1. Receptory

Są specyficznymi narządami odbiorczymi bodźców ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego organizmu.

To elementy pobudliwe narządów zmysłów, w skład których wchodzą też części niepobudliwe, ułatwiające lub modyfikujące działanie bodźców na receptory.

2. Potencjał receptorowy

Jest to lokalna zmiana potencjału rejestrowanego na błonie receptora, będąca wynikiem dystrybucji jonów w poprzek błony

W zależności od typu komórki może spowodować:

• wydzielenie neurotransmitera

• przekształcić się w potencjał czynnościowy

Cechy potencjału receptorowego:

• zależny od natężenia bodźca

• amplituda potencjału receptorowego jest wprost proporcjonalna do natężenia bodźca

• zwiększanie natężenia bodźca wyzwala większą reakcję

• niski próg reakcji

• lokalny

• rozprzestrzenia się na zasadzi elektrotonusu (maleje w funkcji czasu i odległości)

• sumowanie czasowe i przestrzenne

• brak okresu refrakcji
  

Potencjał generujący - minimalna wartość potencjału receptorowego wyzwalająca impuls nerwowy we włóknie wstępującym lub powodująca wydzielenie neurotransmitera z komórki receptorowej

• w wyniku sumowania potencjałów generujących powstaję impulsy nerwowe przewodzone przez włókno wstępujące (aferentne, czuciowe, dośrodkowe) do ośrodka nerwowego

• nie każdy potencjał receptorowy wywołuje powstanie pot.czynn.

3. Adaptacja receptorów

Receptor ulega adaptacji z racji tego, że pobudzenie receptora na ogół nie utrzymuje się na jednakowym poziomie - nawet przy stałej intensywności bodźca. W zależności od szybkości adaptacji wyróżniamy:

a) receptory fazowe - szybko adaptujące się (wykazują pobudzenie tylko na początku działania bodźca i w momencie jego ustąpienia)

b) receptory toniczne - wolno adaptujące się (pobudzenie utrzymuje się przez cały czas działania bodźca, ale stopniowo się zmniejsza)

4. Siła bodźca a pobudzenie receptorów

Właściwości receptorów pozwalają na nastepującą klasyfikację bodźców ze względu na ich siłę:

1. Bodziec podprogowy to bodziec o małej intensywności, niewystarczającej do pobudzenia receptora

2. Bodziec progowy to bodziec o najmniejszej intensywności wystarczającej do pobudzenia receptora

3. Bodziec nadprogowy to bodziec silniejszy od progowego, który pobudza receptor w stopniu zależnym od swej intensywności

4. Bodziec maksymalny to bodziec nadprogowy, wywołujący najwieksze możliwe pobudzenia receptora.

5. Dalsze zwiększenie siły bodźca jest już nieefektywne. Bodźce o takiej intensywności nazywa się supermaksymalnymi.

6. Czucie powierzchniowe

Receptory czucia powierzchniowego znajdują się w naskórku i skórze właściwej, a także w skórze owłosionej - w otoczeniu pochewki zewnętrznej korzenia włosa. Są one wrażliwe na bodźce mechaniczne (mechanoreceptory), termiczne (termoreceptory) i bólowe (nocyceptory).

a) czucie dotyku

Precyzyjne

Receptor precyzyjnego czucia otoczony otoczony jest torebką o elastycznych właściwościach, od której zależy sposób działania siły mechanicznej na receptor. Pobudzenie receptorów precyzyjnych przekazywane do OUN włóknami A, β.

Proces pobudzenia receptora:

1. odkształcenie receptora wskutek działania siły mechanicznej powoduje rozciągnięcie błony receptora i otwarcie kanałów sodowych

2. jony Na+ wchodzą do cytoplazmy, powodują depolaryzację błony, zwaną potencjałem receptorowym (pełni rolę taką jak EPSP w neuronie)

Depolaryzacja błony receptora jest przyczyną różnicy potencjałów między częścią receptorową a następnym odcinkiem włókna - powoduje przepływ prądu jonowego od części receptorowej do włókna pierwszego przewężenia Ranviera (w jego błonie dużo napięciozależnych kanałów sodowych).

Częstość potencjałów czynnościowych proporcjonalna do stopnia depolaryzacji błony. Siła bodźca zostaje najpierw odzwierciedlona w sposób analogowy (różna amplituda potencjału receptorowego), następnie w sposób cyfrowy (różna częstość potencjałów czynnościowych).

