Rozdział1

• PLANOWANIE I ORGANIZACJA POZOROWANIA

Działaniami pododdziałów pozorujących kieruje pomocnik szefa sztabu kierownictwa ćwiczenia ds. pozorowania. Uczestniczy on obo­wiązkowo w rekonesansie w terenie, prowadzonym w celu zebrania dokładnych danych do opracowania planu przeprowadzenia ćwicze­nia. Na podstawie tego planu, opracowanego przez sztab kierownict­wa ćwiczenia, pomocnik ds. pozorowania opracowuje plan pozorowa­nia, określający rejony i odcinki pozorowania ognia artylerii i ude­rzeń lotnictwa, niezbędne siły i środki, kolejność pozorowania dzia­łań nieprzyjaciela, zasady bezpieczeństwa podczas pokonywania przez wojska rejonów i odcinków pozorowania oraz organizację łączności i sygnały dowodzenia pozorowaniem. Do obowiązków pomocnika ds. pozorowania, oprócz opracowania planu pozorowania, należy:

• przeszkolenie żołnierzy realizujących zadania związane z pozorowaniem;

• przygotowanie i ochrona odcinków (rejonów) pozorowania;

• wyposażenie pozoracji w sprzęt i materiały niezbędne do wykonania zadań;

• kierowanie pozorowaniem zgodnie z planem przebiegu ćwiczenia lub wg poleceń kierownictwa ćwiczenia;

• uporządkowanie rejonów pozorowania po zakończeniu ćwiczeń, oczyszczenie ich z niewybuchów, zniszczenie uzbrojonych ładunków, zebranie nie wykorzystanych środków pozorowania;

• zameldowanie kierownikowi ćwiczenia o oczyszczeniu i uporządkowaniu rejonów pozorowania;

• przeprowadzenie omówienia z pododdziałami pozoracji.

Na pomocnika ds. pozorowania wyznacza się oficera wojsk inżynieryjnych, odpowiedzialnego za właściwą realizację pozorowania z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.

W celu zapewnienia ruchu wojsk, zachowania warunków bezpieczeństwa i ochrony przed zniszczeniem środków i urządzeń pozoro­wania, rejony, odcinki i pola pozorowania należy w widoczny sposób oznaczyć znakami i wskaźnikami. Ogrodzenie i oznaczenie pola pozorowania składa się z następujących elementów (rys. 1):

• słupka ogrodzeniowego 0 8X130 mm (1);

• taśmy ogrodzeniowej szerokości 3—4 cm (2);

• tablic ostrzegawczych (4);

• chorągiewek ostrzegających trójkątnych (3).

Ponadto należy stosować następujące oznakowania:

• stanu osobowego pozorujących: niebieski pasek szerokości 4 cm wokół czapki lub hełmu;

• czołgów i wozów bojowych: niebieski pas szerokości 25 cm namalowany wzdłuż poprzecznej osi czołgu (wozu bojowego);

• transporterów i ciągników: niebieskie pionowe pasy szerokości 25 cm na bokach oraz pośrodku górnej, przedniej i tylnej płyty kadłuba;

• samochodów: niebieskie pionowe pasy szerokości 25 cm na bocznych i tylnej burcie skrzyni ładunkowej oraz w dół od górnej maski silnika.

W celu sprawnego funkcjonowania pozorowania należy zorgani­zować system dowodzenia z wykorzystaniem technicznych środ­ków łączności, możliwie dublowanych innymi środkami (np. chorą­giewki). System łączności powinien być tak zorganizowany, aby w punkcie kierowania pomocnika ds. pozorowania znajdowała się minimum jedna radiostacja z każdego typu radiostacji, w które jest wyposażona pozoracja i jedna radiostacja pracująca w sieci kierow­nika ćwiczenia. Wszystkie radiostacje powinny być oznaczone możli­wie krótkimi kryptonimami, aby wykluczyć możliwość omyłek w ich zrozumieniu. Podobnie należy kontrolować sygnały dowodzenia po­zorowaniem oraz unikać kryptonimów różniących się jedynie nume­rami. Zakres częstotliwości powinien uwzględniać częstotliwość robo­czą i zapasową oraz sygnał przechodzenia z jednej na drugą.

Fragment ogrodzenia

Rys. 1. Ogrodzenie i oznakowanie pola pozorowania: 1 - słupek ogrodzeniowy; 2 - taśma ogrodzeniowa; 3 - chorągiewka ostrzegająca trójkątna; 4 - tablica ostrze­gawcza

Rozdział 2

ZASADY POZOROWANIA OGNIA ARTYLERII I UDERZEŃ LOTNICTWA

1. ZASADY OGÓLNE

Ogień artylerii i uderzenia lotnictwa pozoruje się za pomocą typowych pól pozorowania, w których ładunki MW wysadza się dwoma sposobami:

• elektromechanicznym;

• elektrycznym z opóźniaczem lontowym.

Ogień artylerii i uderzenia lotnictwa nieprzyjaciela pozoruje się za pomocą pól z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektromechanicznym.

Pola te powinny być usytuowane poza strefą bezpośredniego ognia artylerii i innych środków ogniowych, wykorzystywanych w ćwiczeniach.

Ogień artylerii i uderzenia lotnictwa własnego pozoruje się za pomocą pól z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym. Pola te, kierowane przewodowo lub zdalnie, mogą się znajdować w strefie bezpośredniego ognia artylerii i innych środków ogniowych, wykorzystywanych w ćwiczeniach.

Do kierowania zdalnego może być wykorzystywany zestaw Zestaw Radiowego Sterowania Wybuchami (ZRSW).

2. POZOROWANIE ŁADUNKAMI MW WYSADZANYMI SPOSOBEM ELEKTROMECHANICZNYM

Zasady ogólne

Typowym polem pozorowania ognia artylerii, w którym ładunki MW wysadza się sposobem elektromechanicznym, jest pole o dłu­gości 100 m i głębokości do 100 m. Składa się ono z 1—3 rzędów ładunków MW rozmieszczonych w określonych odległościach od sie­bie, przy czym odległości te zależą od ich masy.

