Kresomózgowie

Elementy kolorowe stanowią części kresomózgowia, a konkretnie półkuli mózgu. Są to:

     płat czołowy

     płat ciemieniowy

     płat skroniowy

     płat potyliczny

Kresomózgowie (łac. telencephalon), inaczej mózg (łac. cerebrum) - część mózgowia obejmująca półkule mózgu, spoidła mózgu (w tym ciało modzelowate), blaszkę krańcową, jądra podstawne oraz węchomózgowie. Kresomózgowie nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych. Różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite reakcje świadome.

Kresomózgowie skupia ponad połowę neurytów, zbudowane jest z dwóch półkul mózgowych oddzielonych podłużną szczeliną. Powierzchnię mózgu tworzą silne fałdy zwane zakrętami, porozdzielane bruzdami (Rolanda, Sylwiusza).

W okresie zarodkowym kresomózgowie rozwija się z przedniej części przodomózgowia. Unaczynienie tętnicze pochodzi głównie z tętnic przedniej, środkowej i tylnej mózgu, które tworzą koło tętnicze mózgu.

Podział kresomózgowia [edytuj]

Kresomózgowie parzyste [edytuj]

• płaszcz (pallium)

• kora mózgu

• wyspa

• hipokamp(hippocampus)

• węchomózgowie

• jądra podstawne(basal ganglia)

• istota biała półkul

• komory boczne

Kresomózgowie nieparzyste [edytuj]

• ciało modzelowate (corpus callosum)

• spoidło przednie (commissura anterior)

• przegroda przezroczysta (septum pellucidum)

• sklepienie (fornix)

• blaszka krańcowa (lamina terminalis)

Płaty kory mózgowej:

• Płat czołowy- ośrodek ruchowy

• płat ciemieniowy- ośrodek czucia

• płat potyliczny- osrodek wzroku

• płat skroniowy- ośrodek słuchu i mowy

Zobacz też [edytuj]

• półkula mózgu

• kresomózgowie środkowe

• wyższe czynności psychiczne

Linki zewnętrzne [edytuj]

• Wyższe czynności psychiczne

Kora mózgu

Kora mózgu - struktura mózgu, w części kresomózgowia, zbudowana z istoty szarej, którą stanowią komórki neuronów. Pokrywa obydwie półkule kresomózgowia. Tworzy ją około 10 mld komórek ułożonych w sześciu warstwach o różnej grubości. Jest bardzo silnie pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości zajmuje sporą powierzchnię. Powierzchnia czynna jest więc dzięki temu zwiększona.

Kora mózgu odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów. Odbywają się w niej także procesy skojarzenia, stąd też wysyłane instrukcje określające reakcje ruchowe.

Odpowiada za czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, czucie, uczenie się oraz planowanie i polecenie ruchów.

Dzieli się na korę starą (układ limbiczny), odpowiadającą za stany emocjonalne i popędy oraz kontrolę podwzgórza i korę nową.

W każdej półkuli kora mózgowa dzieli się na cztery płaty:

• czołowy

• ciemieniowy

• skroniowy

• potyliczny

W przedniej części płata ciemieniowego znajdują się ośrodki czuciowe (tzw. kora czuciowa lub kora somatoczuciowa) i dochodzą tu impulsy z receptorów.

W tylnej części płata czołowego znajdują się ośrodki ruchowe (tzw. kora ruchowa lub kora somatoruchowa). Odpowiada za bardzo precyzyjne ruchy. Prawa półkula mózgu kontroluje lewą stronę ciała, a lewa półkula prawą stronę ciała.

W płatach potylicznych zlokalizowane są ośrodki wzrokowe, które interpretują obrazy.

W płatach skroniowych umieszczone są ośrodki słuchowe.

W lewej półkuli na granicy płata ciemieniowego, czołowego i potylicznego jest nadrzędny ośrodek mowy.

Ośrodkowy układ nerwowy

(1) - mózg,
(2) - Ośrodkowy układ nerwowy,
(3) - rdzeń kręgowy.

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN), inna nazwa to: centralny układ nerwowy (CUN) - jest to najważniejsza część układu nerwowego kręgowców. Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kości czaszki oraz kręgosłup. Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe. Oprócz nich znajdują się włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka glejowa, naczynia włókien nerwowych nie mających osłonki Schwanna. W skład ośrodkowego układu nerwowego wchodzą:

• mózgowie, dzielące się na:

• rdzeń przedłużony, w którym znajdują się ośrodki kierujące odruchami bezwarunkowymi - ośrodki oddechowe, regulujące pracę serca, ciśnienie krwi, ośrodki odpowiedzialne za żucie, połykanie, wydzielanie śliny, ośrodki kojarzeniowe słuchu i równowagi oraz koordynacji ruchowej.

• tyłomózgowie, będący ośrodkiem kontroli, koordynacji i regulacji ruchów, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ciała.

• śródmózgowie, czyli pierwotny ośrodek analizy wzroku i słuchu.

• międzymózgowie, w którym znajdują się ośrodki nerwowe głodu/sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego i instynktu macierzyńskiego.

• kresomózgowie - dwie półkule pokryte korą mózgową, dzielącą się na płaty:

• czołowy - ośrodki ruchowe

• ciemieniowy - ośrodek czucia skórnego

• potyliczny - ośrodek rozumienia wrażeń wzrokowych

• skroniowy - ośrodek rozumienia wrażeń słuchowych

• rdzeń kręgowy

Centralny układ nerwowy tworzą nerwy rdzeniowe (31par):

• 8 par szyjnych,

• 12 par piersiowych,

• 5 par lędźwiowych,

• 5 par krzyżowych,

• 1 para guziczna.

Od rdzenia kręgowego odchodzą nerwy, od których biegną gałęzie nerwowe:

• a) grzbietowe (n. potyliczny, nn.górne pośladków, nn. środkowe pośladków),

• b) brzuszne (dla mm., skóry przedniej i bocznej części szyi, tułowia, kkd., kkg., mm. powierzchownych grzbietu).