Nieprecyzyjne

Receptory nieprecyzyjnego czucia to wolne zakończenia nerwowe, niemające torebek. Czucie to ma charakter łaskotania swędzenia. Informacja z tych receptorów przekazywana do ośrodka bezmielinowymi włóknami C.

Receptory czucia powierzchniowego

Receptory	Miejsce występowania	Rodzaj czucia	Włókna	Adaptacja
Wolne zakończenia nerwowe	Naskórek, skóra właściwa	Temperatura, ból, nieprecyzyjne czucie dotyku	Aδ C	Bardzo wolna
Wolne zakończenia nerwowe	Powiechniowa warstwa skóry właściwej	Swędzenie łaskotanie	C	Bardzo szybka
Ciałka Paciniego	Tkanka podskórna	Dotyk, wibracje 250-300 Hz	Aβ	Bardzo szybka
Tarczki Merkela	Głęboka warstwa naskórka	Dotyk, nacisk	Aβ	wolna
Ciałka Meissnera	Brodawki skóry	Dotyk, przesuwanie lekkich przedmiotów po powierzchni skóry, wibracje 30-40 Hz	Aβ	szybka
Zakończenia Ruffiniego	Skóra właściwa	Dotyk, uciskanie skóry	Aβ	wolna
Zakończenia nerwowe w skórze owłosionej	Mieszki włosów wokół pochewki zewn. korzenia włosa	Lekki dotyk, wibracje 30-40 Hz	Aβ	szybka

b) czucie temperatury

Zdolność odczuwania ciepła i zimna. Ich receptory znajdują się w skórze właściwej. Receptory ciepłe położone głębiej, niż r. zimna ( jest ich 3-10 razy więcej).

Do pobudzenia r. termicznych konieczna jest wymiana ciepła, między skórą i dotykającym ją przedmiotem. R. zimna reagują na temp. od ok 12 do 35 st. C, ze szczytem aktywności przy 25 st. C. Receptory ciepła od 30-50 st.C.

Poniżej 12 i powyżej 50 st.C pobudzane są receptory bólowe.

Impulsy pobudzenia r. zimna przekazywane włóknami A, δ, a r. ciepła - głównie włóknami C.

7. Pola recepcyjne- zależność wielkości pól recepcyjnych od miejsca występowania

Wielkość pola recepcyjnego określa najmniejszy dystans pomiędzy dwoma punktami, który odczuwa się jeszcze jako oddzielne

8. Budowa i funkcja oka
   

Funkcje: odbieranie fal świetlnych; przekształcanie fal świetlnych w impulsy elektryczne, które są scalone i analizowane w ośrodku wzrokowym kresomózgowia, w wyniku czego powstaje trójwymiarowy obraz

9. Właściwości optyczne oka

Układ optyczy oka - zespół przezroczystych elementów skupiających promienie świetlne na siatkówce

rogówka --> płyn komory przedniej --> soczewka --> ciało szkliste

• elementy są przezroczyste lecz mają różne współczynniki załamania światła

• ilość światła docierającego do siatkówki zależy od szerokości źrenicy

• obraz powstający na siatkówce jest: rzeczywisty, odwrócony, pomniejszony

10. Fotorecepcja i fototransdukcja

Światło padające na siatkówkę oka wyzwala proces chemiczny - fotorecepcję. Polega ona na zmianach konfiguracji światłoczułych barwników wzrokowych (fotopigmentów). Pochodzą one od witaminy A (karotenu), są nazwane karotenoidami.

Następstwem fotorecepcji jest fototransdukcja - kaskada reakcji chemicznych wyzwalanych przez aktywowany fotoreceptor.

Fotopigment pręcików to rodopsyna (czerwień wzrokowa), składa się z retinalu i opsyny. Retinal może występować w postaci stabilnej i niestabilnej (może istnieć tylko w ciemności w połączeniu z opsyną). Forma niestabilna w połączeniu z opsyną pod wpływem światła przeistacza się w forme samodzielną (retinal niestabilny odłącza się od opsyny i działa samodzielnie).

