0000031 (7)

do badanego. Wyraźnie to widzimy na przykładzie badań siły mięśniowej przeprowadzonych przez Zembatego. Wielkość utraty siły mięśniowej, a tym samym możliwości siłowe kończyny zastępczej (kikuta z protezą) oceniano w stosunku do kończyny zdrowej. Jest to przedstawione na rycinie 16.

Wszystkie pomiary cech motorycznych są trudne i obarczone pewnym błędem. Osiągnięcie dokładności spotykanej w pomiarach, w których człowiek nie stanowi przedmiotu badań, jest praktycznie niemożliwe. Mówiąc o błędzie pomiaru przy ocenie cech motorycz-nych człowieka z reguły zastanawiamy się nad tym, na ile stosowane przez nas narzędzie pomiarowe (test) jest trafne i rzetelne, tzn. czy mierzy to, co rzeczywiście chcemy oceniać, oraz na ile jest obiektywne.* Ten aspekt zagadnienia musimy uwzględniać przy obiektywnej ocenie siły mięśniowej.

O wpływie pozycji, w której znajdują się poszczególne części ciała, na rzetelność pomiaru już wspominaliśmy. W celu wyeliminowania wpływu siły ciężkości na pomiar należy tak przykładać opór, aby kierunek działania siły rozwijanej przez mięśnie był prostopadły do kierunku siły ciężkości.

Ryc. 17. Zmiany siły mięśni w ciągu doby [75]; siła średnia = 100*/o

Ze względu na zmiany wydolności ustroju należy badanie siły wykonywać zawsze o jednakowej porze dnia. Na rycinie 17 przedstawiono zmiany siły mięśni w ciągu doby. Wartość średnią siły przyjęto za 100°/o.

Stwierdzono też wahania siły w zależności od pory roku. Zjawisko to jest związane przypuszczalnie ze zwiększoną aktywnością ruchową człowieka w porze letniej. Według Het/tmgera [26] sprawność siłowa osiąga najwyższe wartości we wrześniu i październiku. Pory roku wydają się mieć wpływ również na wydolność siłową sportowców. Na przykład radziecki ciężarowiec Worobiew (wielokrotny mistrz świata i igrzysk olimpijskich w podnoszeniu ciężarów) w ciągu 16 lat kariery sportowej 13 razy najlepszy wynik roku osiągał w miesiącach jesiennych [75], Dlatego też przy porównaniach wyników badań siłowych należy zestawiać rezultaty uzyskane przez inwalidę w analogicznych porach roku.

W badaniach siły mięśniowej trzeba również pamiętać o stosowaniu przyrządu (np. dynamometru) o zakresie czułości właściwym do określonego pomiaru. Na przykład dynamometr stosowany do pomiaru siły mięśni grzbietu nie ma czułości odpowiedniej do oceny siły ręki reumatoidalnej czy z porażonymi mięśniami.

Nie rozwijamy w tym miejscu zagadnienia istotnego wpływu motywacji na rzetelność pomiaru. Ból, urazy, brak umiejętności koncentrowania się mogą być czynnikami ograniczającymi rozwinięcie maksymalnej siły przez inwalidę. Z brakiem umiejętności koncentrowania się spotkać możemy się nieraz przy ocenie siły mięśniowej u inwalidów ze schorzeniami psychicznymi.

3.2. METODY OCENY SIŁY

Użyteczność określonych sposobów oceny siły zależy od konkretnych potrzeb osoby usprawnianej i możliwości przeprowadzenia obiektywnej oceny w danych warunkach. Niezależnie od rodzaju schorzenia i etapu usprawniania ruchowego należy dążyć do obiektywnej rejestracji poziomu tej cechy. Wiele różnych sposobów stosowanych w badaniach siły można zaliczyć w zasadzie do pięciu podstawowych grup metod, którymi są: testy mięśniowe, badania elek-tromiograficzne, dynamometria, pomiary siły mięśniowej podczas pracy dynamicznej, testy tzw. sprawności siłowej (próby funkcjonalne).

3.2.1. Testy mięśniowe (ocena tzw. bilansu mięśniowego)

Ocena siły mięśniowej za pomocą testów jest szeroko stosowana w klinicystyce. Testy takie, chociaż nie są w pełni precyzyjne (obiektywne), stanowią jednak ważny instrument pomiarowy, który daje orientację o poziomie siły danego zespołu mięśniowego. Można tu wymienić znany test Lovetta. Kiinicystycznym testem Lovetta posługujemy się głównie w stosunku do osób z porażeniami mięśni po

63