Gałęzie brzuszne poza odcinkiem piersiowym łączą się w sploty:

• a) splot szyjny C1 - C4

• b) splot ramienny C5 -Th1

• c) splot krzyżowo - lędźwiowy Th12 - S1

Autonomiczny układ nerwowy (łac. systema autonomicum) - część układu nerwowego, którego nerwy unerwiają narządy wewnętrzne. Wyodrębniony ze względu na pełnione przez siebie funkcje i budowę. W przeciwieństwie do somatycznego układu nerwowego, działanie układu autonomicznego powoduje reakcje niezależne od naszej woli, czyli np. wydzielanie soku żołądkowego, ruchy perystaltyczne jelit itd. Układ autonomiczny dzieli się na układ współczulny, inaczej sympatyczny (pobudzający) i przywspółczulny, inaczej parasympatyczny (hamujący). Wszystkie narządy wewnętrzne są unerwione jednocześnie przez oba te układy - ich działanie jest względem siebie antagonistyczne. W sytuacjach stresowych działanie układu współczulnego przeważa nad działaniem ukł. niewspółczulnego. Część sympatyczna i parasympatyczna wzajemnie uzupełniają się w działaniu.

Składa się z:

• zespołu ośrodków nerwowych,

• dróg nerwowych odśrodkowych,

• dróg nerwowych dośrodkowych.

Wyróżnia się następujące różnice w stosunku do somatycznego układu nerwowego:

• nierównomierne rozmieszczenie ośrodków w OUN,

• występowanie włókien nerwowych przed- i zazwojowych,

• odmienna budowa,

• względnie wolne przewodzenie impulsów nerwowych - 0,5 m/s,

• wydzielanie w synapsach eferentnych nie tylko acetylocholiny, ale również noradrenaliny,

• efektory, którymi są: mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły.

Omawiając budowę układu należy rozróżnić jego trzy elementy budowy:

• ośrodki autonomiczne (korowe, podwzgórzowe i rdzeniowe), kierujące częścią współczulna i przywspółczulną,

• część współczulną i przywspółczulną,

• sploty autonomiczne narządowe.

Najważniejsze czynności tego układu:

• rozszerzanie lub zwężanie źrenicy

• pobudzanie ślinianek do wydzielania śliny lub ich hamowanie

• przyśpieszanie lub hamowanie czynności serca

• rozkurczanie lub zwężanie oskrzeli

• zwężanie naczyń krwionośnych powodujące wzrost ciśnienia tętniczego krwi/ rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi

• pobudzenie gruczołów nadnerczowych do wydzielania

• nasilenie skurczów przewodu pokarmowego

• rozszerzanie/ kurczenie pęcherza moczowego

Większość narządów wewnętrznych jest unerwiana zarówno przez włókna układu współczulnego, jak i przywspółczulnego. Obie części tego układu działają jednocześnie, a harmonijna praca danego narządu jest efektem ich współdziałania.

ANATOMIA PRAWIDŁOWA

„Układ mięśniowy - charakterystyka ogólna”

Mięśnie to narządy posiadające zdolność kurczenia się, czyli zmiany swej długości.

Skurcz ten odbywa się pod wpływem bodźców mechanicznych, elektrycznych, czy też chemicznych. W ustroju człowieka bodźcami wywołującymi skurcz są impulsy nerwowe.

Odróżniamy trzy rodzaje mięśni:

• gładkie

= sterowane przez układ autonomiczny

= kurczą się powoli

• mięsień serca

= włókna mięśniowe poprzecznie prążkowane

= działa niezależnie od naszej woli

• mięśnie poprzecznie prążkowane

= działają szybko

= zależne od naszej woli

Miologia zajmuje się jedynie ostatnią grupą mięśni, które powodują ruchy kośćca lub ustalają wzajemne położenie kości, stanowiąc układ narządów ruchu czynny.

Pozostałymi rodzajami mięśni zajmuje się splanchnologia.

Ze względu na położenie rozróżniamy mięśnie:

• skórne, czyli powierzchowne (musculi cutanei seu superficiales)

= przyczepiają się jednym lub obydwoma końcami do skóry

= u człowieka: twarz, głowa, szyja i dłonie

• szkieletowe, czyli głębokie (musculi sceleti vel profundum)

= położone pod powięzią powierzchowną

= swymi końcami przyczepiają się do szkieletu

= niektóre mięśnie głębokie łączą się z narządami zmysłów (oko, ucho) lub jest związana

z trzewami (językiem, gardłem, krtanią, odbytnicą)

Liczba mięśni nie jest precyzyjnie określona, co wiąże się z zakwalifikowaniem niektórych części mięśni do określonych jednostek. Przyjmuje się, że jest ich ok. 300-500, przy czym ok. 50 mięśni trzewi i zmysłów. Waga mięśniówki szkieletowej u dorosłego człowieka to ok. 25-35kg, czyli ok. 38% masy ciała. Barwa mięśni zależy od zawartości hemoglobiny mięśniowej i przepływu krwi przez naczynia włosowate; w związku z tym rozróżniamy:

• mięśnie jasne o niskiej zawartości hemoglobiny i przepływu krwi

= działają szybko, lecz szybko się również męczą.

• mięśnie ciemne o wysokiej zawartości hemoglobiny i wysokim przepływie krwi

= działają wolniej, lecz są bardziej wytrzymałe

U człowieka najciemniejsze mięśnie: serce, przepona, mięśnie gałki ocznej są również najbardziej wytrzymałe. W ustroju człowieka mięśnie jasne i ciemne są różnorodnie powiązane ze sobą.

