01 (74)

76 Czfii U Efekty polityki rozwoju zrównoważonego

w zakresie ochrony przyrody i rozwoju gospodarczego są zróżnicowane, ale sumaryczna ocena osiągnięć i niepowodzeń w każdej z tych dwu dziedzin jest korzystniejsza od oceny rezultatów w sferze rozwoju społecznego. Przykładem opinii o nierównoważności dokonań w tych trzech dziedzinach są wnioski sformułowane przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1997 roku, podsumowujące rezultaty rozwoju zrównoważonego w pięć lat po konferencji w Rio dc Janeiro:

Chociaż wzrost gospodarczy — wzmocniony przez proces globalizacji — pozwolił pewnym krajom zmniejszyć udział ludności żyjącej w ubóstwie, jednak w innych państwach zjawisko marginalizacji wzrastało. Zbyt wiele państw stwierdziło pogorszenie warunków ekonomicznych i regres w sferze świadczeń publicznych; globalna liczba ludzi żyjących w ubóstwie wzrosła. Nierówności dochodowe między państwami oraz wewnątrz społeczeństw zwiększyły się, w wielu państwach zaostrzyło się bezrobocie, a dystans najsłabiej rozwiniętych krajów do pozostałych gwałtownie powiększył się w ostatnich latach (UNGA 1997: poz. 8).

Do stwierdzenia braku rozwoju zrównoważonego wystarcza zatem przekonujące potwierdzenie opinii o braku rozwoju społecznego. Opinię tę można weryfikować biorąc pod uwagę dane z różnych zakresów realizacji rozwoju zrównoważonego. W kolejnych rozdziałach uwzględnione są trzy takie zakresy. Pierwszy i niezbędny stanowią osiągnięcia globalnej polityki rozwoju zrównoważonego. Tutaj, oprócz wskazania podstaw kwestionowania rozwoju społecznego w skali świata, przytoczone zostaną także dwa przykłady zastrzeżeń wobec rezultatów osiągniętych w dziedzinie ochrony środowiska. Drugi zakres, dotyczący rozwoju Polski w latach dziewięćdziesiątych, podejmowany jest ze względu na najszerszy dostęp do danych, ale także nakładanie się restytucji gospodarki rynkowej i wyzwolenie wcześniej tłumionych dążeń społecznych, zorientowanych na rozwój gospodarczy zharmonizowany z przyrodą. Trzecim będzie oddziaływanie idei rozwoju zrównoważonego na koncepcje rozwoju obszarów wiejskich w Polsce oraz faktyczne dokonania w tej dziedzinie. Ludność wiejska prawic zawsze znajduje się w gorszej sytuaqi niż ludność miejska, a w Polsce dekada lat dziewięćdziesiątych wyraźnie tę różnicę pogłębiła.

W każdym z tych zakresów pomyślnie prowadzony rozwój zrównoważony powinien zawierać nieusuwalny element w postaci rozwoju społecznego, w tym poprawy warunków życia gorzej położonych grup i kategorii społecznych, a szczególnie redukcji procesów marginalizacji i wykluczenia społecznego.

ROZDZIAŁ 6

Międzynarodowa polityka rozwoju zrównoważonego i jej rezultaty

LJstalenie efektów działań już podjętych na rzecz rozwoju zrównoważonego ma zasadniczą wagę w przewidywaniu prawdopodobnego wpływu tej koncepcji na przyszły stan środowiska oraz struktur społeczno-gospodarczych. Rozwój zrównoważony bywa traktowany jak recepta pozwalająca uniknąć współcześnie dostrzeganych zagrożeń oraz usuwać z życia społecznego najbardziej negatywnie oceniane zjawiska. Problemem jest, czy jest to skuteczny program osiągania tak wyznaczonych celów?

Największe doświadczenia we wprowadzaniu rozwoju zrównoważonego posiadają kraje wysoko rozwinięte. W tych państwach idea ta najwcześniej uzyskała popularność oraz na ich terenie podejmowano pierwsze próby wprowadzania jej w życie. Dlatego warto poznać wybrane doświadczenia związane z realizacją tej idei w Europie Zachodniej oraz rezultaty wybranych działań zainicjowanych przez grupę najwyżej rozwiniętych państw na forum międzynarodowym. Doświadczenia te są — jak sądzę — ważne dla rozumienia prawidłowości kształtujących rezultaty społeczne polityki rozwoju zrównoważonego. dotyczących zarówno relacji Północ—Południc, jak i relacji wewnątrz poszczególnych społeczeństw, w tym warunków życia określonych grup i kategorii społecznych.

Rozwijanie międzynarodowej współpracy w kwestiach wykorzystywania środowiska, działalności gospodarczej, bezpieczeństwa międzynarodowego i praw człowieka jest niewątpliwym sukcesem okresu powojennego. Koncepcje zbieżne z ideą rozwoju zrównoważonego inspirowały tę współpracę już na początku lat siedemdziesiątych, jednak szerokie zorientowanie polityki międzynarodowej na ten wariant rozwoju dokonało się w latach osiemdziesiątych t dziewięćdziesiątych, m.in. po ogłoszeniu w 1987 roku raportu Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju, a następnie po przyjęciu ustaleń Konferencji ONZ w Rio dc Janeiro, w tym „Agendy 21”. Jak zatem przedstawiają się