie połączone ze sobą wsie Zamostne ( Stare Kniewo ) i Kniewo około 16oo roku zostały z polecenia Jana Wejhera zasiedlone przez Holendrów. Ludność ta, obca pod względem etnicznym i kulturowym zachowała odrębne zwyczaje i język przez prawie 200 lat i dopiero po rozbiorach uległa szybkiej germanizacji.

W okresie międzywojennym wytyczona granica między Polską a Niemcami na tym odcinku przebiegala wzdłuż koryta rzeki Łeby, pozostawiając Zamostne po polskiej stronie. Most na Redzie był punktem przejścia granicznego, a piętrowy drewniany budynek przy drodze w Kniewie, w którym obecnie mieści się sklep był przed wojną posterunkiem celnym niemieckiej straży granicznej.

W Kniewie zachowały się też dwie chylące się ku ruinie zagrody typu holenderskiego, w których stodoła, stajnia i chałupa połączone są kolejno w jednym bloku. Ciekawsza zagroda (nr 10 ) posiada ponadto klasycystyczne drzwi wejściowe.

1.Leksykon miast Polskich - Jerzy Kwiatek i Teofil Lijewski Historia Wejherowa - Józefa Bożyszkowskiego Ziemia Wejherowska - Józef Węsierski

2.2 WALORY TURYSTYCZNE RUMI

Rumia położona jest na terenie Pradoliny Kaszubskiej na Pobrzeżu Gdańskim, odznaczającej się zdrowym klimatem. Otaczają ją porośnięte lasami wzgórza morenowe. Lasy stanowią 41 % powierzchni miasta. Lasy na terenie wysoczyzny stanowią część Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.

Miasto liczy około 40 tysięcy mieszkańców i zajmuje obszar około 30 km². W jej granicach znajduje się sześć dawnych osad miejskich: Rumia (zwana Starą), Zagórze, Janowo, Szmelta, Biała Rzeka oraz Lotnisko.

Na cele rekreacyjne przeznaczono tereny wzdłuż przepływającej przez miasto Zagórskiej Strugi. Rumia ma walory i możliwości dla rozwoju turystyki pieszej i rowerowej.

Otaczające miasto naturalne lasy, zachęcają do czynnego wypoczynku. Ich urok odkryli sportowcy, organizując od 1997 roku ogólnopolskie zawody w biegach na orientację, tu też przygotowywała się do mistrzostw świata kadra narodowa w biegach.

Wzgórza po zachodniej stronie miasta przecina wąska Dolina Zagórskiej Strugi (projektowana jako rezerwat) o niemal górskim charakterze - strome zbocza, urocze lasy, liczne głazy narzutowe zalegające dno rzeki, unikalna fauna i flora. 8 km na wschód od miasta rozlewa się Zatoka Pucka, a nad nią otwieranych jest coraz więcej kąpielisk, a z racji płytkości akwenu woda jest w nim znacznie cieplejsza niż w sąsiedniej Zatoce Gdańskiej.

Gmina duży nacisk kładzie na inwestycje kulturalno - rekreacyjne. Zabytkowy dworek z początku XIX wieku odnowiono na siedzibę Miejskiego Domu Kultury, a przy nim powstał jaz, piętrzący wodę na Zagórskiej Strudze, odtworzono park rekreacyjny na Janowskim Osiedlu, buduje się dużą halę sportowo - widowiskową.

Największą atrakcją miasta jest kaktusiarnia państwa Hinzów, która uchodzi za największą w Europie. Grupuje ona 6,5 tysiąca gatunków i odmian sukulentów (kaktusy, agawy, wilczomlecze), wśród których można zobaczyć teksańskie kaktusy wysokie na 7 m., potężne drzewa aloesowe czy „fotele teściowej” - okrągłe kaktusy o średnicy 1m. w sumie około 220 tysięcy roślin. Atrakcją dla najmłodszych jest działające w kaktusiarni mini - zoo zwierząt pustynnych.

Dominująca nad zachodnimi granicami miasta Góra Markowca (92 m. n.p.m) stanowi doskonały punkt widokowy na Pradolinę Kaszubską, Zatokę Gdańską i Hel.

Aktualnie w Rumi dominują obecnie wielkie powojenne osiedla mieszkaniowe, część z nich to wysokościowe bloki mieszkalne, a część - tworzą rozległe dzielnice z zabudową indywidualną i ogrodami, wśród nich nowoczesne kościoły. Zabudowano także przedwojenne lotnisko.

Największą zaletą gminy jest jej dogodne położenie - do terminalu kontenerowego i bazy promowej jest 8 km, do centrum Gdyni 12 km, do międzynarodowego lotniska w Rębiechowie 28 km. W większości terenów jest korzystnie zlokalizowane, wprawdzie na obrzeżach miasta, ale z dogodnymi połączeniami drogowymi. Okolice Rumi są bardzo interesującym miejscem dla turystów, lubiących piesze lub rowerowe wycieczki.

Historia Rumi sięga VI-IV wieku p.n.e. Potwierdzają to wykopaliska pochodzące z wczesnej epoki żelaza. Osada zlokalizowana była pomiędzy rzeką Zagórzanką od zachodu i bagnistym terenem od wschodu, uzyskując naturalne warunki obronne.

Podstawą wiedzy o dziejach Średniowiecznej Rumi jest przywilej pochodzący z lat 1223/24 wydany przez ówczesnego namiestnika Pomorza Gdańskiego - Świętopełka, w którym zatwierdził Cystersom Oliwskim wszystkie posiadane przez nich posiadłości, w tym Rumię.

Po opanowaniu Ziem Pomorskich przez Krzyżaków dla cysterskiej Rumi rozpoczął się niekorzystny okres. Wypływało to z dążenia Zakonu do osłabienia pozycji Cystersów.

Po pokoju Toruńskim (1466 rok) ziemie pomorskie powróciły do państwa polskiego. Wiek XVI to okres pomyślnego rozwoju Rumi. Po sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego (1525 rok ) aż do wojen szwedzkich w XVII wieku, Prusy Królewskie korzystały z dobrodziejstw długich lat pokoju, a ich ludność mogła zająć się działalnością gospodarczą.

W XVII wieku wiele szkód gospodarce wyrządziły wojny szwedzkie. W ich wyniku odnotowano również znaczny spadek zaludnienia. Również w XVIII wieku rozwój gospodarczy był hamowany przez wybuchające wojny i epidemie.

W 1772 roku na skutek pierwszego rozbioru Polski Prusy Królewskie znalazły się pod panowaniem pruskim. Rozpoczęto intensywną germanizację Kaszubów. Dobra ludności polskiej obłożone były wyższymi podatkami celem osłabienia ekonomicznego tej części mieszkańców. Wzrastała jednak liczba osób, których działalność miała charakter usługowy np. karczmarze, rzemieślnicy (krawcy, bednarze, garncarze, szewcy), kolejarze itp. Dane dotyczące Rumi wskazują na rozwój gospodarki hodowlanej na przełomie XVIII i XIX wieku. Rozwijała się również kuźnica żelaza, tartak. Istniał młyn wodny, karczmy, szynki, wapniarnia, smolarnia.

W końcu 1918 roku nastąpiło ożywienie ruchu polskiego wśród mieszkańców Rumi. Aktywnym działaczem na rzecz przyłączenia Pomorza do Polski i werbunku do polskiego wojska był proboszcz J. Zieliński. 10 lutego 1920 roku wojsko polskie Frontu Pomorskiego wkroczyło do Wejherowa, Pucka, Rumi i Gdyni, a administracja samorządowa przeszła w ręce Polaków.

Wraz z odzyskaniem przez Polskę Wybrzeża wzrósł ruch turystyczny. Rozwijał się handel i rzemiosło, głównie na bazie drewna. W latach 1932-1935 nastąpiła elektryfikacja Rumi i Zagórza (łącznie z oświetleniem ulic). Z dniem 1 maja 1935 roku lotnisko w Rumi zostało udostępnione dla komunikacji pasażerskiej, przyjmując pasażerów linii Warszawa - Gdańsk.

Wojna w Rumi zaczęła się 1 września 1939 roku bombardowaniem lotniska cywilnego. Działania wojenne wokół Rumi trwały od 9 do 12 września 1939 roku. Po zajęciu Rumi Niemcy utworzyli administrację terenową, likwidując równocześnie polskie instytucje, związki, stowarzyszenia, zamykając szkoły, biblioteki i wszelkie placówki kulturalne. W końcu 1939 roku w Rumi-Zagórzu utworzono komórkę organizaji konspiracyjnej zlikwidowaną przez gestapo 4 czerwca 1940 roku. W połowie 1941 roku Rumię objęły swoim działaniem Szare Szeregi. Na terenie Rumi działała też Tajna Organizacja Wojskowa Gryfa Pomorskiego. Wyzwolenie Rumi nastąpiło 27 marca 1945 roku. Dnia 7 października 1954 roku Rumia uzyskała prawa miejskie.

Wielowiekową historię Rumi przypomina niewiele zabytkowych obiektów. Najstarszym jest wielki piec do wytopu żelaza sprzed 2 tysięcy lat. W miejscu tysiąc letniego grodziska ulokowała się jednostka wojskowa, nie sposób więc do niego dotrzeć.

Przy ul. Kościelnej można za to zobaczyć ruiny XV -wiecznego kościoła św. Michała - fragment gotyckiego prezbiterium obstawionego przez stare nagrobki z XIX-XX wieku. Naprzeciw wznosi się neorenesansowa bryła świątyni św. Krzyża z wysoką wieżą, na której wyposażeniu znajdują się barokowe elementy przeniesione ze starego kościółka.

Nad stawem miejskim, stoi klasyczny dwórek z przełomu XVIII/XIX wieku, zaadaptowany przez gminę na Dom Kultury. W Dworku mieści się ekspozycja „Z dziejów Rumi” ukazująca dawne, gospodarcze znaczenie miejscowości oraz kaszubskie korzenie. Ciekawostką wystawy może być szkielet kobiety liczący 2 tysiące lat oraz krzyżackie monety, znalezione na starym cmentarzu.

Z kilku młynów i kuźni wodnych działających nad Zagórską Strugą zachował się tylko XIX - wieczny młyn, ładnie odnowiony i zaadaptowany na firmę produkcyjną. Lokalizcję pozostałych obiektów zdradzają jedynie podniszcone progi wodne.

Ozdobą przejazdowej ul. Sobieskiego jest Biały Dworek z początku XX wieku, od początku pełniący funkcje hotelowe.

Pamiątką ostatniej wojny są poniemieckie budynki. Jeden znajduje się na szczycie góry Markowca.

1. Kościół w Parafii Podwyższenia Krzyża Świętego

Parafię dla Rumi założyli Cystersi Oliwscy około 1220 roku. Otrzymawszy tę wieś od księcia Subisława, syna Sambora I. Wcześniej wieś Rumia należała do parafii w Redzie. Proboszczami w Rumi byli na przemian Cystersi oliwscy i księża diecezjalni. Po zakończeniu II Wojny Światowej duszpasterzowanie parafii przekazano Salezjanom. Kościół ten wybudowano w 1918 roku. Początkowo tytułem parafii było Znalezienie Krzyża Świętego. Obecny tytuł to Podwyższenia Krzyża Świętego. W kościele zabytkiem szczególnym jest dzwon z gotycką inskrypcją w dialekcie niderlandzkim z 1530 roku.

Uroczystości odpustowe Parafia obchodzi w ciągu roku dwa razy. Pierwszą jest odpust ustanowiony dekretem z dnia 20.03.1852 roku przypadający w uroczystość Bożej Opatrzności tj. w drugą niedzielę października. Nieco niższą rangę posiada odpust związany z tytułem kościoła obchodzony w Uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego 14 września.

2. Kościół w Parafii Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych

- Ten współczesny kościół jest ciekawą formą, z racji owalnego kształtu zwany „Okrąglakiem”.

Początki duszpasterskiej działalności Salezjanów przy kościele NMP Wspomożenia Wiernych sięgają 1937 roku. W krótkim czasie (niespełna rok) wybudowano kaplicę i pomieszczenia dla księży, 8.XII.1938 roku odprawiono w nowej kaplicy pierwszą Mszę Św. Przy kaplicy założono chór dla młodzieży starszej oraz Oratorium świąteczne dla chłopców.

Po wojnie przyszedł do Rumi ks. Feliks Żołnowski, który w krótkim czasie doprowadził do stanu używalności kaplicę i budynek. Zbudował duży barak oraz uruchomił Dom Dziecka dla opuszczonej młodzieży Wybrzeża. Dom Dziecka istniał do czerwca 1960 roku.

Pierwszym proboszczem nowej parafii był ks. Marian Adamski, który zorganizował życie parafialne, rozpoczął starania o budowę nowego kościoła i nabył plac pod przyszłą świątynię parafialną. Starania o budowę nie przyniosły rezultatu, wobec czego za zebrane pieniądze na budowę, ufundował organy 21-głosowe.

Wykonanie projektu powierzono dr inż. Leopoldowi Taraszkiewiczowi, który do współpracy zaangażował jako konstruktora mgr Tadeusza Lisiewicza.. Podczas pobytu Ojca Św. w Polsce, 7.06.1979 roku, Władze Miejskie w Rumi zatwierdziły plany techniczne i wydały pozwolenie na rozpoczęcie budowy.

Dnia 16.10.1988 roku Ks. Proboszcz St. Warszewski rozpoczął budowę 54 głosowych organów. Poświęcenie organów 31.01.1991 roku przez ks. Bpa Andrzeja Śliwińskiego. W kościele można też zobaczyć drogę krzyżową autorstwa Wietnamczyka Ho Duy Liena.

W tym samym czasie wybudowano plebanię i dom katechetyczny, który stał się miejscem dla Postnowicjatu, a od 1992 roku mieści się tu Liceum Salezjańskie.

3. Kościół w Parafii Św. Józefa i Św. Judy Tadeusza

Parafia została ustanowiona dekretem J. E. Ks. Biskupa Ordynariusza Mariana Przykuckiego z dnia 7.12.1984 roku Po załatwieniu formalności związanych z ziemią pod przyszły ośrodek duszpasterski od 30 czerwca 1985 roku rozpoczęto odprawiać Msze św. przy polowym ołtarzu.

24.12.1985 roku odprawiono pierwszą Mszę św. Dwa miesiące wcześniej w dniach 20-28 października podczas Misji Świętych - odbytych pod gołym niebem poświęcono Krzyż Misyjny oraz plac pod obiekty sakralne.