Liczba ładunków (rzędów) w polu pozorowania zależy od rodzaju oraz czasu trwania ognia pozorowanego i wynosi dla baterii arty­lerii:

• 25 ładunków MW wysadzanych w ciągu 60 s;

• 50 ładunków MW wysadzanych w ciągu 120 s;

• 75 ładunków MW wysadzanych w ciągu 180 s.

Minimalne odległości między ładunkami MW w rzędach podano w załączniku 1.

W jednym rzędzie można rozmieszczać najwyżej 25 ładunków MW.

Sieć wybuchowa pola pozorowania ognia artylerii (ładunki MW wysadzane sposobem elektromechanicznym) składa się z następują­cych elementów (rys. 2):

• przewodów głównych;

• słupków odciągowych z przelotkami;

• przewodów odcinkowych;

• zapalników elektrycznych ERG;

• źródła prądu.

Rys. 2. Schemat pola pozorowania ognia artylerii z ładunkami wysadza­nymi sposobem elektromechanicznym:1 — ładunek MW uzbrojony zapalnikiem elektrycznym ERG; 2 — przewody główne; 3 — przewody odcinkowe; 4 — słupek odciągowy; 5 — punkt kierowa­nia wybuchem; 6 — słupek ogrodzeniowy; 7 — taśma ogrodzeniowa; 8 — cho­rągiewka trójkątna; 9* — chorągiewka ostrzegawcza

Słupki odciągowe (rys. 3) umieszcza się na powierzchni gruntu tylko wtedy, gdy pole ma jeden rząd ładunku MW. Przewód zero­wy (-) Jest połączony na stałe do skobelków umieszczonych na słup­ku odciągowym, natomiast przewód (+) jest ruchomy i zakończony tzw. „szczoteczką".

a)

b)

Rys. 3. Sposób rozmieszczenia słupków odciągowych: a — na powierzchni gruntu; b — w rowku

Zapalniki elektryczne ERG są połączone za pomocą przewodów od­cinkowych z przewodem „zerowym" i skobelkiem, przez który jest przewleczony przewód ruchomy zakończony „szczoteczką".

Wybuchami ładunków MW w polu kieruje się mechanicznie, wyciągając ruchomy przewód ze skobelków, a tym samym kolejno za­mykając obwód elektryczny poszczególnych zapalników. Częstotliwość wybuchów zależy od prędkości wyciągania przewodu ruchomego ze skobelków.

Uderzenia lotnictwa pozoruje się za pomocą pól o długości i głę­bokości do 100 m (rys. 4), składających się z 2—5 grup ładunków MW wysadzanych elektromechanicznie (liczba grup zależy od liczby pozorowanych nalotów). W jednej grupie może być 5—10 ładunków MW.

Rys. 4. Schemat pola pozorowania uderzeń lotnictwa z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektromechanicznym: 1 — ładunek MW uzbrojony zapalnikiem elektrycznym ERG; 2 — przewody główne; 3 — przewody odcinkowe; 4 — słupek odciągowy; 5 — punkt kierowa­nia wybuchem; 6 — słupek ogrodzeniowy; 7 — taśma ogrodzeniowa; 8 — chorą­giewka trójkątna; 9 — chorągiewka ostrzegawcza

ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW I SPRZĘTU POTRZEBNYCH NA WYKONANIE TYPOWYCH PÓL POZOROWANIA OGNIA ARTYLERII I UDERZEŃ LOTNICTWA WYSADZANYCH SPOSOBEM ELEKTROMECHANICZNYM

Lp.	Wyszczególnienie	JM.	Ogień artylerii			Uderzenia lotnictwa
						Typ pola pozorowania			Liczba grup ładunków MW
						„A”	„B”	„C”	2	3	5
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	Trotyl 400g	szt./kg	25/10	50/20	75/30	12/4,8	18/7,2	30/12
2	Trotyl 1000g	szt.	25	50	75	12	18	30
3	Zapalnik elektryczny ERG	szt.	25	50	75	12	18	30
4	Przewód PTF (magistrala)	m	120	240	360	240	360	600
5	Przewód jednożyłowy w igielicie	m	25 - TNT 400g 40 - TNT 1000g	50 - TNT 400g 80 - TNT 1000g	75 - TNT 400g 120 - TNT 1000g	10 - TNT 400g 18 - TNT 1000g	15 - TNT 400g 27 - TNT 1000g	25 - TNT 400g 45 - TNT 1000g
6	Drut gładki Ф 1mm	m	120	240	360	240	360	600
7	Słupek odciągowy	szt.	28	56	84	18	27	45
8	Przeplotka (skobelek)	szt.	56	112	168	36	54	90
9	Słupek ogrodzeniowy	szt.	39	39	39	37	37	37
10	Taśma ogrodzeniaowa	m	380	380	380	366	366	366
11	Chorągiewka trójkątna	szt.	36	36	36	36	36	36
12	Tablica ostrzegawcza	szt.	1	1	1	1	1	1
13	Chorągiewka ostrzegawcza 30 cm x 50 cm	szt.	1	1	1	1	1	1
14	Bateria typu BAS	szt.	2	4	6	1	1	2
15	Zapalarka TZK 100A	szt.	1	1	1	1	1	1
16	Zapalarka KPM 2	szt.	1	1	1	1	1	1
17	Radiostacja	szt.	1	1	1	1	1	1
18	Linka traserska	szt.	2	2	2	2	2	2
19	Obciskacze	szt.	4	4	4	4	4	4
20	Nóż saperski	szt.	4	4	4	4	4	4
21	Izolacja	kr..	4	8	12	1	2	3

W powyższej tabeli podano niezbędne materiały do wykonania ty­powych pól pozorowania z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektromechanicznym.