Budowa mięśni

Ze względu na kształt rozróżniamy:

• mięśnie długie (głównie kończyn)

• mięśnie szerokie

= długość i szerokość jest znaczni większa niż grubość

= wytwarzają ściany wielkich jam ciała: brzucha, klp i miednicy

• mięśnie krótkie

= występują tam, gdzie ruchy są nieznaczne, lecz o dużej sile

= w okolicy stawów, kręgosłupa

• mięśnie mieszane

= np. mięsień prosty brzucha (jest mięśniem długim i zarazem szerokim)

= zwieracze (np. m. okrężny oka, m. zwieracz odbytu)

Mięsień składa się z brzuśca (venter) - część początkowa tzw. głowa (caput) oraz ścięgna (tendo) - część końcowa tzw. ogon (cauda)

Przyczepy mięśni:

• początek lub przyczep początkowy mięśnia (origio)

• koniec lub przyczep końcowy mięśnia (insertio);

inaczej też początek można nazwać punktem przyczepu bardziej stałym (punctum fixum), końcem zaś punkt przyczepu bardziej ruchomy (punctum mobile).

Za początek uważa się na tułowiu koniec mięśnia bliższy głowy lub bliższy płaszczyzny pośrodkowej ciała, zaś na kończynach koniec bliższy tułowia.

Ścięgno (tendo, tendon)

• mięsień, przytwierdzony jest do miejsca przyczepu bezpośrednio lub częściej za pomocą ścięgna.

• ścięgno stanowi istotną część mięśnia przenosząc jego pracę na kościec

• ścięgna zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej zbitej

• są w niewielkim stopniu sprężyste, wydłużając się jedynie o ok.4% swej długości

• długość ścięgna jest zależna od długości części kurczliwej mięśnia i rozległości ruchu.

• grubość ścięgna jest zmienna

• kształt ścięgien jest rożny:

= walcowate

= spłaszczone

= rozcięgno (aponeurosis) - płaska błona

Stosunek brzuśca do ścięgna

• mięśnie płaskie (mm. plani)

= kierunek włókien ścięgna stanowi przedłużenie kierunku włókien mięśniowych

= włókna mięśniowe ułożone szeregowo

• mięśnie wrzecionowate (mm. fusiformes)

= kierunek włókien ścięgna stanowi przedłużenie kierunku włókien mięśniowych

= włókna mięśniowe ułożone równolegle

= możliwy do wykonania ruch rozległy lecz niezbyt silny

• mięśnie półpierzaste (mm. unipennatus)

= krótkie włókna mięśniowe dochodzące pod kątem z jednej strony, skośnie do ścięgna

• mięśnie pierzaste (mm. bipennatus)

= krótkie włókna dochodzą do ścięgna obustronnie pod kątem

= ruchy niezbyt rozległe, lecz silne.

• mięśnie dwubrzuścowe (mm. digastricae)

mięśnie te maja w ścięgno pośrednie, dzielące go na dwie części - dwa brzuśce

• inne: np. m. prosty brzucha - podzielony krótkimi ścięgienkami tzw. smugami ścięgnistymi

= mięśnie o kilku brzuścach i jednym lub wielu ścięgnach

= mięśnie o jednym brzuścu i kilku ścięgnach

Zmienność mięśni: kształtów, przyczepów, przebiegu, liczby

Największa zmienność występuje na kończynie górnej

Narządy pomocnicze mięśni

• powięzie

• kaletki maziowe

• pochewki ścięgniste

• bloczki mięśni

• trzeszczki

Powięzie (fasciae)

• błona zbudowana z tkanki łącznej włóknistej

• układ włókien powięzi zwykle prostopadły do włókien mięśniowych

• powięź ustala wzajemne położenie włókien mięśniowych i poszczególnych mięśni

• powieź ustala położenie ścięgien mięśniowych i przytwierdza je do podłoża

• powięź silnie i ściśle otacza miękką tkankę mięśnia ochraniając ją - w razie przerwania powięzi dochodzi do tzw. przepukliny powięziowej, mięsień wypływa z powięzi.

• powięź nie bierze działu w ruchach mięśnia

• w miejscach styku powięzi powstają przestrzenie przez które przechodzą trzewia, naczynia i nerwy - miejsca te są istotne ze względu na możliwość szerzenia się zmian ropnych.

• rodzaje powięzi:

= powięź poszczególnego mięśnia , ustala położenie i nadaje kierunek działania mięśnia

= powięź grup mięśniowych, otacza mięśnie o tej samej czynności

a/ przyczepiające się do kości blaszki powięziowe tworzą przegrody międzymięśniowe

= powięź powierzchowna, oddziela tkankę łączną podskórna od mięśniówki ciała

a/ zwykle daje się łatwo odgraniczyć od tkanki podskórnej, za wyjątkiem rąk stóp

b/ nie jest ciągła tam gdzie występują mięśnie skórne (głowa)

• część powięzi w pobliżu przyczepów mięśni jak również przegrody mięśniowe są polami przyczepu mięśni

• powięzie mogą łączyć się ze ścianami żył lub naczyń chłonnych ,działając jak pompy ssące

• powięzie mają silne unaczynienie, a ich żyły uchodzą do żył skórnych

Kaletki maziowe (bursae synoviales)

• znajdują się wszędzie tam ,gdzie przy ruchach poszczególnych części które oddzielają należy zmniejszyć tarcie (między kością a skórą, czy mięśniem lub ścięgnem i torebką stawową

• ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie

• zbudowane z warstwy zewnętrznej włóknistej i wewnętrznej maziowej (jak torebka stawu)

• często stanowią uwypuklenie właściwej jamy stawowej

• mają różną wielkość, kształt pęcherzykowy, cienką ścianę, mogą być podzielone na komory częściowo lub całkowicie.

