Grażyna i Janusz Staszkowie

MEDIA ZMIENIAJĄ NASZE ŻYCIE

Program
ścieżki czytelniczej i medialnej
na drugi i trzeci etap edukacyjny

Nowy Sącz 1999

PROGRAM NAUCZANIA EDUKACJI CZYTELNICZEJ I MEDIALNEJ
NA II I III ETAP EDUKACYJNY

1. WPROWADZENIE DO PROGRAMU NAUCZANIA

Edukacja czytelnicza i medialna powinna spełniać istotną rolę w systemie kształcenia i wychowania.

Media wywierają coraz większy wpływ na życie społeczne. Dzięki mediom ludzie wiedzą coraz więcej. Media zmieniły styl życia, system wartości i wzorce zachowań ludzi. Wywierają olbrzymi wpływ na pracę, wypoczynek, życie publiczne i polityczne, na system kształcenia i wychowania. Mimo tak wielkiej roli mediów wiedza na ich temat nie jest kompletna.

Edukacja czytelnicza i medialna pomoże korzystać z mediów, czyli dokonywać świadomego wyboru z bardzo bogatej oferty treściowej różnych środków masowego przekazu, oraz lepiej rozumieć to, co się czyta, słucha, ogląda.

Edukacja czytelnicza i medialna jest przygotowaniem uczniów do odbioru i korzystania z wszystkich rodzajów mediów, do posługiwania się mediami jako narzędziami pracy intelektualnej.

Program ma charakter otwarty, każdy kto byłby zainteresowany może go uzupełnić
i modyfikować. Materiał nauczania nastawiony jest na kształcenie umiejętności. Program ma charakter spiralny, co stwarza możliwość powrotu do wcześniej poruszanej problematyki, ukazując coraz inne jej ujęcia.

Program nie narzuca nauczycielowi miejsca i czasu realizacji treści ścieżki. Nie wymaga synchronizacji w czasie, ale wymaga współpracy nauczycieli, którzy opracowują różne aspekty problemu z punktu widzenia różnych edukacji. Proponuje się, aby treści edukacji czytelniczej realizowane były przez nauczycieli bibliotekarzy, a treści edukacji medialnej przez innych nauczycieli w czasie ich zajęć lekcyjnych. Dla skuteczniejszej realizacji programu wskazane jest powołanie koordynatora czuwającego nad zaplanowaniem a następnie realizacją treści ścieżki i jej ewaluacją. Jego zadaniem będzie też proponowanie określonym nauczycielom (tym którzy najobszerniej realizują dany temat) form podsumowujących zdobyte wiadomości i umiejętności uczniów np. test międzyprzedmiotowy.

Wprowadzenie programu nie zwiększa dodatkowo tygodniowego pensum godzin lekcyjnych uczniów.

2. CELE WYCHOWANIA I KSZTAŁCENIA

Głównym celem edukacyjnym ścieżki czytelniczej i medialnej w szkole podstawowej jest:

• Przygotowanie do samodzielnego poszukiwania potrzebnych informacji i materiałów.

• Przygotowanie do odbioru informacji rozpowszechnianych przez media.

• Przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków masowej komunikacji (telewizji, komputerów itp.).

• Kształtowanie postawy szacunku dla polskiego dziedzictwa kulturowego w związku
  z globalizacją kultury masowej.

Głównym celem edukacyjnym ścieżki czytelniczej i medialnej w gimnazjum jest:

• Przygotowanie do korzystania z różnych źródeł informacji.

• Umiejętność segregowania informacji i krytycznego ich odbioru.

• Rozbudzenie potrzeb czytelniczych.

• Przygotowanie do pracy samokształceniowej i wykorzystanie mediów jako narzędzi pracy intelektualnej.

• Kształtowanie postawy szacunku dla polskiego dziedzictwa kulturowego w związku
  z globalizacją kultury masowej.

Cele etapowe realizowane powinny być poprzez cele operacyjne poszczególnych klasowych jednostek dydaktycznych, które określają co uczeń powinien wiedzieć, rozumieć, umieć,
a czego doświadczyć w sytuacjach złożonych.

Zadania szkoły podstawowej w zakresie edukacji czytelniczej i medialnej:

• Rozwijanie i utrwalanie zainteresowań, potrzeb i nawyków czytelniczych, z uwzględnieniem indywidualnych uzdolnień uczniów.

• Kształtowanie umiejętności samodzielnego korzystania ze zbiorów bibliotecznych.

• Kształcenie i utrwalanie nawyków kulturalnego obcowania z książką i innymi nośnikami informacji.

• Przygotowanie do odróżniania fikcji od rzeczywistości w przekazywanych mediach.

