042

42 POCZĄTKI FILOZOFII

który sam w sobie jest niedozwolony, jako że w takiej mierze, w jakiej Egipcjanie potrafili określić owe praktyczne reguły, rozwijali właśnie także działalność teoretyczną. Chociaż trudno temu zaprzeczyć, to jednak faktem pozostaje, że w ydobycie momentu naprawdę teoretycznego i spekulatywne oczyszczenie problemów' matematyczno-geo-mctrycznych było dziełem Greków. Ten sam sposób postępowania racjonalnego, za pomocą którego zbudowali filozofię, pozwolił im oczyścić matematykę i geometrię oraz wynieść je na poziom speku-latywny.

W podobny sposób trzeba spojrzeć na astronomię Babilońezy-ków. Już. dawno zwrócono na to uwagę, że badali oni zjawiska na niebie dla celów astrologicznych, by móc snuć przepowiednie i wróżby, a zatem dla celów praktycznych, a nie ściśle naukowych i speku-latywnych. Podkreślano wprawdzie, że w koncepcjach astronomii chaldejskiej były implicite zawarte bardzo ważne pojęcia teoretyczne, jak na przykład myśl, że liczba jest narzędziem poznania wszystkiego, że wszystkie rzeczy są powiązane głębokimi więzami, a więc idea jedności wszystkiego, a być może także idea cykliczności kosmosu i inne podobne. Mimo to prawdą pozostaje wyżej ustalony pogląd, żc to jednak zasługą Greków było uwyraźnienie tych pojęć, a mogli oni tego dokonać mocą ich spekulatywnego ducha, lo znaczy mocą tego ducha, który stworzył filozofię.

4. Wnioski

W świetle dzisiejszych badań nic można już mówić o pochodzeniu filozofii czy nauki spekulatywncj zc Wschodu. Z całą pewnością Grecy zaczerpnęli od ludów- Wschodu, z którymi się zetknęli, różnego rodzaju wiadomości i w tym punkcie badania będą mogły stopniowo wydobywać na światło dzienne nowe fakty i otwierać nowe perspektywy. Jedno pozostaje jednak pewne: Grecy przekształcili jakościowo to, co przejęli od innych. Dlatego chcemy te rozważania zakończyć tymi oto słowami R. Mondolfo, który - należy to w^rziąć pod uwagę - bardzo mocno podkreślał fakt i znaczenie orientalnych wpływów na Greków i akcentował duchów a płodność tych wpływów: «[...] to przejęcie elementów i bodźców kulturowych [pochodzących ze Wschodu) bynajmniej nie może osłabić pochwały dla oryginalności myśli greckiej. Ona dokonała decydującego przejścia od mającej na oku cele praktyczne techniki i mitu do nauki bezinteresownej i czystej; ona jako pierwsza w sposób systematyczny uznała wymogi logiczne i potrzeby spckulatywne rozumu; ona jest prawdziwym stwórcą nauki pojętej jako system logiczny i filozofii pojętej jako rozumna świadomość i rozwiązanie problemów całej rzeczywistości i życia»^lft.

Jednak to, co ustaliliśmy, wywołuje następne pytanie: Czy istnieją racje, które by całkowicie albo częściowo tłumaczyły, jak i dlaczego to właśnie Grecy, a nie inne ludy, które przed nimi pojawiły się w kulturze, stworzyli filozofię i naukę?

Na to pytanie musimy teraz odpowiedzieć.

10

Zcllcr Mondolfn, I, 1, s. 99.