11. Przenoszenie informacji wzrokowej w siatkówce

Pobudzenie między kom. siatkówki szerzy się za pośrednictwem synaps elektrycznych i chemicznych ma inne kom. bez potencjału czynnościowego, a jedynie wskutek stopniowej depolaryzacji lub hiperpolaryzacji błony kom. Impulsy nerwowe powstają dopiero w kom. zwojowych, których aksony tworzą nerw wzrokowy.

Czopki kontaktują się z kom. dwubiegunowymi typu włączeniowego (ON) i wyłączeniowego (OFF).

1.Czopek zostaje pobudzony przez światło

2.Stykająca się z nim kom ON podlega depolaryzacji, kom. OFF - hiperpolaryzacji.

3.Kom. dwubiegunowe przekazują stan czynnościowy do kom. zwojowych (kom. ON pobudzają, kom. OFF hamują kontaktujące się z nimi kom. zwojowe.

W wyniku pobudzenia czopka może dojść do pobudzenia lub zahamowania kom. zwojowej.

Pobudzenie pręcików

Kom. ON nie kontaktują się bezpośrednio z kom. zwojowymi, lecz przekazują pobudzenie do kom. amakrynowych, a te do kom. zwojowych. Pręciki mogą też pobudzać podprogowo sasiadujące z nimi czopki.

Światłoczułe kom. zwojowe

Niektóre kom. zwojowe siatkówki są wrażliwe na światło. W ich błonie kom. znajduje się melanorodopsyna (zmienia się pod wpływem światła uruchamia procesy pobudzające komórki). Pobudzenie światłoczułej kom. zwojowej polega na depolaryzacji jej błony i powstaniu potencjału czynnościowego.

Kom. zwojowe wrażliwe na światło nie uczestnicza w czynności widzenia - przekazują informację o obecności światła do ośrodków mózgu sterujących dobową rytmiką funkcji fizjologicznych.

12. Adaptacja oka do światła i ciemności

Widzenie zarówno przy intensywnym, jak i słabym oświetleniu umożliwia adaptacja oka do światła. W adaptacji do światła największe znaczenie ma mechanizm fotochemiczny, polegający na zmianach stężenia rodopsyny w pręcikach siatkówki - jest rozkładana pod wpływem światła i syntezowana ponownie w ciemności.

1. mechanizm fototopowy ( w świetle dziennym) i skototopowy (przy skąpym oświetleniu)

Widzenie fotopowe - z udziałem czopków, jest precyzyjniejsze niż skotopowe (znaczne zagęszczenie czopków w dołku środkowym oraz niski stosunek liczny czopków do liczby kom. zwojowych - większa rozdzielczość), muszą być pobudzane silnym światłem.

Widzenie skototopowe - uczestniczą pręciki, kom. zwojowe pobudzane pośrednio, przez kom. amakrynowe; jedna kom. zwojowa związana z wieloma kom. recepcyjnymi - jest to niekorzystne dla ostrości widzenia, ale wkustek sumowania się efektów pobudzenia wielu pręcików umożliwia orentację w przestrzeni nawet przy niewielkim oświetleniu.

2. zjawisko Purkinjego

Przechodzenie z widzenia fototopowego na skototopowe jest przyczyną przesunięcia szczytu wrażliwości siatkówki na barwy. Oko adaptowane do światła jest najwrażliwsze na fale o długości 505 nm. Dlatego przy zmierzchu zmienia się wrażenie względnej jasności przedmiotów.

13. Pola recepcyjne komórek zwojowych siatkówki

Kom. zwojowa otrzymuje informacje z fotoreceptorów rozmieszczonych w określonym obszarze siatkówki, nazywanym polem receptorowym.

Małe kom. zwojowe mają małe pola recepcyjne - zapewnienie wysokiej rozdzielczości wzroku i umożliwienie rozpoznawania szczegółów, aksony (są sienkie) przewodza impulsy powoli (14 m/s) - odbiór informacji o przedmiotach nieruchomych lub poruszających się powoli.

Duże kom. mają duże pola recepcyjne, co wpływa niekorzystnie na rozdzielczość wzroku, jednak aksony przewodzą z prędkością 50 m/s, umożliwiając wykrywanie ruchu przedmiotu.

14. Widzenie barw

Wynika ze zróżnicowanej wrażliwości fotoreceptorów na fale elektromagnetyczne z różnych zakresów widma słonecznego, umożliwia rozróżnianie przedmiotów skuteczniejsze niż na podstawie oceny stopni szarości.

