GRUPY I ORGANIZACJE

MOTYWY POWSTAWANIA SPOŁECZNOŚCI (np. internetowych)

d Potrzeba osiągnięć

d Potrzeba swobody działania

d Potrzeba porównań społecznych

d Potrzeba aprobaty społecznej

d Potrzeba afiliacji

d Potrzeba pomagania innym

d Potrzeba spójności

Żródło; P.Zimbardo, F.Ruch, Psychologia i życie. PWN, 1988

POWSTAWANIE SPOŁECZEŃSTWA

n Jak powstają wzory zachowań? Skąd się biorą?

d Odpowiedzią są społeczne interakcje

Działając ludzie nawiązują interakcje. Kiedy przestają działać- nawiązane wcześniej sieci powiązań przestają istnieć. Każde wejście nowego aktora, powoduje pojawienie się nowych problemów, budowanie nowych powiązań, systemów, organizacji…….

d Interakcje stanowią klucz dla zrozumienia sposobów w jakie powstają wzory społecznych zachowań i organizacje społeczne. To klucz dla zrozumienia przebiegu działań społecznych

DZIAŁANIA SPOŁECZNE

n Działania społeczne, powstają wtedy, kiedy aktor “kieruje swoje zachowania” do innych. Ich celem jest próba wywarcia wpływu, poprzez różne formy komunikowania werbalnego czy też pozawerbalnego. Istnieje nieskończona liczba sposobów nawiązywania relacji z innymi. Cokolwiek robimy, cokolwiek myślimy, wszystko to są przykłady działań społecznych!

• Kluczem do społecznego działania jest działanie z innymi, podejmowane w sposób świadomy.

• Działanie społeczne ma charakter intencjonalny. Myślenie o innych jest także przykładem działania.

Wzory zachowań

d Społeczne interakcje prowadzą do powstania społecznych wzorów zachowań (stosunków społecznych)

m Stosunki społeczne są podstawą dla powstawania organizacji społecznych: wiemy czego od siebie wzajemnie oczekiwać, czego możemy się spodziewać (małżeństwo, randka, kłótnia).

Prowadzi to do zachowań o charakterze rutynowym; jesteśmy coraz mniej zaskakiwani przez zachowania innych ludzi, stajemy się „przewidywalni”.

Rozwijamy określone wzory zachowań, a one kreują społeczne organizacje, których są częścią

Grupy i organizacje cd.

d wzory działania społecznego są to

ustanawiane i społecznie definiowane modele reagowania w ważnych, z punktu widzenia grupy, sytuacjach społecznych (np. modele zachowań w trakcie obrzędów, ceremonii, uroczystości itp.).

d Obok norm i wartości społecznych są one uwewnętrzniane przez jednostkę w procesie socjalizacji

n Ich pogwałcenie (na przykład poprzez wprowadzenie nowej definicji sytuacji) prowadzi do konfliktu

Grupy i organizacje cd.

Formy społecznej organizacji

d Społeczna organizacja może przybrać pięć postaci

u Diady

• Grupy

• Organizacji formalnej

• Społeczności

• Społeczeństwa

Grupy i organizacje cd.

d Diady

■ Diady powstają wraz z pojawieniem się wzorów interakcji pomiędzy dwiema osobami

d przyjaciółmi

n kochankami

nRelacje: doktor - pacjent

n Relacje: matka - syn

n Relacje : mąż -żona

Grupy i organizacje cd.

• Georg Simmel (1858 - 1918)

• Jeden z prekursorów analizy integracyjnej teorii konfliktu: badał ich aspekty regulacyjne i konfrontacyjne

• Zajmował się badaniami podobieństw i różnic pomiędzy diadą i innymi rodzajami grup społecznych

Grupy i organizacje cd.

• Diada (dwójka, para) grupa składająca się z dwóch osób

• Cechy charakterystyczne (G.Simmel):

d Poczucie zagrożenia w sytuacji śmierci jednego z członków

n Poczucie wewnętrznej jedności między diadą a jej członkami

dIntymność stosunków

dIntegracja w momencie pojawienia się kozła ofiarnego

Grupy i organizacje cd.

• Organizacją jest każda zorganizowana i celowo zorientowana zbiorowość społeczna (np. zrzeszenie)

• Jest ona możliwa, ponieważ jednostki akceptują zarówno istniejące wzory działania społecznego jaki i sposoby ich realizacji

• Oznacza to istnienie zarówno mechanizmów kontroli społecznej jak i kooperacji w organizacji

Grupy i organizacje cd.

d Grupy

• Grupę, podobnie jak diadę charakteryzują interakcje i wzory zachowań, ale w odróżnieniu od diady składa się ona z trzech lub więcej osób

• Rodzaje grup (przykłady)

d Bezpośrednia (mała) d Duża

n Eksperymentalna d Etniczna n Formalna n Interesu n Nacisku n Obca n Odniesienia d Wtórna i zamknięta

Grupy i organizacje cd.