• Wprowadzenie w świat mediów oraz podstawowe sposoby i procesy komunikowania się ludzi. Przygotowanie do rozpoznawania różnych komunikatów medialnych i rozumienia języka mediów.

• Wprowadzenie do samodzielnego posługiwania się narzędziami medialnymi.

Zadania szkoły gimnazjalnej w zakresie edukacji czytelniczej i medialnej:

• Rozpoznawanie i umiejętne kierowanie zainteresowaniami literackimi uczniów.

• Tworzenie warunków do zdobywania informacji z różnych źródeł.

• Rozwijanie wiedzy o komunikowaniu się ludzi bezpośrednio i przez media.

• Ukazywanie zależności miedzy formą i językiem mediów a zamierzeniami, postawami
  i kulturą twórców komunikatów artystycznych, informacyjnych, reklamowych i propagandowych.

• Uświadomienie roli mass mediów i stosowanych przez nie środków i zabiegów socjotechnicznych.

• Wprowadzenie uczniów w zasady procesu twórczego w produkcji medialnej.

• Zapoznanie z fundamentalnymi dziełami medialnymi; fotografii, radia, filmu, telewizji, teatru, polskimi i zagranicznymi.

III. MATERIAŁ NAUCZANIA

W związku z zapisem w podstawie programowej - „nauczyciele wszystkich przedmiotów stwarzają wszystkim uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności:

• poszukiwania, porządkowania i wykorzystania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną;

• rozwijania sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań”

oprócz proponowanych lekcji bibliotecznych, które wprowadzają uczniów w zagadnienie wszyscy nauczycie powinni realizować także te treści w nawiązaniu do swoich przedmiotów. Uczeń na lekcjach tych będzie mógł posługiwać się umiejętnościami nabytymi podczas lekcji bibliotecznych. Za kształcenie u uczniów umiejętności korzystania z różnych źródeł odpowiadać będzie nie tylko nauczyciel bibliotekarz ale całe grono pedagogiczne.

• Poszukiwanie i wykorzystanie informacji pochodzących z różnych źródeł takich jak: encyklopedie, słowniki, książki popularnonaukowe, czasopisma, dokumenty pozaksiążkowe oraz medialne.

• Wyszukiwanie materiałów na określony temat za pomocą katalogów i kartotek bibliotecznych

• Tworzenie kartoteki, zestawień tematycznych, albumów, teczek tematycznych z materiałami prasowymi zgromadzonymi przez uczniów na określony temat.

• Posługiwanie się spisem treści, aparatem naukowym książki popularnonaukowej .

• Wyszukiwanie w prasie potrzebnych informacji.

• Zapoznanie z rynkiem czasopism i książek popularnonaukowych.

• Serie czytelnicze popularyzujące daną dziedzinę wiedzy.

• Czytelnictwo książek z danej dziedziny nauki - książki które warto przeczytać.

Oprócz omówionych wyżej propozycji kształcenia umiejętności ponadprzedmiotowych realizowanych przez wszystkich nauczycieli, podstawa programowa określa szczegółowe treści ścieżki czytelniczej i medialnej, które można włączyć do poniższych przedmiotów szkoły podstawowej i gimnazjum. Treści te zostają zawarte w rozkładach materiałów nauczania poszczególnych przedmiotów.

W poniższym materiale wymieniony jest przedmiot oraz temat (problem) wiodący, zapisany w treściach programowych a następnie temat z treści ścieżki (drukiem wytłuszczonym) i jego szczegółowe zagadnienia. Prezentowane treści ścieżki nie są przyporządkowane poszczególnym klasom. Nauczycielowi pozostawia się swobodę wyboru tematyki stosownie do własnego uznania, lokalnych warunków, indywidualnych preferencji itd.

SZKOŁA PODSTAWOWA - ETAP II KL. 4-6

HISTORIA

Mój krąg cywilizacyjno-kulturowy. Wybrane zagadnienia z kręgu kultury antycznej oraz dziejów Europy.

T.1 Dzieje pisma, książki, prasy i przekazów medialnych.

∗ Dziedzictwo starożytności - z dziejów pisma.

∗ Nauka starożytna a współczesna - osiągnięcia starożytnych w dziedzinie nauki i dorobku materialnego.

∗ Najważniejsze osiągnięcia techniki, które umożliwiły postęp - słynni wynalazcy i odkrywcy.

LEKCJA BIBLIOTECZNA

T.2 Wydawnictwa informacyjne - korzystamy z encyklopedii i słowników.

Książka popularnonaukowa, jej funkcja i struktura.

Czasopismo jako źródło wiedzy i informacji.