Pochewki ścięgien (vaginae tendinum)

• są to kaletki maziowe obejmujące ścięgna mięśni

• występują w postaci cewy ,która otacza ścięgno

= zewnętrzna warstwa włóknista

a/ więzadła pochwowe, pierścieniowate lub skośne wzmacniające torebkę włóknistą

= wewnętrzna warstwa maziowa

a/ blaszka ścienna, blaszka trzewna, krezka ścięgna, pęta ścięgien (tam gdzie brak krezki)

Bloczki mięśni (trochlea musculares)

• urządzenia dookoła których owijają się ścięgna mięśni

• zmieniają kierunek przebiegu i pociągania mięsni

• działają mechanicznie jako punkt podparcia dźwigni

• rodzaje bloczków :

= więzadłowe lub chrzęstne np. bloczek m. skośnego górnego gałki ocznej

= kostne (pokryte chrząstką) np. bruzda k. sześciennej dla ścięgna m. strzałkowego dł.

Trzeszczki (ossa sesamoidea)

• działają podobnie do bloczków mięśni, lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome

• są włączone w ścięgna mięsni w pobliżu ich przyczepów

• zmieniają kierunek ścięgna

Formy działania mięśni

Fizyczno-biologiczne właściwości mięśni

• sprężystość

= mięśnie dają się biernie rozciągać i powracają potem do swej spoczynkowej formy

= zmniejsza się ona podczas pracy mięśnia

= zależy od wieku - na starość mniejsza

• napięcie (tonus)

= każdy mięsień wykazuje pewien niewielki stan napięcia tzw.spoczynkowy stan napięcia

= znajduje się ono pod wpływem układu autonomicznego i nie podlega naszej woli

= stan napięcia mięśnia zależy od:

a/ wieku , w młodości większe

b/ konstytucji człowieka (hipertonicy, hipotonicy)

c/ emocji

d/ czynników fizycznych : temperatura, zmęczenie

e/ czynniki endokrynne, zwłaszcza gruczoły płciowe

• skurcz (contractio)

= skracanie elementów kurczliwych mięsni pod wpływem bodźców

= rodzaje bodźców wywołujących skurcz

a/chemiczne

b/mechaniczne

c/termiczne

d/elektryczne

e/ bodźce z układu nerwowego ,przerywane

= długość mięśnia pod wpływem skurczu może zmniejszyć się o połowę

= gdy mięsień kurczy się bez oporu wtedy nie twardnieje

= gdy przyczepy mięśnia nie ulegają zbliżeniu, mięsień twardnieje, lecz nie skraca się

wzmagając ciśnienie (np. tłoczni brzusznej)

= praca (skurcz) mięśnia wzmaga gwałtownie przepływ krwi przez mięsień

= energia skurczu mięśnia jest zamieniana na:

a/ pracę mechaniczną

b/ energię cieplną - główne źródło ciepła ustroju

= nużliwość mięśnia zależy od uwalnianych produktów rozpadu tj.CO₂ i kwasu

mlekowego

a/ znużony mięsień jest twardy i bolesny

b/ masaż mięśnia pozwala usunąć produkty rozpadu i przywraca sprawność mięśnia

Mechanika mięśni

W zależności od formy oddziaływania na stawy rozróżniamy:

• mięśnie jednostawowe - głębiej położone

• mięśnie dwustawowe

= może oddziaływać różnorodnie np. zginać jeden staw i prostować drugi

• mięśnie wielostawowe - położone powierzchownie

= mogą oddziaływać jednakowo, bądź różnorodnie na stawy nad którymi przebiegają

Działanie mięśni w zależności od położenia względem stawu:

• mięśnie położone do przodu od osi stawu - działają jak zginacz

• mięśnie położone do tyłu od osi stawu - działają jak prostowniki

• mięśnie położone bocznie od osi stawu - działają jako przywodziciele lub odwodziciele

• mięśnie położone skośnie lub poprzecznie do osi stawu -działają jako mięśnie obrotowe (nawracacze lub odwracacze)

Większość mięśni położona jest jednak tak w stosunku do osi stawu, iż działają w kilku kierunkach, co stanowi zabezpieczenie biologiczne ruchów w stawie.

Mięsień może ponadto wykonywać ruchy w stawie, nad którym nie przebiega, działając niejako na odległość np. m. ramienny zbliża do siebie ramię i przedramię przebiegając nad stawem łokciowym, przy tej okazji powoduje także ruch w stawie ramiennym, gdyż ramię podąża w przeciwnym kierunku niż jest wykonywany ruch w stawie.

Rodzaje pracy mięśni:

• dynamiczna - gdy końce przyczepów mięśniowych zbliżają lub oddalają się od siebie

• statyczna - gdy przyczepy pozostają w tej samej odległości

= najbardziej nużąca postać pracy mięśni, gdyż są wówczas słabiej ukrwione

Kształtowanie ruchów mięśni:

W ruchach ciała biorą zwykle udział całe grupy mięśni lub łańcuchy mięśni

• mięśnie współdziałające (synergistyczne) - wszystkie, które wykonują określony wspólny ruch

• mięśnie wykonujące ruchy przeciwne (antagonistyczne) - wszystkie te, które biorą udział w ruchach przeciwstawnych.

W każdym ruchu uczestniczą obie te grupy mięśni, lecz jedna z nich uzyskuje wyraźną przewagę, dzięki czemu ruchy mogą przebiegać płynnie i równomiernie.

Ruch harmonijny jest wynikiem współpracy synergistów i antagonistów.

Antagonizm mięśniowy może ponadto odnosić się do pojedynczych mięśni, gdyż niektóre z nich mogą składać się z elementów o przeciwstawnym działaniu, jak np. m. piersiowy większy, m. naramienny, m. czworoboczny.

Koordynacja ruchów

Rozumiemy przez nią dokładne wykonanie celowego zespołu ruchów wywołanych przez kombinację unerwienia. Poszczególne skurcze mięśni są wyregulowane pod względem siły i kolejności. Woli człowieka podlega nie skurcz pojedynczego mięśnia, lecz tylko ruch przez niego wykonany, inaczej rzecz ujmując to określony rodzaj ruchu, a nie poszczególne mięśnie są reprezentowane w ośrodkowym układzie nerwowym.