■ Klasyfikacja grup

d Grupy pierwotne

■ Są względnie trwałe, mało liczebne, wielofunkcyjne, oparte na bezpośrednich stosunkach o charakterze bezpośrednim.

Charles Horton Cooley nazywa takie grupy pierwotnymi, ponieważ są one ważne zarówno dla jednostki jak i społeczeństwa.

• Jest to pierwsza zbiorowość z jaką styka się jednostka. Nadaje nam cechy ludzkie poprzez kształtowanie języka, świadomości, nadawanie poczucia tożsamości

• Są one ważne społecznie, ponieważ stanowią istotny mechanizm kontroli; jednostka uczy się wartości i norm jakich oczekuje od niej społeczeństwo, jest przekażnikiem informacji o społeczeństwie i mechanizmach jego działania

RODZINA

The Begas Family 1821 Oil on canvas, 76 x 85,5 cm Wallraf-Richartz Museum, Cologne

Rodzina jako grupa społeczna

• Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji

• W tym ujęciu, rodzina pełni funkcje:

• małżeńską

• rodzicielską

• braterską

Rodzina jako instytucja społeczna

d Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji. Funkcje instytucjonalne

d materialno-ekonomiczna

d opiekuńczo-zabezpieczająca

d prokreacyjna

d seksualna

d legalizacyjno-kontrolna

d socjalizacyjna

d klasowa

d kulturowa

d rekreacyjno-towarzyska

d emocjonalna

Kryterium klasyfikacji

d Zazwyczaj jako rodzinę rozumie się dwójkę

partnerów i wychowywane potomstwo. Tego typu rodzinę określa się jako nuklearną (to rodzina mała), gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa.

Jednak tak naprawdę granic rodziny nie da się jednoznacznie określić, choć da się stopniować pokrewieństwo lub powinowactwo. Ogół osób, o których wiadomo, że są spokrewnione lub spowinowacone chociażby w linii bocznej, w genealogii również nazywa się rodziną (dla odróżnienia od rodziny małej nazywa ją się rodziną wielką). Ponadto, w niektórych wypadkach sam fakt zamieszkania razem, klasyfikuje pewna grupę ludzi jako rodzinę

Rodzaje

d Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według

d małżeństwo stanowiące zazwyczaj trzon rodziny, może mieć charakter monogamii lub poligamii;

d dziedziczenie w rodzinie może być patrylinearne, matrylinearne lub bilateralne;

d rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny, patriarchalny lub partnerski;

n ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o rodzinie matrylokalnej, rodzinie patrylokalnej lub rodzinie lokalnej

d Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak:

d rodzina niepełna

d rodzina zrekonstruowana

Dobór partnerów

a prawo świeckie lub kanoniczne określa okrewieństwa, w ramach których można zaw nie eć

d Podobnie sytuacja ma się w przypadku płci partnerów. W wiekszości krajów małżeństwem jest tylko związek kobiety i m k żczyzny, natomiast prawodawstwo

podobnych k z rajac k h oś r w z p e r m e z z p^MJHfdźS w

d W niektórych społecznościach możliwie jest zawieranie
małżeństw jedynie z przedstawicielami własnej
zbiorowości etnicznej (tzw. a, jej

przeciwieństwem jest egzogamia ga

Ewolucja

• Morgan proponuje ewolucyjny schemat powstawania rodziny:

• pierwotny promiskuityzm

• małżeństwo grupowe

• rodzina oparta na pokrewieństwie

• rodzina punalna

• rodzina parzysta

• rodzina monogamiczna

• Jako ostatnie ogniwo ewolucji Alvin Toffler wprowadza termin: kultura singli

RODZINA POLSKA

• Co szósta rodzina, to rodzina niepełna

• 15% dzieci wychowuje się w rodzinach typu 1 + 1

• 90% niepełnych rodzin (około 1 miliona) stanowią kobiety

• 75% samotnych matek, mieszka w miastach

□ Na przykład aż dwukrotnie zmalał udział
małżeństw z dziećmi na korzyść
samotnych ojców z dziećmi

□ Pojawiły się także zjawiska nowe, ale o
małej w stosunku do innych społeczeństw
skali - na przykład tylko 2 proc. badanych
Polaków deklaruje, że pozostaje w
związkach partnerskich, podczas gdy w
krajach skandynawskich liczba takich
związków jest 20-30 razy wyższa