JĘZYK OBCY

Wprowadzenie do pracy ze słownikiem dwujęzycznym oraz stosownymi materiałami uzupełniającymi.

T.2 Wydawnictwa informacyjne.

∗ Samodzielne posługiwanie się słownikiem dwujęzycznym.

JĘZYK POLSKI

Terminy: bohater, wątek, akcja, autor, narrator, epitet, porównanie, wyraz dzwiękonaśladowczy, rym, zwrotka, refren, baśń, opowiadanie, powieść, poezja, proza.

T.2 Wydawnictwa informacyjne.

∗ Umiejętność korzystania ze słowników ortograficznych, słowników języka polskiego, słowników wyrazów obcych, słowników bliskoznacznych.

HISTORIA

Kim jestem - co lubię, co potrafię, co jest dla mnie ważne.

T.2 Literatura popularnonaukowa. Czasopisma dla dzieci i młodzieży.

∗ Moje zainteresowania i hobby - korzystanie ze zbiorów biblioteki.

∗ Czytamy czasopisma historyczne.

INFORMATYKA

Poznawanie zastosowań komputerów i opartych na technice komputerowej urządzeń spotykanych przez ucznia w miejscach publicznych.

T.3 Katalogi, kartoteki. Zautomatyzowany system wyszukiwania danych.

∗ Zapoznanie z komputerowymi katalogami bibliotek różnych typów (o ile to możliwe).

∗ Przykłady wyszukiwania i zapisywania informacji w bazach danych.

LEKCJA BIBLIOTECZNA

T.3 Katalogi biblioteczne informacją o zbiorach biblioteki.

Kartoteki w bibliotece szkolnej.

JĘZYK POLSKI

Pojęcie nadawcy i odbiorcy, sposoby rozpoznawania intencji wypowiedzi.

T.4 Proces porozumiewania się, jego składniki i kontekst społeczny.

∗ Redagowanie tekstów użytkowych - ogłoszenie, reklama, zaproszenie, instrukcja ze szczególnym zwróceniem uwagi na rzetelność i uczciwość zawartych w przekazie informacji.

∗ Słuchanie wypowiedzi o różnych celach i skierowanych do różnych adresatów.

∗ Nadawca i odbiorca w przekazie medialnym.

SZTUKA

Różnorodne sposoby komunikowania (komunikacja pozawerbalna).

T.5 Komunikacja werbalna i niewerbalna; bezpośrednia i medialna.

∗ Język ciała - mimika (ekspresja twarzy, portret, zdjęcie).

∗ Wykorzystanie przez artystów współczesnych osiągnięć techniki.

INFORMATYKA

Korzystanie z elementarnych zastosowań komputerów do wzbogacania własnego uczenia się i poznawania różnych dziedzin wiedzy.

T.6 Rodzaje mediów, ich istota i zasady funkcjonowania.

∗ Komputer wizytówką XX wieku.

∗ Korzystanie z edukacyjnych programów komputerowych.

HISTORIA

Mój krąg cywilizacyjno-kulturowy.

T.6 Rodzaje mediów, ich istota i zasady funkcjonowania.

∗ Cywilizacja XX w - człowiek twórcą wynalazków służących ludzkości

∗ Historia radia, filmu, prasy.

PRZYRODA

Czynności życiowe człowieka, etapy rozwoju, zasady higieny.

T.6 Rodzaje mediów ich istota i zasady funkcjonowania.

∗ Jak być zdrowym - właściwy styl życia.

∗ Wpływ mediów na człowieka.

INFORMATYKA

Komputer jako źródło wiedzy i komunikowania się.

T.7 Funkcje i charakterystyka komunikatów medialnych drukowanych, obrazowych, dźwiękowych, audiowizualnych i multimedialnych.

∗ Charakterystyka różnych postaci informacji - tekstowej, graficznej, dźwiękowej, audiowizualnej i multimedialnej.

∗ Sposoby gromadzenia i przekazywania informacji.

HISTORIA

Twój krąg cywilizacyjno-kulturowy. Wybrane zagadnienia z kręgu kultury antycznej oraz dziejów Europy.

T.7 Funkcje i charakterystyka komunikatów medialnych drukowanych, obrazowych, dźwiękowych, audiowizualnych i multimedialnych.

∗ Źródła wiedzy o przeszłości - przekaz ustny, pisemny, językowy, materialny

∗ Cechy kultury współczesnego świata. Masowość, komercyjność. Reklama i media.

JĘZYK POLSKI

Terminy związane z przekazami ikonicznymi, radiem, telewizją, filmem, teatrem i prasą.

T.8 Podstawowe elementy języka poszczególnych rodzajów mediów. Rodzaje i gatunki przekazów medialnych.