W siatkówce występują czopki wrażliwe na barwę czerwoną, zieloną i niebieską - zawierają różne barwniki wzrokowe, rozkładane przez fale elektromagnetyczne o długości odpowiadające podanym barwom.

Czopki czerwone - długość 580 nm, barwnik fotopsyna I (porfiropsyna)

Czopki zielone - 540 nm, fotopsyna II (jodopsyna)

Czopki niebieskie - 450 nm, fotopsyna III (cyjanopsyna)

15. Zaburzenia widzenia barw

Geny fotopigmentu czerwonego i zielonego znajdują się na chromosomie płciowym X, a gen pigmentu niebieskiego na chromosomie autosomalnym 7. Prawidłowe widzenie jest trójbarwne. Brak jednego z genów powoduje widzenie dwubarwne. Gdy deficyt pigmentu czerwonego, zaburzenia widzenia barw nazywa się protanopią, pigmentu zielonego - deuteranopią, niebieskiego - tritanopią.

Protanopia i deuteranopia przenoszone przez kobiety, ujawniają się na ogół tylko u mężczyzn.

Bardzo rzadka tritanopia występuje u obu płci.

16. Kanały informacji wzrokowej

Impulsy z małych i dużych kom. zwojowych biegną do ciała kolankowatego bocznego, podkorowego ośrodka wzroku, odrębnymi kanałami - drobnokomórkowym i wielokomórkowym.

Ze względu na lokalizację dróg przewodzacych impulsy od małych i dużych kom. zwojowych kanał drobnokomórkowy nazywany jest systemem (układem) brzusznym, a kanał wielkokomórkowy - systemem grzbietowym.

17. Pole widzenia

Obszar , którego obraz pada na siatkówkę; w jego obrębie rozróżnia się część środkową oraz cz. obwodową.

1. widzenie stereoskopowe

Stereopsja (widzenie stereoskopowe) jest to zdolność postrzegania głębi i jest wywołana przez fuzję dwóch obrazów utworzonych na nieznacznie dysparatnych miejscach siatkówek (punkty siatkówki, które ze sobą nie korespondują). Dzięki stereopsji powstaje obuoczne przestrzenne wrażenie, które znacznie przewyższa jednooczną zdolność widzenia przestrzennego

2. ubytki w polu widzenia
   Można zdać sobie sprawę z przymglenia lub całkowitej utraty jakiegoś fragmentu pola widzenia. Położenie tej plamy pozostaje niezmienne w stosunku do reszty pola widzenia. Stan taki nazywa się ubytkiem pola widzenia albo mroczkiem. Ubytki pola widzenia w obu oczach są z reguły skutkiem uszkodzenia nerwów wzrokowych w jakimś punkcie mózgu. Mroczki w jednym oku niemal zawsze mają przyczynę właśnie w oku.

18. Ruchy gałek ocznych

a) odruch błędnikowo-oczny

Wywołany pobudzeniem receptorów w narządzie równowagi. Jego zadanie to zmiana położenia gałek ocznych przy ruchach głowy, mając na celu utrzymanie obrazu otoczenia w tych samych miejscach siatkówek.

b) reakcja optikinetyczna

Polega na wodzeniu oczami za przesuwającym się obrazem - gdy gałki oczne osiągają skrajne położenie, nastepuje ich szybko powrót do pozycji wyjściowej.

20. Akomodacja oka

to zjawisko dostosowania się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Dostosowanie to polega na odpowiednim doborze ostrości widzenia poprzez skurcz mięśni oka zmieniających krzywiznę soczewki oka, a więc ogniskową i załamanie światła.

21. Regulacja szerokości źrenicy

Regulowana przez mięsień zwieracz i rozwieracz źrenicy. Zwieracz źrenicy unerwiają włókna przywspółczulne. Źrenice zwężają się pod wpływem oświetlenia siatkówki, przy zbieżnym ustawieniu gałek ocznych i podczas akomodacji oka.

Reakcja źrenic na światło jest zapoczątkowana pobudzeniem światłoczułych komórek zwojowych siatkówki. Włókna przewodzące impulsy nerwowe biegną w pniu nerwu II, a następnie dochodzą do pola przedpokrywowego w śródmózgowiu i stąd do lewego i prawego jądra Westphala-Edingera - dlatego przy oświetleniu jednego oka zwęża się również źrenica oka nieoświetlonego (reakcja konsensualna).

