0000042

86 Leki przeciwdepresyjne i leczenie stanów depresyjnych

Leki przeciwdepresyjne

Wprowadzenie na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych do lecznictwa psychiatrycznego leków przeciw-depresyjnych, a potem środków wywierających działanie profilaktyczne w nawracających zaburzeniach nastroju (choroby afekty wne) w sposób znaczący zmieniło rokowanie u wielu osób cierpiących na depresję, zarówno co do długości nawrotów, jak też ich nasilenia i liczby.

Liczne przesłanki, których dostarcza m.in. psychofarmakologia doświadczalna i kliniczna, wskazują że działanie leków przeciwdepresyjnych, zwłaszcza w depresji endogennej, wiąże się z ich wpływem na mechanizmy patogenetyczne i dotyczy regulacyjnego oddziaływania na dystrybucję substancji przekaźnikowych w zakończeniach synaptycznych oraz związanej z tym zmiany wrażliwości miejsc receptorowych, zwłaszcza neuronów noradrenergicznych oraz serotoninergicznych.

Liczba zarejestrowanych leków przeciwdepresyjnych przekracza 40 (w Polsce — 17), liczba poszczególnych preparatów jest kilka razy większa. Jest to grupa niejednorodna pod względem budowy chemicznej, mechanizmów działania oraz właściwości psychotropowych. W tabelach 4.10 i 4.11 zamieszczono klasyfikację tych leków.

Tabela 4.10 porządkuje leki według ich działania w zespołach depresyjnych (profil psychotropowy), a więc według kryterium klinicznego, natomiast w tabeli 4.11 podstawą podziału leków są ich cechy farmakologiczne, w tym mechanizmy działania.

Nie wszystkim lekom, które są zarejestrowane, przypada równorzędne znaczenie w terapii depresji. Części, zwłaszcza wprowadzonym do lecznictwa w latach sześćdziesiątych (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne — TLPD), przypada istotne znaczenie w leczeniu i są zaliczane do podstawowych leków przeciwdepresyjnych (imipramina, amitryptylina, kio-mipramina). Stanowią one punkt odniesienia (leki referencyjne) przy ocenie klinicznej leków nowych.

Liczne objawy niepożądane, niekiedy powikłania, które występują przy stosowaniu TLPD, a ponadto niebezpieczeństwo ciężkich zatruć przy przedawkowaniu (zwykle w celach samobójczych) są przyczyną poszukiwania nowych leków przeciwdepresyjnych.

W ostatnim dziesięcioleciu zarejestrowano kilka nowych środków, nazywanych lekami przeciwdepresyjnymi drugiej generacji. Mechanizm ich działania różni się od leków klasycznych (trójpierścieniowych), mianowicie hamują w sposób selektywny wychwyt zwrotny serotoniny (selektywne inhibitory wychwytu — SI-5HT) lub też hamują aktywność monoaminooksydazy typu A (selektywne inhibitory MAO-A, SI-MAO/A). Leki te, w porównaniu z TLPD, wykazują nieco odmienny profil działania psychotropowego, dotyczy to również działań niepożądanych (są wolne od wpływu cholinolity-cznego i kardiotoksycznego), zaś ich nadużycie rzadko wiąże się z zagrożeniem życia.

Nie ulega jednocześnie wątpliwości, że nowe leki nie przewyższają skutecznością leków starych (TLPD), a zdaniem licznych psychiatrów — nadają się głównie do leczenia łagodnych oraz średnio nasilonych stanów depresyjnych i są szczególnie przydatne w warunkach ambulatoryjnych. Należy jednocześnie podkreślić, że wiedza kliniczna o nowych lekach przeciwdepresyjnych jest wciąż niepełna. Dotyczy to zwłaszcza działania terapeutycznego w poszczególnych formach depresji oraz interakcji z innymi lekami.