Organizacja prac podczas pozorowania ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektromechanicznym

Drużyna saperów (1 + 7 żołnierzy) w ciągu 10 h może założyć 1—2 pola pozorowania ognia artylerii lub 2—4 pola pozorowania uderzeń lotnictwa wraz z punktami kierowania wybuchem.

Typowe pole pozorowania z ładunkami wysadzanymi sposobem elektromechanicznym zakładają dwa zastępy po 2 saperów każdy. Zastęp 1 zakłada pole pozorowania, a zastęp 2 punkt kierowania wybuchem.

Kolejność pracy zastępu 1 jest następująca:

• wytyczenie granic pola i osi rzędów w polu;

• ogrodzenie i oznakowanie pola;

• wykonanie rowków na słupki odciągowe;

• wbicie słupków odciągowych;

• założenie przewodu zerowego;

• przeciągnięcie przewodu ze „szczoteczką" przez przelotki poszczególnych słupków odciągowych;

• podłączanie przewodów odcinkowych jednym końcem do przewodu „zerowego" i drugim do przelotki, przez którą przewleka się przewód ruchomy;

• wykonanie wgłębień na ładunki MW oraz oczyszczenie terenu z kamieni w miejscu założenia ładunków;

• rozłożenie ładunków MW we wgłębieniach;

• podłączenie zapalników do przewodów odcinkowych;

• uzbrojenie ładunków MW.

3. POZOROWANIE ŁADUNKAMI MW WYSADZANYMI SPOSOBEM ELEKTRYCZNYM Z OPÓŹNIACZEM LONTOWYM

Zasady ogólne

Zależnie od rodzaju pozorowanego ognia artylerii i czasu jego trwania zakłada się trzy podstawowe typy pól pozorowania z ładun­kami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne pól pozorowania ognia ba­terii artylerii podano w poniższej tabeli.

Typ pola	Dane taktyczno-techniczne
		długość (m)	głębokość (m)	liczba ładunków MW (szt.)	Czas trwania wybuchów (s)
„A” „B” „C”	100 300 300	100 100 100 200*	25 50 75	60 60—120 60—180

* Ładunki MW o masie powyżej 1 kg

Schematy pól pozorowania ujętych w tabeli przedstawiono na rys. 5—7.

Rys. 5. Schemat pola pozorowania ognia artylerii z ładunkami MW wy­sadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym (25 ładun­ków MW): 1—25 — ładunki MW; 26 — zapalnik elektryczny ćwiczebny z opóźniaczem lonto­wym; 27 — przewody odcinkowe; 28 — słupek ogrodzeniowy; 29 — taśma ogro­dzeniowa; 30 — chorągiewki trójkątne

Rys. 6. Schemat pola pozoro­wania ognia artylerii z ładun­kami MW wysadzanymi spo­sobem elektrycznym z opóź­niaczem lontowym (50 ładun­ków MW): l_50 _ ładunki MW; 51 — zapal­nik elektryczny ćwiczebny z opóź­niaczem lontowym; 52 — przewo­dy odcinkowe; 53 — słupek ogro­dzeniowy; 54— taśma ogrodze­niowa; 55 — chorągiewki trój­kątne

Rys. 7. Schemat pola pozoro­wania ognia artylerii z ładun­kami MW wysadzanymi spo­sobem elektrycznym z opóź­niaczem lontowym (75 ładun­ków MW): I—75 _ ładunki MW; 76 — zapal­nik elektryczny ćwiczebny z opóź­niaczem lontowym; 77 — przewo­dy odcinkowe; 78 — słupek ogro­dzeniowy; 79 — taśma ogrodze­niowa; 80 — chorągiewki trój­kątne

a)

b)

Rys. 8. Sposób połączenia ćwiczebnego zapalnika elektrycznego z opóźniaczem lontowym: a- sposób połączenia; b- szczegół połączenia ćwiczebnego zapalnika elektrycznego z lontem prochowym; 1 - zapalnik elektryczny ćwiczebny; 2 - lont prochowy; 3 - spłonka nr 8 ATAT

Rys. 9. Sposoby układania ładunków MW w polu: a — z długim lontem; b — z krótkim lontem; c — z bardzo krótkim lontem; d — z zapalnikiem elektrycznym ERG

Sieć wybuchowa pola pozorowania ognia artylerii z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym składa się z następujących elementów:

• zapalników elektrycznych ERG;

• zapalników elektrycznych ćwiczebnych;

• zapalników lontowych;

• przewodów odcinkowych;

• przewodów głównych;

• źródła prądu.

W sieci wybuchowej umieszcza się 2—4 zapalników elektrycznych ERG, aby uzyskać natychmiastowy sygnał o prawidłowym jej wysadzeniu.

Zróżnicowanie wybuchów ładunków MW w czasie uzyskuje się przez zastosowanie różnej długości odcinków lontu prochowego, zapalanego za pomocą ćwiczebnych zapalników elektrycznych.

Sposób połączenia ćwiczebnego zapalnika elektrycznego z opóźniaczem lontowym (zapalnikiem lontowym) pokazano na rys. 8.

Sposoby układania ładunków MW, zależnie od długości opóźniacza lontowego, pokazano na rys. 9.

Długość odcinka lontu prochowego, stosowanego jako opóźniacz, nie może być mniejsza niż 4 cm.

Zwłoka czasowa między wybuchami poszczególnych ładunków MW w polu zależy od ich liczby oraz czasu prowadzenia pozorowanego ognia artylerii i może wynosić 2—6 s.

W załączniku 2 podano długości odcinków lontu prochowego stosowanego jako opóźniacz w polu typu „C" z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym, w czasie

64, 124 i 186 s.