Ruchy oddychania, łykania i ssania są wrodzone - odziedziczone po przodkach

Pozostałe ruchy skoordynowane muszą zostać wyuczone, a gdy są wykonywane często automatyzują się.

Działanie siły mięśnia na ścięgno

• w mięśniach wrzecionowatych, gdy kierunek włókien mięśnia jest równoległy do kierunku włókien ścięgna - cała siła mięśnia działa w kierunku ścięgna

• w mięśniach półpierzastych - gdzie kierunek włókien mięśnia biegnie skośnie w stosunku do ścięgna ,tylko część siły mięśnia działa w kierunku ścięgna, reszta pociąga go bocznie

• w mięśniach pierzastych - gdzie kierunek włókien jest obustronnie skośny, tylko części siły mięśnia działa w kierunku ścięgna w zależności od kąta przyczepu (przy 60º ok.1/2 siły mięśnia), przy czym mięsień nie jest wówczas przemieszczany bocznie.

Siła mięśnia

• zależy od jego grubości, a nie długości.

• przekrój anatomiczny - poprzeczny do osi długiej mięśnia w jego najgrubszym miejscu, tylko w m. wrzecionowatych uwzględnia on wszystkie włókna

• przekrój fizjologiczny - prostopadły do wszystkich włókien mięśnia, a nie do jego osi długiej

Mięśnie o tym samym przekroju fizjologicznym mogą mieć różną siłę - włókna grubsze są silniejsze niż cienkie

Bezwzględna siła mięśnia (jednostka siły mięśnia) - ok. 10kg/cm² przekroju fizjologicznego.

• wartość ta jest wartością średnią dla różnych stanów napięcia mięśnia.

Praca mięśnia

• jest zależna od siły i wielkości skurczu mięśnia

• skurcz mięśnia jest tym większy im dłuższe są włókna mięśnia równocześnie działające

• praca mięśnia równa się iloczynowi: przekroju fizjologicznego, jednostki siły mięśnia i wielkości (długości) skurczu mięśnia

• największą zdolność do pracy ma mięsień ,gdy może skurczyć się od stanu największego swego rozciągnięcia do największego skurczu

• bezwzględna wielkość skurczu mówi nam o wysokości na jaką mięsień może unieść dany ciężar

Siła mięśnia działająca na staw nie zostaje w całości zużyta na wykonanie ruchu w stawie, ale tylko częściowo, pozostała siła przyciska oba końce stawowe do siebie, mówimy o:

• składowej ruchowej siły mięśnia, jest zmienna

• składowej stawowej siły mięśnia, jest ona zawsze duża i zawsze skierowana do stawu.

Moment statyczny - iloczyn siły skurczu mięśnia i ramienia siły dla danej osi obrotu.

Ramię siły - odległość linii działania siły mięśnia od osi obrotu stawu.

Prócz mięśni, również siła ciężkości działa na układ kostny, stąd mamy:

• środek ciężkości jako miejsce przyłożenia siły ciężkości

• ramię siły ciężkości, tj. najmniejsza odległość linii działania siły ciężkości od osi stawu

• moment siły ciężkości, zależny od ciężaru członu i wielkości ramienia siły.

Dźwignie:

Składniki kośćca jako bierne narządy ruchów wykonywanych przez mięśnie możemy porównać do dźwigni, wyróżniając w nich:

• punkt oparcia - nieruchomy, dookoła którego obraca się dźwignie odpowiadający stawowi

• siłę - którą wywołują mięśnie starające się poruszać dźwignię

• opór - do przezwyciężenia, ciężar ciała

w mechanice, jak również w ustroju człowieka wyróżniamy trzy rodzaje dźwigni

• dźwignia I typu, dwuramienna, punkt oparcia jest położony między punktem przyłożenia siły a punktem przyłożenia oporu np. staw szczytowo-potyliczny

• dźwignia II typu, jednoramienna, gdzie punkt przyłożenia siły i oporu leżą po tej samej stronie a ramię siły jest dłuższe od ramienia oporu, np. stopa (niektórzy kwestionują)

• dźwignia III typu, jednoramienna, gdzie punkt przyłożenia siły i oporu leża po tej samej stronie lecz ramię siły jest krótsze od ramienia oporu, powszechny w ustroju, choć mało ekonomiczny.

Klasyfikacja mięśni

• rozwojowa, opiera się na embrionalnym pochodzeniu mięśni

= mięśnie pochodzące z mezenchymy łuków skrzelowych (mięśnie trzewne)

a/ mięśnie I łuku skrzelowego unerwione przez n. V: mm. żwacze i mm. dna j. ustnej

b/ mięśnie II łuku skrzelowego unerwione przez n. VII: mm. mimiczne twarzy i

głowy, niektóre mięśnie dna jamy ustnej i mięsień szeroki szyi (platysma)

c/ mięśnie III łuku skrzelowego unerwione przez n. IX: mm. górnego odcinka gardła

d/ mięśnie IV-VI łuku skrzelowego unerwione przez n. X: mm. gardła i krtani

e/ mięśnie VI łuku skrzelowego unerwione przez n. XI: biorą udział w tworzeniu

mm. czworobocznych i mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych

f/ mm. oka związane z n. III, IV i VI.

= mięśnie pochodzące z miotomów (mięśnie somatyczne)

a/ pochodne grzbietowej mięśniówki tułowia ,unerwione przez gałęzie tylne nerwów

rdzeniowych tzw. właściwe mięśnie grzbietu

b/ pochodne brzusznej mięśniówki tułowia, unerwione przez gałęzie przednie nerwów

rdzeniowych; pozostałe mięsnie tułowia, mm. szyi, przepona, mięsnie kończyn,

mięśnie języka oraz dna miednicy.