12.06.1987 roku podczas II pielgrzymki do Kraju papież Jan Paweł II w Gdańsku poświęcił Kamień Węgielny pod Nowy Kościół. Niebawem rozpoczęto prace niwelacyjne pod budynek kościoła. W międzyczasie 25-31.X. odnowiono Misje Święte.

4. Kościół w Parafii Św. Jana z Kęt w Rumi Janowie

W dniu 16.06.1985 roku odprawiona została pierwsza Msza św. na placu. Natomiast 14.07.1985 roku J. E. Ks. Bp Ordynariusz Marian Przykucki poświęcił plac kościelny z krzyżem.

W październiku 1985 roku rozpoczęto budowę kaplicy. Msze św. do końca września 1985 roku odprawiano na placu kościelnym, a od października w zainstalowanych na placu kościelnym trzech tunelach z folii ogrodniczej.

W niedzielę 2.02.1986 roku została odprawiona pierwsza Msza św. w kaplicy.

1.07.1986 roku rozpoczęto budowę domu katechetycznego, który został udostępniony dla dzieci i młodzieży korzystającej z lekcji religii od września 1988 roku. Po zakończeniu budowy domu katechetycznego 28.07.1988 roku rozpoczęto wykopy pod budynek plebani. W stanie surowym zakończono budowę na wiosnę 1992 roku.

5. Kościół Zgromadzenia Córek Maryi Wspomożycielki

Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki, popularnie zwane Siostrami Salezjankami zostało założone przez św. Jana Bosko, przy współudziale św. Marii Dominiki Mazzarello w 1872 roku. Do Polski Siostry Salezjanki przybyły w 1922 roku. Droga Sióstr Salezjanek do Rumi prowadziła przez pośrednictwo Księży Salezjanów, którzy tutaj od lat prowadzą pracę duszpasterską w parafii Św. Krzyża i parafii M.B. Wspomożenia Wiernych.

29.08.1972 roku Zgromadzenie Córek Maryi Wspomożycielki osiedliło się w Rumi. Pierwszymi siostrami były s. Eugenia Chwałek (+1993) i s. Maria Ordziniak (pochodząca z Rumi).

W 1977 roku zapoczątkowała swoją działalność grupa młodzieżowa o nazwie "Młodzi Pomocnicy Salezjańscy". Każdy mógł działać według własnego zainteresowania w odpowiedniej sekcji: misyjnej, charytatywnej i katechetycznej. Sekcja misyjna wspomagała Misjonarzy przez modlitwę, wysyłanie paczek, pisanie listów do misjonarzy; charytatywna - niosła pomoc materialną i duchową ubogim rodzinom; katechetyczna - katechizowała dzieci zaniedbane religijnie. Siostry katechetki swoją pracą obejmowały 1.500 dzieci i młodzieży. W różny też sposób przyczyniły się do uświetnienia uroczystości parafialnych przez przygotowanie strojów regionalnych i poduszek procesyjnych, tworzyły nowe grupy dziecięce tzw. "Bielanki". W 1988 roku Siostry zapoczątkowały nowe, skromne dzieło wychowawcze - Przedszkole o nazwie "Przedszkole Sióstr Salezjanek im. Laury Vikunia". W porozumieniu z władzami miasta i zgodnie ze swym powołaniem, Siostry spostrzegają potrzebę otwarcia w Rumi Szkoły Zawodowej dla dziewcząt i przedszkole, które odpowiadało by współczesnym wymaganiom. Ufając Matce Bożej Wspomożycielce, która sama zainspirowała powstanie Zgromadzenia dla niesienia pomocy dorastającym dziewczętom, z żywą nadzieją patrzymy na przyszłość pracy apostolskiej w mieście Rumi.

6. Kościół Siostry Zmartwychwstania Pańskiego

Od grudnia 1936 roku Zgromadzenie prowadziło przedszkole PKP w wynajętym domu. Dojeżdżały codziennie z Wejherowa. W październiku 1937 roku Siostry Zmartwychwstanki zamieszkały w Rumi. Siostry prowadziły przedszkole, opiekowały się chorymi, S. Brunona Prałat pracowała w Przychodni z panią doktor Słoninową, zajmowały się zakrystią, nauczaniem religii.

Warto też zapoznać się z wyrobami rumskich artystów: malarstwa, garncarstwa, bursztyniarstwa, rzeźby i hafciarstwa. Wielu z nich uprawia sztukę kaszubską.

1. WALORY TURYSTYSZCNE REDY

Miasto Reda położone jest w północnej części województwa pomorskiego, 15 km od Gdyni w obrębie aglomeracji Trójmiejskiej.

Leży w malowniczej pradolinie rzeki Łeby i Redy, między zalesionymi wysoczyznami Pucką i Pojezierza Kaszubskiego, na ważnych szlakach komunikacji drogowej i kolejowej, w sąsiedztwie rozległej niziny zwanej Moście Błota. Przez miasto przebiega droga międzynarodowa, łącząca się z drogą krajową, prowadzącą na Półwysep Helski. W Redzie łączy się także linia kolejowa relacji Gdańsk-Szczecin z odgałęzieniem w kierunku Półwyspu Helskiego.

Dogodne rozwiązanie komunikacyjne z Trójmiastem, Szczecinem i Półwyspem Helskim stwarzają ogromne możliwości rozwoju różnych gałęzi przemysłu i usług, tym bardziej, że posiada znaczne tereny przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe, usługi towarzyszące, budownictwo przemysłowe na składy i bazy oraz usługi turystyczne i rekreacyjne.

Pierwsze ślady pobytu człowieka na terenie dzisiejszej Redy pochodzą ze schyłku paleolitu (IX wieku p.n.e.). Wskazują na to znaleziska archeologiczne uzyskane w trakcie prowadzonych na tym terenie badań.

Pierwsza wzmianka o Redzie pochodzi z kontraktu lokacyjnego z 1357 roku. Dokument ten stwierdza istnienie na tym terenie osady na prawie chełmińskim. Właścicielami osady byli wówczas Krzyżacy. Mieszkańcy wsi mieli prawo do spławiania drewna rzeką Redą do morza.

Z chwilą wybuchu w 1454 roku wojny 13- letniej ziemie podległe dotychczas urzędowi z Pucka przeszły w ręce Gdańska na prawach zastawu na wydatki wojenne tego miasta.

Na przestrzeni XV - XVII wieku Reda jeszcze kilkakrotnie zmieniała właścicieli, znajdując się pod rządami Krzyżaków, Gdańszczan czy polskich starostów.

Ogromne wyniszczenie tych obszarów przyniósł najazd króla Gustawa w latach 1656-1660. Obrabowane z bydła i koni wsie zubożały.

W 1772 roku w wyniku pierwszego rozbioru Polski, Reda znalazła się pod zaborem pruskim. Dnia 10 lutego 1920 roku wojsko polskie Frontu Pomorskiego wkroczyło do Redy i pobliskich miejscowości. Wraz z wkroczeniem wojsk administracja samorządowa przeszła w ręce Polaków. Pierwotnie ustrój samorządowy opierał się na przepisach pruskich zawartych w ustawie z 1891 roku. Dopiero w 1933 roku wydano ustawę o częściowej zmianie samorządu terytorialnego, wprowadzając nowy jednolity podział terytorialny na gromady (na czele z sołtysem), oraz gminy zarządzane przez wójta, któremu podlegali sołtysi.

Postępująca inflacja marki polskiej, szybki wzrost kosztów utrzymania i pogarszające się warunki socjalno-bytowe były przyczyną strajków robotników (w lipcu 1921, październiku 1923 i w 1924 roku). Poprawa sytuacji nastąpiła w związku z rozbudową pobliskiej Gdyni.

9 września 1939 roku Reda została zajęta przez Niemców. Okres okupacji był czasem eksterminacji mieszkańców Redy jak również jej ubożenia wynikającego z dyskryminacji ludności polskiej w zakresie stanowisk pracy i wynagrodzenia. Miasto zostało oswobodzone 12 marca 1945 roku.

Dnia 1 stycznia 1967 roku Reda uzyskała prawa miejskie.

Plany rozwoju miasta są bardzo ambitne. Opracowany został projekt budowy Parku Miejskiego, a wkrótce nastąpi jego realizacja. Wjeżdżając do Redy nie sposób nie zauważyć w panoramie miasteczka przepiękną i jedyną budowlę wartościową ze względów historycznych i architektonicznych, którą jest Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, wybudowany w stylu neogotyckim w 1903 roku. Niegdyś turystom polecano także wspaniałe miejsca widokowe, znajdujące się przy drodze z Redy do Gniewowa. Okoliczne wzgórza, porośnięte wysokopiennym lasem Niemcy nazywali `piękną oprawą'. Góra Jara jest atrakcyjnym punktem widokowym, z której podziwiać można Pradolinę a przy dobrej pogodzie Zatokę Pucką i Półwysep Helski. Najwyższa w okolicy Pucka Góra liczy 202 m. n.p.m., podczas gdy rozłożone w dole miasteczko jest na poziomie 10-15 m. n.p.m.

Reda to cicha, spokojna sypialnia a jednocześnie doskonały punkt wypadowy dla turystów zmierzających w kierunku Półwyspu Helskiego, Bałtyku jak również Szwajcarii Kaszubskiej.

Również w Redzie mieszkał znany twórca ludowy Izajasz Rzepa - rzeźbiarz w drewnie znanych kolorowych ptaszków, figur sakralnych i świeckich. W tym mieście można też wypocząć wędkując nad rzeką Redą, korzystać z siłowni, sauny czy kortów tenisowych w MOKSiR.

Leksykon miast Polskich - Jerzy Kwiatek i Teofil Lijewski Ziemia Wejherowska - Józefa Węsierskiego

2.4. WALORY TURYSTYCZNE GMINY CHOCZEWO

Gmina Choczewo położona jest na obszarze jednostki fizjograficznej zwanej Pobrzeżem Kaszubskim jest gminą nadmorską, z bezpośrednim dostępem do morza. Rzeźba powierzchni zadecydowała zbiorowiskach roślinnych - czystych lasach, bogatych w runo leśne i grzyby, z pięknym zasobnym w ryby Jeziorem Choczewskim (pierwszy stopień czystości wód). Urozmaicenie krajobrazu stanowią ciągnące się miejscami wzniesienia czołowo-morenowe.

Gmina Choczewo ma charakter rolniczy, wzbogacony o funkcję turystyczną. Własne wybrzeże morskie jest w okresie letnim terenem wzmożonego ruchu turystyczno - wypoczynkowego. 
Do przebywania w Gminie Choczewo zachęca nieskażone morskie powietrze z dużą zawartością jodu, czyste plaże w Sasinie-Stilo i Lubiatowie.

Wypoczywać tu można nie tylko latem - klimat, na który wpływa bezpośrednie sąsiedztwo morza, sprzyja mieszkańcom i turystom przez cały rok. Zima jest łagodniejsza niż w głębi kraju, lato mniej upalne, wiosna bywa dość opóźniona, ale za to długa, a jesień jest ciepła i pogodna.

Obszar gminy Choczewo wynosi 18 328 ha, w jej skład wchodzi 26 osad, w tym 11 wsi sołeckich, a siedzibą władz jest wieś Choczewo.

Dzieje tej gminy nierozerwalnie wiązały się z losami Pomorza Gdańskiego i ziemi lęborskiej. Bardzo interesująca jest historia tych ziem. Osadnictwo rozwinęło się tu już we wczesnym średniowieczu. Pierwsze wzmianki o Choczewie pochodzą z 1384 roku. W XVII wieku znaczącą rolę polityczną odgrywały tam miejscowe rody: Jackowskich, Łętowskich, Krokowskich, Wejherów i Dzięcielskich. A przedstawiciele Wejherów i Jackowskich już w XVII wikeu byli posłami do Sejmu Rzeczypospolitej. Sytuacja znaczących rodzin stała się trudniejszą w okresie zaborów, germanizacja przebiegała na tych terenach z takim nasileniem, jak na Śląsku, w Wielkopolsce czy na Mazurach.

Ustanowiony w 1961 roku, Rezerwat przyrody o powierzchni 9,19 ha „Choczewskie Cisy” położony jest w obrębie błot przymorskich w zachodniej części Pobrzeża Kaszubskiego. W gminie obejmuje on fragment zatorfionego obniżenia na styku z pagórkiem wydmowym.
    Przedmiotem ochrony jest stanowisko naturalnie odnawiającego się cisa (Taxus baccata) w wielogatunkowym lesie mieszanym na jednym tak obfitym stanowisku w województwie gdańskim.

   W Polsce zasięg cisa obejmuje południową, zachodnią i północną część kraju. Naturalność pochodzenia cisa na tych stanowiskach niekiedy trudno jest ustalić, gdyż często bywa sadzony. Jest gatunkiem ściśle chronionym na terenie całego kraju już od roku 1423. Jego ochronę wprowadził król Władysław Jagiełło w celu zapewnienia ciągłości jego zasobów. Większe populacje cisa stanowią w Polsce olbrzymią rzadkość i dlatego chroni się je w rezerwatach.

   W rezerwacie „Choczewskie Cisy” kilkadziesiąt drzew osiąga w obwodzie ponad 30 cm, a kilka najstarszych (w wieku około 145 lat) ma 140-150 cm w obwodzie oraz 10-13 m wysokości.
   Przypuszcza się, że populacja cisa w rezerwacie wzięła swój początek z nasion przeniesionych z parku leśnego w Sasinie, który powstał w roku 1868 w ramach założenia zespołu dworsko-parkowego.

    Przestrzennie przeważają tu zbiorowiska lasu mieszanego z udziałem buka, dębu i brzozy a w niektórych jego płatach dominuje sosna pochodząca z sadzenia, tworząc najstarszy w rezerwacie drzewostan. Spotyka się tu również cisa, graba oraz leszczynę.

   Ze względu na wrażliwość runa i siewek cisa na deptanie, nie wolno wchodzić na teren rezerwatu. Jego wnętrze można zobaczyć poruszając się poboczem szosy, biegnącej wzdłuż granicy rezerwatu.

Charakterystycznym jest to, że właśnie w tej gminie znajduje się największa ilość zabytkowych dworków, a najpiękniejsze to w Sasinie, Zwartowie i Starbieninie.
W odrestaurowanym dworku w Starbieninie ma swą siedzibą Kaszubski Uniwersytet Ludowy, gdzie niewątpliwą atrakcją są baterie słoneczne i usytuowana w pobliżu elektrownia wiatrowa.

Zespół dworsko - parkowy w Starbieninie usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu, otoczony łąkami i polami. Od południa granicę wyznacza droga wiejska z Lublewka do Bychowa, odchodząca od drogi Choczewo - Wierzchucino.