Należy dążyć do tego, aby długości odcinków lontu prochowego odpowiadały numerom ładunków MW w polu lub ich wielokrotnościom. Jednocześnie nie powinno wybuchać więcej niż 2—3 ładunki MW z zachowaniem zasady co trzeci lub co piąty.

Elektryczne sieci wybuchowe pól pozorowania wykonuje się zgodnie z zasadami podanymi w pkt. 94—110 instrukcji „Prace minerskie i niszczenia" — Inż. 572/94.

Uderzenia lotnictwa pozoruje się za pomocą pól o długości i głębokości do 100 m z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym. Pole takie składa się z 2—5 grup ładunków MW (zależnie od liczby pozorowanych nalotów), w jednej grupie rozmieszcza się 5—10 ładunków MW.

Do pozorowania uderzeń lotnictwa stosuje się opóźniacze o długościach zbliżonych do minimalnych (4—6 cm), przestrzegając zasady jednoczesnego wybuchu nie więcej niż 2—3 ładunków MW.

Schemat pola pozorowania uderzeń lotnictwa pokazano na rys. 10.

Rys. 10. Schemat pola pozorowania uderzeń lotnictwa z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym: 1 — ładunek MW; 2 — ćwiczebny zapalnik elektryczny z opóźniaczem lonto­wym; 3 — przewody odcinkowe; 4 — słupek ogrodzeniowy; 5 — taśma ogrodze­niowa; 6 — chorągiewka trójkątna

W poniższej tabeli zestawiono materiały i sprzęt do zakładania typowych pól pozorowania z ładunkami MW wysadzanymi sposo­bem elektrycznym z opóźniaczem lontowym.

ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW I SPRZĘTU POTRZEBNYCH NA WYKONANIE TYPOWYCH PÓL POZOROWANIA OGNIA ARTYLERII I UDERZEŃ LOTNICTWA WYSADZANYCH SPOSOBEM ELEKTRYCZNYM Z OPÓŹNIACZEM LONTOWYM

Lp.	Wyszczególnienie	JM.	Ogień artylerii			Uderzenia lotnictwa
						Liczba ładunków MW w polu			Liczba grup ładunków MW
						„A” 25	„B” 50	„C” 75	„L” 2	„L” 3	„L” 5
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	Trotyl 400g	szt./kg	25/10	50/20	75/30	12/4,8	18/7,2	30/12
2	Trotyl 1000g	szt./kg	25/25	50/50	75/75	12/12	18/18	30/30
3	Trotyl 5000kg	szt./kg	-	50/250	75/375	-	-	-
4	Zapalnik elektryczny ERG	szt.	2	2	2	2	3	5
5	Zapalnik elektryczny ćwiczebny	szt.	23	48	73	10	15	25
6	Spłonka pobudzająca ATAT nr8	szt.	23	48	73	10	15	25
7	Lont prochowy	m	4,8-1min	4,8-1min 13,96-2min	10,54-1min 19,84-2min 27,8-3min	0,5	0,9	2,0
8	Przewód jednożyłowy w igielicie	m	298 - TNT 400g 298 - TNT 1000g	1450 - TNT 1000g 1230 - TNT 5000g	1404 - TNT 1000g 1230 - TNT 5000g	400	540	600
9	Przewód dwużyłowy	m	1000	1000	1000	1000	1000	1000
10	Słupek ogrodzeniowy	szt.	40	80	80	40	40	40
11	Taśma ogrodzeniaowa	m	410	815	815	410	410	410
12	Chorągiewka trójkątna	szt.	40	80	80	40	40	40
13	Tablica ostrzegawcza	szt.	1	1	1	1	1	1
14	Chorągiewka ostrzegawcza 30 cm x 50 cm	szt.	1	1	1	1	1	1
15	Zapalarka TZK 100A	szt.	1	1	1	1	1	1
16	Zapalarka KPM 2	szt.	1	1	1	1	1	1
17	Radiostacja	szt.	1	1	1	1	1	1
18	Linka traserska	szt.	2	2	2	2	2	2
19	Obciskacze	szt.	4	4	4	4	4	4
20	Nóż saperski	szt.	4	4	4	4	4	4
21	Izolacja	kr..	4	8	12	1	2	4

Organizacja prac podczas pozorowania ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym

Drużyna saperów (1+7 żołnierzy) w ciągu 10 h może założyć 2—4 pola pozorowania ognia artylerii lub 4—6 pól pozorowania uderzeń lotnictwa.

Pole pozorowania z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elek­trycznym z opóźniaczem lontowym zakładają dwa zastępy, po 2 sa­perów każdy.

Zastęp 1 ogradza i oznakowuje pole, a następnie układa przewody główne od pola do punktu kierowania wybuchami (PKW).

Zastęp 2 zakłada pole pozorowania w następującej kolejności:

• wytycza osie rzędów w polu;

• rozkłada sieć wybuchową wraz z podłączonymi ćwiczebnymi zapalnikami elektrycznymi i sprawdza przewodność;

• wykonuje wgłębienia na ładunki MW oraz oczyszcza teren wokół nich z kamieni;

• wykonuje opóźniacze (zapalniki lontowe);

• układa ładunki MW we wgłębieniach;

• łączy ćwiczebne zapalniki elektryczne z opóźniaczami (zapalnikami lontowymi);

• uzbraja ładunki MW.

Zastęp 2, po założeniu pola pozorowania, układa przewody główne wraz z zastępem 1.

4. ORGANIZACJA PUNKTU KIEROWANIA WYBUCHAMI

Punkt kierowania wybuchami (PKW) powinien (rys. 11):

• umożliwiać dogodną obserwację pola pozorowania oraz podejść do niego;

• zapewniać obsłudze pola ochronę przed ogniem wszystkich środków ogniowych stosowanych w ćwiczeniu oraz przed skutkami spowodowanymi wysadzeniem ładunków MW.

Usytuowanie PKW zależy od sposobu wysadzania i położenia w te­renie pola pozorowania.