• czynnościowa - łączy w oddzielne grupy mięśnie działające na każdy poszczególny staw

• topograficzna - dzieli mięśnie w zależności od ich położenia w stosunku do kośćca:

= mięśnie grzbietu

= mięśnie klatki piersiowej

= mięśnie brzucha

= mięśnie szyi

= mięśnie głowy

= mięśnie kończyny górnej

= mięśnie kończyny dolnej

Tkanka mięśniowa

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać odnośniki do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Budowa mięśnia

Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych, zbudowanych z miocytów (zespołów komórek mięśniowych), posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się.

Rodzaje tkanki mięśniowej:

• mięsień poprzecznie prążkowany

• mięsień gładki

• mięsień sercowy

Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w nich miofibryli, czyli włókienek kurczliwych zbudowanych z łańcuchów polipeptydowych. Efektywność ruchu w mięśniach jest możliwa dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy którymi nie występuje żadna inna tkanka. Mechanizm działania miofybryli jest aktualnie przedmiotem dyskusji naukowej i istnieją na ten temat dwie rozbieżne teorie.

Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Pomimo obecności w komórkach mięśniowych jądra komórkowego oraz pewnej zdolności do podziału, ubytki w tkance mięśniowej tylko w niewielkim stopniu są uzupełniane w wyniku podziału nieuszkodzonych komórek. Najczęściej zostają one zastąpione tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę.

Tkanki mięśniowe, poprzecznie prążkowana serca i gładka unerwione są przez układ współczulny i działają niezależnie od woli człowieka. Natomiast mięśnie poprzecznie prążkowane, unerwione somatycznie, kurczą się zgodnie z wolą człowieka.

Spis treści [ukryj] 1 Mięsień poprzecznie prążkowany szkieletowy 2 Mięsień gładki 3 Mięsień sercowy 4 Funkcje tkanki mięśniowej 5 Zobacz też

Mięsień poprzecznie prążkowany szkieletowy [edytuj]

Elementami strukturalnymi, z których zbudowany jest ten typ tkanki, są komórki wielojądrzaste, nazwane włóknami mięśniowymi. Włókno mięśniowe ma więc charakter syncytium, które powstało w wyniku zespolenia wielu komórek. Dlatego też w każdym włóknie występuje od kilkudziesięciu do kilkuset jąder, które są położone na obwodzie komórki, pod błoną sarkoplazmatyczną. Włókna mięśniowe mają kształt walcowaty, długość ich sięga od 1 do 5 cm, niekiedy zaś nawet do kilkunastu centymetrów.

Wnętrze włókna wypełniają prawie całkowicie włókienka kurczliwe (miofibryle). Biegną one równolegle do siebie, wzdłuż długiej osi włókna, najczęściej zebrane w pęczki, odizolowane skąpą ilością sarkoplazmy. Sarkoplazma zawiera czerwony barwnik - mioglobinę oraz znaczne ilości ziaren glikogenu. W komórkach tkanki mięśniowej znajdują się liczne mitochondria, słabo rozwinięty układ Golgiego, zlokalizowany w pobliżu jądra oraz siateczka środplazmatyczna gładka. Siateczka śródplazmatyczna występuje w bezpośrednim sąsiedztwie włókien kurczliwych, tworząc bardzo regularny i skomplikowany układ kanalików podłużnych i poprzecznych. Kanaliki podłużne są elementami sieci sarkoplazmatycznej i noszą nazwę sarkotubul. Sarkotubule rozszerzają się na obu końcach sarkomeru tworząc cysterny, które sąsiadują z poprzecznie leżącymi kanalikami utworzonymi w wyniku wypuklenia się sarkolemmy - są to tzw. kanaliki pośrednie T. Do kanalików T przylegają cysterny sąsiadujących kanalików siateczki śródplazmatycznej tworząc tzw. triady. Za pośrednictwem tego systemu kanalików odbywa się wymiana substancji między miofibrylami a środowiskiem zewnętrznym, przewodzenie bodźców skurczowych oraz transport jonów wapnia, niezbędnych do skurczu włókien mięśniowych.

Włókna mięśniowe dzieli się pod względem morfologicznym i czynnościowym na dwa podstawowe typy:

• włókna typu I - wolnokurczące się (zwane też z ang. slow twitching "ST")

• włókna typu II - szybkokurczące się (fast twitching "FT")

Włókna wolnokurczące zawierają wiele mitochondriów i duże stężenie mioglobiny (stąd zwane są też czerwonymi), co jest istotne, gdyż energię do skurczu czerpią z procesów tlenowych. Charakteryzują się one powolnym narastaniem siły skurczu i dużą wytrzymałością na zmęczenie.

Włókna szybkokurczące się (białe) zawierają mniejsze stężenie mioglobiny, kurczą się szybciej, ale są mniej wytrzymałe. Biorąc pod uwagę główne źródła energii z jakich korzystają, wyróżnia się wśród nich:

• włókna typu IIA - glikolityczno-tlenowe, wykorzystujące energię wytworzoną w procesie glikolizy w cytoplazmie oraz w procesie oksydatywnej fosforylacji w mitochondriach

• włókna typu IIB - glikolityczne, korzystające głównie z energii wytworzonej podczas glikolizy - liczba mitochondiów jest w nich mniejsza.

Mięśnie człowieka zawierają oba rodzaje włókien, a ich wzajemny stosunek jest różny u różnych ludzi. U sportowców uprawiających dyscypliny siłowe przeważają włókna typu białego. Trening wytrzymałościowy powoduje zwiększenie potencjału tlenowego mięśni przez zwiększenie liczby naczyń kapilarnych w mięśniach.