Zwężanie się źrenic przy zbieżnym ustawieniu gałek ocznych, w czasie skupienia wzroku na przedmiocie zbliżanym do oczu, natomiast zwężanie źrenic podczas akomodacji wsytępuje przy nagłym przeniesieniu wzroku z przedmiotu odległego na bliski. Ze względu na współistnienie obu reakcji nazywane są odruchem akomodacyjno-konwergencyjnym.

Mięsień rozwieracz źrenicy unerwiony przez włókna współczulne. Ośrodek kierujący tym mięśniem znajduje się w odcinku piersiowym rdzenia kręgowego. Do rozszerzenia źrenic dochodzi podczas reakcji emocjonalnych i na drodze odruchowej przy zmniejszeniu oświetlnia.

22. budowa i czynności narządu słuchu

a) funkcje kosteczek słuchowych

1)przekazywanie drgań błony bębenkowej do ucha wewnętrznego

Kosteczki słuchowe tworzą system dźwigni, dzięki któremu siła wywierana na błonę okienka owalnego jest ponad 20 razy większa od siły drgań błony bębenkowej - wzmocnienie drgań błony bębenkowej.

2) Regulują amplitudę drgań akustycznych
nadmiernie silny dźwięk wywołuje skurcz mięśnia napinacza błony bębenkowej i mięśnia strzemiączkowego (następuje zmiana położenia młoteczka i strzemiączka oraz usztywnienie systemu przenoszącego drgania), dzięki temu głośność dźwięku, zwłaszcza w zakresie niskich częstotliwości, zmniejsza się o 30-40 dB (ochrona narządu słuchu przed silnymi wibracjami)

b) budowa ucha wewnętrznego

Zwane jest błędnikiem, znajduje się w części skalistej kości skroniowej. Część środkową stanowi przedsionek. Ku tyłowi od przedsionka położone są kanały półkoliste, zawierające narząd równowagi, zaś od przodu znajduje się ślimak, obejmujący narząd słuchu.

23. Przebieg fali akustycznej w uchu wewnętrznym

komórka rzęsata -> I neuron: zwój spiralny -> II neuron: jądra ślimakowe -> III neuron: ciało czworoboczne lub wzgórek dolny pokrywy śródmózgowia -> IV neuron: ciała kolankowate przyśrodkowe -> V neuron: pierwszorzędowa kora słuchowa

24. Pobudzenie komórek włoskowatych wewnętrznych

Drgania blony podstawnej przenosza się na osadzone w niej filary, które swymi drugimi końcami łączą się z błoną siatkowatą. Wskutek tego drgania łatwo przenoszą się na blaszkę siatkowatą, w której są osadzone kom. włoskowate (kontaktują się z nieruchomą błoną pokrywającą; są one rytmicznie przeginanie w takt drgań akustycznych, poprzecznie względem błony podstawnej).

Włoski kom. włoskowatych zanurzone są w śródchłonce, a ich cz. podstawne w „trzeciej chłonce”. Przy wyprostowanych włoskach niewielka liczba jonów K+ stale wnika ze śródchłonki do kom. i przyczynia się do utrzymania jej potencjału spoczynkowego. Gdy włoski się zginają, odkształcenie ich błony powoduje otwarcie kanałów potasowych (K+ wnika do komórki i powodują depolaryzację jej wnętrza - ruch jonów zgodnie z gradientem stężeń i gradientem elektrochemicznym), następnie jony K+ wydostają się z kom. i wracają do prążka naczyniowego przez cytoplazmę kom. podporowych i fibroblastów błony podstawnej.

25. Sprzężenie elektromechaniczne w komórka włoskowatych zewnętrznych

26. Unerwienie Komorek włoskowatych (rzęsate, słuchowe)

Oplecione są zakończeniami włókien nerwowych I neuronu drogi słuchowej

27. Kodowanie informacji słuchowej w nerwie ślimakowatym

Odbywa się na zasadzie częstotliwości i na zasadzie miejsca.

Zasada częstotliwości polega na odwzorowaniu wysokości tonu w częstości wyładowań elektrycznych generowanych przez włókno nerwowe.

