0000050 (2)

i fosforu. Płód np. gromadzi wtedy dziennie około 5 mg żelaza, przy czym rezerwa ta wzrasta w ostatnich 3 miesiącach z 80 na 400 mg. Ilość zmagazynowanego wapnia wynosi około 30 g, a fosforu — 18 g. Jeżeli więc matka nie odżywia się prawidłowo lub, przeciążona pracą, zużywa swój pokarm na pokrycie własnych potrzeb — noworodek może się urodzić ze skłonnością do niedokrwistości lub zmian krzywiczych.

Te same rozważania tłumaczą również, dlaczego „wcześniaki”— dzieci urodzone na 1, 2, 3 miesiące przed normalnym terminem — tak łatwo chorują na niedokrwistość i na krzywicę. Dlatego też okres ciąży, a zwłaszcza jej początek i koniec, musi być objęty specjalną opieką. W pierwszych dwóch miesiącach ciąży należy bronić młodą matkę przed chorobami zakaźnymi; w ostatnich trzech — dać jej jak najlepsze warunki życia, zwłaszcza dopilnować racjonalnego odżywiania i odciążenia od wyczerpującej pracy fizycznej czy umysłowej.

Toteż w Polsce Ludowej prawodawstwo przyznaje matce szereg ulg, jak np. trzy miesiące urlopu lub cztery miesiące (przez połączenie z miesięcznym urlopem wypoczynkowym) w okresie ciąży i karmienia dziecka, a jednocześnie przez rozbudowaną sieć poradni dla kobiet kontroluje się przebieg ciąży. Tu też lekarz może stwierdzić dość wcześnie możliwość trudności porodowych i kierować matki do klinik położniczych.

Dobrze prowadzony poród to dalszy etap w normalnym rozwoju dziecka. Niewłaściwe ułożenie płodu, przeciągający się poród, nieumiejętne jego przeprowadzenie — mogą doprowadzić do uszkodzeń noworodka.

Z chwilą gdy się dziecko urodziło, badamy, czy nie wykazuje ono jakich nieprawidłowości wynikłych ze znanych, wyżej przytoczonych wpływów otoczenia na organizm matki lub wielu innych, dotąd nie zbadanych przyczyn. Wiele odchyleń od normy, jak np. palce nadliczbowe, rozszczepienie podniebienia, warg itd., może być wyrównanych drogą zabiegów chirurgicznych. Niektóre nieprawidłowości są na tyle groźne (np. ciężkie wady serca), że mogą doprowadzić do zgonu lub do dużych obciążeń dziecka w jego przyszłym rozwoju.

Już sam fakt, że dziecko urodziło się z bardzo niską wagą — np. poniżej 2,5 kg, co występuje we wcześniactwie, lub też przy ciążach bliźniaczych, trojaczych — prowadzić może do gorszych warunków rozwoju dziecka, a przede wszystkim do trudności utrzymania przy życiu. Rozwój medycyny klinicznej i społecznej doprowadził do lepszego zrozumienia właściwości organizmu wcześniaka, a tym samym do możliwości zwalczania wcześniactwa, umiejętnego pielęgnowania wcześniaków.

Liczba wcześniaków w Polsce waha się w granicach 6—10°/o. Jak to już było wyżej przytoczone, wielu znanym przyczynom wcześniactwa (i to jest zadaniem medycyny społecznej) daje się zapobiec, np. kile matki, przeciążeniu pracą, niedożywianiu itd. Gdy inne przyczyny zostaną lepiej poznane, może i one przestaną być groźne. Wielkim osiągnięciem medycyny ostatnich lat jest zdobycie wiedzy o pielęgnowaniu wcześniaków. W Polsce Ludowej powstały pierwsze kliniki wcześniaków. Przez skrupulatną czystość (ochrona przed zakażeniem, często śmiertelnym dla tych dzieci), utrzymanie właściwej temperatury i wilgotności powietrza (wcześniaki są bardzo czułe na niską temperaturę i suchość powietrza), właściwe odżywianie i dobór posiłków, przez dobrą technikę odżywiania, np. sondą (wcześniaki często nie mają siły i umiejętności ssania i łykania), można je przeprowadzić przez najgroźniejsze pierwsze tygodnie życia i dać im szanse normalnego rozwoju.

Z chwilą gdy dziecko przebyło szczęśliwie ciążę i poród i urodziło się z normalnymi wymiarami i bez zasadniczych braków dla jego przyszłego rozwoju, nie przestaje ono wymagać nadal sumiennej opieki, a więc pozostaje ciągle w całkowitej zależności od wpływów otoczenia.

Jednym z najważniejszych czynników kształtujących dziecko prawidłowo czy nieprawidłowo jest odżywianie. Nie chodzi tu tylko o głód ilościowj^r w ścisłym tego słowa znaczeniu, a więc zupełny lub prawie zupełny brak posiłków, ale i o głód jakościowy. Przy podaniu bowiem nawet dużych norm kalorycznych mogą powstać braki jakościowe, jak niedobór białka, witamin, składników mineralnych. Braki te mogą me zaraz, ale po pewnym czasie doprowadzić do zaburzeń rozwojowych, do zahamowania wzrostu, wagi, do niedokrwistości, skrzywień kostnych, zahamowania rozwoju psychicznego itd. Objawy klasycznego wyniszczenia głodowego (ilościowego), najczęściej z objawami głodu jako-

99