Budowa włókienek kurczliwych - miofibryli jest bardzo złożona. Nie mają one jednorodnej struktury, lecz składają się z jaśniejszych i ciemniejszych odcinków, leżących na przemian. Jaśniejsze odcinki zbudowane są z substancji pojedynczo załamującej światło - są to tzw. prążki izotropowe I, prążki ciemniejsze izotropowe jak i anizotropowe leżą we wszystkich miofibrylach na długiej osi włókna mięśniowego, wskutek czego powstaje wrażenie poprzecznego prążkowania całego włókna.

Mięsień gładki [edytuj]

Działa niezależnie od woli i świadomości człowieka. Jest zdolny do ciągłego lecz bardzo powolnego kurczenia się. Jest elementem budowy naczyń, ścian przewodu pokarmowego, ścian moczowodów, pęcherza moczowego, cewki moczowej.

Mięsień sercowy [edytuj]

Występuje tylko w mięśniu sercowym i choć przypomina budową mięśnia szkieletowego to wykorzystuje przede wszystkim procesy tlenowe i dzięki dobremu ukrwieniu jest zdolny do ciągłego wysiłku (okres odpoczynku tej tkanki to okres rozkurczu serca).

Funkcje tkanki mięśniowej [edytuj]

• wykonywanie wszystkich ruchów,

• lokomocja,

• realizacja podstawowych funkcji życiowych (oddychanie, trawienie, wydalanie),

• utrzymanie postawy ciała,

• wytwarzanie ciepła,

• kształtowanie sylwetki,

• ochrona dla tkanek znajdujących się pod nią,

• ochrona dla naczyń i nerwów

euron (neurocyt + akson) - rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki, jądra komórkowego (interfazowe, z rozpuszczoną chromatyną) oraz neurytów: dendryt i akson, za pomocą których połączone są z innymi neuronami. Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą.

Ze względu na liczbę wypustek (aksonów i dendrytów), neurony dzieli się na:

• jednobiegunowe (np. w podwzgórzu);

• rzekomojednobiegunowe (zwoje czuciowe nerwów czaszkowych i rdzeniowych);

• dwubiegunowe (np. w siatkówce oka);

• wielobiegunowe:

• z długim aksonem (np. neurony ruchowe rdzenia kręgowego);

• z krótkim aksonem (dendrytem) (np. neurony kojarzeniowe w istocie szarej mózgu i rdzenia kręgowego).

Pod względem kierunku przekazywania sygnału neurony dzieli się na:

• czuciowe (dośrodkowe), biegnące od receptora;

• ruchowe (odśrodkowe), biegnące do efektora;

• kojarzeniowe (pośredniczące), występujące między innymi pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.

Neurony dzieli się również według głównego wydzielanego neuroprzekaźnika. Według tego kryterium wyróżnia sie między innymi neurony:

• cholinergiczne - głównym neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina

• dopaminergiczne - dopamina

• GABA-ergiczne - kwas gamma-aminomasłowy (GABA)

• noradrenergiczne - noradrenalina, itd.

Komórki glejowe

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Komórki glejowe lub glej (gr. glia = klej; ang. glial cells), stanowią obok komórek nerwowych drugi składnik tkanki nerwowej. Czasami spotkać można niepoprawną formę nazewnictwa: neuroglej.

Funkcja [edytuj]

Komórki glejowe nie przekazują impulsów nerwowych tak, jak to czynią neurony, choć są do tego niezbędne. Biorą udział m.in. we współtworzeniu bariery krew-mózg, w syntezie niektórych neuroprzekaźników, w procesach związanych z wydzielaniem i wychwytywaniem neuroprzekaźników, tworzą osłonki mielinowe aksonów, uczestniczą w odżywianiu neuronów, oraz pełnią funkcje obronne.

Podział komórek gleju [edytuj]

• Mikroglej

• Makroglej

• Ośrodkowy układ nerwowy

• Astrocyty

• Oligodendrocyty

• Komórki ependymalne

• Glej radialny

• Polidendrocyty

• Obwodowy układ nerwowy

• Komórki Schwanna (lemocyty)

• Komórki satelitarne

Ból

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Zmysły

wzrok słuch węch smak dotyk propriocepcja czucie bólu zmysł równowagi zmysł temperatury echolokacja zmysł kinestetyczny linia boczna

edycja

Ból (łac. - dolor, gr. - algos, odyne) - wg Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu to subiektywne przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne powstające pod wpływem bodźców uszkadzających tkankę (tzw. nocyceptywnych) lub zagrażających ich uszkodzeniem. Należy podkreślić, że ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego jest nim wszystko to, co chory w ten sposób nazywa, bez względu na obiektywne objawy z nim związane. Receptorami bólowymi są nocyceptory.

Odczucie bólu wyzwala również każdy supramaksymalny bodziec specyficzny dla danego receptora, np. silny impuls świetlny powoduje ból gałek ocznych, silny bodziec akustyczny powoduje ból lokalizowany w uchu.

W psychologii ból jest uważany za popęd uruchamiający odpowiednie formy zachowania się zwierzęcia, które prowadzą, często przez uczenie się, do usunięcia się spod działania lub do uniknięcia bodźca bólowego.

Bólowi towarzyszy pobudzenie układu nerwowego współczulnego (przyspieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego) i wzmożenie wydzielania niektórych hormonów (np. hormonów kory nadnerczy). Ból ma istotne znaczenie dla rozpoznania i umiejscowienia procesu chorobowego.

Niektóre teorie twierdzą, iż nie ma bólu, lecz istnieje tylko prąd w układzie nerwowym.

Istnieje wiele narzędzi pomagających określenie natężenie odczuwanego bólu. Skale oceny stopnia natężenia bólu możemy podzielić na trzy grupy:

• Wizualna - najbardziej popularna jest tzw. skala wzrokowo - analogowa (ang. Visual Analogue Score - VAS - ). Posługując się linijką długości 10 cm, określa się natężenie odczuwanego bólu, gdzie 0 oznacza całkowity brak bólu, natomiast 10 najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić. Odmianą stosowaną u dzieci jest tzw. The Wong-Baker Faces Pain Rating Scale przedstawiająca schematy twarzy wyrażających różne nasilenie bólu.