Gdy częstotliwość tonu przekracza 1-2 kH, znaczna część fal dźwiękowych przypada na okres refrakcji włókna, nie może więc go pobudzić.

Wówczas kodowanie odbywa się zgodnie z zasadą miejsca - tony o różnej intensywności powodują pobudzenie kom. w mniejszym lub większym obszarze błony podstawnej. Informacje słuchowe są przekazywane przez różne - zależnie od wysokości tonu- włókna nerwu ślimakowego i doprowadzane do różnych miejsc w ośrodkach słuchowych.

28. Podkorowe ośrodki słuchu- cena położenia źródła dźwięku

Jądro wzgórka dolnego (znajdującego się w pokrywie śródmózgowej, czyli najbardziej grzbietowo położonej części śródmózgowia), które przyjmuje większą część włókien wstęgi bocznej, jest podkorowym ośrodkiem słuchu.

Wstęga boczna - pasmo włókien nerwowych przebiegające w pniu mózgu, wychodzące z jąder ślimakowych i ciała czworobocznego. Stanowi II neuron drogi słuchowej.

29. Organizacja okolicy słuchowej kory mózgowej

Pierwotne pole słuchowe znajduje się w grzbietowej części zakrętu skroniowego górnego. W płacie skroniowym leżą jeszcze inne obszary asocjacyjne, służące analizie specjalnych kategorii dźwięków. Obszary asocjacyjne otrzymują połączenia z pierwotnej okolicy słuchowej, a także z różnych części ciała kolankowatego przyśrodkowego. W pierwotnej okolicy słuchowej występuje tonotopowe odzwierciedlenie błony podstawnej ślimaka.

Tony wysokie - w części przedniej, tony niskie - w części tylnej tego obszaru.

30. Budowa i czynności komórek węchowych

Kom. węchowa ma kształt wydłużony, składa się cała kom. i dwóch wypustek. Jedna wypustka, zwrócona do jamy nosowej, pełni funkcję dendrytu, a druga podążająca do opuszki węchowej, jest aksonem. Na końcu dendryt kom. rozszerza się i tworzy kolbkę węchową. W błonie nici węchowych zakotwiczoną się białka ( wiążą substancje zapachowe, ulegają pod ich wpływem zmianom strukturalnym) - te białka, a nie kom. zmysłowe, uważa się właściwe receptory substancji zapachowych.

31. Białka receptorowe komórek węchowych

Pełnią funkcje receptorów węchowych. Każde z białek jest zbudowane z ok. 300 aminokwasow i zakotwiczone są w błonie w postaci siedmiu domen transbłonowych, połączonych pętlami zewnątrz i wewnątrzkomórkowymi. Białka różnią się sekwencją aminokswasów zarówno w obrębie domen, jak i wolnych pętli poza domenami. Te różnice stanowią o swoistości białek wobec substancji zapachowych. W każdej kom. węchowej występuje z reguły jeden rodzaj białka, który wiąże substancje zapachowe o podobnej budowie chemicznej.

32. Transdukcja sygnału w komórce węchowej

• Nerwowe komórki czuciowe organu węchu stymulowane poprzez otwieranie kanałów jonowych

• Każda z tysięcy komórek nerwowych w nosie posiada jeden z tych receptorów

• Cząsteczka zapachowa wiążąc się z receptorem aktywuje białka G, aktywacja białek G prowadzi do utworzenia wtórnego przekaźnika którym jest cAMP.

• cAMP wiąże się do kanałów jonowych i następuje otwarcie kanałów Na+

• zmiana w stężeniu jonów sodowych Na+ stymuluje neuron do przesłania sygnału do mózgu

 

Substancje zapachowe są rozpoznawane przez mechanizmy kombinatoryczne

Prawie wszystkie substancje zapachowe aktywują pewną liczbę receptorów (zwykle w różnym stopniu), i prawie każdy receptor jest aktywowany przez więcej niż jedną substancję zapachową. Taki mechanizm kombinatoryczny pozwala nawet małemu zestawowi receptorów na rozróżnienie dużej ilości substancji zapachowych.

 Neurony wykazujące ekspresję określonych receptorów są połączone ze ściśle określonymi miejscami w mózgu.

 Ta właściwość pozwala na stworzenie specyficznej w stosunku do zapachu, przestrzennej mapy aktywności neuronalnej w obrębie opuszki węchowej.