Pola pozorowania z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elek­tromechanicznym powinny mieć PKW usytuowany na skraju pola, wykonany w gruncie, jak okop obserwatora z ukryciem dla obsługi.

Rys. 11. Punkt kierowania wybuchem przystosowany do wysadzania spo­sobem elektromechanicznym: 1 — schody; 2 — przykrycie z okrąglaków 0 14; 3 — ukrycie dla obsługi pola; 4 — rów łączący; 5 — przedpiersie; 6 —i półka na źródła zasilania i radiostację; 7 — spód okopu

Pola pozorowania z ładunkami MW wysadzanymi sposobem elek­trycznym z opóźniaczem lontowym, kierowane przewodowo i poło­żone w strefie ^bezpośredniego ognia artylerii, powinny mieć PKW usytuowany w schronie, całkowicie zabezpieczającym obsługę przed rażącym działaniem wszystkich środków ogniowych stosowanych w ćwiczeniu. Schron powinien być oznakowany czerwoną chorą­giewką ostrzegawczą o wymiarach 60X50 cm, umieszczoną na 2,5 m maszcie.

Rozdział 3

RODZAJE OGNIA ARTYLERII I SPOSOBY ICH POZOROWANIA

1. RODZAJE OGNIA ARTYLERII

Na współczesnym polu walki są stosowane następujące rodzaje ognia artylerii.

Ogień do celu pojedynczego — to ogień baterii, plutonu lub działa, prowadzony samodzielnie z zakrytego stanowiska ogniowego lub na wprost.

Ześrodkowanie ognia — to ogień prowadzony jednocześnie przez kilka baterii lub dywizjonów do jednego celu.

Ogień zmasowany — to ogień prowadzony jednocześnie przez ca­łość lub większą część artylerii dywizji w celu jednoczesnego pora­żenia w krótkim czasie jednego lub kilku ważnych celów.

Stały ogień zaporowy — to ciągła zasłona ogniowa, tworzona na jednej lub jednocześnie na kilku rubieżach przed frontem ataku­jącego (kontratakującego) nieprzyjaciela.

Ruchomy ogień zaporowy — to ciągła zasłona ogniowa, tworzona na jednej lub jednocześnie na dwóch rubieżach, na drogach marszu (ruchu) czołgów (BWP, transporterów opancerzonych) nieprzyjaciela i kolejno przenoszona na inne wyznaczone rubieże w miarę wycho­dzenia zasadniczej grupy czołgów (BWP, transporterów opancerzo­nych) ze strefy ognia.

Kolejne ześrodkowanie ognia — to ześrodkowanie ognia do celów przed frontem i na skrzydłach atakujących wojsk, kolejno przeno­szone z rubieży na rubież w miarę przesuwania się wojsk do przodu. Kolejne ześrodkowanie ognia może być pojedyncze, podwójne lub potrójne (zależnie od tego, czy ogień prowadzi się jednocześnie do celów na jednej, dwóch lub trzech rubieżach).

Wał ogniowy — to ciągła zasłona ogniowa, tworzona na jednej lub jednocześnie na dwóch rubieżach przed frontem atakujących wojsk, kolejno przenoszona w głąb w miarę ich przesuwania się do przodu.

Ruchoma strefa ognia — to ciągła zasłona ogniowa, tworzona jed­nocześnie na trzech lub więcej rubieżach przed frontem atakujących wojsk, przenoszona w głąb w miarę ich posuwania się do przodu.

2. SPOSOBY POZOROWANIA RÓŻNYCH RODZAJÓW OGNIA ARTYLERII

Ogień artylerii pozoruje się za pomocą typowych pól, których dane taktyczno-techniczne podano w podrozdz. 1, rozdz. 1.

Pola te są przeznaczone do pozorowania ognia baterii artylerii. Poszczególne typy pól pozorują:

• „A" (25 ładunków MW) — ogień baterii artylerii w czasie około 60 s;

• „B" (50 ładunków MW) — ogień baterii artylerii w czasie 120 s lub dwóch baterii w czasie 60 s;

• „C" (75 ładunków MW) — ogień baterii artylerii w czasie 180 s lub trzech baterii w czasie 60 s; za pomocą tego pola można również pozorować ogień dywizjonu artylerii w czasie 60 s.

Ogień dywizjonu artylerii pozoruje się za pomocą trzech pól tego samego typu, założonych na jednej rubieży i wysadzanych jedno­cześnie.

Sposób rozmieszczenia pól pozorowania w terenie, ich liczba i kolejność wysadzania oraz czas trwania wybuchów w polu zależy od rodzaju pozorowanego ognia i pododdziału lub oddziału artylerii, który go wykonuje.

W czasie ćwiczeń taktycznych pozoruje się najczęściej ogień tzw. artylerii dywizyjnej, tzn. dywizjonów (baterii) haubic 122 lub 152 mm.

Szybkostrzelność haubicy wynosi 4—6 pocisków na minutę. Ba­teria składa się z 6 haubic, czyli w ciągu minuty może ona oddać 24—36 strzałów.

Ogień do celu pojedynczego baterii artylerii pozoruje się za po­mocą pola typu „A" wysadzanego w czasie 45—60 s.

Ześrodkowanie ognia:

• baterii artylerii pozoruje się za pomocą pola typu „B" lub „C" wysadzanego w ciągu 120 s lub 180 s;

• dywizjonu artylerii pozoruje się za pomocą pola typu „C" wysadzanego w ciągu 60 s albo trzech pól typu „B" lub „C" rozmieszczonych na jednej rubieży i wysadzanych w ciągu 120 s.

Ogień zmasowany dywizjonu artylerii pozoruje się za pomocą pola typu „C" wysadzanego w czasie 60 s lub zespołu trzech pól typu „C" wysadzanych w ciągu 120 s.

