skanuj0001 (523)

w uzębieniu człowieka. Są to zęby wieloguzkowe i wielokorzeniowe. Korony ich' mają kształt nieregularnych sześcianów z mocno rozbudowanymi powierzchniami żującymi, utworzonymi przez 4—5 guzków. W szczęce i żuchwie pierwsze zęby trzonowe są największe, trzecie — najmniejsze, drugi dolny jest nieco mniejszy od pierwszego dolnego, natomiast drugi ząb trzonowy górny jest znacznie mniejszy od swego poprzednika. Zęby trzonowe górne mają po trzy korzenie — dwa policzkowe i jeden językowy, dolne zaś po dwa — przedni i tylny. Korony zębów górnych są nieco mniejsze niż dolnych. Rozróżnia się na nich powierzchnie noszące jedno-imienne nazwy, jak w zębach przedtrzonowych. Charakterystyczną cechą zębów trzonowych dolnych jest szyjka wyżej położona na powierzchni językowej niż na powierzchni policzkowej.

Czynność zębów trzonowych polega na miażdżeniu uprzednio rozdrobnionych pokarmów. Kształtują one również zewnętrzny zarys policzków.

Zęby trzonowe górne

Ząb trzonowy górny pierwszy

Ten ząb trzonowy jest największym zębem w łuku górnym. Składa się z sześciennej korony i trzech korzeni. Szyjka tworzy lekkie przewężenie zęba, mocniej nieco zaznaczone na powierzchniach przedniej i tylnej niż na policzkowej i językowej. Szyjka jest umiejscowiona na poszczególnych stronach prawie na jednej wysokości i w niewielkim stopniu jest falista. Na koronie rozróżnia się pięć powierzchni: siedmioboczną, wypukłą powierzchnię policzkową z widoczną bruzdą, siedmio-boczną, bardziej wypukłą, lecz mniejszą od poprzedniej powierzchnię językową, również z widoczną bruzdą oraz dwie czworoboczne, trapezowate powierzchnie styczne — przednią i tylną. Powierzchnia przednia jest szersza, wyższa i bardziej płaska niż tylna, która jest mniejsza i bardziej wypukła. Rozróżnia się powierzchnię żującą, która jest w kształcie czworoboku. Znajdują się na niej dobrze ukształtowane cztery guzki — dwa policzkowe i dwa językowe, oddzielone trzema bruzdami.

Powierzchnie styczne w kierunku szyjki zbliżają się do siebie, w przeciwieństwie do powierzchni policzkowej i językowej, które przybliżają się do siebie w kierunku powierzchni żującej, a oddalają w kierunku szyjki.

Ząb trzonowy górny ma trzy korzenie — dwa policzkowe (przedni i tylny) oraz jeden językowy. Korzenie policzkowe są znacznie spłaszczone w kierunku przed-nio-tylnym, tzn. że powierzchnie przednia i tylna są szerokie i płaskie, natomiast ich brzegi policzkowy i językowy — wąskie i zaokrąglone. Korzeń przedni jest większy niż tylny i wierzchołek jego jest nieco zakrzywiony ku tyłowi. Korzenie policzkowe są położone blisko siebie, językowy zaś jest odchylony w stronę językową. Korzeń językowy jest masywniejszy i nieco dłuższy niż policzkowe, ma kształt stożkowaty i brzegi zaokrąglone. Jego powierzchnia językowa jest najszersza, o podłużnie przebiegającej bruździe.

Powierzchnia policzkowa korony jest ograniczona krawędzią żująco-policz-kową i liniami: policzkowo-przednią, policzkowo-tylną i linią szyjki. Krawędź żu-jąco-policzkowa składa się z czterech odcinków linii tworzących rozwarte kąty.