33. Wybiorczość percepcji węchowej

Poszczególne komórki węchowe odbierają pewne zespoły zapachów substancji o podobnej budowie chemicznej, ale mogą różnić się wrażliwością na poszczególne zapachy w danym zespole.

Hamowanie oboczne - zachodzi między kom. mitralnymi w obrębie tego samego kłębuszka węchowego, wyodrębnienia odmienność zapachów.

Rozpoznawanie podobnych do siebie zapachów może ułatwiać przestrzenna organizacja nabłonka węchowego.

Swoistość doznań węchowych może też się wiązac z dwutorowością transdukcji sygnału w kom. węchowych, opartej na różnych przekaźnikach wtórnych.

34. Receptory smaku

Są nimi komórki smakowe umieszczone w kubkach smakowych. Jeden taki kubek zawiera ok. 50-100 kom. smakowych. Znajdują się w brodawkach języka (głównie okolonych i liściastych), a także podniebieniu, w górnej części przełyku i w krtani.

35. Budowa i czynności komórki smakowej

Składa się z części szczytowej i podstawno-bocznej. Część szczytowa wyposażona we włosek smakowy, sięgający do otworu smakowego w szczycie kubka.

Ślina wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami wnika do kubka przez otwór smakowy i kontaktuje się z kanałami jonowymi lub receptorami metabotropowymi w szczycie kom.

36. Działanie substancji smakowych na komórki smakowe

Bodźce smakowe są odbierane przez receptory smakowe znajdujące się w jamie ustnej. Smak potraw jednak nie jest odbierany tylko i wyłącznie jako aromat ale także jako wrażenie dotykowe a także termiczne

1. Bodźce

Substancje smakowe muszą zostać rozpuszczone w ślinie zanim pobudza odpowiednie receptory smakowe. Istnieją cztery podstawowe smaki:

• Słodki - odczuwalny na końcu języka

• Gorzki - odczuwalny z tyłu języka

• Słony - odczuwalny na przedniej połowie bocznej języka

• Kwaśny - odczuwalny na tylnej połowie bocznej języka

2. Receptory

Komórki smakowe umiejscowione są w kubkach smakowych znajdujących się w brodawkach

• Kubki smakowe są zmodyfikowanymi komórkami nabłonkowymi które łączą się z zakończeniami nerwu smakowego za pośrednictwem synaps

3. Przemiana Energii bodźca

Receptory smakowe odpowiadają na bodźce smakowe w rozmaity sposób

• Substancje słodkie depolaryzują komórki poprzez

• Otwieranie kanałów selektywnych dla jonów Na+

• Aktywacje adenylocyklazy

• Substancje gorzkie pobudzają wytwarzanie IP3 przez komórki smakowe. IP3 podwyższa stężenie wewnątrzkomórkowe Ca2+ co powoduje uwalnianie mediatora synaptycznego i aktywacje włókien nerwu smakowego

• Substancje słone depolaryzują komórki smakowe przez pobudzenie amilorydo wrażliwych kanałów jonów Na+.

• Substancje kwaśne depolaryzują komórki smakowe bezpośrednio przez podwyższenie wewnątrzkomórkowego stężenia jonów H+ które blokują kanały K+

4. Kodowanie

Każde włókno w nerwach smakowych odpowiada na więcej niż jeden bodziec smakowy. Jednakże każde włókno odpowiada najlepiej tylko na jeden z czterech podstawowych smaków. Dlatego też kodowanie czucia smaku nie jest oparte na prostym systemie oznaczonej drogi lecz opiera się na wzorcu włókien nerwowych pobudzonych przez poszczególny bodziec.

37. Drogi czucia smaku

Impulsy smakowe docierają do jądra smakowego w rdzeniu przedłużonym, które stanowi przednią część jądra pasma samotnego. Stąd pobudzenie przesłane do jądra brzusznego tylno-przyśrodkowego wzgórza, a następnie do obszaru reprezentacji smaku w zakręcie zaśrodkowym płata ciemieniowego kory mózgu, w pobliżu czuciowej reprezentacji języka.

W analizie informacji smakowych uczestnicza też wyspa i zakręty oczodołowe. Z owych zakrętach dochodzi do integracji informacji z receptorów smaku, węchu i dotyku w jamie ustnej.

---