∗ Reklama wyrażona środkami różnych mediów (radiowa, telewizyjna, prasowa, plakatowa) - wzbogacenie słownictwa uczniów.

∗ Twórcy utworów (radiowych, telewizyjnych, filmowych, teatralnych) i ich rola w różnych mediach.

∗ Tworzenie haseł reklamowych - moja reklama.

SZTUKA

Środki wyrazu plastycznego i działania plastyczne w różnych materiałach, technikach i formach

T.8 Podstawowe elementy języka (jw.).

∗ Forma dzieła jako język przekazu plastycznego.

HISTORIA

Najważniejsze elementy polskiego dziedzictwa kulturowego.

T.9 Teatr jako źródło przekazu medialnego.

∗ Teatr współczesny spadkobiercą starożytnej sztuki teatralnej.

JĘZYK POLSKI

Terminy związane z przekazami ikonicznymi, radiem, telewizją, filmem, teatrem i prasą.

T.9 Teatr jako źródło przekazu medialnego.

∗ Bogactwo i różnorodność sztuki teatru.

∗ Co to jest teatr? - udział w spektaklu teatralnym.

SZTUKA

Środki wyrazu plastycznego i działania plastyczne w różnych materiałach, technikach, formach.

T.10 Wydarzenia z życia osobistego i społecznego jako inspiracje do samodzielnych rejestracji i twórczości medialnej.

∗ Wyrażanie uczuć lub nastrojów barwami w kompozycji tematycznej.

∗ Zasady tworzenia dzieła filmowego, redagowanie gazetki.

∗ Album wakacyjnych wspomnień.

INFORMATYKA

Zastosowanie komputera w życiu codziennym.

T.10 Wydarzenia z życia osobistego (jw.).

∗ Próba tworzenia gazetki klasowej - zasady technicznego opracowania tekstu.

HISTORIA

Wartości - prawda, dobro, piękno i sprawiedliwość w otaczającym świecie.

T.11 Selektywność doboru informacji w środkach masowego przekazu. Stronniczość przekazu.

∗ Środki przekazu: radio, telewizja, prasa i ich rola w upowszechnianiu wartości etycznych.

∗ Skuteczność a aspekt etyczny w porozumiewaniu się.

HISTORIA

Moja ojczyzna. Wydarzenia i osoby o zasadniczym znaczeniu dla losów narodu i państwa polskiego.

T.12 Informacja czy perswazja. Jawne i niejawne funkcje środków masowej komunikacji we współczesnym społeczeństwie informacyjnym.

∗ Polska i świat u progu XXI w. - demokracja życia społecznego.

∗ Postęp naukowo-techniczny w XX w. - korzyści i zagrożenia dla ludzkości.

GIMNAZJUM (kl. 1-3)

LEKCJA BIBLIOTECZNA

T.1 Rodzaje dokumentów gromadzonych w bibliotece.

T.2 Sporządzamy opis bibliograficzny książki, fragmentu książki, artykułu z czasopisma

Wyszukiwanie informacji na określony temat i sporządzanie zestawień bibliograficznych.

JĘZYK POLSKI

Oficjalne i nieoficjalne sytuacje mówienia.

T.3 Pojęcia komunikacji medialnej: znak, symbol, kod, język, denotacja, konotacja.

∗ Reklama od kuchni, czyli o językowych chwytach reklamowych.

∗ Analizowanie komunikatów medialnych.

SZTUKA

Różnorodne sposoby komunikowania (komunikacja pozawerbalna) - język przestrzeni, koloru, ciała itd.

T.3 Pojęcia komunikacji medialnej: znak, symbol (jw.).

∗ Znaki i symbole plastyczne.

WOS - WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE

Relacje międzyosobowe i ich znaczenie.

T.4 Drogi, formy i kanały komunikowania się ludzi, funkcje komunikatów - psychologiczne podstawy komunikowania się ludzi.

∗ Czym jest prawdziwe porozumiewanie się. Aktywne słuchanie, komunikowanie niewerbalne i werbalne, asertwność.

GEOGRAFIA

Problemy integracyjne na świecie, w Europie i w Polsce.

T.4 Drogi, formy i kanały komunikowania się ludzi (jw.).

∗ Internet jako przykład integracji w dziedzinie wymiany informacji na poziomie globalnym.

FIZYKA

Fale dźwiękowe. Fale elektromagnetyczne. Urządzenia do przekazu informacji.

T.5 Formy komunikatów medialnych - słownych, pisemnych, obrazowych, dźwiękowych, filmowych i multimedialnych.

∗ Źródła dźwięku. Nagrywanie i odtwarzanie dźwięku i obrazu.