□ Gwałtownie wzrasta ilość urodzeń
pozamałżeńskich

• Jeszcze w latach 90-tych oscylowała wokół 5 proc. Potem szybko rosła, by obecnie osiągnąć poziom 20-procentowy

• Dla porównania w Holandii z takich związków rodzi się 60 proc. dzieci, w Danii - ponad 50 proc, a w Szwecji - ok. 40 proc

n W ciągu ostatnich 10 lat notujemy w Polsce spadek skłonności do zawierania małżeństw. Eksperci uważają, że jeśli nie nastąpią zmiany wzorców zachowań to 40 proc. kobiet i 40 proc. mężczyzn nie zawrze w ogóle związku małżeńskiego

d Pod tym względem jesteśmy podobni do społeczeństw innych krajów zachodnioeuropejskich. Zbliżamy się także do modelu, w którym kobiety - z uwagi na coraz dłuższe kształcenie się oraz poświęcanie się karierze zawodowej - w coraz późniejszym wieku decydują się na małżeństwo i macierzyństwo

Rys. 1.

Niezależnie od tego , jaki jest Pana(i) stan cywilny, w jakim jest Pan(i) wieku, a także czy ma Pan(i) dzieci , czy też nie - proszę powiedzieć - ile dzieci chciałby Pan(i) mieć w swoim życiu?

RYS 2.

KTÓRĄ 2 PODANYCH NIŻEJ SYTUACJI UWAŻA PAN(I) ZA

NAJLEPSZĄ DLA RODZINY?

O (11397

m u 2000

J^dyrie nrqp pracuje, zarabiane wy starcz arącci na uspokojenie potrzeb rodziny, zona zajmuje się prowadzeniem domu, wychowywanym dzieci itp.

Jedynie zona pracuje, zarażając

wy tf ar czając o na zaspokójcie pot rzeb

ro<Jziny, mąz zajmuje się prowadzeniem domu,

wychOłWwariem dzieci Ftp.

Zarówno maz, jak i zona pracza, zawodowo,

mąż poświ^a więcej czasu na pracę zawodową.

żona oprócz prac* zawodowej zajmuje sie

prowadzeniem donu. wychowywaniem dzieci itp.

Mąż i żona mniej więcej tyle samo czasu przeznaczają 113 prac £ zawodową, oboje w równym sopniu zimują s£ domem i rfziecmi

Trudno powiedzieć

Grupy i organizacje cd.

d Organizacje formalne

■ Często grupy wtórne stają się tak duże i złożone, działają w oparciu o tak skomplikowane wzory zachowań, że wymagają opracowania przejrzystych zasad w oparciu o które działają. Pojawia się struktura, formalne przepisy i zasady kontroli. Czyli organizacja biurokratyczna. Jest to trzeci typ społecznej organizacji, nazywany organizacją formalną.

Grupy i organizacje cd.

nGrupy wtórne

• Są to zazwyczaj grupy duże, o charakterze bezosobowym. Cechuje je specjalizacja

• Przeważają w nich więzi o charakterze rzeczowym

• Są tworzone dla realizacji określonego celu

24. Struktura organizacji

<^& ^bś§g

źródło: Koncepcja ujęcia graficznego zrodzona w^ prywatnej rozmowie autorów

z, prof. EE. E. Kubly'em

WEWNĘTRZNA DYNAMIKA ORGANIZACJI

i SYSTEM NIEFORMALNY

§ WŁADZA I KONFLIKT

i CELE

g KONTROLA

g KULTURA

g PRAWO PARKINSONA: „praca trwa tyle czasu, ile trzeba na jej wykonanie”

g ZASADA PETERA : szczebel niekompetencji”

g RYTUALIZM

g ALIENACJA (powtarzalność i nuda wykonywanych zajęć)

CECHY BIUROKRACJI

d Urzędnicy podlegają władzy jedynie w zakresie swoich obowiązków o bezosobowym charakterze.

d Hierarchia urzędów jest jasno zdefiniowana.

d Każdy urząd odznacza się jasno zdefiniowanym zakresem kompetencji.

d Sprawowanie urzędu powiązane jest z dobrowolnie zawartą umową.

d Istotną rolę przy wyborze kandydata odgrywają jego kwalifikacje zawodowe.

d Pobory biurokratów odznaczają się ustaloną wysokością, wypłacaną w gotówce.

d Sprawowany urząd jest traktowany jako jedyne lub główne zatrudnienie danej osoby.

d Urzędnik pracuje w całkowitym oderwaniu od własności środków administrowania i nie ma prawa do "zawłaszczenia" swojego stanowiska.

d Jest on poddany ścisłej, systematycznej dyscyplinie i kontroli.