Pierwsze wzmianki historyczne pochodzą z I połowy XV wieku i mówią o Sterheninie, jako majątku kaszubskim dostarczającym kontyngentów w postaci żywności, a jego właścicielami była rodzina Schinburen. Oni to, a później ich spadkobiercy utrzymywali te dobra aż do połowy XVII wieku.

Od drugiej połowy XVII wieku Starbienino często zmieniało właścicieli, jednym z nich w 1658 roku był Jurgen von Mach.

Od 1871 roku właścicielami majątku starbienińskiego była bardzo zamożna rodzina Hammerów. Za ich czasów następowały znaczne zmiany w zagospodarowywaniu majątku. Przede wszystkim wybudowano nowy dwór, a wjazd do tej części wyłożono kostką brukową. Drugi wjazd poprowadzono na kamienny podjazd pod budynek dworu, który obsadzono z jednej strony lipami. Całe założenie odgrodzono od drogi kamiennym murem. Z kolei w części parkowej, powstała nowa naturalistyczna kompozycja z dużą ilością drzew zamorskich. Wokół stawu w północnej części parku, utworzono zieloną ścianę urozmaiconą różnorodnymi gatunkami drzew. Z prawej strony dworu postawiono kamienny murek tworzący zakole, który obsadzono czarnym bzem i śnieguliczką.

W 1904 roku najstarszy syn Erich Hammer zamieszkał wraz z rodziną w starbienińskim dworze. Od tego czasu majątek ten systematycznie unowocześniano. Jego powierzchnia w 1912 roku wynosiła 324 ha, mieszkało tam 86 osób i należał on do okręgu Osseken (Osieki).

W 1928 roku majątek ten objęty został Państwowym Planem Parcelacyjnym, w wyniku którego 90 ha ziemi przeznaczono pod małe gospodarstwa chłopskie.

Okres II wojny światowej nie spowodował większych zmian w majątku, Hammerowie przebywali tam aż do 1945 roku. Po wejściu oddziałów armii radzieckiej Rosjanie zastrzelili trzech członków rodziny, pozostali wyjechali do Niemiec. Dwór jak i folwark został całkowicie splądrowany i ograbiony.

Przez następne lata budynek dworu sukcesywnie popadał w ruinę.

Nowy użytkownik przeznaczył ten zespół na ośrodek wypoczynkowy. W 1984 roku wyremontowano ten zespół i rok później rozpoczęto też budowę pawilonu noclegowego, który miał zwiększyć liczbę przyjmowanych jednorazowo wczasowiczów.

Obecnie jest on własnością Skarbu Państwa, w zarządzie Kuratorium Oświaty w Gdańsku. Po podpisaniu umowy użyczenia, Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego przejął z dniem 1 lutego 1995 roku w użytkowanie nieruchomości tj. dwór, pawilon, dwuhektarowy ogród krajobrazowy oraz możliwość korzystania z pobliskiego Jeziora Choczewskiego.

W zespole tym znajduje się filia Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego w Wieżycy, spełniająca rolę Ośrodka Edukacji Ekologicznej.

W budynku dworu, jak i przyległym pawilonie znajduje się 65 miejsc noclegowych. Ośrodek czynny jest przez cały rok. Odbywają się tam warsztaty szkoleniowe dotyczące ekologicznego rolnictwa, rozwoju turystyki wiejskiej, seminaria nt. ochrony środowiska i wiedzy o regionie. Ponadto odbywają się coroczne Plenery Twórców Ludowych i Malarzy Amatorów, konferencje, obozy i sympozja Polonii Pomorskiej, celem których jest ożywianie i wzbogacanie dotychczasowych form współpracy z Polonią. Realizowane są też liczne przedsięwzięcia na rzecz środowiska lokalnego, jak zimowiska, półkolonie, zajęcia dla dzieci i młodzieży oraz cykliczne imprezy dla stowarzyszeń regionalnych i lokalnych organizacji samorządowych.

W kwietniu 1997 roku nastąpiło uroczyste nadanie uniwersytetowi ludowemu imienia twórcy polskiego hymnu narodowemu Józefa Wybickiego.

Dzisiaj śmiało można powiedzieć, że starbieniński zespół dworsko - parkowy znajduje się w szczycie rozkwitu.

Wieś Sasino położona jest około 9 km na południowy - zachód od miejscowości gminnej Choczewo.

Jako wspaniałe miejsca wypoczynku turystów służą między innymi pałacyk w Sasinie, gdzie mieści się Ośrodek Wypoczynkowy MSM "Stillo", który położony jest w urokliwym majątku ziemskim oraz około 3 km od pełnego morza.

Zespół dworsko - parkowy stanowi odrębną osadę, znajdującą się w odległości 1,5 km od wsi Sasino. Do założenia prowadzi droga, która na odcinku 200 m. obsadzona jest szpalerami świerków.

Część hotelowa mieści się w zabytkowym, neoklasycznym dworze pochodzącego z 1870 roku oraz w otoczeniu okazałego dziedzińca z fontanną i rozległego parku o powierzchni 6,5 hektara. Piękna, lesista okolica jest wymarzonym wręcz miejscem do odbywania jazdy konnej i długich pieszych spacerów. A latem organizowane są dowozy bryczkami na plaże, natomiast zimą - kuligi w nadmorskim lesie.

Ośrodek wypoczynkowy MSM „Stilo” otaczają cudowne elementy kompozycyjne różnych drzew, a najstarsze z nich pochodzą z II połowy XVIII wieku i są okazani typowanymi na pomniki przyrody.

W 1948 roku opuszczony majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa, ziemia uległa parcelacji, a cały zespół przekazano w użytkowanie Wojskom Ochorony Pogranicza. Na terenie obszernego parku odbywały się ćwiczenia wojskowe, a nieco dalej w lesie powstała strzelnica.

W 1963 roku zespół ten przejęła Fabryka Opakowań Blaszanych „Opakomet” w Gdańsku - Oruni. Po pobieżnym remoncie budynku dworu, przeznaczono go na ośrodek kolonijny. Jednak użytkowany tylko sezoznowo, starcił swój historyczny charakter.

31 grudnia 1983 roku nowym użytkownikiem zostało Przedsiębiorstwo Usług Budowlano - Remontowych „Budrol” w Pruszczu Gdańskim, które przeznaczyło ten zespół na ośrodek wypoczynkowy. Po wstępnych pracach przygotowawczych, przystąpiono do remontu kapitalnego dworu, gdzie przede wszystkim wymianie uległy stropy z drewnianych na stalowe, konstrukcja dachu i jego pokrycie oraz stolarka okienna i drzwiowa. Wymieniono też całkowicie instalacje elektryczne i centralnego ogrzewania z własną nową kotłownią. W piwnicach powstały łazienki oraz sauna. Dokończono budowę budynku socjalno - biurowego, przy którym powstał parking. Przed dworem odtworzono klomb z fontanną, a obiegający go podjazd wyłożono asfaltowym dywanikiem. Z kolei park poddano całkowitej renowacji. W zachodniej jego części powstały korty tenisowe i basen kąpielowy.

W marcu 1996 roku, w wyniku przetargu właścicielami tego zespołu zostali: Mieczysław Cierpisz, Stanisław Okonek i Marek Pawlik.

Obecnie ten tonący w zieleni i komfortowo urządzony ośrodek wczasowy z całoroczną działalnością hotelarsko - gastronomiczną nosi nazwę od imion właścicieli i nazwy latarni morskiej.

Równie atrakcyjnym i wartym odwiedzenia jest dworek w Zwartowie, który położony jest około 7 km na południowy zachód od miejscowości i gminnej Choczewo. W dworku aktualnie mieści się Ośrodek Wczasowo-Szkoleniowy "Relaks".

Usytuowany jest on w zabytkowym XIX - wiecznym pałacu stanowiącym część założenia dworsko - parkowego o powierzchni 7 ha. Początki dworu oraz otaczającego go parku pochodzą z 1750 roku. Dalsza rozbudowa dworu i parku miała miejsce po 1904 roku, kiedy majątek kupił von Kűster. Nowy właściciel znacznie rozbudował dwór w jego wschodniej części - urządził tam salę balową, zaś od strony ogrodu powstał taras ze schodami prowadzącymi do parku. Sam park został skomponowany w nowy sposób. W części środkowej utworzono wnętrze ogrodowe zaakcentowane klombem, aleje obsadzono krzewami, dosadzono też wiele drzew, m.in. tulipanowca, sosnę, limbę, cisy pospolite, żywotnika zachodniego, klony, jesiony i kasztanowca, ścieżki wokół ogrodu warzywnego i sadu obsadzono grabami i żywopłotami.

W roku 1945 Kűlsterowie opuścili Zwartowo i po wojnie dwór przeszedł na własność Skarbu Państwa.

Około 1948 roku część folwarczną przejęła Stacja Hodowli Roślin w Żelaźnie -Gospodarstwo w Zwartowie. Natomiast obiekt dworsko - parkowy przekazano więziennictwu, jako Ośrodek Służby Więziennej, do spraw resocjalizacyjnej pracy więźniów i Ośrodek Wczasowy Ministerstwa Sprawiedliwości. Z chwilą przekazania dość zniszczonego obiektu przystąpiono do prac remontowo - adaptacyjnych. Na dotychczasowych polanach parkowych powstały boiska sportowe i basen. Alejki wyżwirowano, a podjazd pod dwór wylano asfaltem. W 1964 roku przyjęto pierwszych wczasowiczów. Nadal trwały prace kosmetyczne zarówno budynku jak i otoczeniu. Strzyżono żywopłoty, sadzono krzewy i kwiaty. Wzdłuż alejek spacerowych ustawiono ławeczki wypoczynkowe, a przed frontem dworu ustawiono wielkie donice z kwiatami.

W drugiej połowie listopada 1973 roku niespodziewanie wybuchł pożar w części użytkowej poddasza. W trakcie odbudowy użytkowe poddasza podwyższono, zlikwidowano ściany z płyt wypełnionych liśćmi i zastąpiono je murowanymi. Remont trwał do 1976 roku od tego czasu funkcjonuje jako ośrodek Wczasowo - Szkoleniowy „ Relaks”, dysponujący kortem tenisowym, boiskami sportowymi, placami zabaw, sauną, kawiarnią i salami balowymi. W kolejnych latach dokonano zmiany elewacji zespołu dworskiego, a w 1995 r. przeprowadzono remonty pokoi gościnnych i łazienek.

Działalność Ośrodka Wczasowego „Relaks” w Zwartowie jest godna najwyższej pochwały. Cały zespół dworsko - parkowy po mistrzowsku, w naturalny sposób został oddzielony od byłej części folwarcznej, którą dzierżawi Ewa Halina Buchacz, z przeznaczeniem na gospodarstwo rolne, o łącznej powierzchni 631,56 ha. Sam budynek dworu, jak i części wczasowo - rekreacyjne są systematycznie unowocześniane i wzbogacane. Ośrodek dysponuje 32 pokojami gościnnymi z łazienkami i bogatym zapleczem gastronomicznym, piękną kawiarnią, stołówką i salami balowymi. Oprócz kortu, boisk, znajduje się tam również wypożyczalnia różnorakiego sprzętu sportowo - turystycznego. Są i dodatkowe atrakcje, jak przejażdżki bryczką, jazda konna i wycieczki autokarowe.

W gminie około 12 km od Choczewa, wśród lasów, na wzgórzu o wysokości 41 m. n.p.m. znajduje się również jedna z najpiękniejszych latarni morskich na Kaszubach - Stilo. Wybudowana została w latach 1904 - 1906, przez Niemców na fundamencie z betonu i marmuru białego. Montowana z gotowych elementów ze staliwa skręcanych śrubami. - Są trzy takie konstrukcje na świecie, z czego dwie w Europie.

Pierwsze oświetlenie było gazowe - palnik, lustra i pryzmaty, następnie oświetlenie żarowe, lustra i pryzmaty. Obecnie używane są halogeny i zapalnie świateł odbywa się przez fotokomórkę i tradycyjnie - ręcznie.

Tradycją była rodzinna obsługa, gdzie latarnię musiało obsługiwać czteroosobowa „załoga”. Ostatnim niemieckim latarnikiem był Pruztt do roku1945, a od 1948 do 1981 roku stanowisko to objął Stefan Łozicki. Odznaczony został on krzyżem Virituti Militari po walkach pod Monte Cassino. Po śmierci Stefana Łozickiego kierownictwo latarni objął jego syn Romuald Łozicki pracujący do dziś z małżonką Weroniką.

Podziwiając z latarni panoramę mierzei sarbskiej oraz okolicznych lasów warto pamiętać o pasażerskim liniowcu `Wilhelm Gustloff', spoczywającym około 20 mil morskich na północ od latarni. Storpedowany w 1945 roku przez radziecką łódź podwodną jest jednym z najwięjszych podmorskich grobowców w historii świata.

2.5. WALORY TURYSTYCZNE GMINY GNIEWINO

Gmina położona jest w północnej części województwa pomorskiego i zajmuje powierzchnię 176 km², z czego 38% zajmują lasy, a 11% to wody, w tym min. jedno z największych w tej części Pomorza - Jezioro Żarnowieckie.

Sama miejscowość leży w bok od głównej drogi Wejherowo - Żelazno. Odległość od Trójmiasta wynosi 60 km, a od Słupska 85 km.

Gmina Gniewino, położona na dwóch płatach wysoczyzny - Kępie Gniewinowskiej i Kępie Salińskiej, rozciętych Rynną Słuszewską.

Mnogość jezior stanowi niewątpliwą atrakcję zarówno dla wędkarzy jak i amatorów sportów wodnych. Zasoby wodne Jeziora Żarnowieckiego służyć mogą jako potencjalne miejsce do uprawiania sportów wodnych i przeprowadzania różnego rodzaju zawodów sportowych. Południowa część gminy to Choczewsko-Saliński Obszar Chronionego Krajobrazu, gdzie znajdują się głównie lasy mieszane, które zajmują około 6 700 ha. Jest to znaczący potencjał rekreacyjno - wypoczynkowy, zwłaszcza że występuje tam również zespół jezior. Miłośników przyrody z pewnością zainteresuje rezerwat florystyczny "Długosza Królewskiego" w Łęczynie Dolnym, gdzie można obejrzeć około 200 okazów tej paproci.

Przyjeżdżając do gminy Gniewino, proponuję odwiedzić kilka ciekawych miejsc i zabytków.