• Werbalna - oceniająca ból w sposób opisowy. W skali tej chory może opisywać ból posługując się czterema stopniami jako: brak bólu, ból słaby, ból umiarkowany, ból silny lub dodatkowo, stopień piąty - ból nie do zniesienia.

• Numeryczna - oceniająca ból w skali liczbowej, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10 najsilniejszy ból, jaki chory może sobie wyobrazić.

Klasyfikacja neurofizjologiczna [edytuj]

• Ból receptorowy - nocyceptywny - powstaje w wyniku drażnienia receptorów nerwów czuciowych np. przez mediatory zapalne.

• Ból niereceptorowy - neuropatyczny - powstaje w wyniku ucisku lub zniszczenia struktur układu nerwowego. Typowym objawem jest alodynia.

FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH 1.Submikroskopowa budowa tkanki mięśniowej-m.szkieletowych. Mięsień szkieletowy zbudowany jest z wielu tysięcy włókien mięśniowych tworzących pęczki. Na obu końcach włókna mięśniowe przyczepione są do ścięgien. Włókienko mięśniowe składa się z grubych i cienkich nitek-białek kurczliwych. Nitkę grubą tworzą cząsteczki miozyny, a n.cieńką tworzą cząsteczki aktyny i tropiomiozyny. Sarkomer-to podstawowa jednostka kurczliwa nici kurczliwych. Obejmuje-jeden cały prążek anizotropowy i sąsiadujące z nim dwie połówki prążka izotropowego. Prąrążek anizotropowy tworzą cząsteczki miozyny a prążek izotropowy-cz.aktyny które są doczepione do błony granicznej Z. Układ sarkotubularny-jest strukturą komórkową pośredniczącą w przenoszeniu pobudzenia wewnątrz całej komórki mięśniowej. Układ ten składa się z cewek poprzecznych i siateczki sarkoplazmatycznej. Końce cewek dochodzą do błony komórkowej, wewnątrz komórki mięśniowej zaś znajdują się pomiędzy miofibrylami na granicy prążków izotropowych i anizotropowych.

2. Molekularny mechanizm skurczu m. szkieletowych. Pod wpływem acetylocholiny uwolnionej na synapsach nerwowo-mięśniowych, dochodzi do pobudzenia błony komórkowej, czyli do jej depolaryzacji, dochodzi do aktywacji w błonie komórkowej. Na skutek pobudzenia wydzielane są jony wapniowe, które wiążą się z podjednostką C troponiny i zmniejszają jej powinowactwo do aktyny. Cząsteczki aktyny uwolnione od hamującego wpływu troponiny stykają się z cząsteczkami miozyny. Do połączenia miozyny z aktyną potrzebna jest energia ATP. Nitki cienkie aktyny wsuwajają się pomiędzy nitki grube miozyny powodując skracanie się mięśnia poprzecznie prążkowanego i skurcz całego mięśnia.

3. Energetyka skurczu mięśniowego. Bezpośrednim źródłem energii potrzebnej do skurczów mięśnia szkieletowego jest adenozynotrifosforan-ATP. Rozkłada się on w czasie skurczu do adenozynodifosforanu- ADP i fosforanu. Energia do resyntezy ATP czerpana jest w procesie spalania składników odżywczych, aż do końcowych produktów, tj. do CO2 H2O. Całkowity rozpad glukozy dostarcza najwięcej energii do syntezy ATP. Dzieje się to w czasie glikolizy tlenowej , kiedy prężność tlenu w komórce jest dostateczna. W czasie szybko narastającego wysiłku fizycznego, dowóz tlenu do komórek mięśniowych nie nadąża za zapotrzebowaniem na energię i prężność tlenu znacznie się obniża. Dochodzi do dysocjacji mioglobiny, która uwalnia związany tlen. W tym stanie energia do resyntezy ATP czerpana jest w procesie glikolizy beztlenowej.

4. Klasyfikacja włókien mięśni szkieletowych i ich charakterystyka. A/ Włókna czerwone-włókna wolnokurczliwe ST-wolno się kurczą, zachodzą tu przemiany tlenowe, mogą długo pracować, ponieważ wolno w nich narasta zmęczenie, np.: mięśnie postawy. B/ włókna białe -włókna szubkokurczliwe FT- bardzo szybko się kurczą, szubko się męczą, nie ma tu przemiany tlenowej, np.: mięśnie gałki ocznej.

5. Rodzaje skurczów mięśni szkieletowych;teżcowy,pojedyńczy,koncentryczny,ekscentryczny. A/ Skurcz pojedyńczy-pojedyńczy bodziec wywołuje pojedyńczy krótkotrwały skurcz po czym mięsień wraca do stanu wyjściowego, jego rodzaje: 1-izotoniczny-komórki mięśniowe skracają się i cały mięsień ulega skróceniu, zaś jego napięcie pozostaje bez zmiany. 2-izometryczny, wzrost napięcia mięśnia bez zmiany jego długości. 3-auksotonicznych-jednoczesne zbliżanie przyczepów i wzrost napięcia. B/ Skurcz tężcowy-wywołany jest serią impulsów, bodźce jeden za drugim, duża częstotliwość, rodzaje: 1-skurcz tężcowy zupełny-występuje kiedy bodźce pobudzają mięsień w odstępach czasu krótszych niż trwa skurcz pojedyńczy /zjawisisko sumowania się bodźców/, 2-s.tęż.niezupełny-rozpoczyna od rozkurczu, ale do niego nie dochodzi i znowu jest skurcz. 3-s.tężcowy izotoniczny-mięsień skraca się, jego napięcie nie ulega zmianie. 4-s.tężcowy izometryczny-wzrost napięcia mięśnia, bez zmniejszenia jego długości.

---