∗ Przesyłanie głosu - radio, przesyłanie obrazu - telewizja.

∗ Rola przyrządów optycznych w rozwoju nauki - pokazy działania przyrządów: aparat fotograficzny, kamera, rzutnik.

INFORMATYKA

Formy reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i komputer. Redagowanie tekstów, tworzenie rysunków za pomocą komputera.

T.6 Kody ikoniczne i symboliczne. Języki poszczególnych mediów. Formy i środki obrazowe. Fikcja w mediach.

∗ Odczytywanie i prawidłowa interpretacja znaczenia komunikatów oprogramowania (słownych, obrazowych i innych).

WOS - WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE

Wpływ sposobu spędzania wolnego czasu ( w tym korzystania ze środków masowego przekazu) na osobowość człowieka.

T.6 Kody ikoniczne i symboliczne. Języki poszczególnych mediów (jw.).

∗ Selektywne korzystanie z telewizji, komputera i innych mediów.

JĘZYK POLSKI

Wyżej zorganizowane formy wypowiedzi, np. rozprawka, reportaż, recenzja, wywiad.

T.6 Kody ikoniczne i symboliczne. Języki poszczególnych mediów. Formy i środki obrazowe. Fikcja w mediach.

∗ Recenzja filmu z komentarzem i oceną scen fikcyjnych.

∗ Jak pisać scenariusz, analiza wybranych filmów, interpretacja.

SZTUKA

Podstawowa wiedza o teatrze i filmie.

T.7 Słowo, gest i ruch jako forma wypowiedzi w życiu i w teatrze, gry dramatyczne, inscenizacja, teatr szkolny.

∗ Znaczenie gestu, ruchu i muzyki w teatrze, kinie, reklamie.

∗ Teatr - dziedzina integrująca wszystkie środki i języki artystyczne - plastykę, muzykę, gest i ruch.

GEOGRAFIA

Polska na tle Europy i świata.

T.8 Media jako środki poznania historii i współczesności. Komunikaty informacyjne
i perswazyjne (reklamowe i propagandowe; public relations).

∗ Rola mediów w procesie unifikacji kultury „kultura nie zna granic”.

∗ Wpływ mediów na najnowsze odkrycia, uczestniczenie w świcie.

WOS - WYCHOWANIE DO AKTYWNEGO UDZIAŁU W ŻYCIU GOSPODARCZYM

Kultura polityczna i formy życia publicznego.

Wybrane zagadnienia z etyki życia gospodarczego.

T.8 Media jako środki poznania historii i współczesności (jw.).

∗ „Czwarta władza”, etyka przekazu, prawda i fałsz, fakt i opinia, rola społeczna.

∗ Style publicznego komunikowania się polityków jako element kultury politycznej.

∗ Rola mediów w życiu społecznym - kampania wyborcza.

INFORMATYKA

Tworzenie dokumentów zawierających tekst, grafikę i tabelę.

T.9 Podstawy projektowania i wykonywania różnych form komunikatów medialnych.

∗ Wykorzystanie komputera do realizacji wspólnych projektów (klasowych, szkolnych) dotyczących np. ekologii, historii lub zagadnień związanych ze środowiskiem lokalnym.

∗ Wykorzystanie przez artystów współczesnych osiągnięć techniki. Grafika komputerowa.

JĘZYK POLSKI

Rodzaje literackie oraz gatunki związane z epiką, dramatem i liryką.

T.9 Podstawy projektowania i wykonywania różnych form komunikatów medialnych.

∗ Zredagować reklamę szkoły (biblioteki szkolnej), w której zamieszczona jest informacja oraz zachęcenie do uczęszczania do niej.

∗ Zredagować sprawozdanie z filmu.

∗ Zredagować rozprawkę nt. „Film czy książka”.

∗ Kartka z pamiętnika.

IV. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW W ZAKRESIE
EDUKACJI CZYTELNICZEJ I MEDIALNEJ

Absolwent szkoły podstawowej po zrealizowaniu poszczególnych tematów:

T.1

Zna i rozumie znaczenie najważniejszych wynalazków dla postępu cywilizacyjnego

Potrafi:

∗ wymienić różnorodne źródła wiedzy o przeszłości,

∗ wyjaśnić pojęcia - źródła historyczne (pisane i materialne),

∗ scharakteryzować różnorodność źródeł historycznych (dokumenty, budowle, obrazy, zdjęcia, listy itd.),

∗ rozpoznać różnorodny materiał pisarski (tabliczki gliniane, papirus, papier, napisy kamienne itd.).