Do miejscowości najchętniej odwiedzanych przez turystów należy tu Nadole, gdzie w 1987 roku otwarto skansen - zagrodę gburską ( filia Muzeum Ziemi Puckiej ) z drugiej połowy XIX wieku. Zagroda składa się z chaty wyposażonej w meble i sprzęty codziennego użytku, stodoły, stajni, chlewika, obory. Jest też studnia, wozownia, wędzarnia, gołębnik, pompa strażacka, maszyny rolnicze, kierat, warsztat tkacki. Jest to zagroda średnio zamożnego gbura, zajmowana przez trzy pokolenia.

8 km na zachód od Gniewina położona jest wieś Salino. We wschodniej części wsi znajduje się jeziorko, na środku którego znajduje się wysepka z niegdyś istniejącym grodem salińskim. Istniejący w Salinie kościół został wzniesiony w 1839 roku z polnego kamienia. Do zabytkowego wyposażenia należy gotycka chrzcielnica, płyta anioła i płyta nagrobna przed ołtarzem zdatą 1626, kryjąca zwłoki jakiegoś doradcy księcia pomorskiego.

Szczególnie cennym i rzadkim zabytkiem Salina jest staropolski dworek, pochodzący z XVIII wieku, zbudowany przez rodzinę Rexin. Jest to parterowy budynek o konstrukcji szkieletowej, z dwoma alkierzykami i krytym trzciną mansardowym dachem. Całość otoczona starymi drzewami stanowi jedyny tego typu obiekt na Kaszubach.

W samym Gniewinie na uwagę zasługuje neogotycki kościół wzniesiony w 1870 roku na miejscu kaplicy istniejącej tu od XV stulecia, posidający glównie pseudogotyckie wyposażenie oraz spiżowy dzwon z1604 roku. Na cmentarzu, wśród starodrzewu można zobaczyć stare nagrobki, a także zabytkowe krzyże żeliwne z XIX wieku.

Innym ciekawymi obiektami w gminie Gniewino są: zabytkowy pałac w Chynowiu, oraz zespół pałacowo - parkowy w Bychowie - dziś ekskluzywny hotel i mały folwarczek w Chawratyniu - obecnie zajazd licznie odwiedzany przez podróżnych.

Nadole położone nad Jeziorem Żarnowieckim dysponuje bardzo dużą bazą hotelową i restauracyjną. W sąsiedztwie kompleksu hotelowego znajduje się przystań Żeglarska, kąpielisko strzeżone i ponad 100 - metrowe molo. Do dyspozycji turystów są również domki wypoczynkowe oraz hotel w Czymanowie. Także dobrze rozwinięta jest baza sportowa w Nadolu - korty tenisowe, boiska i hala sportowa, a w Gniewinie - cały kompleks sportowy oraz w Kostkowie - Centrum Biegów na Orientację.

Wieś Gniewino to stara osada pomorska, która była zamieszkana już w IV wieku p.n.e. W XIII wieku obszar ten podporządkowany był kasztelanii białogórskiej i puckiej. Na początku następnego stulecia dostaje się pod panowanie Krzyżaków. W 1466 roku, po ustąpieniu krzyżaków administrację przejmuje starosta pucki.  

Poza krótkimi okresami w XV i XVII wieku gmina należała do Brandenburgii a później do Królestwa Prus. Po I wojnie światowej tereny gminy przypadły Rzeszy Niemieckiej za wyjątkiem wsi Nadole, jedynej polskiej enklawy na zachodnim brzegu Jeziora Żarnowieckiego. Po II wojnie światowej gminę włączono do powiatu morskiego, później wejherowskiego. Na początku lat 70. zapadła decyzja o budowie Elektrowni Szczytowo-Pompowej, a w 1981 roku budowie elektrowni jądrowej - której nigdy nie ukończono.

2.6. WALORY TURYSTYCZNE GMINY LINIA

Gmina Linia znajduje się około 35 km na południowy zachód od Wejherowa i około 18 km na południowy wschód od Lęborka w województwie pomorskim. Jej południowa granica wcina się w północno-zachodnią część Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Posiada kilka pięknych jezior w nietypowej rynnie polodowcowej, a Jeziora Potęgowskie stanowią główny zbiornik wodny tego obszaru. Skupiają one nad swoimi brzegami kilka ośrodków wypoczynkowych, stanowiących znakomitą bazę o charakterze ponadregionalnym. Pozostałe Jeziora to Morzycz, Miłoszewskie, Strzepcz i Lewino. Obfitość i rozmaitość ryb w niezanieczyszczonych wodach tych jezior zadowoli niejednego wędkarza czy turystę. W pobliskich lasach możemy spotkać wiele zwierząt, posiadają one także bogate runo leśne. Rozciągające się przestrzenie lasów z widokowym wzniesieniem „Szczeliną Lechicką" stanowią ekologiczną enklawę, której urozmaicony relief, woda, czyste powietrze i sama przyroda zapraszają na wypoczynek stacjonarny lub turystyczno-krajoznawczy, do którego zachęcają ciekawe trasy spacerów lub rowerowych wypadów. Dobrze rozwinięta sieć dróg o niskim obciążeniu ruchem samochodowym, stwarza dogodne warunki do turystyki rowerowej. Ponadto akweny czystych wód, jezior i rzeki Łeby z uroczym widokiem Zielonego Dworu w pradolinie jej koryta zachęcają do wędkarskiego sportu oraz urządzania spływów kajakowych dających wiele atrakcyjnych przeżyć. Gmina Linia jest jedną z najbardziej malowniczych gmin na Kaszubach o dużych walorach turystycznych i możliwościach rozwoju agroturystyki.

Z historycznych przekazów dziejów ziemi lińskiej i przeprowadzonych badań przez

Muzeum Archeologiczne w Gdańsku w latach pięćdziesiątych wynika, że tereny te były zasiedlone już w okresie 1200-125 p.n.e. Potwierdzają to zbadane stanowiska kilku cmentarzysk kultury łużyckiej i wschodnio-pomorskiej.

Pierwsza wzmianka o Lini, zapisanej jako "Lyne", pochodzi z 1342 roku Przywilej lokacyjny wieś otrzymała w 1373 roku, ale przez stulecia był to jedynie ubogi szlachecki majątek, często zmieniający właścicieli. Rozwój wsi nastąpił dopiero na przełomie XIX i XX wieku, a po wojnie stała się ona siedzibą gminy. Jedynym zabytkiem jest tu wybudowany w 1926 roku niewielki kościółek. Turyści, którzy tu docierają kierują się głównie do oddalonej o 3 km najważniejszej miejscowości letniskowej w gminie - Potęgowa.

Strzepcz jest dużą, starą wsią położoną nad niezagospodarowanym jeszcze Jeziorem Strzepskim. Dawniej była to znacząca wieś, w której działał nawet przytułek dla biednych, a w okresie międzywojennym Strzepcz był siedzibą gminy. Charakterystychną budowlą jest tutaj wzniesiony pio II wojnie światowej potężny kościół.

Wokół dawnego młyna na Bolszewce rozwinęło się Smażyno. W1865 roku komitet założony przez protestanckich właścicieli okolicznych majątków wybudował tu neogotycki kościół. We wsi znajduje się także nieduży wybudowany około 1850 roku dwór, w którym od lat działa ośrodek leczenia uzależnień.

Przy drodze z Miłoszewa do Linii, jednej z ostatnich już dróg wojewódzkich o piaszczystej nawierzchni leży Głodnica. Do 1999 roku działała tu jedyna szkoła podstawowa, w której nauka odbywała się równolegle po polsku i kaszubsku. Pomimo wielu protestów została ona zamknięta ze względów finansowych. Jednak warto tu zajrzeć ze względu na oryginalny wystrój szkoły i liczne zgromadzone tu pamiątki.

Nad Łebą, w połowie drogi ze Strzepcza do Linii leże miejscowość Tłuczewo. Tu znajduje się działający do dziś zabytkowy młyn (można go zwiedzać ). W Tłuczewie mieszkał też autor kaszubskich opowiadań Aleksander Labuda. Tablica jemu poświęcona znajduje się na budynku dawnej szkoły.

Również nad Łebą położone są Osieki. Mimo iż wieś nie została strasznie zniszczona podczas wojny, nie ma tu zabytków oprócz budynku dawnej szkoły z końca XIX wieku. Atomiast nad Łebą między Osiekami a Porzeczem przed wojną istniał duży tartak, spalony w 1947 roku. Obecnie w ocalałych zabudowaniach urządzono daczę, do której prąd dostarczany jest z małej turbinki ustawionej na rzece.

2.7. WALORY TURYSTYCZNE GMINY LUZINO

Gmina Luzino leży na pograniczu dwóch wielkich jednostek morfologicznych : Pobrzeża Bałtyckiego i Pojezierza Kaszubskiego.

Gmina Luzino, usytuowana w środkowej części województwa pomorskiego, jest oddalona tylko o 11 km od miasta powiatowego Wejherowa. Poszczególne wsie sołeckie gminy położone są po obu stronach głównego szlaku komunikacyjnego Gdańsk - Szczecin (drogi krajowej nr 6 oraz kolei elektrycznej). W granicach administracyjnych Gminy Luzino znajdują się następujące wsie sołeckie: Barłomino, Dąbrówka, Kębłowo, Kochanowo, Luzino, Sychowo, Robakowo, Wyszecino, Zelewo i Zielnowo. Gmina obejmuje obszar 11.193,93 ha, z czego 4.137 ha stanowią lasy bogate w zwierzynę i runo leśne.

Luzino charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą powierzchni. Południowo - środkowe części gminy posiadają charakter typowo pojezierny i występują tu zalesione wzgórza morenowe o charakterze moren czołowych, oraz nieduże enklawy i półenklawy leśne, na których położone są wiejskie jednostki osadnicze. W północno - zachodniej części gminy ( w pobliżu siedziby władz administracyjnych Luzina) wije się pradolina rzeki Redy - Łeby. Przez Luzino przepływa rzeka Bolszewka, której nazwa z 1680 roku brzmiała Luzińska Struga.

Prowadzone tu wykopaliska świadczą o tym, że tereny te były zamieszkany już w czasach prehistorycznych, a górująca nad Luzinem Kukówka była prawdopodobnie wzgórzem kultowym. Pierwsze wzmianki o Luzinie pochodzą z 1245 roku, kiedy to osada została nadana norbertankom z Żukowa. Od XIV wieku funkcjonował tu młyn na Bolszewce, a sama wieś rozwijała się niezależnie od pobliskiego folwarku.Na przełomie XIX i XX wieku wieś stała się polskim ośrodkiem kulturalno - politycznym. Działało tu Kółko Rolnicze, Towarzystwo Śpiewacze i wiele innych stowarzyszeń.

Obecnie Luzino jest ważnym lokalnym ośrodkiem usługowo - handlowym dla okolicznych wsi, a jego dogodne położenie i dostępność komunikacyjna spowodowały dynamiczny rozwój budownictwa jednorodzinnego, przekształcając Luzino w sypialnię dla Wejherowa, Rumi i Redy.

Z uwagi na to, że większość wsi w okolicach Luzina ma typowo rolniczy charakter, nie są one zbyt często odwiedzane przez turystów, bo i nie ma tu zbytnio czego oglądać. Dawne majątki w okolicznych wsiach zostały całkowicie zniszczone lub też nie pozostało po nich zbyt wiele.

Do najważniejszych i najatrakcyjniejszych zabytków gminy możemy zaliczyć kościół rzymsko - katolicki pod wezwaniem św. Wawrzyńca. Obecna budowla pochodzi z lat 1733 - 1740, a spoglądając na dach możemy zobaczyć chorągiewkę z datą 1689 roku pochodząca z poprzedniego drewnianego kościoła. Aktualny kościół rozbudowano w XX wieku, tzn. przedłużono prezbiterium ku wschodowi, dobudowując do niego od południa zakrystię. Wyposażenie kościoła jest w stylu barokowym oraz późniejsze z XIX i końca XX wieku. W kościele przykuwają wzrok liczne rzeźby z XVIII wieku, droga krzyżowa z XIX wieku, chrzcielnica XVIII wieczna oraz wykuta z kamienia kropielnica (średniowieczna) pochodząca z poprzedniego drewnianego kościoła. Na frontonie znajduje się fresk upamiętniający marsz śmierci i kanonizację o. Maksymiliana Kolbego pędzla artysty Edmunda Szyftera. Na wieży znajdują się cztery dzwony: zabytkowy z gdańskiego warsztatu E. Lindemana z 1793 roku, dzwon „Niemiec” z 1895 roku (przeniesiony z kościoła ewangelickiego), dzwon „Maryja” z 1950 roku oraz dzwon okrętowy.

Oprócz kościoła w Luzinie warto zobaczyć dwie kapliczki , kilka drewnianych domów o konstrukcji szkieletowej pochodzących z II połowy XVII wieku, a przebudowanych w XIX stuleciu oraz poewangelicki kościółek, w którym dziś mieści się biblioteka.

2.8. WALORY TURYSTYCZNE GMINY ŁĘCZYCE

Gmina Łęczyce położona jest na zachodnim krańcu województwa pomorskiego. Obejmuje część ziemi kaszubskiej, leżącej w pradolinie rzek Łeby i Redy. Obszar jej wynosi 233 km² i zamieszkuje go ponad 10 tysięcy osób. Gmina rozciąga się po obu stronach szlaku komunikacyjnego Gdańsk - Szczecin. Połowa powierzchni gminy to lasy i wzniesienia, najwyższe - Bukowa Góra Wyniesiona jest 221 m. p.p.m.

W rejonie wsi Strzebielino występują niezwykle przepiękne i malownicze krajobrazy. Większość mieszkańców to Kaszubi. Kultura kaszubska jest więc przez niektórych mieszkańców kultywowana, a dotyczy to tradycyjnego budownictwa, sztuki ludowej - rzeźby i haftu.

Największymi miejscowościami są Brzeżno Lęborskie, Bożepole Wlk., Łęczyce, Rozłazino, Strzebielino.

Gospodarka oparta jest głównie o rolnictwo i rzemiosło, rozwija się też gospodarka leśna. Funkcjami uzupełniającymi jest przemysł związany z gospodarką leśną i rolną oraz w małym stopniu rekreacja i wypoczynek wraz z usługami związanymi z obsługą ruchu turystycznego. Właśnie rejon szczególnie południowo - wschodni i południowo - zachodni gminy, ma predyspozycje do rozwoju różnych form wypoczynku pobytowego, świątecznego, turystyki kwalifikowanej i krajoznawczej. Niestety dopiero w planach gminy jest także rozwój agroturyzmu.

