0000017 (12)

a białą. Zwoje mózgowe u małych dzieci są słabo wyrażone. Komórki nerwowe u małych dzieci mają kształt wrzecionowaty, z małą ilością rozgałęzień. Fizjologicznie czynność mózgu małego dziecka wyróżnia się charakterystycznie trudnością tworzenia zewnętrznych i wewnętrznych połączeń przewodzących, skłonnością do przewagi procesów pobudzenia nad procesami hamującymi, skłonnością do promieniowania procesów pobudzania i hamowania na inne pola mózgowe (brak ześrodkowania bodźców), łatwością znużenia (Smoleński, Krasnogorski). Wszystkie te procesy dojrzewania tkanki nerwowej zaznaczają się najwybitniej między pierwszym a trzecim rokiem życia. Stąd taki duży skok w doskonaleniu się psychicznym dziecka (chód, bieg, mowa, opanowanie zwieraczy itd.) Podobny skok wystąpi powtórnie w okresie dojrzewania.

Różnica więc między tkanką nerwową dziecka i dorosłego występuje przede wszystkim w jej niedojrzałości. Drugą cechą równie ważną jest szybkie występowanie wyczerpania — znużenia ośrodkowego układu nerwowego.

NARZĄDY ZMYSŁÓW

Za pomocą zmysłów dziecko zaznajamia się ze światem otaczającym i od ich doskonałości w dużej mierze zależy jego rozwój psychiczny. Właściwe odbieranie wrażeń zmysłowych jest zależne od prawidłowej budowy narządów odbiorczych, od prawidłowego przekazania bodźców drogą nerwów do właściwych ośrodków mózgowych i od pełnej dojrzałości tych ostatnich. Człowiek odbiera w^rrażenia smakowe, węchowe, wzrokowe, słuchowe, dotykowe, ciepła, zimna, bólu, głębokości itd. Poszczególne wrażenia zmysłowe łączą się z sobą dając zespołowe odczucia. Przy ocenie odbioru wrażeń zmysłowych u dziecka należy wziąć pod uwagę dojrzałość ośrodkowego układu nerwowego. Aparat odbiorczy zmysłowy u dziecka jest przy urodzeniu prawie całkowicie wykształcony. Różnice zachodzą głównie w wymiarach. Ośrodki mózgowe i nerwy łączące potrzebują nieraz paru lat na uzyskanie pełnej dojrzałości.

Gałka oczna u dziecka jest duża i z wiekiem tylko trzykrotnie zwiększa swoje wymiary. Białkówki u noworodka mają barwę szaro-białą, później białą z odcieniem niebieskim; tęczówka jest ciemna, mało nasycona barwnikami; źrenice są wąskie; soczewka iuża, bardzo elastyczna. Pełne zróżnicowanie czynych zakończeń nerwowych występuje dopiero około 1 r. życia. Pierwsze łzy wy stępują około 2 mieś. życia. Gorsze unerwienie mięśni gałki ocznej oraz niedojrzałość ośrodkowej koordynacji przy patrzeniu dwuocznym powodują we wczesnym okresie niemowlęctwa łatwość występowania zeza i oczopląsu. Mruganie oczami jest u dziecka rzadkie. Niemowlę mruga 1—3 razy na minutę, dorosły około 10 razy. Noworodek jest dalekowzroczny. W dalszym rozwoju gałki ocznej przy wzmożeniu u dzieci mięśni korygujących grubość soczewki (przy patrzeniu na różną odległość zmniejsza się lub zwiększa załamanie światła) ustala się normalnie ostrość widzenia. W wieku szkolnym, okresie dojrzewania ustala się na ogół wielkość gałki ocznej, jak i zakres akomodacji (nastawianie oczu na ostrość widzenia) W wieku tym przeważnie ujawniają się też wady wzroku.

Noworodek w związku z niezak.ończoną budową ucha środkowego przez parę dni po urodzeniu zupełnie nie słyszy lub słabo słyszy. Potem ustala się normalny odbiór dźwięków. Rozróżnia nie dźwięków i ich lokalizacja przestrzenna, podobnie jak dla wzroku, rozwija się zgodnie z rozwojem centralnym układu nerwowego.

Z różnic anatomicznych zwraca u niemowlęcia uwagę szerokie i krótkie połączenie jamy nosowo-gardłowej z uchem, co sprzyja stanom zapalnym ucha Z wiekiem ulega też zmianom kostna część ucha.

Smak, węch i dotyk szybciej osiągają pełną sprawność niż słuch i wzrok. Uczucie bólu później dochodzi do świadomości u niemowlęcia niż u dorosłego

GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO (GRUCZOŁY DOKREWNE)

Rozwój dziecka jest w wysokim stopniu uzależniony od dzia łania gruczołów wydzielania wewnętrznego. Działalność ich jest związana z układem nerwowym, zarówno centralnym jak i auto-

Hozwój fizyczny dziecka — i

33