T.2

Potrafi:

∗ wyszukać określoną informację w słowniku, encyklopedii, przewodniku,

∗ skorzystać z przypisów, odsyłaczy, spisu treści,

∗ rozróżniać czasopisma ze względu na częstotliwość ich ukazywania się oraz ze względu na funkcję tekstów (informacyjne, rozrywkowe itp.),

∗ wymienić kilka tytułów prasy dziecięcej i młodzieżowej,

∗ ma wykształconą potrzebę korzystania ze słowników,

∗ ocenić książkę pod kątem jej przydatności dla własnych potrzeb.

∗ Systematycznie wzbogaca swą wiedzę przez czytanie książek i artykułów.

∗ Czyta dla przyjemności różne teksty.

∗ Poszerza wiadomości z podręcznika samodzielną lekturą książek popularnonaukowych, informacjami z prasy, telewizji, korzysta z wydawnictw multimedialnych.

T.3

Potrafi:

∗ samodzielnie wypożyczać książki z biblioteki,

∗ prowadzić w bibliotece poszukiwania wydawnictw o określonej tematyce - sprawnie posługiwać się katalogami bibliotecznymi, korzystać z kartotek,

∗ korzystać z komputerowych katalogów bibliotecznych.

T.4

Potrafi:

∗ wskazać i określić rolę nadawcy i odbiorcy w przekazie medialnym,

∗ komunikować innym informacje, instrukcje, polecenia,

∗ skutecznie komunikować się w zespole,

∗ skutecznie porozumiewać się w sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych,

∗ konstruować ustnie i na piśmie komunikaty, informacje, opinie, oceny,

∗ formułować pytania i odpowiedzi w związku z różnymi sytuacjami komunikacyjnymi.

T.5

Potrafi:

∗ odczytywać intencje mówiącego w sytuacjach typowych.

Rozumie:

∗ język współczesnej cywilizacji (komunikaty pozawerbalne) - język struktur przestrzennych, barw, znaków, gestów ciała.

T.6

Potrafi:

∗ sprawnie i celowo korzystać z różnorodnych źródeł informacyjnych wskazanych przez nauczyciela,

∗ bezpiecznie i sprawnie posługiwać się komputerem - tworzyć teksty i ilustracje w różnych formach,

∗ umiejętnie korzystać z telewizji, komputerów, walkmenów,

∗ wskazać zagrożenia wynikające z niewłaściwego trybu życia (bierne siedzenie przed telewizorem i komputerem),

∗ posługiwać się urządzeniami medialnymi,

∗ wymienić istotne odkrycia i wynalazki techniczne przełomowe dla rozwoju poszczególnych dziedzin.

∗ Doskonali umiejętności pracy z innymi źródłami wiedzy niż podręcznik.

T.7

Potrafi:

∗ porównać różne formy przekazu,

∗ rozpoznać funkcje i cel informacji,

∗ posługiwać się pojęciami; komputer, internet, oprogramowanie.

T.8

Potrafi:

∗ odróżniać tekst literacki od prasowego i naukowego oraz rożnych komunikatów informacyjnych,

∗ ustalić i określić problematykę książki, filmu, wystawy itd.,

∗ odróżnić poznane gatunki filmowe - film fabularny, dokumentalny, animowany,

∗ wybierać wartościowe programy telewizyjne i określać kryteria ich wyboru,

∗ dostrzec odrębność przekazu radiowego, telewizyjnego i prasowego,

∗ prawidłowo odczytać intencje twórców reklam,

∗ określić reklamę pod względem estetyki i inwencji twórcy.

T.9

Zna:

∗ rodzaje teatrów w zależności od repertuaru i środków wyrazu.

Potrafi:

∗ wymienić nazwiska kilku polskich aktorów teatralnych, twórców sztuk teatralnych oraz tytuły sztuk,

∗ przedstawić ustnie lub pisemnie refleksje na temat obejrzanej sztuki.

T.10

Potrafi:

∗ samodzielnie wyrazić swój pozytywny lub krytyczny stosunek do określonych zagadnień,

∗ dokonać prezentacji efektów swojej pracy.

T.11

Potrafi:

∗ odróżnić reklamę od innych komunikatów,

∗ odróżnić fakty od opinii,

∗ określić ważność i charakter komunikatów prasowych,

∗ odróżnić specyfikę różnych tekstów kultury,

∗ ocenić film pod względem jego wartości moralnych i estetycznych.

Rozumie:

∗ pojęcie fikcji artystycznej i odróżnia je od rzeczywistości.

T.12

Potrafi:

∗ rozróżnić różnorodne funkcje komunikatów (informacyjne, perswazyjne, estetyczne),

∗ krytycznie ustosunkować się do różnych tekstów kultury (czasopisma młodzieżowe, programy telewizyjne i radiowe, teledyski, reklamy),

∗ odnaleźć i zareagować na chwyty manipulacyjne w różnych tekstach kultury.