Wyuczona nieudolność Thorstein Veblen (1857-1929)

Robert K. Merton

(1910-2003)

Teoria socjologiczna i struktura

społeczna

PROBLEMY

•Człowiek organizacji •Osobowość biurokratyczna •Błędne koła

PRAWO PARKINSONA

Wykonanie czynności zajmuje dokładnie tyle czasu, ile czasu można jej poświęcić na jej wykonanie

Cyril N. Parkinson

Parkinson's Law: The Pursuit of Progress (1958).

Zasada Petera

W organizacji hierarchicznej każdy awansuje aż do osiągnięcia własnego progu niekompetencji

Laurence J. Peter (1919-1990) The Peter Principle, 1969

Przedsiębiorstwa zawsze promują na najwyższe stanowiska swoich najmniej kompetentnych pracowników, żeby ograniczyć szkody które piastujący te stanowiska mogliby wyrządzić.

BŁĘDNE KOŁO BIUROKRATYCZNE

Michel Crozier (1922-)

też Paragraf 22 Joseph Heller

biurokracja kreuje coraz więcej norm i zasad których złożoność rośnie a

koordynacja maleje co z kolei prowadzi do tworzenia zasad sprzecznych ze

sobą

II. WDRAŻANIE INNOWACJI

UJĘCIE W

SZTYWNE RAMY _ WSZYSTKICH ZACHOWAŃ ORGANIZACYJNYCH Ł

SFERY

NIEPEWNOŚCI „POZYCJE STRATEGICZNE”

BRAK MIEJSCA NA ZMIANY

WZROST NACISKU NA KONTROLĘ ZACHOWAŃ

PROBLEMY

ZNIESIENIE STOSUNKÓW ZALEŻNOŚCI PROWADZI DO IZOLACJI

III. IZOLACJA GRUP

PPROFESJONALNY A

BIUROKTATYCZNY-WYMIAR ORGANIZACJI

RYTUALIZM

ZACHOWAŃ-

NACISK GRUP

KOLEŻEŃSKICH

JEDYNYM

REGULATOREM

ZAOBSORBOWANIE
WŁASNYM ^

ZACHOWANIEM

PROBLEMY

ZALEŻNOŚĆ BIUROKRACJI I DEMOKRACJI

Żelazne (spiżowe) prawo oligarchii Roberto Michelsa (1876-1936)

Czy biurokracja jest jedynym

„racjonalnym” modelem organizacji społecznej?

d Modele piramidalne □ Modele segmentowe

Grupy i organizacje cd.

d Społeczności

■ Czasami jakaś grupa lub organizacja formalna stają się relatywnie niezależne od innych. Przejmują opiekę nad potrzebami swoich członków - zaspokajają ich potrzeby ekonomiczne, społeczne, kulturowe, w zakresie edukacji, polityki. Ludzie mają możliwości zaspokajania wszystkich swoich potrzeb wewnątrz własnej organizacji, bez konieczości uciekania się do pomocy innych lub czynią to bardzo rzadko. Takie formy organizacji nazywamy społecznościami i jest to czwarta forma społecznej organizacji.

Grupy i organizacje cd.

d Społeczeństwo

- Możemy zdefiniować społeczeństwo jako największą społeczną organizację, której sposób działania ma znaczący wpływ na podejmowane decyzje jednostek.

• Wewnątrz społeczeństwa możemy znalezć wielość diad, grup, organizacji formalnych i mniejszych społeczności, z których każda na swój sposób wywiera wpływ na społeczeństwo jako całość.

• Społeczeństwo jest typem organizacji o długiej historii,dłuższej niż życie każdego ze swoich członków i zazwyczaj dłuższej niż życie innych organizacji, które wchodzą w jego skład. Jest czymś trwałym.

Grupy i organizacje cd.

d Talcott Parsons opisał

społeczeństwo jako system wzajemnie powiązanych części (interrelated parts),

takich jak struktury czy instytucje. Są one niezbędne dla przeżycia systemu.

□ Różne części z których składa się system społeczny: rodzina, religia, system edukacyjny, ekonomiczny czy polityczny, są zależne od siebie. Na przykład, jeśli proces socjalizacji w rodzinie przebiega nieprawidłowo, szkoła ma problemy z realizowaniem swoich zadań.

