skanuj0006 (3)

naprężeń tektonicznych) i KLIWAŻ - są to gęste Spękania, uporządkowane geometrycznie.

KSZTAŁT, WIELKOŚĆ ORAZ BUDOWA ZIEMI Ziemia—jesttrzeciąz kolei planetą Układu Słonecznego.

Pełny obrót wokół własnej osi następuje (odbywa się) w czasie 23 godzin, 56 minut, 4 sekund. Ruch obiegowy wokół Słońca, Ziemia wykonuje po elipsoidzie w czasie 365 dni, 5 godzin, 48 minut, 46 sekund. W tym czasie przebywa drogę około 936 thln km, ze średnią prędkością około 29,5 km/h. Średnia odległość Ziemi od Słońca to 150 min km. Promień ziemski średni to około 6371 km. Objętość kuli ziemskiej to 1083 mld km³. Masa Ziemi to około 5977 trylionów ton. Średnia gęstość to 5,52x10³ kg/m³. Powierzchnia globu to około 510 Imnkm², czego 71% zajmują wody powierzchniowe.

Budowa Ziemi: jądro wewnętrzne, zewnętrzne, płaszcz ziemski, litosfera (cała skorupa ziemska + niewielka część płaszcza ziemskiego), skorupa ziemska.

Skorupa ziemska - grubość 5-40 km* - * średnia grubość 5 km dla sjHJggpy.oceanicznej a 40 km dla kontynentalnej; głębokość -zmienna; gęstość - 2,8xl0³ kg/m^jnieciągłość MOHORO VICICAj

Płaszcz ziemski -głębokość- 2900 km; udział % w obj. całkowitej - 82,3 %[nieciąg GUTENBERGA]    ^V'^s-—'

Jądro zewnętrzne - głębokość 5120 km [granica j. zewnętrznego i wewnętrznego]

Jądro wewnętrzne - głębokość, śr. promień 6371 km, udział % - 0,8; gęstość -13*0-13,5xl0³ kgńn³.

Dane na temat budowy wnętrza Ziemi uzyskujemy z badań sejsmologicznych. Badania te bazująna odczytach stacji sejsmologicznych

(sejsmografy) rozsianych po całym świecie. Fale. sejsmiczne tworzą głównie fale podłużne typuP-----i poprzeczne typu S //////,

ponadto propagowane SA Me powierzchniowe typu L. Analiza sposobu i prędkości rozchodzenia się fal sejsmicznych wykazała, że na granicy dwóch ośrodków - różnej gęstości - fale ulegają załamaniu i odbiciu. Analiza tych zjawisk w połączeniu z badaniami z zakresu fizyki ciała stałego, termodynamiki, petrologii doś»4ade*alnej i innych, pozwoliła na określenie budowy wewnętrznej Ziemi. Wyraźnie widać w niej obecność dwóch nieciągłości tzw(MQHm GUTENBERGA. Nieciągłości te rozdzielająkulę ziemską na trzy główne części (skorupę, płaszcz i jądro). Dodatkowa analizav^kazała, że na głębokości 2900 km prędkość Mi podłużnej drastycznie spada a Ma poprzeczna zostaje wygaszona. Powodem tego jest Met, potwierdzony pomocniczymi badaniami, że na tej głębokości (2900 km), rozpoczynające się jądro zewnętrzne jest płynne. Ponadto na głębokości 5120 km, Ma podłużna P wyraźnie zwiększa prędkość, na podstawie, czego sadzi się, że jądro wewnętrzne jest już ciałem stałym.

Szczegółowe badania płaszcza Ziemi, wykazało, że tworzą go dwie części: płaszcz dolny ©płaszcz i płaszcz górny, znacznie się różniące^

Skorupa ziemska ma różną budowę w zależności od miejsca na kuli ziemskiej, inna jest skorupa tzw. oceaniczna a inna kontynentalna. KONTYNENTALNA—ma średnią grubość 40 km, choć lokalnie tak jak po Himalajami i Tybetem ma większą. W tej skorupie wyróżniamy dwie warstwy; granitowa (górna), bazaltowa (dolna). Nazwy te wzięły się od podobieństwa składu chemicznego wydzielonych warstw do granitu i bazaltu.