ABSOLWENT GIMNAZJUM PO ZREALIZOWANIU POSZCZEGÓLNYCH TEMATÓW:

T.1

Rozumie

∗ potrzebę własnego doskonalenia się poprzez korzystanie z mediów.

Potrafi:

∗ wymienić i wskazać wszystkie rodzaje dokumentów gromadzonych w bibliotece,

∗ określić najistotniejszą cechę i walor każdego rodzaju dokumentów,

∗ sprawnie korzystać ze zbiorów i warsztatu informacyjnego biblioteki,

∗ samodzielnie zdobywać wiadomości (wybierać przydatne źródła informacji).

T.2

Potrafi:

∗ samodzielnie sporządzić zestawienie bibliograficzne na interesujący temat,

∗ wykonać opis bibliograficzny książki i artykułu z czasopisma,

∗ samodzielnie tworzyć swój warsztat pracy umysłowej.

T.3

Potrafi:

∗ analizować i odczytywać różnorodne znaki ikoniczne i symboliczne,

∗ dostrzec cechy charakterystyczne reklamy,

∗ świadomie i krytycznie odbierać różnorodne reklamy oceniając ich wartość estetyczną.

T.4

Potrafi:

∗ swobodnie, logicznie i płynnie wypowiadać się na temat własnych zainteresowań, lektury, tekstów kultury,

∗ zabierać głos w dyskusji - aprobować, negować i podsumować dyskusję,

∗ radzić sobie w różnych sytuacjach komunikacyjnych, dostosowując swoją wypowiedź (ustną, pisemną) do odbiorcy i intencji.

T.5

Potrafi:

∗ wskazać urządzenia do zapisu i odczytu oraz nadawania i odbioru informacji,

∗ wskazać sposoby wykorzystania fal elektromagnetycznych jako nośników informacji.

T.6

Potrafi:

∗ wykorzystać programy komputerowe, zwracając uwagę na różnorodne formy przekazu,

∗ dostrzec korzyści i zagrożenia związane z rozwojem zastosowań komputerów,

∗ wskazać przykłady wpływów mediów na decyzje i zachowanie ludzi,

∗ odróżnić rzeczywistość od fikcji, fakty od opinii,

∗ ustalić i określić problematykę książki, wystawy, filmu,

∗ krytycznie ustosunkować się do języka mass mediów.

T.7

Potrafi:

∗ świadomie współuczestniczyć we współczesnej kulturze,

∗ zna nazwiska i działa współczesnych artystów polskich - plastyków, muzyków, twórców teatru i filmu, którzy odnieśli sukces światowy.

T.8

Rozumie:

∗ Rolę mediów w procesie unifikacji kultury,

∗ Znaczenie mediów w kształtowaniu opinii publicznej.

Potrafi:

∗ Udowodnić swoje zdanie używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem zdobytej samodzielnie wiedzy,

∗ czytać ze zrozumieniem orientacyjnie i krytycznie różne teksty, z ukierunkowaniem na wybór określonych informacji,

∗ opisać utwór ze zwróceniem uwagi na jego funkcje (perswazyjne, informacyjne, propagandowe) stosunek do prawdy i faktów, ocenić rzetelność utworu i pracy twórcy,

∗ scharakteryzować zachowania etyczne, nieetyczne uczestników życia publicznego (prawda, kłamstwo, manipulacja, agresja słowa).

T.9

Potrafi:

∗ gromadzić i selekcjonować informacje z różnych źródeł,

∗ w oparciu o kilka źródeł przygotować informację na określony temat, zaprezentować ją klasie,

∗ tworzyć teksty dziennikarskie do szkolnej gazetki, kroniki klasy itp.

V. SPRAWDZANIE I OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

Metodami badającymi zmiany między osiągnięciami końcowymi a początkowymi są:

• pogadanki wstępne, diagnozujące poziom umiejętności i wiadomości ucznia,

• obserwacja zachowań i czynności uczniów w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych (zaangażowanie, sposoby notowania, korzystanie ze słowników, encyklopedii, katalogów bibliotecznych),

• rozmowy z uczniami,

• ankieta dla uczniów,

• analiza wytworów uczniów - prezentacja materiału,

• test międzyprzedmiotowy opracowany przez zespół nauczycieli lub projekt integrujący wiedzę.

