0000028 (9)

puje opadanie w dół miednicy po stronie zdrowej i fałd pośladkowy obniża się. W warunkach prawidłowych podczas unoszenia jednej' kończyny dolnej po tej samej stronie, dzięki skurczowi mięśnia pośladkowego średniego strony przeciwnej, zostaje uniesiona miednica. Porażenie mięśnia pośladkowego średniego lub niemożność wykorzystania jego skurczu na skutek zbliżenia przyczepów, jak w zwichnięciu stawu biodrowego, oraz niemożność przesunięcia krętarza większego ku górze jest przyczyną opadania miednicy w dół. Krętarz wielki znajduje się ponad linią Rosera-Nelatona i przesuwa się bocznie. Linia Shentona ulega przerwaniu, wzrasta zakres obrotu do środka, a zmniejsza się odwodzenie w stawie biodrowym po stronie zwichnięcia. W czasie chodzenia występuje utykanie i stawianie stopy na palcach.

W zwichnięciu obustrohnym występuje kołyszący chód (kaczy) i znaczne skrzywienie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym do przodu.

Prawidłowe nachylenie pomiędzy szyjką a trzonem kości udowej wynosi 120°—130°. Zmniejszenie tego kąta nosi nazwę biodra szpotawego (coxa vara). Zwiększenie kąta jest sprawą rzadziej spotykaną i nazywamy je biodrem koślawym (coxa valga).

W biodrze szpotawym stwierdzamy wysokie ustawienie krętarza większego, od 2 do 3 cm ponad linią Rosera-Nelatona, skórcenie długości względnej kończyn dolnej, zmniejszenie zakresu odwodzenia i typowy obraz na zdjęciu rentgenowskim miednicy.

Biodro koślawe rzadziej powoduje zaburzenia czynności stawu. Jeżeli kąt pomiędzy szyjką i trzonem kości udowej znacznie się zwiększa, to następuje ograniczenie przywodzenia w stawie biodrowym.

Wytworzenie pomiędzy udem a golenią kąta otwartego na zewnątrz nazywamy kolanem koślawym (genu valgum). Kończyny dolne zbliżone

do siebie przypominają kształtem literę X (ryc. 135). Kłykcie boczne są bardziej obciążone niż przyśrodkowe. U kobiet kolana koślawe są dość częstym zjawiskiem i zależą od większej szerokości miednicy. Stopień koślawości określa kąt Utworzony przez udo i goleń lub odległość brzegu przyśrodkowego stopy od linii biegnącej przez środek ciała i dochodzącej do płaszczyzny poziomej podparcia.

Rzadziej występują zmiany, w których kąt utworzony przez udo i goleń jest otwarty do środka. Zniekształcenie takie, jeżeli jest obustronne, nadaje zbliżonym do siebie kończynom dolnym kształt litery O. Mówimy wtedy o kolanie szpotawym (genu varum) (ryc. 136).

Zniekształcenia stopy występują stosunkowo często i mogą być wrodzone lub nabyte.

Stopa szpotawa (pes varus) cechuje się uniesieniem ku górze brzegu przyśrodkowego i opuszczeniem brzegu bocznego i jest utrwalonym ustawieniem supinacyjnym. W schorzeniu tym następują zniekształcenia kości skokowej i piętowej. Guz kości piętowej przesuwa się w stronę kostki przyśrodkowej (ryc. 137 b).

Ryc. 137. a — stopa koślawa (pes valgus), b — stopa szpotawa (pes varus) (wg

Kowanowa).

Stopa koślawa (pes valgus) polega na opuszczeniu brzegu przyśrodkowego, stanowi odwrotność stopy szpotawej i jest utrwalonym ustawieniem pronacyjnym (ryc. 137 a).

Stopą końską (pes eąuinus) nazywamy utrwalone zgięcie podeszwowe w stawie skokowo-goleniowym. Występuje wówczas niemożność zgięcia grzbietowego stopy nawet do kąta prostego, chory opiera się na palcach i przednim brzegu stopy (ryc. 138 a).

Obie zmiany często występują wspólnie jako stopa końsko-szpotawa (pes equinovarus).

Stopa piętowa lub hakowata (pes calcaneus) jest odwrotnością stopy końskiej i polega na utrwalonym zgięciu grzbietowym w stawie skokowo-goleniowym (ryc. 138 b). Zniekształcenie to łączy się często ze stopą piętowo-koślawą (pes calcaneovalgus). W czystej postaci piętowej jest

161

li — Wskazówki do ćwiczeń...