06 (65)

86 CzfU II. Efekty polityki rozwoju zrównoważonego

Postulat zmiany sposobu życia i rezygnacji z nadmiernej i szkodliwej konsumpcji był popularyzowany poprzez rozwijanie nowych koncepcji etycz-no-filozoficznych, formułowanie ostrzegawczych prognoz ekonomicznych oraz poprzez krytykę najbardziej szkodliwych form oddziaływania na środowisko naturalne, spotykanych w państwach rozwiniętych. Szeroką popularność uzyskały koncepcje zmiany orientacji społecznych ze wzrostu ekonomicznego na rozwój społeczny, podkreślające wielką rolę .jakości życia” (przeciwstawianej „poziomowi życia”) oraz zamiany wartości określanych jako „mieć” na wartości oznaczane pojęciem „być”.

Jakkolwiek w wyniku polityki ochrony przyrody prowadzonej w krajach rozwiniętych, w tym zastosowania surowych norm ograniczających niekorzystne oddziaływanie gospodarki na środowisko naturalne, osiągnięto istotną poprawę stanu lokalnych środowisk, to jednak nic powstrzymano wzrostu konsumpcji i ogólnego obciążenia zasobów naturalnych. Trudno jest przedstawić przekonujący bilans osiągnięć i niepowodzeń, gdy nie ma uzgodnionych punktów odniesienia, w stosunku do których porównywany byłby stan obecny, ale warto zwrócić uwagę na zjawiska, które podważają wiarygodność państw rozwiniętych jako podmiotów dążących do realizacji koncepcji rozwoju zrównoważonego.

63.1. Wykorzystanie nawozów sztucznych

W rolnictwie niemal wszystkich państw rozwiniętych korzysta się z intensywnego nawożenia sztucznego. Poziom nawożenia w tych krajach oceniany jest często jako nadmierny, szkodliwy dla utrzymania procesów biologicznych zachodzących w glebie, niebezpieczny dla środowiska przyrodniczego i niekorzystnie wpływający na jakość produkowanej żywności (Nasza 1991: 167; Bowlcr, Brylant i Nellis 1992; Thompson 1995). W ostatnich dwu dekadach w Europie Zachodniej nastąpił wzrost zainteresowania społeczeństw żywnością produkowaną metodami ekologicznymi (Runowski 1996: 40), zwiększyła się również they bear in the International pursuit of sustainable derelopment tn view of the pressures their societies place on the global environment and of the technologies and fmancial resources they command (UNCED 1992a; Kcating I993a: X). Sądzę, że merytorycznie bardziej trafny przekład spornego zdania tego tekstu znalazł się w przytoczonej wcześniej polskiej wersji pracy Ignacego Sachsa (Sachs 1993:132) lub w polskojęzycznym wydaniu pracy Michaela Keatinga: „Kraje rozwinięte uznają odpowiedzialność, jaką ponoszą w poszukiwaniu dróg zrównoważonego rozwoju, uwzględniając oddziaływanie ich społeczeństw na środowisko Ziemi, jak również ze względu na zasoby technologiczne i finansowe, jakimi rozporządzają" (Kcating 1993b: XII).

wiedza społeczeństw o ujemnych skutkach rolnictwa wykorzystującego wysokie dawki nawozów sztucznych. Były to okoliczności, które, łącznie z faktem występującej od lat sześćdziesiątych nadprodukcji żywności w Unii Europejskiej, pozwoliły na początku lat dziewięćdziesiątych zreformować unijną politykę rolną i usunąć część bodźców powodujących wzrost produkcji rolnej w Unii. Można było oczekiwać, że konferencja w Rio dc Janeiro, na której wiele państw wysoko rozwiniętych propagowało rozwój zrównoważony i działania na rzecz zachowania bioróżnorodności, będzie punktem zwrotnym także w sferze gospodarki rolnej i spowoduje, że kraje charakteryzujące się intensywnym, wysokonakładowym rolnictwem zrezygnują ze stosowania wysokich dawek nawozów sztucznych. Tak się jednak nie stało — w okresie po roku 1992, czyli po konferencji w Rio dc Janeiro, w unijnym rolnictwie nic zmniejszono zużycia nawozów sztucznych (wykres 1), mimo że kraje Unii były bardzo aktywne w globalnym upowszechnianiu koncepcji rozwoju zrównoważonego zaakceptowanej na tej konferencji.

Wykres 1. Zużycie nawozów sztucznych w Unii Europejskie] (w składzie 12 państw) w latach 1992-1998

1992    1993    1994    1995    1996    1997    1998

Ula

Źródło: obliczenia własne na podstawie FAOSTAT Database.