Należy zwrócić uwagę na zaangażowanie oraz aktywność i twórczość uczniów. Dostrzeżenie tego i odpowiednie, pozytywne wzmocnienie przez nauczycieli może spowodować spontaniczny rozwój aktywności i zaangażowania uczniów. System oceniania uczniów, motywujący do poznawania i pogłębiania wiedzy oraz umiejętności powinien być określony przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów realizujących treści ścieżki. Wskazane jest, aby dać szansę uczniowi wypowiedzenia się w różny sposób uwzględniając różne formy jego wypowiedzi (ustną, pisemną, praktyczną).

Formami sprawdzania umiejętności jest także udział w konkursach, quizach, zgaduj-zgadulach, redagowanie gazetki szkolnej itp. Nauczyciele bibliotekarze po uprzednim uzgodnieniu z nauczycielem języka polskiego wpisują oceny do dziennika w przedmiocie język polski. Procedury nagradzania uczniów oceną powinny być umieszczone w szkolnym systemie oceniania.

VI. EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluacji będzie podlegać atrakcyjność programu dla ucznia, praktyczność i użyteczność - czy program wyposaża ucznia w wiadomości i umiejętności, które są mu przydatne w życiu, skuteczność stosowanych metod.

Zastosowane zostaną różnorodne formy edukacyjne:

• anonimowe ankiety tematyczne,

• formy graficzne (skala ocen, tarcza strzelnicza, „buźki” itp.),

• zadania wymagające praktycznych umiejętności,

• uzupełniane niedokończonych zdań: „chciałbym jeszcze dowiedzieć się.............”, „najbardziej podobało mi się............”, „lekcja była dla mnie..........”.

Uzyskane wyniki będą analizowane a następnie wykorzystywane do wprowadzenia zmian
w programie.

VII. UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU

Program ma charakter umiejętnościowy. W celu osiągnięcia oczekiwanych wyników kształcenia i wychowania należy stosować przede wszystkim aktywizujące metody i techniki nauczania. Zastosowanie takich metod pozwoli uczniom w pełni się zaangażować. Innym sposobem aktywizowania uczniów, a także uczenia prezentacji własnych umiejętności jest udział w rozmaitych formach konkursów czytelniczych, przedstawieniach szkolnych itp.

Zajęcia nie powinny odbywać się wyłącznie w klasie i w bibliotece szkolnej.

Przykładowe proponowane formy pracy to:

• wycieczki, wyjścia (teatr, kino, wystawa) połączone z realizacją zaplanowanych przez uczniów zadań,

• lekcje z zastosowaniem aktywnych metod pracy,

• spotkania w bibliotece pozaszkolnej,

• konkursy, gry i zabawy dydaktyczne.

Środki dydaktyczne niezbędne do realizacji treści programu ścieżki edukacji czytelniczej
i medialnej:

• środki dydaktyczne - plansze, foliogramy, katalogi biblioteczne, zbiory biblioteczne,

• środki audiowizualne - filmy video, kasety magnetofonowe, edukacyjne programy komputerowe.

VIII. PUBLIKACJE PRZYDATNE DO REALIZACJI TREŚCI ŚCIEŻKI
CZYTELNICZEJ I MEDIALNEJ

Hamer H.: Klucz do efektywności nauczania : poradnik dla nauczycieli. Wwa: Wyd. VEDA, 1994

Juszczyk S.: Komunikacja człowieka z mediami. Katowice: Wyd. Śląsk, 1999

Karaś S.: Sztuka samokształcenia. Wyd. 2. Wwa: WSP, 1994

Media a edukacja : II międzynarodowa konferencja. Poznań : Wyd. eMPI², 1999

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla sześcioletnich szkół podstawowych i gimnazjów. Dziennik Ustaw nr 14, poz. 129 z 1999

Sawicka T.: Poradnik edukacja medialna i czytelnicza : gimnazjum 1-3. Toruń: Wyd. Bea-Bleja, 1999

Sączyk W.: Media w Polsce zarys problematyki. Wwa: WSiP, 1999

Schmenk A., Wätjen A., Köthe R.: Multimedia i rzeczywistość wirtualna. Wyd. ATLAS, 1997

Werner A.: To jest kino. Wwa: Wyd. STENTOR, 1999

Weston D., Weston M.: Co dzień mądrzejsze : 365 gier i zabaw kształtujących charakter, wrażliwość i inteligencję emocjonalną dziecka. Wwa: Wyd. Prószyński i S-ka, 1998

Wicha T.: Lekcje z filmem w szkole podstawowej. Tarnobrzeg: ODP, 1999

Wisniewska G.: Uczyć polskiego, bawiąc i wychowując : propozycja metodyczna dla szkoły podstawowej i gimnazjum. Kielce: Wyd. Pedagogiczne ZNP, 1999

Zeman E.: Edukacja czytelnicza i informacyjna : podręcznik dla uczniów liceum technicznego. Wwa: WSiP, 1999

---