OCEANICZNA-jest znacznie cieńsza niż kontynentalna - max grubość to około 8 km. (średnia 5 km). Jest ona zbudowana z trzech warstw: górną warstwę tworzą skały osadowe, środkową skały osadowe przepojone lawami bazaltowymi (poprzecinane), dolna warstwa to warstwa bazaltowa.

SIŁA GRAWITACJI ZIEMSKIEJ

r—promień

F=^rGxmixm2/r² gdzie F — siła przyciągania ziemskiego, G— stała powszechnego ciążenia, m -F =GxMxm/R² gdzie M - masa Ziemi, R—promień ziemski

Grawitację na kuli ziemskiej oznacza się za pomocą grawimetrów. Jeżeli w danym punkcie grawimetruslaUł-mną wartośe-siły--^ grawitacji aniżeli ta, jaka powinna panować na danej szerokości geograficznej to mamy do czyniem<[zanomalią grawimetryczną/) ^ Anomalie grawimetryczne - są to odchylenia siły grawitacji odje wartości średniej, jaka powinna występować wdanym miej sen (mogą być dodatnie lub ujemne). Badanie tych anomalii jest wykorzystywane między innymi do poszukiwania złóż rud metali, ale też do poszukiwania pustek w górotworze (np. starych wyrobisk).

MAGNETYZM ZIEMSKI

Ziemia wytwarza własne pole magnetyczne, które jest podobne do pola magnetycznego wytwarzanego przez magnez sztabkowy. Ziemskie pole magnetyczne charakteryzują trzy parametry: natężenia pola magnetycznego —jak silne jest w danym miejscu pole magnetyczne, wyrażane w Gaussach, deklinacja magnetyczna—to kąt poziomy zawarty pomiędzy południkiem danego miejsca a składową poziomą linii sił pola magnetycznego (przebieg tej linii sygnalizuje igła kompasu); inklinacja magnetyczna - to kąt pionowy zawarty pomiędzy linią sił pola magnetycznego a daną płaszczyzną poziomą.

Ziemskie pole magnetyczne charakteryzuje się tym, że jego natężenia zależne jest odIsgprftlmśfii gg^gr^zn^j    równiku mniejszó^

na biegunach większe), ponadto występują też lokalne różnice. Na Ziemi występuj ą^anomalie magnetyczne ^pdatnie i ujemne, sąto odchyłki stwierdzonego pola magnetycznego w danym miejscu od natężenia, jakie by wynikało z szeiokóSci geograficznej. Badanie tych anomalii służy poszukiwaniu złóż metali ferromagnetycznych np. żelaza.

Wietrzenie fizyczne (mechaniczne) - jest to rozpad skał lub minerałów bez zmiany składu chemicznego. Czynniki wietrzenia fizycznego: insoląeją - oddziaływanie promieni słonecznych, zamarzanie, krystalizacja soli, organizmy żywe.    *

Wietrzenie chemiczne - rozkład minerałów i skał wraz ze zmianą składu chemicznego; rozpuszczanie (najłatwiej sole)-nie ulegają kwarce, hydroliza - rozpad pod wpływem wody na część kwasową i zasadową,-j edna z części tworzy nierozpuszczalną sól, która jest minerałem wtórnym a druga rozpuszcza się, hydratacja - uwodnienie, przyłączenie wody oraz oksydacja, czyli utlenienie. Utlenianie substancji organicznej i pirytu odgrywa ważną rolę w powstawaniu endogenicznych pożarów na zwałach odpadów powęglowych i węgla. Produkty wietrzenia: minerały niezmienione chemicznie, minerały wtórne, substancje rozpuszczone w wodzie.