W Porzeczu usytuowane jest leśne schronisko młodzieżowe. z kolei nad Jeziorem Lubowidzkim znajduje się kąpielisko oraz trzy ośrodki wypoczynkowe ze 180 miejscami noclegowymi. Niedaleko też, pośród lasów, w pobliżu jeziora, warty odwiedzenia jest Dom Pracy Twórczej Wiesława Markowskiego. Równie godnym uwagi jest największy w województwie pomorskim rezerwat długosza królewskiego - utworzonego przez dwa torfowiska porośnięte paprocią o takiej właśnie nazwie.

Łęczyce to nieduża wieś gminna położona po obu stronach Łeby, która przez stulecia stanowiła centrum dóbr książęcych. Znajduje się tu pochodzący z końca XIX wieku duży młyn na Łebie..

W okolicach gminy Łęczyce znajdują się liczne punkty widokowe, a prawdziwą atrakcją dla turysty jest przełom rzeki Łeby pod Paraszynem. W miejscowości tej położony jest malowniczo dwór z drugiej połowy XVIII wieku.

Największą wsią w gminie Łęczyce jest Strzebielino. Przed wojną była to ważna osada graniczna przy głównej trasie drogowej z Berlina do Gdańska. Na wysokości stacji paliw, po prawej stronie szosy do Lęborka stoją dobrze zachowane dawne budynki polskich służb granicznych. Na południowy zachód od Strzebielina leży Paraszyno, gdzie zachował się jeden z ładniejszych XIX wiecznych zespołów dworsko - pałacowych z dworkiem z XVII wieku. Parterowy budynek ze stylowym wyposażeniem i odnowioną w latach 90-tych elewacją jest siedzibą eleganckiego hotelu i restauracji.

Nad Łebą, w połowie drogi między Wejherowem a Lęborkiem leży Bożepole Wielkie. Już w XVI wieku istniała tu prywatna kaplica, a interesującą zabytkową świątynię wybudowano w 1743 roku. W kościele św. Piotra zachowała się krypta rodziny Wejherów. Po wybudowaniu w latach 90-tych nowego kościoła, do którego przeniesiono zabytkowe wyposażenie ( między innymi cenny obraz pt. Ukrzyżowanie ) stara świątynia zamknięta niszczeje. Przy wyjeździe z Bożepola na drogę Gdańsk - Szczecin po lewej stronie mijamy zaniedbany park podworski oraz dworek z XVIII wieku, w którym obecnie mieści się przedszkole.

7 km od Bożepola leży Godętowo - stara szlachecka miejscowość, w której jedynym zabytkiem jest zespół pałacowo - parkowy z końca XIX wieku, w którego skład wchodzą murowany pałac, stajnia, spichlerz i obora. Przed wojną znajdowała się tu także mała kaplica oraz mauzoleum rodziny Goddentowów. Ich pozostałości zobaczyć można na wzgórzach, na południe od wsi.

Jeszcze dalej na południe leży Rozłazino. W 1864 roku powstała tu parafia obejmująca swoim zasięgiem okoliczne wsie, a przy niej funkcjonowała prywatna szkoła katolicka. W kościele należy zwrócić uwagę na witraż z nazwiskami mieszkańców wsi, poległych w I wojnie światowej.

4 km od Rozłazina położony jest Dzięcielec - stare szlacheckie dobra z których wywodził się ród Dzięcielskich. Do dziś zachował się tu XIX wieczny kościółek, stanowiący obecnie świątynię filialną Rozłazina, oraz częściowo przebudowana karczma z końca XVIII wieku.

Na północ od Łęczyc leży Witków, do niedawna noszący nazwę Wódka. W1704 roku wieś tą przejęła rodzina Rexinów z Salina i to oni w 1734 roku wybudowali istniejący do dziś barokowy dwór wraz z budynkami gospodarczymi folwarku. Na początku XX wieku wybuchł tu pożar, podczas którego dwór został poważnie zniszczony. Zdewastowany za czasów PRL budynek ostatecznie opuszczono w 1978 roku.

Wieś Pużyce położona jest na zachód od Witkowa. Można tu zobaczyć kilka ryglowanych chałup z przełomu XIX i XX wieku, oraz pochodzący z tego samego okresu wiatrak typu „holender”, obecnie pozbawiony już dachu i skrzydeł.

Przy trasie z Pużyc do Lęborka znajduje się duża wieś - Brzeźno Lęborskie, gdzie zachowały się nieliczne już ryglowe chaty z ubiegłego wieku oraz duży, neogotycki kościół z 1880 roku, wybudowany przez ewangelików na miejscu zrujnowanej niemal całkowicie świątyni katolickiej. Na wieży umieszczono ocalałą jedynie rzeźbę anioła z 1724 roku.

2.9. WALORY TURYSTYCZNE GMINY SZEMUD

Gmina Szemud położona jest w centralnej części województwa pomorskiego, w powiecie wejherowskim.

Gmina zajmuje powierzchnię 176,57 km², składa się z 22 sołectw. Siedzibą władz samorządowych jest Szemud. Liczba mieszkańców Gminy wynosi 11.537 osób, przy gęstości zaludnienia 64 osoby/1km².

Około 20% powierzchni stanowią lasy, w tym głównie Trójmiejski Park Krajobrazowy, bezpośrednio w otoczeniu jezior również są pewne niewielkie obszary zalesione. Gmina Szemud graniczy z następującymi Gminami: od północy z Gminami Wejherowo i Luzino, od zachodu z Gminą Linia, od południa z Powiatem Kartuzy a od wschodu z Gminą Gdynia. W pobliżu znajdują się: w kierunku na wschód - aglomeracja Trójmiasta a w promieniu 40-u km: Rumia, Reda, Wejherowo, Lębork i Kartuzy.

Gmina leży w pasie wzgórz morenowych, tylko niewielka jej część jest położona na tzw. "płycie żukowskiej", gdzie występują ziemie o wyższych klasach bonitacyjnych. Tereny te są mocno pofałdowane, zwłaszcza w częściach północnej i zachodniej, gdyż leżą w pasie wzgórz morenowych.

Gmina Szemud położona jest w obszarach źródliskowych sześciu rzek odwadniających teren do różnych dorzeczy. I tak są to:

• Gościcinka (zlewnia Redy)

• Zagórska Struga (wypływa z jeziora Marchowskiego na wys. 153 m n.p.m., odprowadza wody bezpośrednio do Zatoki Gdańskiej)

• Kacza (odprowadza wody bezpośrednio do Zatoki Gdańskiej)

• Strzelanka (źródła na wys160 m n.p.m., zlewnia Raduni)

• Trzy Rzeki (zlewnia Raduni)

• Dębnica (zlewnia Łeby).

Ponadto zachodnią granicę gminy stanowi na pewnym odcinku Bolszewka, prowadząca swe wody do Redy.

Na południu gminy znajduje się jezioro moreny dennej - Otalżyno, nieco na północ jezioro rynnowe - jezioro Tuchomek, leżące na granicy z gminą Żukowo i Przodkowo. Do większych jezior zaliczyć należy również jezioro Kielno, Orzechowo i Marchowo. Oprócz dużych jezior na terenie gminy w zagłębieniach występuje sporo drobnych zbiorników wodnych.

Na terenie Gminy nie występują szczególne zanieczyszczenia wód oraz zanieczyszczenia gleb i powietrza. Brak tu wielkiego przemysłu i zachowano stosunkowo nieskażone środowisko co stanowi dodatkowe atuty gminy jako terenu potencjalnych możliwości rozwoju turystyki, rekreacji i wypoczynku.

Rejonami o dominującej funkcji rekreacyjnej są: wsie Kamień i Jeleńska Huta z jeziorami - Kamień, Wysoka, Brzeżonko, Jelonek, Łekno, Długie i Okuniewo; wsie Kielno i Koleczkowo z Jeziorami Marchowskimi, wsie Łebieńska Huta i Jeleńska Huta z jeziorami Otalżynko.

Do ciekawych atrakcji turystycznych możemy zaliczyć :

• Stocznię jachtów pełnomorskich,

• Fermę strusi afrykańskich,

• Samochodowy tor wyścigowy,

• pomniki przyrody - głazy narzutowe w Kamieniu ,

• obserwacje - bogata przyroda, stanowiska żurawii i czarnych bocianów.

W rejonie Koleczkowa znajdują się trzy ośrodki jeździeckie. Na terenie gminy funkcjonuje kilka gospodarstw agroturystycznych.

Wyzwaniem dla gminy jest dalszy, możliwie najszerszy, rozwój bazy turystycznej (hotele, zajazdy, gastronomia, pola namiotowe, pola golfowe, tory wyścigowe itp.) i agroturystycznej.

Gmina Szemud od najdawniejszych czasów była miejscem osadnictwa, o czym świadczą liczne wykopaliska z okresu średniowiecza pozostały grodziska (Będargowo, Kielno, Bojano, Warzno) oraz ślady działalności gospodarczej ówczesnych mieszkańców, huty szkła i żelaza. Pierwsze wzmianki o Szemudzie i okolicach pochodzą z początku XIV stulecia.

Zwiedzanie tychże miejsc na pewno utkwi nam w pamięci:

• via regia - odcinek Drogi Królewskiej z Kamienia przez Piekiełko do Rumi

• szlak wzdłuż jezior Kamień, Wycztok, Otalżyno

• dolina rzeki Gościcina z Szemuda do Przetoczyna

• Klasztor Sióstr Małych od Betlejem - Bukówko k/ Szemuda.

Szemud jest dużą wsią gminną, o której pierwsze wzmianki pochodzą z XIV wieku, kiedy to wieś nosiła nazwę Schőnwald, czyli piękny las. Obecny kościół został wybudowany w 1827 roku, a w jego wyposażeniu szczególnie cenne są barokowe ołtarze oraz inne XVIII wieczne eksponaty pochodzące z wcześniejszej świątyni.

Niedaleko leży bardzo stara wieś Kielno. Tutejsza parafia powstała w 1138 roku i należy do najstarszych na Kaszubach. Z prawej strony wsi, na wzgórzu stoi wybudowany w 1870 roku kościół św. Wojciecha, posiadający bardzo ciekawe wyposażenie przeniesione z wcześniejszej świątyni. W kościele znajdują się płyty upamiętniające sławnych Kaszubów pochodzących z tutejszej parafii. Warto też zobaczyć płytę grobowca dawnego właściciela okolicznych majątków Kaspra Uberfelta wmurowaną w ścianę kościoła.

Wieś Koleczkowo w czasie wojny stała się centrum ruchu partyzanckiego w tym rejonie Kaszub. Tu w 1944 roku okupanci zabili dowódcę grupy „Gryfa Pomorskiego” porucznika Alfreda Loepera. Znajduje się tutaj Pomnik Partyzantów Kaszubskich, a przy szkole zrekonstruowany bunkier.

Warto też odwiedzić Łebno, gdzie w 1996 roku w odremontowanym skrzydle starej szkoły otwarto Izbę Regionalną. Obejrzeć tu można stare meble, ceramikę, narzędzia używane dawniej w prawie każdym gospodarstwie domowym. Odbywają się tu też często festyny i spotkania.

2.10. MIEJSCA MARTYROLOGII

Na Kaszubach, na całym Pomorzu trudno o miejscowość, w której nie dokonanoby jakiejś zbrodni wojennej, masowej egzekucji, pokazowej kaźni, czy zamęczenia na śmierć. Katami byli bądź żołnierz Wehrmachtu, hitlerowcy z Gestapo, czy SS, a także Niemcy mieszkający przed wojną na tym terenie, denuncjatorzy uczestniczący w mordowaniu swoich byłych sąsiadów.

Miejsc, w których mordowano ludność Pomorza było bardzo wiele. Wiele z nich jest dziś nieoznaczonych, inne natomiast opatrzone tablicami pamiątkowymi i obeliskami przypominać mają odwiedzającym, iż „ Ludzie, ludziom zgotowali ten los”.

1. Kolkowo ( koło Gniewina ).

• To miejsce kaźni więźniarek Stutthofu. Od 4 lutego do 10 marca 1945 roku

Znajdował się tu obóz ewakuacyjny więźniarek z obozu koncentracyjnego Stutthof. Około 700 kobiet w większości Polek, ale także Rosjanek i kilku Dunek, żyło w okropnych warunkach. Około 200 z nich zmarło na skutek zimna, złych warunków higienicznych, głodu, a także szerzących się chorób ( takich jak tyfus ).Zwłoki grzebano w lesie koło Lisewa, gdzie rozstrzelano parę set innych więźniarek tego samego obozu. W 1945 roku natrafiono na ich zbiorowa mogiłę, gdzie odnaleziono około 143 czaszek. Większość ze znalezionych czaszek miała ślady wskazujące na fakt, iż ofiary zginęły od strzału w tył głowy.

2. Lewino ( koło Strzepcza ).

- Miejsce kaźni ofiar terroru. Jesienią 1944 roku żandarmeria hitlerowska otoczyła zabudowania rolnika Kurkowskiego i aresztowała znajdujących się tam kilku członków polskiej organizacji ruchu oporu. Następnego dnia związanych więźniów ciągnięto za pędzącym wozem zaprzężonym w konie do Strzepcza, gdzie odbyła się egzekucja i rozstrzelano ich.

3. Luzino.

• Zbiorowa mogiła więźniów Stutthofu. W lutym 1945 roku konwojenci SS

rozstrzelali tu podczas ewakuacji 12 więźniów obozu koncentracyjnego Stutthof.

Pochowano ich w zbiorowej mogile na miejscowym cmentarzu i oznaczono

tablicą pamiątkową. Poza tym koło Wyszecina i Barłomina, znajdują się mogiły

innych więźniów Stutthofu.

4. Łebno.

• Zbiorowe mogiły ofiar terroru. W lesie na Różnym Dębie hitlerowcy rozstrzelali

( 20. 06. 1944 r.) 10 Polaków z Łebna przetrzymywanych jako zakładników za zabicie przez członków organizacji „Gryf Pomorski” niemieckiego żandarma Piepera. Pochowano ich na miejscowym cmentarzu. W lutym 1945 roku SS-mani rozstrzelali 36 więźniarek ewakuowanych z obozu koncentracyjnego Stutthof.

5. Mierzyno.

• Miejsce masowych mordów. Na początku kutego 1945 roku podczas ewakuacji

obozu koncentracyjnego Stutthof SS-mani zamordowali tu kilkaset Żydówek z getta

6. Rybno ( koło Kostkowa ).

• Groby masowe więźniów Stutthofu.

Łącznie w masowych grobach pochowano tutaj około 800 więźniów. Znajdował się tu 2 km. Za wsią obóz dla ewakuowanych więźniów Stutthofu. Wyczerpani ciężką pracą, marszem i chorobami ludzie umierali ( w takich warunkach zmarło około 600 więźniów ). Pozostałe 200 to kości ekshumowanych więźniarek Stutthofu narodowości polskiej i węgierskiej rozstrzelanych we wsi Kolkowo.