Stały ogień zaporowy:

• baterii artylerii pozoruje się za pomocą pola typu „B" lub „C" wysadzanego w ciągu 120 s;

• dywizjonu artylerii, w zależności od liczby rubieży, na których ma być prowadzony ogień (1 lub 3), pozoruje się za pomocą pola typu „C" wysadzanego w ciągu 60 s (jedna rubież) lub trzech pól typu „C", wysadzanych w łącznym czasie 180 s.

Ruchomy ogień zaporowy:

• baterii artylerii pozoruje się za pomocą 2 lub 3 pól typu „B" albo „C", rozmieszczonych na 2 lub 3 rubieżach, wysadzanych kolejno w ciągu 120—180 s;

• dywizjonu artylerii za pomocą 6—9 pól typu „B" albo „C", rozmieszczonych na 2 lub 3 rubieżach i wysadzanych kolejno w cza­sie 120 s.

Kolejne ześrodkowanie ognia:

• baterii artylerii pozoruje się za pomocą 2—3 pól typu „C", rozmieszczonych odpowiednio na 2 lub 3 rubieżach i wysadzanych kolejno w ciągu 120—180 s;

• dywizjonu artylerii pozoruje się za pomocą 6—9 pól typu „C", rozmieszczonych odpowiednio na 2 lub 3 rubieżach i wysadzanych kolejno w czasie 120—180 s.

Wał ogniowy:

• baterii artylerii pozoruje się za pomocą 6 pól typu „C", rozmieszczonych na sześciu rubieżach, wysadzanych kolejno parami w ciągu 120 s;

• dywizjonu artylerii pozoruje się za pomocą 18 pól typu „C", rozmieszczonych na 6 rubieżach, wysadzanych po dwie rubieże jednocześnie w czasie 120 s.

Ruchoma strefa ognia:

• baterii artylerii pozoruje się za pomocą 9—12 pól typu „C", rozmieszczonych odpowiednio na 9 lub 14 rubieżach, wysadzanych jednocześnie na trzech rubieżach w czasie 60—180 s;

• dywizjonu artylerii pozoruje się za pomocą 27—36 pól ,,C", rozmieszczonych na 9 lub 12 rubieżach, wysadzanych po trzy rubieże jednocześnie w czasie 60—180 s.

• Sposoby usytuowania pól pozorowania w terenie, w zależności od rodzaju pozorowanego ognia, pokazano na planach pozorowania (za­łączniki 3—6).

3. KIEROWANIE POZOROWANIEM W CZASIE ĆWICZENIA

Dowódcy punktów pozorowania, na podstawie planu pozorowania, wykonują dla swoich punktów plany kierowania.

Plan kierowania pozorowaniem na punkcie powinien zawierać:

• schemat rozmieszczenia pól w terenie;

• kryptonimy i numery pól;

• rodzaje pozorowanego ognia i czas jego prowadzenia;

• czas operacyjny wysadzania poszczególnych pól.

Pomocnik ds. pozorowania po otrzymaniu sygnału od oficera artylerii, na podstawie swojego planu pozorowania, podaje komendę do wysadzenia odpowiednich pól dowódcy punktu pozorowania. Dowódca punktu pozorowania po otrzymaniu sygnału (komendy), na podstawie planu kierowania, podaje komendy do wysadzania odpo­wiednich pól. Dowódca punktu pozorowania powinien mieć łączność przewodową i radiową z pomocnikiem ds. pozorowania.

Rozdział 4

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA OBOWIĄZUJĄCE PODCZAS POZOROWANIA

1. ZASADY OGÓLNE

W czasie pozorowania należy ściśle przestrzegać następujących zasad:

• wszyscy żołnierze wyznaczeni w skład pozoracji muszą przejść wcześniej przeszkolenie, w wyniku którego powinni dokładnie poznać materiały wybuchowe i środki powodowania wybuchu, ich właściwości i zasady obchodzenia się z nimi;

• każdy dowódca i żołnierz pozoracji musi dokładnie znać zadanie, sposób i kolejność wykonania poszczególnych czynności oraz szczególne środki ostrożności i przepisy bezpieczeństwa, związane z realizacją tego zadania;

• wszystkie czynności związane z wykonaniem danego zadania żołnierze wykonują jedynie na ustalony sygnał lub komendę wydaną przez dowódcę punktu pozorowania lub pomocnika ds. pozorowania;

• ustalone komendy (sygnały, znaki dowodzenia) muszą być jednolite i jednoznaczne oraz powinny w sposób wyraźny różnić się od siebie, a wszyscy żołnierze pozoracji muszą dokładnie znać ich znaczenie i sposób postępowania po ich podaniu;

• każde pole pozorowania powinno być ogrodzone i oznakowane zgodnie z niniejszym podręcznikiem;

• na każdym punkcie pozorowania organizuje się polowy skład MW i środków zapalających ochraniany przez wartownika;

• Materiały wybuchowe i środki zapalające wydaje z polowego składu żołnierz zawodowy, wyznaczony przez dowódcę punktu pozorowania, prowadząc dokładnie ich rozliczenie;

• rejon punktu pozorowania, po wysadzeniu wszystkich pól, musi być sprawdzony przez dowódcę punktu pozorowania;

• pozostałe na polach niewybuchy, nie nadające się do dalszego wykorzystania, dowódca punktu pozorowania niszczy po uzyskaniu zezwolenia od pomocnika ds. pozoracji;

• nie uszkodzone i nie wykorzystane materiały wybuchowe oraz środki zapalające, nadające się do dalszego wykorzystania, dowódca punktu pozorowania zdaje do magazynu;

• dowódca punktu pozorowania powinien się rozliczyć z pobranych materiałów wybuchowych i środków zapalających w ciągu 24 godzin od zakończenia pozorowania na danym punkcie;

• po zakończeniu pozorowania na poszczególnych punktach pomocnik ds. pozorowania wyznacza rozkazem komisję, która kolejno sprawdza wszystkie pola pozorowania i przekazuje protokół komendantowi poligonu;

• przewodniczący tej komisji melduje pomocnikowi ds. pozorowania o całkowitym oczyszczeniu i likwidacji pól pozorowania, a pomocnik ds. pozorowania składa meldunek kierownikowi ćwiczenia.