Dwa odcinki przednie są dłuższe i tworzą kąt o kilka stopni ostrzejszy niż dwa tylne, które leżą nieco wyżej. Linia policzkowo-przednia, podobnie jak w zębach przedtrzonowych, jest nieznacznie wypukła w '/₄ odległości od krawędzi żującej. Linia policzkowo-tylna jest krótsza, lecz mocniej wypukła z największą krzywizną umiejscowioną w V₃ odległości od krawędzi żującej. Szyjka rysuje się na tej stronie zęba nieco falistą linią. Na powierzchni policzkowej od górnego załamania krawędzi żująco-policzkowej przebiega w kierunku szyjki bruzda, sięgająca prawie połowy jej długości.- Dzieli ona tę powierzchnię na dwie części: przednią większą i wypuklejszą, tylną mniejszą i mniej wypukłą. Patrząc na tę stronę zęba można wyobrazić sobie w jego kształcie dwa zęby przedtrzonowe złączone w miejscu wyżej opisanej bruzdy.

Powierzchnia policzkowa jest wypukła w wymiarze podłużnym na całej szerokości, z największą krzywizną rozciągającą się w ^ł/₃ odległości od szyjki. Natomiast w wymiarze poprzecznym wypukłość jest również rozciągnięta na całej długości i uwydatniona najbardziej w części przyśrodkowej, zgodnie z cechą Miihl-reitera.

Powierzchnia językowa jest nieco węższa niż policzkowa, lecz bardziej od niej wypukła. Znajduje się na niej również płytka bruzda, dzieląca ją na część przednią, bardziej wypukłą i część tylną, mniejszą i mniej wypukłą. Ograniczenie tej powierzchni stanowią krawędź żująco-językowa i linie przednio-językowa i tyl-no-językowa. Kształt zarysu tej powierzchni jest podobny do przeciwległej. Krawędź żująco-językowa składa się również z czterech odcinków — dwóch przednich, dłuższych i dwóch tylnych, krótszych i nieco wyżej położonych. Powierzchnia ta w wymiarze podłużnym jest regularnie wypukła na całej szerokości, o największym wychyleniu krzywizny w środku jej długości. W wymiarze poprzecznym wypukłość jest rozłożona również na całej długości, z miejscem największej krzywizny znajdującym się w części przedniej opisywanej powierzchni. Na tej części powierzchni językowej, w niewielkiej odległości od brzegu żującego, przebiega krótka, równoległa do niego, półksiężycowata bruzda oddzielająca niewielki tzw. guzek Carabellego. Powierzchnia językowa przechodzi łagodną wypukłością w powierzchnię tylną i ostrzejszą krzywizną w powierzchnię przednią. Powierzchnie policzkowa i językowa są ustawione nieco zbieżnie w kierunku tylnym.

Powierzchnia przednia jest spłaszczona i tylko nieznacznie wypukła w miejscu stycznym, znajdującym się w ^!/₄ odległości od krawędzi żującej i w V₅ swej szerokości od linii policzkowo-przedniej.

Powierzchnia tylna, o podobnym zarysie jak przednia, jest znacznie mniejsza, niższa i węższa, bardziej wypukła, z miejscem stycznym położonym w ’/₃ odległości od krawędzi żującej i w V₃ swej szerokości od linii policzkowo-tylnej. Powierzchnia tylna przechodzi łagodniej w strony policzkową i językową korony niż powierzchnia przeciwległa. Powierzchnie te są ustawione nieco zbieżnie w kierunku językowym.

Obserwując opisywany ząb od strony policzkowej, językowej i stycznych, należy zauważyć, że najwyższy jest guzek policzkowy przedni, nieco niższy językowy przedni, następnie policzkowy tylny i najniższy guzek językowy tylny. Wierzchołki guzków policzkowych i brzeg żująco-policzkowy są ostrzejsze niż szczyty guzków językowych i krawędź żująco-językowa.

Zarys sylwety opisywanego zęba, widzianej od strony żującej, ma kształt czworoboku określonego liniami: policzkową, językową, przednią i tylną. Najbardziej

75