7. Szemud.

• Miejsce kaźni ofiar terroru. W 1944 r. w odwecie za zastrzelenie przez członków

Organizacji „Gryfa Pomorskiego” niemieckiego leśniczego z Kamienia hitlerowcy rozstrzelali 20 miejscowych zakładników.

8. Wejherowo.

- Grób zbiorowy i cokół ku czci więźniów Stutthofu. Tuż przed samym

wyzwoleniem miasta SS-mani rozstrzelali na dziedzińcu rozstrzelali 60

więźniów, przeważnie Polaków i Rosjan ewakuowanych ze Stutthofu.

• Ul. Sobieskiego 300

Pomnik ofiar terroru. W okresie 1939 - 1945 hitlerowcy zamordowali w czasie

działań wojennych 46 nauczycieli z powiatu wejherowskiego.

Na 10 km drogi z Wejherowa do Krokowej, w lesie po lewej stronie szosy hitlerowcy niejako eksperymentalnie rozpoczęli pierwszą na terenie Polski masową eksterminację. W latach 1939 - 1940 wymordowano tu około 12 tysięcy Polaków z Pomorza Gdańskiego (głównie z Wejherowa, Kartuz, Pucka i Gdyni ), oraz przywiezionych pociągami z rożnych rejonów Rzeszy (Westfalia, Saksonia, Meklemburgia). Wśród ofiar znajdowała się głównie inteligencja: nauczyciele, działacze społeczni, księża, lekarze, oficerowie, adwokaci, urzędnicy oraz Nadleśniczy Nadleśnictwa Wejherowo - Roman Kuniewski i leśniczowie. Z tysięcy osób, które zginęły w Lesie Piaśnickim, udało się ustalić listę tylko 550 ofiar. Listy osób przeznaczonych do aresztowania i na śmierć były przygotowane przed wybuchem wojny przez miejscowych Niemców mających niestety dobre rozeznanie. Ofiarami okrucieństwa byli też starcy, kobiety i dzieci. Grupy osób dowożono autobusami i samochodami ciężarowymi w głąb lasu, gdzie już wcześniej wykopane były wielkie doły. Przywiezionych stawiano przy tych grobach i otwierano do nich ogień z karabinów maszynowych. Po egzekucji zasypywano pomordowanych.

W 1944 roku Niemcy zaczęli likwidować ślady zbrodni. Sprowadzili za Stutthofu więźniów i kazali im rozkopywać groby, wydobywać i palić zwłoki. Przez kilka tygodni nad lasem widziano dymy, a po wojnie między linią grobów odkryto dwa krematoria w ziemi. Więźniów użytych do tej potwornej pracy również wymordowano, jednak nie udało się zlikwidować wszystkich grobów.

Wkrótce po wojnie władze polskie przystąpiły do ekshumacji. Na przestrzeni 250 ha odkryto miejsca 35 grobów masowych. Odkopano 30 grobów i z dwóch wydobyto zwłoki 305 ofiar, szczątki innych ciał oraz różne przedmioty. Groby uporządkowano i upamiętniono płytami, nagrobkami i krzyżami.

Przy szosie z Wejherowa do Krokowej, około kilometra na wschód od wsi Piaśnica dla upamiętnienia miejsca zbrodni i oddania hołdu ofiarom odsłonięto 11 września 1955 roku Pomnik Ofiar Piaśnicy autorstwa Aleksandra Wieckiego.

Wśród tysięcy pomordowanych przez Niemców w Piaśnicy Polaków znalazła się siostra Alicja Kotowska, przełożona domu zakonnego, dyrektorka przedwojennego żeńskiego gimnazjum i liceum w Wejherowie, która 13 czerwca 1999 roku w Warszawie została beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II wraz ze 108 męczennikami Kościoła. Z inicjatywy wejherowskiego Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstanek, staraniem gminy Wejherowo wzniesiono w Piaśnicy pomnik s. Alicji Kotowskiej, uroczyście odsłonięty i poświęcony 24 października 1999 roku.

Przy wsparciu Urzędu Gminy Wejherowo upamiętniono tablicami bohaterskich przywódców gdyńskich Szarych Szeregów z okresu okupacji hitlerowskiej: harcmistrza Lucjana Cylkowskiego na budynku elektrowni wodnej w Bolszewie oraz harcmistrza Benedykta Porożyńskiego na budynku byłej straży granicznej w Zamostnem.

Pamięć o piaśnickiej tragedii jest wciąż żywa. Potwierdza to działalność Społecznego Komitetu Opieki nad Mogiłami Piaśnickimi z Wejherowa, obchodzone co rok tuż przed listopadowym Świętem Zmarłych uroczystości rocznicowe czy też powstające nowe obiekty upamiętniające pojedyncze ofiary czy też grupy osób. Jest to zresztą związane z faktem, iż miejsce to traktowane jest jako swoiste sanktuarium kościelno - narodowe. Groby piaśnickie to 30 mogił (w tym 26 zbadanych) znajdujących się w siedmiu miejscach na obszarze około 250 hektarów. Grób błogosławionej Alicji Kotłowskiej znajduje się w mogile nr 7. Od szosy do grobów położonych w głębi lasu została poprowadzona droga krzyżowa z kamiennymi stacjami.

Kolejnym miejscem martyrologii na terenie powiatu wejherowskiego jest Rybno. Tu obok nieczynnego już przystanku kolejowego stoi duża tablica informująca o grobach więźniów ze Stutthofu, leżących w pobliskim lesie, około 1200 metrów od tego miejsca. Prowadzi tam polna dróżka. W istniejącym tu w czasie wojny obozie tymczasowym stłoczono w 4 barakach około 900 więźniów. Na skutek złych warunków, zimna i wyczerpania zmarło około 600 osób, których ciała złożono w 12 grobach. W 1959 roku pochowano tu także około 200 ekshumowanych więźniarek ze Stutthofu rozstrzelanych w Kolkowie i okolicznych miejscowościach.

Inne miejsca pamięci to mogiła pomordowanych nauczycieli w Wejherowie, Biała, zbiorowe groby więźniów rozstrzelanych w Luzinie, pomordowanych masowo w Mierzynie i w Szemudzie, groby członków ruchu oporu w Lewinie, których związano i ciągnięto do Strzepcza za pędzącym wozem, umierających podczas ewakuacji więźniów ze Stutthofu w Łęczycach, Godętowie, Rozłazinie i wiele innych miejsc oznaczonych pomnikami, tablicami i krzyżami upamiętniającymi krew i cierpienie.

III. IMPREZY TURYSTYCZNE Z WYKORZYSTANIEM WALORÓW DÓBR KULTURY NA TERENIE POWIATU WEJHEROWSKIEGO.

Atrakcyjność turystyczna regionu, miejscowości lub szlaku turystycznego jest tym większa, im lepiej i harmonijniej wiążą się poszczególne elementy zagospodarowania turystycznego, tworząc powiązaną i wzajemnie uzupełniającą się całość.

Ważne miejsce wśród mocnych stron wejherowskiej turystki zajmują walory kulturowe: zabytkowe obiekty architektury świeckiej i sakralnej. Znaczną rolę odgrywają muzea: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko - Pomorskiej (Wejherowo),. Atrakcję turystyczną stanowią również organizowane coroczne imprezy kulturalne, jak Jarmark Wejherwoski - Amfiteatr, Dzień Jakuba - urodziny miasta, Park Majkowskiego - Amfiteatr, Ogólnopolskie Biegi Pamięci Ofiar Piaśnicy, Ogólnopolski Festiwal Pieśni o Morzu (Wejherowo), Turniej Karate, Puchar Bałtyku w Biegach na Orientacją, cykliczne koncerty muzyki organowej w kościele NMP (Rumia).

Interesującym walorem krajoznawczym dla turystów, zwłaszcza zagranicznych, jest folklor i sztuka ludowa.

W prawidłowym funkcjonowaniu i rozwoju turystyki szczególnie ważną rolę odgrywa transport, który umożliwia korzystanie z różnego rodzaju walorów turystycznych i może sam stanowić taki walor.

1. WYCIECZKI ROWEROWE

Turystyka rowerowa jest aktualnie wielką szansą dla rozwoju proekologicznej, kwalifikowanej turystyki specjalistycznej. Aby szansę tę umiejętnie wykorzystać należy na określonym obszarze wytyczyć opracowane turystyczne szlaki rowerowe, które prócz atrakcyjności krajoznawczych uwzględniać będą tematykę ochrony środowiska przyrodniczego. Kaszuby są obszarem, który świetnie nadają się do zrealizowania projektu wytyczenia i opracowania szlaków rowerowych uwzględniającego wyżej wymienione założenia. Jest to bowiem region charakteryzujący się znacznym bogactwem elementów krajoznawczych z zakresu geografii, historii, etnografii, architektury, a przede wszystkim zachowanych do dziś wielu cech naturalnych środowiska przyrodniczego, jak zróżnicowana rzeźba terenu, obfitość czystych wód powierzchniowych i bogactwo szaty roślinnej. Brak przemysłu lub niewielkie jego istnienie w miastach powoduje, że środowisko przyrodnicze Kaszub nie jest skażone.

Poniżej zaprezentowano przykłady imprez rowerowych uwzględniających w swych programach walory dóbr kultury powiatu wejherowskiego.

DIABELSKI SZLAK

WEJHEROWO - Piaśnica - Dąbrowa - Jezioro Dobre - Mechowo - „Muza” - WEJHEROWO

OPIS TRASY

1. Wejherowo - Jezioro Dobre ~ około 18,1 km (szlak zielony)

0,0 km - Stacja SKM w Wejherowie. Tunelem wychodzimy w kierunku ulicy Ofiar Piaśnicy. Na skrzyżowania obok czołgu na cokole i skręcamy w lewo.

1,6 km - Skręcamy w lewo w drogę asfaltową (tablica z napisem: Szkoła Jazdy Konnej, Leśniczówka ”Miga”). Dłuższy czas jedziemy według oznakowań szlaku zielonego.

5,9 km - ( jest to miejsce gdzie można łatwo się zgubić, więc należy być bardzo czujnym i przestrzegać trasy - szlaku) jedziemy leśną drogą, po prawej stronie pojawia się zagajnik. Tutaj należy skręcić w lewo.

11,1 km - po lewej stronie mijamy zbiorowe mogiły Polaków z okresu II wojny światowej. Następnie po około 400 m. jesteśmy na leśnej drodze asfaltowej, na której skręcamy w prawo.

12,4 km - odbijamy w lewo w drogę leśną (kierunkowskaz do grobów nr 1i 2). Za grobem nr 1 skręcamy w prawo i po kolejnych 100 m. ponownie musimy skręcić w prawo.

13,1 km - na skrzyżowaniu dróg leśnych skręcamy w lewo (opuszczamy na chwilę szlak). Dojeżdżamy do głównej drogi asfaltowej Wejherowo - Krokowa. Omijamy szlaban naprzeciwległym parkingu, a biegnąca skosem leśna droga (zielony szlak) doprowadza nas do drogi asfaltowej przy tablicy rozpoczynającej miejscowość Piaśnica. Skręcamy w prawo i jedziemy kawałek asfaltem.

14,0 km - Odbijamy w lewo w drogę brukowaną - zgodnie ze szlakiem. Po 150 m. cały czas prosto, dojeżdżamy do Jeziora Dobrego.

2. Jezioro Dobre - Mechowo ~około 10,6 km (szlak czarny)

18,1 km - w miejscu, gdzie spotykają się dwa szlaki: zielony i czarny skręcamy w prawo w kierunku drewnianej wiaty. Po 200 m. niespodziewanie szlak skręca w prawo.

19,5 km - trasę przecina nam leśna droga. Skręcamy na nią ze znakami szlaku w lewo i jedziemy lekko pod górkę. Tu musimy być ostrożni ponieważ szlak jest tu dość słabo oznaczony.

22, 0 km - kolejna leśna droga, na której skręcamy w lewo zgodnie ze szlakiem. Po 50 m. ostry zakręt w prawo, w dobrą bitą drogę leśną (w lewo mod. B do „Bożej Stópki”).

22,3 km - jesteśmy na skraju lasu. Jedziemy prosto (szlak skręca w lewo).

22,6 km - zagłębiamy się ponownie w lesie, gdzie po 100 m., na rozwidleniu skręcamy w lewo w bardziej ubitą drogę. 700 m. dalej koło większego kamienia i tabliczki ze znakiem zakazu zatrzymywania się i postoju skręcamy ostro w lewo. Jeszcze 300 m. i z lewej strony dochodzi leśna droga, ma zaś skręcamy ostro w prawo i natrafiamy na czarny szlak.

22,4 km - na skrzyżowaniu kierujemy się w prawo i jedziemy szlakiem leśnym duktem. Minęliśmy już podmokłe tereny, jednakże 600 m. dalej niespodziewanie mamy do pokonania 100 m. nieprzyjemnego błota.

25,1 km- jedziemy dalej szlakiem. Przecinamy polanę i 200 m. za nią wpadamy na rozwidlenie - wybieramy środkową odnogę (z trzech możliwych).

27, 3 km - jesteśmy na głównej drodze, skręcamy w prawo. Droga ta 150 m. dalej wyprowadzi nas z lasu. Po dalszych 400 m. wjeżdżamy na asfalt w Mechowie.

3. Mechowo - Wejherowo 15,5 km

28,7 km - przy kościele w Mechowie na dobre opuszczamy czarny szlak. Skręcamy w żwirową drogę w prawo. 100 m. dalej tuż za małym skrzyżowaniem, na rozwidleniu kierujemy się w prawo, a 50 m. dalej w lewo drogą między drzewami.

30,8 km - przecinamy asfaltową drogę i jedziemy prosto w kierunku punktu czerpania wody. Zaraz za małym drewnianym mostkiem robimy łuk w prawo (33,6 km).

36,6 km - na skrzyżowaniu dwóch dróg żwirowych, przed linią energetyczną, skręcamy w lewo (po 200 m. z lewej strony zauważymy domek myśliwski „Muza”).

37,3 km - skręcamy w prawo (na wprost szlaban) na wyśmienity, pusty asfalt.

41,5 km - główna droga asfaltowa- skręcamy w lewo, w kierunku Wejherowa. Ostry zjazd w dół i jesteśmy z powrotem w Wejherowie.

44,0 km - skrzyżowanie obok czołgu na cokole. 200 m. w prawo chodnikiem i znajdujemy się przy przejściu podziemnym prowadzącym na perony kolejowe (44,2 km).