Podczas pozorowania zabrania się:

• przewożenia ludzi wraz z amunicją, MW, środkami chemicznymi i łatwo palnymi, a z innymi przedmiotami, gdy nie są zachowane warunki bezpieczeńwa;

• rozmieszczenia środków transportu z amunicją, MW i innymi materiałami niebezpiecznymi w ugrupowaniu marszowym w miejscu zagrażającym bezpieczeństwu ludzi;

• palenia papierosów przy samochodach z amunicją, paliwem, MW i innymi przedmiotami niebezpiecznymi;

• rozwijania radiostacji i radiolinii bliżej niż 100 m od linii energetycznej;

• wykonywania pozorowania wybuchu broni jądrowej bliżej niż 250 m od ludzi, a pozorowania ognia artyleryjskiego ładunkami MW — 100 metrów;

• zapalania imitatorów (granatów dymnych oraz petard) bliżej niż 50 metrów od ludzi i materiałów łatwo palnych;

• posługiwania niesprawnymi środkami imitującymi, zapalarkami oraz innego tego typu urządzeniami;

• wysadzania ładunków wybuchowych środków imitujących, granatów oraz amunicji w rejonach zasiedlonych, w rzekach i innych zbiornikach wodnych;

• wysadzania ładunków napalmowych w odległości zagrażającej porażeniem ludzi i zniszczeniem sprzętu;

• pozostawiania nie wykorzystanych na ćwiczenia środków pozorowania, amunicji, MW bez ochrony;

• budowania elektrycznych sieci wybuchowych w obrębie stacji transformatorowej, linii energetycznych, torów kolejowych oraz dużych stacji radiowych i telewizyjnych w odległości mniejszej niż 300 metrów;

• ruszania, zbierania, manipulowania lub przywłaszczania różno­rodnych środków pozorowania, zapalników, środków chemicznych, amunicji bojowej itp.;

• odpalania środków imitujących wybuchy, rozpalania ognia w rejonach zamieszkałych, w lesie i rejonach pokrytych suchą roślinnością.

Podczas działania nocą i w warunkach szczególnych należy:

• za dnia oznakować rejony (odcinki) pozorowania, rubieże (punkty) przejścia w ugrupowaniu bojowym wojsk i w polach minowych;

• na środkach transportowych umieścić oznakowania widoczne w warunkach ograniczonej widoczności;

• w, gór ach:

• nie używać środków pozorowania, które mogłyby wywołać osuwanie się lawin, skał i opadanie kamieni;

• w lesie:

• określać każdorazowo przejezdność terenu;

• podkreślać szczególnie potrzebę przestrzegania przepisów ppoż;

• przeprowadzić szkolenie profilaktyczne z postępowania i zachowania się w wypadkach ukąszeń jadowitych żmij i gadów;

• w warunkach zimowych:

• zaopatrzyć żołnierzy w ciepłą odzież, obuwie oraz zapoznać z profilaktyką, objawami i postępowaniem w wypadku odmrożeń;

• przygotować punkty medyczne do udzielania pomocy odmrożonym i ich ewakuacji;

• dokonywać zmian na punktach kierowania wybuchami;

• czuwać w wypadku korzystania z urządzeń grzejnych, aby przestrzegane były przepisy bezpieczeństwa.

2. ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS POZOROWANIA ŁADUNKAMI MW WYSADZANYMI SPOSOBEM ELEKTROMECHANICZNYM

Podczas pozorowania ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektromechanicznym należy przestrzegać następujących zasad:

• punkt kierowania wybuchami (PKW) należy umieszczać na skraju pola w odległości bezpiecznej tak, aby było możliwe prowadzenie obserwacji okrężnej przylegającego terenu;

• punkt kierowania powinien być wykonany i oznakowany wg podrozdz. 4, rozdz. 2 niniejszego podręcznika;

• w miejscu ułożenia ładunków MW powinny być wykonane wgłębienia, a teren wokół oczyszczony z kamieni;

• w jednym rzędzie nie wolno umieszczać więcej niż 25 ładunków MW;

• źródła prądu dostarcza na PKW dowódca punktu pozorowania po zakończeniu prac związanych z wykonaniem pól;

• źródła prądu, znajdujące się na PKW, powinny mieć zaizolowane końcówki;

• na komendę „PRZYGOTOWAĆ SIĘ, DO WYSADZANIA" należy zdjąć izolację z końcówek źródła prądu i podłączyć je do przewodów głównych;

• na komendę „WYSADZAĆ" ciągnąć przewód ze szczoteczką, tak, aby wybuchy ładunków MW następowały co około 4—5 s, natomiast na komendę „SZYBCIEJ WYSADZAĆ" wybuchy powinny następować co 2—3 s, a na komendę „BARDZO SZYBKO WYSADZAĆ" co ok. 1 s;

• po zakończeniu wysadzania należy odłączyć źródło prądu i zaizolować końcówki przewodów głównych i źródła prądu;

• zameldować przez radiostację dowódcy punktu pozorowania o zakończeniu wysadzania, np. „BRZOZA 1 WYSADZANIE ZAKOŃCZYŁA";

• — dowódca punktu pozorowania po zakończeniu wysadzania na punkcie jest obowiązany w pierwszej kolejności zebrać wszystkie źródła prądu, a następnie sprawdzić wszystkie pola, wyciągnąć przewody ze szczoteczką z przelotek;

• jeżeli na polach pozostały niewybuchy, zdjąć je i wpisać do dziennika pozorowania;

• dowódca punktu pozorowania, po sprawdzeniu pola, zezwala obsłudze wejść na nie w celu zdjęcia słupków odciągowych i likwidacji ogrodzenia oraz PKW;

• żołnierzom, wyznaczonym w skład pozoracji, stosującej sposób elektromechaniczny, kategorycznie zabrania się opuszczania PKW, wchodzenia na pole bez zgody dowódcy punktu pozorowania i wykonywania jakichkolwiek czynności poza nakazanymi.

3. ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS POZOROWANIA ŁADUNKAMI MW WYSADZANYMI SPOSOBEM ELEKTRYCZNYM Z OPÓŹNIACZEM LONTOWYM

Podczas pozorowania ładunkami MW wysadzanymi sposobem elektrycznym z opóźniaczem lontowym należy przestrzegać następujących zasad:

• punkty kierowania wybuchem umieszczać w schronach (dotyczy pól znajdujących się w strefie bezpośredniego ognia artylerii)

• sprawdzoną sieć wybuchową podłączyć do przewodu głównego i, obserwując pole, wycofać się na PKW;

• radiostację na PKW włączyć w czasie ustalonym przez dowódcę punktu pozorowania i być na podsłuchu;

• na komendę „PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO WYSADZANIA" zdjąć izolację z przewodu głównego źródła prądu, podłączyć źródło prądu (zapalarkę) do przewodu;

• na komendę „WYSADZAĆ", „WYSADZIĆ JEDNĄ SIEC", „WYSADZIĆ JEDNĄ SERIĘ" wykonać czynności zgodnie z komendą i po wysadzeniu przygotować się natychmiast do wysadzenia następnych;

• —i po wysadzeniu wszystkich sieci w polu lub pól odłączyć źródło prądu (zapalarkę) od przewodów, zaizolować końcówki, a następnie zameldować przez radiostację, np. „BRZOZA WYSADZANIE ZA-KONCZYŁA";

• źródła prądu (zapalarki) przekazać pod ochronę wartownikowi lub dowódcy pola;

• kategorycznie zabrania się wychodzenia obsłudze pola (pól) z PKW (schronu) bez zgody dowódcy punktu pozorowania;

• dowódca punktu pozorowania, po przybyciu na PKW, w pierwszej kolejności zabiera wszystkie źródła prądu, a następnie sprawdza osobiście każde pole. Jeżeli na polach pozostały niewybuchy, to zdejmuje je i wpisuje do dziennika prowadzenia pozorowania;

• sprawdzenie sieci i zapalników elektrycznych, wykorzystanie przyrządów kontrolno-pomiarowych i inne czynności w tym zakresie wykonuje się zgodnie z zasadami ujętymi w instrukcji „Prace minerskie i niszczenia" — Inż. 572/94.

W przypadkach nie podanych w niniejszym podręczniku należy kierować się zasadami zawartymi w obowiązujących instrukcjach:

• „Prace minerskie i niszczenia" — Inż. 572/94;

• „Środki minowania i rozminowania" — Inż. 414/78;

• „Oczyszczanie terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych" — Inż. 387/75;

• „Instrukcja dla ośrodków poligonowego szkolenia wojsk lądowych" — Szkol. 307/68.

Dodatkowe zasady bezpieczeństwa nie ujęte w wyżej wymienio­nych instrukcjach, a niezbędne do właściwego wykonania danego zadania, określa w miarę potrzeb dowódca odpowiedzialny za reali­zację pozorowania podczas ćwiczeń.

Załącznik 1

• MINIMALNE ODLEGŁOŚCI MIĘDZY ŁADUNKAMI W POLU

Masa ładunku MW (kg)	Minimalna odległość między ładunkami MW (m)
0,075 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,8 3,0 3,4 3,8	0,7 1,00—1,20 1,60 1,80 2,00 2,30 2,60 3,00 3,30 3,60 3,80 4,00 4,10 4,20 4,60

Załącznik 2

• CZASY TRWANIA WYBUCHÓW MW

Czas trwania wybuchów ładunków MW w polu pozoracji typu „C”
64s		124s		186s
Czas opóźnienia (s) lub długość lontu LP (cm)	Numery ładunków	Czas opóźnienia (s) lub długość lontu LP (cm)	Numery ładunków	Czas opóźnienia (s) lub długość lontu LP (cm)	Numery ładunków
1	2	3	4	5	6
0	1-75 ERG	0	1-75 ERG	0	1-75 ERG
4	4-7-74	4	4-7-74	6	6-9-74
6	6-9	8	8-11	12	12-15
8	8-11	12	12-15	18	18-21
10	10-13-73	16	16-19-73	24	24-27-73
12	12-15	20	20-23	30	30-33
14	14-17	24	24-27	36	36-39
16	16-19-72	28	28-31-72	42	42-45-72
18	18-21	32	32-35	48	48-51
20	20-23	36	36-39	54	54-57
22	22-25-71	40	40-43-70	60	60-63-70
24	24-27	44	44-47	66	66-69
26	26-29	48	48-51	72	2-5
28	28-31-70	52	52-55-69	78	8-11-67
30	30-33	56	56-59	84	14-17
32	32-35	60	60-63	90	20-23
34	34-39-68	64	64-67-66	96	26-29-64
36	36-41	68	68-71	102	32-35
38	38-43	72	2-5	108	38-41
40	40-45-66	76	6-9-65	114	44-47-61
42	42-47	80	10-13	120	50-53
44	44-49	84	14-17	126	56-59
46	46-51-7	88	18-21-62	132	62-65-58
48	48-53	92	22-25	138	68-71
50	50-55	96	26-29	144	4-7
52	52-57-5	100	30-33-61	150	10-13-55
54	54-59	104	34-37	156	16-19
56	56-61	108	38-41	162	22-25
58	58-63-3	112	42-45-58	168	28-31-52
60	60-65	116	46-49	174	34-37
62	62-67	120	50-53	180	40-43
64	64-69-2	124	54-57-3	186	46-49-3

---