0000021 (12)

CHARAKTERYSTYKA DZIECIŃSTWA

Przejrzeliśmy kolejno różnice, jakie zachodzą między orgam zmem dziecka a organizmem człowieka dorosłego, rozpatrują', poszczególne układy narządów i tkanek. Postarajmy się je pod sumować, a następnie ująć syntetycznie,

Różnice są następujące:

1.    Różnice w wielkości wymiarów (wzrost, wagą) ciała i posz ezególnych narządów.

2.    Różnice w proporcjach ciała i poszczególnych narządów (głowa, tułów, kończyny; wielkość narządów wewnętrznych, zwłaszcza mózgu, narządów' ruchu).

3.    Różnice w budowie wewnętrznej tkanek (tkanki dziecięca silniej uwodnione, z czasem postępująca mineralizacja).

4.    Różnice w' dojrzałości tkanek i ich zdolności odrodczej.

5.    Różnice w tempie pracy i dojrzałości czynnościowej posz ezególnych narządów (krążenie, oddychanie, trawienie).

6.    Różnice związane z wyższym zapotrzebowaniem energetycznym (co się łączy z większą proporcjonalnie powierzchnią ciała, większą żywotnością tkanek) i stąd konieczność większej ilość: pokarmów i większego zapotrzebowania tlenu przy oddychaniu

7.    Różnice w niższej i odrębnej odporności organizmu na zachorowanie i stąd wyższej zachorowalności i śmiertelności.

A więc organizm dziecięcy, którego rozmiary przy urodzeniu ograniczone są możliwościami porodowymi, posiada narządy i tkanki o odmiennych nieco cechach niż dorosły. Tkanki dziecięce posiadają w'ysoką żywotność, wielką energię wzrostową Praca, jaką wykonywają narządy dziecięce, jest większa niż u dorosłego. Poszczególne narządy ulegają łatwiej wyczerpaniu

przy długotrwałym, wysiłku, za to są zdolne do większego wy sitku przez krótszy okres czasu. Łatwiej też tkanki dziecięce ule gają wpływom otoczenia, łatwiej jednak wracają do normy, gdy mija działanie bodźca. Określamy więc je jako plastyczne i elastyczne.

Porównując dalej możemy mówić o chwiejnej równowadze u dziecka, a o stałej u dorosłego. Możemy też obrazowo porów⁷ nywać dziecko z samochodem o słabej karoserii, a silnym motorze, dorosłego — z ciężarówką o mocnej, trwałej karoserii. Podczas gdy organizm dorosłego stara się utrzymać status quo. tj. utrzymać stan swego posiadania i jak najbardziej opóźnić starość — dziecko stale dąży do wyższego stopnia doskonałości fizycznej Wzrost i rozwój dziecka z narastaniem lat wywołują właśnie chwiejność równowagi. Dziecko tkwi jakby „jedną nogą" w przeszłości, drugą w przyszłości — jest dwuwymiarowe w czasie. Należy podziwiać zdolność organizmu dziecięcego, który będąc stale ,,w przebudowie" względnie dobrze przystosowuje się jednocześnie do chwili obecnej.

Inną cechą dzieciństwa jest nierównomierność rozwoju poszczególnych narządów. Już z tego tylko faktu, że przy urodzeniu proporcje poszczególnych narządów są inne niż u dorosłego, wynika, że ich dalszy rozwój nie odbywa się równolegle. Niektóre narządy osiągają względną dojrzałość wcześniej, inne później.

Nie dość tego, niektóre tkanki z chwilą spełnienia swojej roli ulegają zanikowi. Widzimy więc np., że organy wewnętrzne, trawienne i oddechowe osiągają daleko wcześniej dojrzałość niż kościec i mięśnie. Narządy płciowe względnie późno dochodzą do głosu; układ limfatyczny i grasica ulegają częściowemu zanikowi; doskonalenie mózgu, mimo dużej masy trwa bardzo długo.

Ta różnorodność dojrzewania w czasie występuje i w poszczę uólnych narządach, np. jeśli chodzi o rozwój układu kostnego kolejność pod względem szybkości wzrostu jest następująca głowa, kończyny, tułów; jeśli chodzi o układ nerwowy — układ wegetatywny rdzeń, ośrodki podkorowe, mózg. Ujmując więc wszystko to w jedną całość otrzymujemy jako syntezę dziecięc twa 3 jego zasadnicze cechy:

41