• TYPOWA WYCIECZKA ROWEROWA

WEJHEROWO - Rybino - Nadole - Żarnowiec - Góra Zamkowa - Karlikowo - Jezioro Dobre - Piaśnica - WEJHEROWO

OPIS TRASY

1. Wejherowo - Nadole 28,7 km

0,0 km - wychodzimy z dworca SKM Wejherowo w kierunku centrum miasta i jedziemy prosto ulicą Dworcową. Po około 300 m. na skrzyżowaniu skręcamy w prawo.

3,5 km - po przecięciu torów kolejowych jesteśmy na głównej szosie relacji Gdańsk - Szczecin i kierujemy się w lewo. Po 100 m. odbijamy w prawo (kierunek Gnieino). Mijamy miejscowość Bolszewo i jedziemy cały czas prosto asfaltem.

13,5 km - przed przejazdem kolejowym skręcamy w prawo - drogowskaz Rybino 1 km. Dalej jedziemy cały czas prosto, ignorując wszelkie odjazdy.

17,9 km - w miejscowości Opalino zaczynamy zjazd. Za elektrownią pompowo - szczytową w Czymanowie skręcamy skosem w lewo i ostro wspinamy się wzdłuż rur.

21,6 km - wykonujemy ostry skręt w lewo i wjeżdżamy na wał. Objeżdżamy zbiornik dookoła, skręcając w lewo. Po 2,9 km (cała pętla ma 3,6 km) zjeżdżamy serpentyną w dół, do skrzyżowania w kształcie litery „T”. Skręcamy w prawo.

27,5 km - pod koniec zjazdu należy zwolnić, gdyż na skrzyżowaniu odbijamy w lewo. W kierunku Nadola (1km). Z prawej strony ukazuje nam się Jezioro Żarnowieckie.

2. Nadole - Jezioro Dobre

28,9 km - Nadole - skansen „zagroda Grubska”.

33, 1 km - skręcamy w prawo (ale w żadnym przypadku nie jedziemy pod górę) w leśną drogę. Odwracając się zobaczymy tablicę „Gmina Gmiewino”. Droga doprowadza nas do jeziora, obok którego zaczynają się płyty betonowe. Skręcamy w prawo, przejeżdżamy przez mostek na kanale i podążamy prosto płytami wzdłuż nasypu.

36,6 km - jesteśmy na drodze asfaltowej, na której skręcamy w prawo. Przejeżdżamy śluzę na kanale. Z prawej strony mijamy parking i dostęp do jeziora.

39,9 km - Żarnowiec. Z prawej strony mijamy szkołę podstawową i skręcamy w prawo. 300 m. od skrętu zaczyna się bruk. Na rozwidleniu obok krzyża skręcamy w prawo (strzałka szlaku zielonego pokazuje nam kierunek). Wjeżdżamy do lasu.

42,5 km - ścieżką docieramy do skrzyżowania, gdzie w pobliżu kapliczki leży duży kamień. Skręcamy ostro w prawo i lekko pod górę (zbaczamy ze szlaku zielonego). Po 500 m. jesteśmy na kolejnym skrzyżowaniu. Skręcamy w lewo w dobrą drogę leśną. Po kolejnych 250 m. wykonujemy skręt w prawo w inną, mało widoczną drogę.

43,8 km - przed końcem lekkiego podjazdu z przodu pojawia się kolejna górka ze starszym, rzadkim lasem. Odbijamy w lewo, lekko w dół w zaciemnioną ścieżkę prowadzącą do gęstego lasu. Po 300 m. wykonujemy lekki łuk w lewo.

44,4 km - 200 m. stromo w górę i jesteśmy na szczycie Góry Zamkowej (95 m. n.p.m.). aby wydostać się z tego dość dzikiego zakątka należy wrócić drogą, którą przyjechaliśmy - oznacza - to 200 m. ostrego zjazdu. Następnie w miejscu, gdzie droga znów zaczyna się lekko wznosić, skręcamy wprawo, w przecinkę (trudny technicznie 150 - metrowy zjazd).

Na rozwidleniu głównej drogi leśnej trzymamy się lewej strony.

46,3 km - jadąc cały czas prosto dojeżdżamy do kolejnej drogi żwirowej. Kierujemy się w prawo i jesteśmy na zielonym szlaku. Skręcamy w prawo.

48,6 km - jadąc prosto zgodnie z oznakowaniami szlaku zielonego docieramy do drogi asfaltowej w Sobieńczycach i skręcamy w lewo. 50 m. dalej kierujemy się w prawo, a po kilkudziesięciu metrach ponownie w lewo. W tym miejscu opuszczamy szlak zielony i drogę asfaltową udajemy się w kierunku Karlikowa.

50,2 km - Karlikowo. Tutaj natrafiamy na oznakowanie szlaku czarnego, który na głównym skrzyżowaniu prowadzi nas prosto drogą brukowaną.

53,0 km - 200 m. lekko w dół i wpadamy na drogę asfaltową naprzeciwko parkingu.

3. Jezioro Dobre - Wejherowo

53,4 km - skręcamy w prawo i jedziemy cały czas prosto w kierunku Wejherowa.

68,7 km - w Wejherowie na skrzyżowaniu obok czołgu na cokole skręcamy w prawo i kończymy trasę przy dworcu SKM.

• TRASA ROWEROWA

RUMIA - Zbychowo - Wyspowo - Gniewowo - REDA

Cała trasa, jest urozmaicona i dość trudna, zwłaszcza na początkowym odcinku, może stanowić, wraz z postojami, całodzienna wycieczkę.

1. 0 - 0,9 km - początek trasy - rozpoczynamy spod Urzędu Miasta, ul. Sobieskiego7, ul. Towarową, Leśną i Podgórską dojeżdżamy do lasu. Jesteśmy u podnóża Góry Markowca, z której roztacza się piękny widok na Rumię.

2. 2,8 km - wjazd na czarny szlak, podjazd pod górę przez 1,5 km brukowaną drogę. Po kolejnych 400 m., już gruntową drogą, rozejście z czarnym szlakiem - jedziemy na prawo.

3. 7,4 km - po 2,5 km jazdy wyjeżdżamy z lasu, po lewej stronie rozpoczynają się zabudowania Zbychowa. Dojeżdżamy do drogi asfaltowej, która prowadzi wokół stawu. Objeżdżamy staw i skręcamy w drogę gruntową. Po chwili po lewej stronie widać jezioro Wyspowo. Miejsce na wypoczynek, kąpiel i ognisko znajdziemy za ostatnimi prywatnymi ogrodami.

4. 11,9 km - wyruszamy dalej drogą przez las, w kierunku północnym. Dojeżdżamy do Gniewowa, za sklepem skręcamy w prawo pod górę i po 300 m. wjeżdżamy ponownie w las. Przy betonowym słupku granicznym odbijamy z głównej drogi w lewo (tuż przed ostrym zjazdem w dół). Przy najbliższym rozjeździe, też przy słupku granicznym, skręcamy w prawo, a przy następnym, po 500 m. jedziemy w lewo. Piękna ścieżka leśna przez około 2 km prowadzi nas w dół. Wyjeżdżamy w Redzie na asfaltową ulicę Jarą.

5. 17 km - w tym miejscu warto się zatrzymać, aby popatrzeć na całe miasto, na morze, Kępę Oksywską. Zjeżdżamy w dół i przed torami skręcamy w prawo. Ta droga, początkowo utwardzona, a potem gruntowa, doprowadzi nas wzdłuż torów do Rumi do ulicy Towarowej.

• TRASA ROWEROWA

NIEPOCZOŁOWICE - LINIA - OSIEK - PORZECZE - DWÓR PARASZYNO - STRZEBIELINO MORSKIE

Wyruszamy ze stacji PKP Niepoczolowice. Wzdłuż torów dojeżdżamy do szosy asfaltowej. Skręcamy w prawo i przejeżdżając przez wieś udajemy się do odległej o 4 km Lini. Przejeżdżamy przez Linię i kierujemy się dalej do Tłuczewa. Droga cały czas biegnie lekko w dół. Przed Tłuczewem na skrzyżowaniu skręcamy w lewo i szosą asfaltową jedziemy do Osieku (kierunkowskaz Lębork). Tu w okresie międzywojennym przebiegała granica państwowa. Trasa jest malownicza. Po prawej widoczna jest dolina Łeby. Po około 2.5 km z prawej strony mijamy murowaną z czerwonej cegły „wieżę" transfor­matora, później skręcamy w prawo i zjeżdżamy do widocznej z drogi wsi Osiek.      Jedziemy dalej w kierunku doliny Łeby. Na odcinku około 600 m bruk, dalej droga gruntowa, miejscami wyszlakowana. Odcinek stąd aż do Paraszyna prowadzi przez las. Po około 2 km z prawej mijamy dawny tartak spalony po wojnie, zwany Polskim Młynem. Według istniejących przekazów w miejscu tym zainstalowane było prawie 4-metrowe koło młyńskie, długie na całą szerokość rzeki. Jedziemy dalej do osady Porzecze, gdzie w starej szkole funkcjonuje Leśne Schronisko Wypoczynkowe, czynne przez cały rok.      Ponownie wjeżdżamy w las. Po około 1.5 km wyjeżdżamy do Paraszyna. Po prawej na łąkach przy rzece stawy rybne. Zbliżamy się do zabytkowego dworu Bach - Zelewskich w Paraszynie. Odnowiony w ostatnich latach jest obecnie użytkowany jako hotel i restauracja.      Skręcamy w prawo. Jadąc obok dworu dojeżdżamy do mostu na Łebie i wjeżdżamy w lewo na asfaltową szosę, którą dojedziemy do stacji PKP Strzebielino Morskie. (Ze Strzebielina dojechać można do Wejherowa, jednakże odradzam jazdę główną drogą Gdansk - Szczecin. Warto spróbować bezpośrednio z Paraszyna udać się do Tępcza t dalej do Wejherowa przez Luzino i Robakowo. Jednak jest to trasa trudna i raczej dla osób o dobrej kondycji. Oczywiście widoki są na niej także niepoślednie).

3.2. SPŁYWY KAJAKOWE

Żeglarstwo turystyczne jest znakomitym środkiem „konserwującym młodość”.

Walory krajoznawcze i specjalistyczne, w tym również „sztuczne” warunki stwarzane przez człowieka, umożliwiają uprawianie turystyki kwalifikowanej, stając się przedmiotem zainteresowania turystów. Istniejące akweny tworzą wspaniałe warunki dla żeglarstwa, kajakarstwa, surfingu i wędkarstwa.

Jazda kajakiem, zwłaszcza na falach ma wpływ na doskonalenie zmysłu równowagi, wyrabia szybkość decyzji, odwagę, wiarę we własne siły, zdecydowanie, ćwiczy mięśnie rąk i tułowia.

RZEKA ŁEBA (SZLAK KAJAKOWY) 

Rzeka „żeglowna" jest praktycznie od Jeziora Sianowskiego. Proponuję jednak wodowanie kajaków za mły­nem w Stryszej Budzie. Rzeka prowadzi wąskim korytem, prąd wartki. Miejscami krzaki mogą utrudniać wiosłowanie. Płyniemy pośród łąk. Z lewej strony mijamy dopływ - Mirachowską Strugę. Tutaj warto się zatrzymać i obejrzeć dobrze zachowane ruiny młynu - tartaku na Mirachowskiej Strudze (ok. 500 m). Płyniemy dalej. Przy niskim stanie miejscami trzeba holować kajak. Mijamy most w Miłoszewie. Rzeka wpływa w długi na 1.5 km przełom. Płyniemy lasem w wą­wozie. Miejscami bystrza, przemiały i pojedyncze głazy.

    Wypływamy z lasu. Rzeka zwalnia. Mijamy mostek i zabudowania malowniczego Zielonego Dworku. Ponownie trafiamy na bystrza i lokalne płycizny. Wpływamy na staw młyński w Tłuczewie. Lądujemy z lewej strony i przenosimy kajak. Za mostem wpływamy w 20- kilometrowy odcinek przełomowy. Po około 250 m zastawka, przenosimy kajak. Prąd stopniowo coraz szybszy. Miejscami głazy i zwalone drzewa. Przy następnej zastawce najkorzystniej wpłynąć w kanał z lewej i po około 500 m przenieść kajak do rzeki. Mijamy zniszczone młyny Łówcz (Polski Młyn) i Tępcz. Rzeka na odcinku 4 km do Paraszyna zachowuje swój górski charakter. Poniżej mostu w Paraszynie długie i trudne by­strze. Na rozwidleniu wpływamy w lewą odnogę i spuszczamy kajak na zastawce przegradzającej rzekę. Odcinek przez las i dopływamy do elektrowni w Bożym polu Małym. Przenosimy kajak z lewej strony i płyniemy dalej do linii kolejowej.
      Stąd możemy płynąć dalej do Lęborka i jeziora Łeb­sko. Trzeba jednak uwzględnić, że od Bożepola Wlk. rzeka jest w znacznym stopniu zanieczyszczona

3.3. WYCIECZKA PIESZA

Turystyka piesza jest najprostszą formą aktywności ruchowej. Znakowane szlaki piesze umożliwiają uprawianie turystyki pieszej. Spacer jest najłatwiejszą i najlepszą metodą uwalniania się z „letargu ruchowego” i ponownego odkrycia aktywności ruchowej. Uczy w prosty sposób ruchu osoby dotychczas mało aktywne ruchowo.

Oprócz różnorodnych atrakcji turystycznych, w trakcie wędrówki pieszej można szczególnie dobrze poznać ludzi żyjących na odwiedzanych terenach. Fascynują też spotkania z gwarą oraz strojami ludowymi (niestety już folklor coraz bardziej zanika).

Osobiście zalecam wędrówki piesze nawet ludziom w okresie późnej starości.

DOLINA ZAGÓRSKIEJ STRUGI (OZNAKOWANY CZARNY SZLAK)

Przebiegający przez Rumię szlak turystyki pieszej z Gdyni do Wejherowa liczy w całości 52 km i prowadzi malowniczymi terenami Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Uroku na tej trasie nadaje Zagórska Stróga, która ma charakter górskiego potoku. W Rumi szlak biegnie m.in. ulicami Kamienną i Młyńską.

Można wybrać dwa warianty wędrówek: w stronę Gdyni, przez Piekiełko i Koleczkowski Młyn lub w stronę Wejherowa przez Zbychowo. Każda trasa ma długość około 20 km.