WNIOSKI

d Ludzie podejmują działania….czasami samotnie, czasami razem z innymi (działania społeczne).

n Kiedy działamy, spotykamy się z reakcjami innych (interakcje społeczne).

n Czasami podejmowane akcje są bardzo krótkie, kiedy indziej trwają dłużej, są bardziej regularne i ustabilizowane (wzory zachowań).

n Społeczna interakcja, która przekształca się w określone wzory zachowań, jest nazywana organizacją; może ona przybrać postać diady, grupy, organizacji formalnej, społeczności lub całego społeczeństwa.

ORGANIZACJE TOTALNE

Sekty :

• Według Słownika Języka Polskiego sekta oznacza grupę
społeczną izolującą się od reszty społeczeństwa, mającą
własną hierarchię wartości, zespół norm, zachowania, silnie
akceptującą rolę przywódcy

• W polskim prawie używa się określenia : związek wyznaniowy. Zarejestrowanych jest kilka kościołów i ponad 100 związków wyznaniowych. Prawdopodobnie drugie tyle różnych ugrupowań religijnych działa bez rejestracji

• W publicystyce i literaturze przedmiotu używa się również terminów ruch religijny, nowy ruch religijny, grupa wyznaniowa, grupa religijna i pojęcia szerszego - grupa kultowa

• W powszechnym odczuciu za sektę uważa się grupę
wyznaniową szkodliwą i destrukcyjną społecznie.

SEKTY

Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kriszny ISKCON

Kościół Zjednoczenia czyli ruch Moona

Kościół Scjentologiczny

Misje Boskiego Światła

Świadkowie Jehowy

Rodzina Miłości - Dzieci Boga

Ruch Trandescentnej Medytacji

Satanizm

Niebo

Instytut Wiedzy o Tożsamości - Misja

Czaitanii

Antrovis

Centralny Kościół Chrystusowy

(Warszawski Kościół Chrystusowy)

Radja Joga

Christiana

JAK ROZPOZNAĆ SEKTĘ ?

• Już pierwszy kontakt z grupą otworzył całkowicie nowe widzenie świata (tzw. przeżycie kluczowe).

• Obraz świata jest bardzo prosty i wyjaśnia każdy problem.

• W grupie można znaleźć wszystko, czego do tej pory na próżno się szukało.

• Grupa ma mistrza lub przywódcę, ojca,, guru, bądź największego myśliciela, który posiadł całą prawdę i często jest czczony jak Bóg.

• Świat zmierza nieuchronnie ku katastrofie i tylko grupa wie, jak go ratować.

• Grupa jest elitą. Pozostali ludzie są chorzy i zagubieni. Jeżeli nie staną się członkami grupy, nie będą mogli się uratować.

JAK ROZPOZNAĆ SEKTĘ ?

• Grupa odrzuca naukę w szkołach i uczelniach. Jedynie nauka grupy jest uważana za wartościową

• Grupa odrzuca racjonalne myślenie jako negatywne i „nieoświecone".

• Krytyka osób z zewnątrz jest dowodem na to, że grupa ma rację.

• Grupa uważa siebie za prawdziwą rodzinę lub wspólnotę.

• Grupa chce, by wszelkie dawne relacje z rodziną, przyjaciółmi i środowiskiem zostały zerwane, ponieważ przeszkadzają w rozwoju.

• Grupa oddziela się od reszty świata poprzez ubiór, pożywienie, własny hermetyczny język, ograniczanie swobody w relacjach międzyludzkich.

• Grupa żąda ścisłego posłuszeństwa regułom albo dyscypliny, ponieważ jest to jedyna droga do zbawienia.

• Grupa narzuca sposób zachowań seksualnych, np. kontakt z partnerami za zgodą kierownictwa, seks grupowy, całkowity zakaz kontaktów seksualnych dla osób niższych w hierarchii.

JAK ROZPOZNAĆ SEKTĘ ?

■ Nigd py w awsze wam to ie jesteście sami. Ktoś z

m Jeżeli obiecany przez grupę sukces bądź wierzyła wystarczająco silnie.

■

Członkiem grupy trzeba zostać natychmiast

przeżycie, u zgodnie1ważn adą "tego nie da się po

CELOWE GRUPY FORMALNE - ORGANIZACJE

• POWOŁYWANE DLA REALIZACJI OKREŚLONYCH CELÓW

• SFORMALIZOWANA STRUKTURA

• PRZEJRZYSTY PODZIAŁ PRACY

• WYODRĘBNIONE OŚRODKI WŁADZY

• WYMIANA PERSONELU, CO NIE WPŁYWA NA ZMIANĘ CHARAKTERU ORGANIZACJI

• DOMINACJA STOSUNKÓW RZECZOWYCH NAD OSOBISTYMI

---