1. WYCIECZKI AUTOKAROWE

W zorganizowanej turystyce grupowej ważne miejsce zajmuje autokar. Wycieczki autokarowe posiadają wiele zalet, jak na przykład: możemy bez większych problemów dostać się do najbardziej ukrytych malowniczych miejscowości - wiosek, nie wymagają dużego wysiłku fizycznego, więc na takie wycieczki może się wybrać każdy, bez ograniczenia wieku.

WŚRÓD WZGÓRZ I DOLIN

LUZINO - MILWINO - CZĘSTKOWO - STRZEPCZ - MIŁOSZEWO - TŁUCZEWO - ROZŁAZINO - GODĘTOWO - STRZEBIELINO - LUZINO

Zanim wyruszymy z LUZINA, proponowałabym najpierw zwiedzić tutejszy barokowy kościół parafialny i wybrać się do biblioteki publicznej w dawnym kościele ewangielickim (na wzgórzu Kukówka). Ze wsi wyjeżdżamy ul. Ofiar Piaśnicy w kierunku Łebna i Przodkowa. Na górce po lewej stronie mijamy siedzibę Nadleśnictwa STRZEBIELNO. Przy budynkach przed kilku laty rozpoczęto tworzenie arboretum, czyli ogrodu dendrologicznego (wstęp do arboretum jest bezpłatny). Ze względu na położenie na wzgórzu rozpościera się stąd ładna panorama doliny Bolszewki.

Jadąc dalej i w Barłominie skręcamy w lewo, na drogę do MILWINA. Kręta i nieco dziurawa szosa przekracza dolinę Bolszewki i wspina się na najwyższe w tej części powiatu wejherowskiego fragmenty wysoczyzny. Z drogi w okolicy Milwina i leżącego kilka kilometrów dalej CZĘSTKOWA, roztaczają się piękne i dalekie widoki na dolinę Bolszewki i Łeby. Obie wsie, podobnie jak i skrzyżowanie w Rosochach oraz kolejne na trasie Pobłocie, po prostu przejeżdżamy.

Pierwszy przystanek to dopiero STRZEPCZ. Duża kaszubska wieś o zwartej zabudowie jest miejscem, gdzie w czasach I Rzeczypospolitej odbywały się sejmiki szlachty powiatu mirachowskiego. Zabudowa wsi jest raczej współczesna, a ze „staroci” wymienić można budynek dawnej szkoły podstawowej (dziś Liceum Kaszubskie) oraz kilka małomiasteczkowych kamienic w samym centrum Strzepcza. Na wzgórzu w środku wsi wznosi się monumentalny kościół parafialny. Wybudowano go w latach 40-stych ubiegłego wieku.

Po zwiedzeniu Strzepcza cofamy się do rozwidlenia dróg przy starej szkole i skręcamy w prawo, na drogę prowadzącą do Mirachowa. Widoki - bezimienne dolinki, potem szeroka, malowniczo okolona wzgórzami i lasami dolina Łeby. Droga przekracza rzekę w MIŁOSZEWIE. Przed Łebą, z praw2ej strony drogi wznosi się XIX wieczny dwór - kamienica ówczesnego właściciela tutejszego majątku, nijakiego von Gerlacha. Przejeżdżamy prosto przez wieś i po około 2 km skręcamy na drogę odchodzącą od szosy w prawo. Naszym celem jest największy na Kaszubach głaz narzutowy, słynny Diabelski Kamień. Mijając kilka gospodarstw, dojedziemy bezpośrednio do kamienia. Od południa i zachodu zbiornik otaczają bukowe i mieszane lasy wchodzące w skład dawnej Puszczy Mirachowskiej. Jezioro (podobnie jak głaz) objęte jest ochroną prawną (rezerwat), więc nawet latem nie za bardzo można się tu kąpać. Dodatkowo woda od pobliskich torfowisk zabarwiona jest na brązowo. Za to wybierając się na spacer wokół jeziora, można znaleźć pełno jagód, a od połowy lata do późnej jesieni także sporo grzybów. Z Diabelskim Kamieniem i oblegającym go wyżłobieniem związana jest legenda, jak diabeł niosąc go na łańcuchu (stąd wgłębienie) próbował wybudować przez jezioro drogę, ale wypłoszyły go pobudzone przez gospodarzy kury.

Znad Kamiennego wracamy tą samą drogą do szosy Stzrepcz - Mirachowo i jedziemy z powrotem do Miłoszewa. Przed mostem przez Łebę w lewo w górę (w wąwozie) odchodzi wąska asfaltowa alejka. Skręcamy na nią i jedziemy na GŁODNICĘ. To kolejny przystanek. To kolejny przystanek. To kolejny przystanek na naszej trasie, to dawne pustkowie - kilka gospodarstw skupionych koło starej pruskiej szkoły. Obecnie w budynku mieści się kaszubska szkoła podstawowa. W jednej z sal lekcyjnych, uczące się tu dzieci zgromadziły różne starocie i ciekawostki, jakie przez lata kryły się na strychach ich domów.

Za szkolnym ogrodem na wzgórzu w roku 1997, z okazji 1000 - lecia misji św. Wojciecha, dzieci i mieszkańcy wsi usypali kopiec świętego, zwieńczony figurą misjonarza Pomorza. Z pola roztacza się piękna panorama doliny Łeby. Z Głodnicy krętą drogą jedziemy do wybudowań Strzepna - Zielonego Dworku. Kilka szachulcowych domów leży nad samą Łebą.

Ostrym podjazdem po przekroczeniu mostu na Łebie dojeżdżamy do szosy Strzepcz - Linia. Skręcamy w lewo i jedziemy w stronę Tłuczewa. W lesie po prawej stronie mijamy budynki wojskowe. TŁUCZEWO, w którym znów trafiamy nad Łebę, to zwarta rolnicza wieś. Zachęcam do zobaczenia zabytkowego (koniec XIX wieku) młyna na Łebie. Jeśli trafimy na właściciela, to możliwe, że nam pokaże urządzenia, częściowo pochodzące z początku XX wieku. Nieco wyżej, za mostem, po lewej stronie znajduje się dawna szkoła podstawowa. Przez lata nauczał tu Aleksander Labuda, jeden, z najwybitniejszych kaszubskich felietonistów.

Z Tłuczewa jedziemy prosto do oddalonej LINI. To wieś, której rozwój nastąpił w XX wieku. Większość zabudowy wsi jest współczesna. Stare centrum stanowią okolice kościoła i Urzędu Gminy. Świątynię parafialną zaczęto budować w latach 20 -tych, po wojnie znacznie ją rozbudowując. Jest tu także duża remiza strażacka, na której piętrze mieści się sala wystawowa z ekspozycją haftów kaszubskich. Nieco ponad 3 km na południe od Lini leży POTĘGOWO, jedyna w tej części powiatu wejherowskiego miejscowość letniskowa. Leży nad rynnowym Jeziorem Potęgowskim, które wraz z sąsiednimi zbiornikami tworzy rozległy system wodny Lasów Mirachowskich.

Z Lini wyjeżdżamy z powrotem w kierunku Tłuczewa, następnie skręcamy na szosę prowadzącą do Lęborka. Trasa jest dość malownicza, a droga biegnie od Osieków w tunelu z wiekowych lip. Kolejną miejscowością na naszej trasie jest NAWICZ (trudno ją zaliczyć do atrakcyjnych turystycznie). Uwagę zwracają jedynie budynki dawnej szkoły. Z Nawicza jedziemy skrótem przez Łówcz, Paraszyno i Strzebielino. Z tamtąd kierujemy się krajową „6” w kierunku Wejherowa.

Podsumowanie

W niniejszej pracy ukazano walory dóbr kultury materialnej i niematerialnej obszaru powiatu wejherowskiego oraz ich wykorzystanie w rozwoju turystyki na tym terenie. Przedstawiono ogólne wiadomości dotyczące pracy ( rozdział 1 ), szczegółowe położenie i historię gmin powiatu (rozdział 2 ) oraz walory turystyczne powiatu wejherowskiego, tj. te cechy
i elementy środowiska, które mają znaczenie dla turysty. Zaprezentowano również przykłady wycieczek podczas, których można zobaczyć najciekawsze miejsca tego rejonu ( rozdział 3 ).

W strukturze obsłużonych turystów zagranicznych w powiecie wejherowskim dominującą grupę stanowią klienci z Niemiec. Interesującym walorem krajoznawczym dla turystów, zwłaszcza zagranicznych, jest folklor i sztuka ludowa. Walory te mają uzupełniający charakter w stosunku do wypoczynku nad morzem, a ich zaletą jest to że można je odwiedzać niezależnie od pogody, nie tylko latem. Do najważniejszych działań zapewniających rozwój turystyki należy zaliczyć rozszerzenie oferty turystycznej o pobyty weekendowe (szczególnie dla turystów z rynku niemieckiego), zwiększenie dostępności transportowej, modernizację istniejących urządzeń sanitarnych na szlakach turystycznych i zwiększenie bezpieczeństwa turystów.

W powiecie wejherowskim występują korzystne warunki dla rozwoju turystyki. Atutem tego rejonu są walory środowiska przyrodniczego oraz korzystne położenie.

Mocną stronę stanowią też walory kulturowe: zabytkowe obiekty, głównie dworki szlacheckie i kościoły, miejsca martyrologii a także liczne imprezy kulturalne, folklor i sztuka ludowa.

Krajobraz powiatu wejherowskiego zaliczyć można do najbardziej urozmaiconych i malowniczych na obszarze województwa gdańskiego. Występuje tu bowiem bogata rzeźba terenu, obfitość lasów, liczne jeziora i wijące się w dolinach lub przedzierające się między wzgórzami strumienie i niewielkie rzeki.

Istniejące tu jeziora stanowią wspaniałe warunki dla żeglarstwa, windsurfingu, kajakarstwa i wędkarstwa, a znakowane szlaki i trasy rowerowe umożliwiają uprawianie turystyki rowerowej i pieszej. Niestety mimo dość bogatego potencjału wiele miejscowości nie wykształciło jeszcze należycie funkcji turystycznej. Widoczny jest zwłaszcza brak bazy noclegowej w wielu interesujących mniejszych miejscowościach.

Również istniejący już potencjał turystyczny wymaga gruntownego przekształcenia. Wynika to między innymi z coraz większych oczekiwań nie tylko ze strony turystów, ale też coraz większe są oczekiwania za strony lokalnych społeczności i władz samorządowych związane z rozwojem gospodarczym poprzez turystykę. Należy liczyć się z tym, że proces ten będzie długotrwały i będzie wymagał wielu działań zmierzających do podniesienia atrakcyjności turystycznej tego rejonu.

Można to zrobić poprzez na przykład:

• poprawę dostępności brzegowej użytkowanych turystycznie jezior ( budowa kąpielisk, basenów itp.),

• tworzenie warunków do inwestowania w odnawialne źródła energii,

• zalesianiem terenów o słabych glebach, zwłaszcza w sąsiedztwie atrakcyjnych turystycznie zbiorników wodnych,

• odpowiednią ekspozycję walorów ( oświetlenie zabytków, tablice informacyjne itp. ),

• rewaloryzację obiektów zabytkowych i przystosowanie ich do pełnienia funkcji turystycznej, czemu sprzyja znaczna liczba takich obiektów ( dworki, pałace, młyny ),

• wdrażanie nowoczesnych technologii w zakresie ochrony środowiska, spełniające dyrektywy Unii Europejskiej (oczyszczalnie ścieków, zakłady utylizacji odpadów),

• rozbudowę bazy turystycznej przy zachowaniu naturalnych walorów środowiska,

• modernizację istniejących i budowa nowych dróg, w tym krajowych, z uwzględnieniem nowych dróg lokalnych i obwodowych,

• zwiększenie dostępności do miejsc turystycznie atrakcyjnych,

• stworzenie warunków do poprawy sytuacji gospodarstw rolnych oraz poczucia tożsamości lokalnej społeczności powiatu (agroturystyka, inwestycje w infrastrukturę wiejską, promocja eksportu rodzimej żywności, izby regionalne, zespoły folklorystyczne, sztuka regionalna, promocja inicjatyw społecznych, rozwój edukacji regionalnej),

• określenie strategicznych kierunków dalszego rozwoju turystyki.

Należy podkreślić, że istnieje potrzeba prowadzenia badań nad zjawiskami turystycznymi zachodzącymi na terenie powiatu wejherowskiego. Szczególną rolę powinny odgrywać stałe badania monitoringowe ruchu turystycznego. Poznanie tych zjawisk ma istotne znaczenie praktyczne.

Do mocnych stron pomorskiej turystyki należy zaliczyć przede wszystkim korzystne położenie: bliskość granicy z Niemcami, dostęp do Bałtyku, połączenie promowe z krajami Półwyspu Skandynawskiego, warunkując funkcjonowanie zagranicznej turystyki przyjazdowej. W strukturze obsłużonych turystów zagranicznych w województwie pomorskim dominującą grupę stanowią klienci z Niemiec, zdecydowanie mniejszą - z Danii, Szwecji i Norwegii. W 1995 roku zanotowano wzrost liczby przyjezdnych z Ukrainy, Białorusi, Litwy, Grecji, Austrii, Belgi i Holandii.

Atutem turystyki w powiecie wejherowskim są także walory środowiska przyrodniczego (np. obszary prawnie chronione).

Podsumowując - Powiat Wejherowski silny gospodarczo, atrakcyjny turystycznie, bogaty dorobkiem kultury i tradycji, przyjazny mieszkańcom i gościom, stwarzający dogodne warunki inwestycyjne i szanse realizacji inicjatyw społecznych.

Fotografie odnośnie mojej pracy dyplomowej znajdują się na załączonej płycie CD.

BIBLIOGRAFIA

1. Leksykon miast Polskich - J. Kwiatek i T. Lijewski

2. Propozycje w sprawie usystematyzowania niektórych pojęć w turystyce,'' Ruch Turystyczny '' - O. Rogalewski

3. Ziemia Wejherowska - J. Węsierskiego

4. Walory środowiska i zagospodarowanie turystyczno-wypoczynkowe - J. Stachowski

5. Zagospodarowanie turystyczne - J. Kruczała

6. Elementy turystyki międzynarodowej - W. W. Gaworecki

7. Turystyka - W. Gaworecki

8. Podstawy geografii turyzmu - J Warszyńska, A. Jackowski

9. Geografia turystyki Polski - T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski

10. Uczestnictwo w turystyce i kulturze w okresie 1.X.94 - 30.IX.95. Informacje i opracowania statystyczne.

11. Zarządzanie turystyką - A. Kornak

12. Geografia walorów turystycznych Polski - R. Bar

13. Słownik terminów związanych z turystyką i hotelarstwem - M. Nowakowski

14. Internet

3

3

---